1.
Arragonum soboles, regina binominis Istri,Verini loeta pellege fronte librum.
Nil habet osceni, sed virginis ore modestae
Demisso incedens regia tecta petit.
5Hunc quoque victatis legisset Vesta libenter;
Posceret hunc avide pellegeretque Cato.
Socraticos mores, partim sacra mystica Christi
Continet; obsceni nil habet iste liber.
2. ad librum suum, ut indoctos et avaros fugiat, | et nisi tersus in lucem prodeat
Quo properas? Audi domini praecepta parumper,Tam longum ut possis carpere tutus iter.
Te nulli ostendes, ni te Permessidos undis
Ablueris: terso tu prius ore nites.
5Illita ne fuco meretricis tinxeris ora,
Sed tibi nativus fulgeat ore color.
Indoctos fugias, nec tectum intrabis avari
Hospitis; est cunctis hostis avara domus.
Quisquis erit doctus, nostro salvere iubeto
10Nomine, et illius tecta libenter adi.
3. ad dominum Petrum Archiepiscopum | colocensem, virum sapientissimum, | Mathye regis primum secretarium
Antistes venerande, tuum iam nomen ad orasAusoniae sparsum est claraque fama tua est.
Et merito: Italiae edoctus puerilibus annis,
Attica novisti nostraque verba, Petre.
5Mox tua nota fides regi te fecit amicum
Pannoniae, et primo diceris esse loco.
Saepe tua in dubiis velox prudentia rebus
Cognita, honoratum fecit habere locum.
Hos tibi commendo, antistes venerande, libellos,
10Ut laudes regi carmina nostra tuo.
Nil, reor, offendet tam sancti principis aures;
Tu mihi Mecenas, tu mihi Caesar eris.
4. increpat tarditatem hominum ad bene operandum
Surge, age, quid cessas? Sparguntur tempora canis;Lux extrema tibi crastina forsan erit.
Gaudia quid differs vitae meliora beatae?
Dum loqueris, velox labitur hora tibi.
5Surge, age, rumpe moras! Brevis atque simillima puncto est
Vita hominis; citior labitur illa Noto.
Mane puer fueris; noctis surgentibus astris
Incipis esse senex; cras moriere, miser!
Quottidie morimur, dum transmutamur, et idem
10Non sumus; in fluvium nemo bis ire potest,
Ut placet Heraclito. Quid enim formidine mortis
Terremur? Nati hac conditione sumus.
Migrandum est alio; tibi summe viatica coelo
Dum potes, et rebus consule, amice, tuis.
5. de laudibus patientiae
Unica virtutum longe patientia custos,Fortiter erumnas nos tolerare iubet.
Armatos hostes patientia vincit inermis;
Haec saxo, haec solido durior est calibe.
5Fortis idumei tam clarum exemplar athletae est,
Quem non Assirii perdomuere duces;
Non rabidi venti, non ignis ab aethere missus,
Vincere natorum non potuere neces.
Non animum flexere suum manantia tabo
10Ulcera, non tantis uxor iniqua malis.
"Cuncta Deus dederat, Deus abstulit omnia", dixit.
Cur iacis in magnum tristia verba Deum?
Quid non expugnat victrix patientia? Coeli
Haec aperit clausas imperiosa fores.
6. invocat pacem ut Italiae labanti succurrat
Terrarum pax alma quies, succurre labantiAusoniae et belli ferrea tela preme.
Debacchata satis latias Bellona per oras:
Quos illa intactos sanguine liquit agros?
5Quid referam eversas tuscis in montibus arces,
Quid ferro et flamis opida versa solo?
Quid Calabrum in campis narrem lachrymabile bellum,
Turcorum rabie tot cecidisse viros?
Nunc vero innumeris Ferraria cingitur armis,
10Vinctus et Heridanus compede tardat aquas.
Fulminat ad portas Veronae martius heros
Dux calabrum, et venetas depopulatur opes.
Concussa Italia est; odiis certatis iniquis,
Ausonides, tanquam barbara tela premant.
15In vestra, heu, miseri, nudatis viscera ferrum!
Oenotria, heu, misera, est debilitata satis.
Iam delicta nimis luimus: pax aurea, tandem
Sanguinei rapidos comprime Martis equos.
Hic Italis quintus bellorum volvitur annus,
20Et vereor ne sit maior in arma furor.
Alma veni, pax alma, precor, confringe furores!
Quid cum pace mali est? Quid sine pace boni est?
7. de reditu Laurentii Medicis
Solvamus pia vota Deo! Iam bruma recessit,Iam suavis viridi gramine vernat humus.
Iam rediit Medices, tusci tutela senatus;
Nil reduce hoc timeam posse venire mali.
5Aut bona tranquillae spectabimus ocia pacis,
Aut hostis nostro perfidus ense cadet.
8. quod homines libero arbitrio, sine Dei gratia, | coelum mereri nequeant, et quomodo procedatur
Conquereris quod sic hominem natura creavit,Ut foelix minime, si velit, esse queat;
Scilicet ut coelum possit virtute mereri,
Non est arbitrii gratia tanta tui.
5Infoelix igitur naturaque manca videtur:
Haeresis haec quondam pelagiana fuit.
Sed primum Deus inspirat, mox nostra voluntas
Libera consentit, post bene fiet opus.
Gratia nam gratum faciens, sic nomine dicta,
10Foelices sola nos charitate facit.
Invitum nec te qui fecit ad astra vocabit,
Ni prius arbitrium moveris ipse tuum.
9. ad Ioannem Nesium, | quomodo a peccatis sit abstinendum
Siquis tartareas poenas et praemia coeliCogitet, et vitae quam brevis hora volet,
Aut raro aut nunquam macularet crimine mentem,
Nec brevibus sineret longa perire bona,
5Sed veluti viso fugeret peccata colubro.
Nec mirum: hoc animam, corpus at ille necat.
Nos, Nesi, miramur opes; nos blanda voluptas
Instar brutorum ducit in omne nefas.
10. homo, ad imaginem Dei creatus, | perverse maiorem gerit corporis quam animae curam
Esse Dei natura hominis perhibetur imago;Hoc minime nostri corporis esse reor,
Sed menti nostraeque animae coelestis origo est,
Quae pura et simplex quaeque figura Dei est.
5Sydereis mens est hominis pretiosior astris;
Corpore quid nostro vilius esse potest?
Aegrotat corpus: subito medicina paratur,
Ut serves quod mox vermibus esca datur.
Aegrotant vitiis animi: quis pharmaca praebet?
10Quodque est aeternum, labe perire sinunt.
Corporis omnino brevis est quaecunque voluptas,
Post illam tristis subsequiturque dolor.
11. de clementia divina erga genus humanum
Criminibus nostris maior, clementia ChristiHoc proprium didicit, parcere semper opus.
Desperet nullus, sed sit fiducia; nunquam
Est serum culpae penituisse suae.
5Ter Christum caput Eclesiae, Petrus, ore negavit,
Sed fletus veniam commeruere sui.
Quid tibi memphiticae narrem delicta Mariae?
Laide vel graia notior illa fuit.
Ipsa tamen flendo meruit super aethera ferri
10Terque die angelicos viva videre choros.
Latronis caelum meruere novissima verba:
Quod scierim, fecit nil prius ille boni.
12. doctrina christiana faciat hominem foelicem
Meonides vates, Linus, Orpheus, arva CanopiEt petiere tuos, Memphi superba, lares.
Europae atque Asiae pene omnes circuit urbes
Pythagoras samius, magnus et ipse Plato:
5Doctrinae studio tantos subiere labores,
Nec vere foelix ille vel ille fuit.
Immo, tot adversis confusa Academia sectis
Extitit, ut veri nil reperire queas.
Involucris alter sic cuncta enygmata texit,
10Ut pars vix longo tempore nota foret.
At nunc foelicem divina volumina Christi
Reddere vel minimo quenque labore queunt.
Nanque Evangelii clarum iubar expulit omnes
Errores, veri perdocuitque viam.
15Omnia catolico nunc sunt conformia vero,
Eiusdemque Dei est omnibus una fides.
13. contra temere murmurantes | sine discussione veritatis
Quis scelus esse neget periurae murmura linguae,Vel tacita alterius mente putare nefas?
Qui coniecturis cito iudicat, ille putatur
Esse levis cordis, mentis et esse malae.
5Corda Deus noscit: cur sic aliena rephrendis?
An sunt haec oculis crimina visa tuis?
Non tu, sed iudex solum est Deus omnibus unus;
Sunt dubia in melius quaeque putanda tibi.
Est forsan Curius, qui creditur esse Tonoscon!
10Par tibi iudicium Iupiter ipse dabit.
14. homo vitiis peior brutis, | virtute autem similis angelis efficitur
Nil melius virtute hominis, nil crimine peius;Peiores vitiis dicimur esse feris.
Si superat virtus, coeli cognomen habebis
Et merito superis aequiperandus eris.
15. de superbia, quae est vitiorum pessima | et malorum omnium radix
Exsuperat fastus pestes capitalior omnes;Ex hoc nequitiae fonte venena fluunt.
Impyrea haec primum deiecit ab arce superbos,
Esse Deo meritis qui voluere pares.
5Foelicem haec eadem paradiso dispulit Adam,
A quo contraxit tota propago notam.
Quicquid peccatur, damnosa superbia causa est:
Infensos homines haec iubet esse Deo.
Aequalem nullum patitur natura superbi;
10Illi saepe tamen contigit esse minor.
16. qui Deum vult videre, sit mundus ab omni peccato
Qui cupit aeterni faciem spectare Tonantis,Corporis atque animi crimina cuncta lavet:
Non decet immundum quicquam pertingere purum,
Destruit et nimius lumina nostra nitor.
5Quippe Dei lux est phoebea lampade maior;
Cernere vix potuit posteriora Moses.
Sed qui lotus erit, vitio quoque mundus ab omni,
Huic fiet facies comspicienda Dei.
17. qui vult consequi veniam peccatorum, | agat penitentiam ante diem extremum
Quicunque exoptat veniam requiemque malorum,Ingemat erroris peniteatque sui,
Quo vos usque Dei clementia tanta moretur:
Iam non ille potest crimina vestra pati.
5Quae vos oblivio, quae vos letargica pestis
Invasit? Somno surgere tempus adest!
Rumpite, quaeso, moras vitiisque imponite finem
Antea quam frangat Parca severa colos.
Iudicii tunc tempus erit; post funera iustus
10Iusta Deus merito praemia cuique dabit.
18. de brevitate vitae et stultitia hominum, | qui caduca aeternae praeponant
Esse hominis vitam fumum testatur et auramEt merito Salomon; quid nisi pulvis homo est?
Vita mali plena est, curritque volatile tempus,
Nec quisquam sentit mortis adesse diem.
5Quis tam mentis inops vitae praesentis amore
Ut brevia aeternis praeposuisse velit?
19. qui vult amari a Deo, servet eius mandata
Vis te Christus amet? Christi praecepta sequaris;Ex toto ardenter dilige corde Deum.
Castra Dei nostri miles quicunque sequatur,
Observet magni iussa tremenda Dei.
5Oblitusque sui Domini si castra relinquet,
In coelo Dominus non memor huius erit.
Si fortis, si fidus eris, maiora petitis
Accipies; non dat munera parva Deus.
20. contra Prothagoram negantem Deum esse | et contra Epicurum negantem animae immortalitatem
Aeternos animos quicunque negaverit esse,Ille etiam nullum dixerit esse Deum.
Impie Prothagora, scelus exsecrabile dixti;
Traxisti unde nefas hoc, Epicure, tuum?
5An cadit in mortem simplex et ab aethere missum,
Quod non compositum est et quod imago Dei est?
Corpora quin etiam post mortem aliquando resurgent,
Doctrinae hoc princeps senserat ante Plato.
Armenius surrexit Iris, bis quinque diebus
10Qui iacuit patria contumulatus humo.
Rursus et aethereas est missus testis ad auras,
Ostendens geminas funeris esse vias.
Dixerat ista Plato. Cur tu mirere, sepulchro
Si prodit fetens quatriduante caro?
15Huius enim imperio caelum tellusque creata est
Ex nihilo et quicquid terra polusque tenet.
Quicunque ista negat, dubius vel credit et haeret,
Se iam iudicii sentiat esse reum.
21. quid sit Deus
Scire cupis superum quae sit substantia regis?Ens sine principio est, ens sine fine Deus.
Omnipotens, simplex, immobilis omnia volvens,
Et faciem illius nemo videre potest.
5Ipse auctore caret, qui condidit omnia verbo,
Et nihil est quod non fecerit ipse Deus.
22. contra Manicheum haereticum
Quid, demens Manichee, tibi ieiunia prosunt?Absque fide potuit nemo placere Deo.
Phantasma esse Dei dixisti corpus inane
Foemineoque ortum ventre fuisse negas,
5Regia ne Christi maiestas sordibus esset
Infecta et rubris corpora foeda notis.
An radii solis caeno maculantur ab atro?
Et decies Phoebi est clarior orbe Deus!
Verbum non ne caro factum est? An teste Ioanne es
10Verior? Unde tuo hoc venit in ore nefas?
Si Deus humano non esset corpore cinctus,
Esset ab inferni non homo liber aquis.
Quis cruce confixus? Quod fodit lancea pectus?
Cuius cinxerunt spinea serta caput?
15Cuius erat sacer ille cruor de corpore manans?
Sanguine phantasma et spiritus osse caret!
Forsitan ista negas? Nescis, scelerate, prophetas
Tot saeclis ortum praecinuisse Dei!
An sacra mentitur caelestis pagina Christi,
20Cuius non unus iota perire potest?
23. contra Arrium haeresiarcham, | qui ponebat Patrem maiorem Filio in Trinitate
Si minor aeterno patre filius esset, ut, Arri,Dixisti, plures, non Deus unus erit.
Non eadem unius substantia numinis esset,
Si prior aut maior ille vel ille foret.
5Sacrilege, aeternam charitatem scindere frustra!
Tu ne unum poteris subsecuisse Deum.
Carnifices tunicam minime proscindere Christi
Sunt ausi: tentas tu ne secare Deum?
24. Deus est lux mundi, per quem cuncta lucent
Lux mundi Deus est, phoebea lampade maior;Omnis in hoc Christi lumine tutus eat,
Carpat iter tutum per mille pericula, Christi
Dum cecas tenebras effugat alma dies,
5Antea quam mortis tenebrae tua tempora velent:
Tunc manet offenso quanta ruina pede!
Quod noceat, veteres "noctem" dixere Quirites;
Ipse "dies" nomen fertur habere Dei.
25. frugalitas cibi et sobrietas vini | reddit homines pudicos et solertes
Vis fieri castus, vis mente et corpore sano?Mensa tibi simplex, sit tibi potus aquae.
Lactucam betamque tibi dabit hortus inemptas;
Expectata diu, sit coquus ipsa fames.
5Vini parcus erit; sine vino manca libido
Torpet, et aegrescit debilitata Venus.
Vinum, crede mihi, res luxuriosa putatur:
Turpius esse potest ebrietate nihil.
Pervertit mentem, corrumpit corpora vinum,
10Debilitat nervos vimque furoris habet.
26. de Crate thebano
Ne nimium pondus Cratem submergeret auri,Iecit in aequoreas quicquid habebat aquas.
"Divitiae procul ite malae! Procul, improba pestis,
Discede! A vobis non ego mergar!" ait.
5Hoc si thebanus nullo monitore peregit,
Discipulus Christi num quid habebit opes?
27. virginitas est excellentior matrimonio
Virginitas coeleste decus, clarissima virtus,Rara quidem, fateor, maius et ergo bonum est;
Est quia difficilis, non hanc praecepit ut omnes,
Sed capiat tantum qui queat esse capax:
5Hoc monuit Paulus, magni tuba clara Tonantis.
Plerunque in sacris virgo minister erat.
Consilium esse Dei Grai dixere Sybillam:
Virgo Sybilla fuit. Virgo propheta fuit,
Aut tunc coniugio abstinuit ventura canendo.
10Virgo Iesus noster, virgo Maria fuit.
Bragmanum princeps fertur de virgine cretus;
Virgineos coeli quis neget esse choros?
Nec quisquam in coelo nubet, sed virgo manebit,
Cum fuerint animis reddita membra suis.
15Concepit Perito phantasmate virgo Platonem,
Coniugeque Esseos abstinuisse ferunt.
Euripides scripsit Cretae abstinuisse prophetas
A Venere, et coctos non tetigisse cibos.
Coniugium laudo (quis enim culpaverit ipsum?),
20Sed longe est maior virginitatis honor.
28. nemo est beatus ante mortem
"O Solon, Solon!", ter Croesus in igne vocavit;Scilicet ante obitum nemo beatus erit.
Hic se foelicem regno credebat et auro
Esse, nec hoc regum ditior alter erat.
5Amissa hunc patria, natis et coniuge capta,
Eripuit flamis imber, Apollo, tuus.
Hic est vita brevis multasque habet anxia curas,
Ast summum est alibi, res diuturna, bonum.
29. de contritione necessaria ad salutem animae
Omnia si vero lueres peccata dolore,Effugeres poenas tartareosque lacus.
Dat veniam semperque Deus miserebitur ultro;
Contriti cordis pulvis amica Deo est.
5Si moestus lachrymis amissa numismata defles,
Perdita quo coeli regna dolore gemes?
Dum veniae est tempus, dum libera nostra voluntas,
Contrito mitem quaerite corde Deum:
Nescitis quando Lachesis fila ultima rumpet.
10Si lotus fueris, sydera celsa petes;
Sin eris immundus, vel sit licet unica sordis,
Aeternis poenis excruciere, miser!
30. cur potius humana quam angelica natura | sit redempta a Deo
Angelus ob proprium fastum deiectus ab alto est;Fraudibus alterius praecipitatus homo est.
Angelus, aetherea post regem proximus aula,
Debuerat magni iussa timere Patris,
5Et quia nobilior, sceleratior esse putatur:
Non meruit veniam criminis ergo sui.
Quamquam animus noster regis coelestis imago est,
Corpus humi tamen est, nomen et inde trahit.
Nec fraus tota sua est, sed daemon criminis auctor;
10Contribuit nobis ergo redemptor opem.
31. debemus esse boni et non videri tantum
Niteris esse bonus? Laudo. Cupit ille videri?Dum famam quaerit, se probat esse malum.
Qui nocuisse potest, solo virtutis amore,
Non poenae, a vitiis abstinet, ille bonus.
32. operatio virtutis iocundior est quam vitiorum
Sit quamvis declive malum, sit blanda voluptasPeccatique patens et sit ubique via,
Virtutis tamen est longe iocundior usus,
Et magis atque magis finis amoenus erit.
5Angustus, fateor, callis virtutis ad astra
Aspraque saxosum semita monstret iter.
At vacuae vitiis agitant quae gaudia mentes!
Contra, peccati pectora foeda notis
Excruciant scelerum Furiae noctesque diesque;
10His nullas poenas aequiperare potes.
Te nunquam absolves, etiam te iudice; semper
Criminis ipse tui testis et hostis eris.
33. quod paupertas est bonum, | divitiae autem magis reiciendae
Paupertas, mihi crede, bonum est; qui possidet aurumNunquam tranquilla mente quietus erit.
Quos hostes habet ille domi, quot in arce tyrannos,
Ingentes Crassi qui cumulavit opes!
5Sobria paupertas sine curis, libera, parvis
Aedibus haud ullis invidiosa manet.
Securam solis vitam traducit in agris
Castaque decoctum prandia praebet olus;
Pomaque delitiae et pendentes vitibus uvae
10Et siquid pinguis dat sibi multra seri.
Felix paupertas! Tibi cedat purpura regum,
Ipsa tuis caedant atria magna casis.
Tu modicis contenta cibis, at dives avarus
Plura sitit: credas cuncta deesse sibi!
15Alterius mercis quid si non institor esses,
Sed tibi congereres, quanta vorago fores!
Non tua sunt. Dominus tribuit tibi quinque talenta:
Cum Domino ratio est haec subeunda tuo.
34. quod spes est anchora fidei nostrae | adversus omnes tempestates
In medio pelagi vexatam turbine navimSpes validis vinclis anchora firma tenet,
Nec sinit avelli, saevus licet urgeat Eurus,
Non tamen ut rapido devoret unda sinu.
5Spes alit aflictos; Christi spe vivimus omnes,
Nec peccatorem respuit ipse Deus:
Penituisse sat est lapsis, veterumque malorum
Contrito veniam poscere corde iubet.
35. de lachrymis in contritione necessariis, | et parabola vituli saginati
Foelices lachrymae, foelix medicina doloris,Quae nos tartareis eripuistis aquis!
E patria profugis longo post tempore nobis
Egregiam reditus contribuistis opem.
5Nos procul externis mendici erravimus agris,
Porcorum immundas turpiter inter haras.
Ecce Pater nobis vitulum redeuntibus offert;
Anulus offertur, purpura picta datur.
Pulsantur cytharae, inflatur sambuca sonora;
10Fervet odoratis aula superba cibis.
Qualia sydereis agitantur gaudia regnis,
Si peccatorem poenituisse vident!
Tartara daemonibus, nobis debetur Holympus,
Dum modo ne vitiis impediatur iter.
15Et dubitamus adhuc coelum preponere terrae,
Et brevibus lachrymis praemia tanta sequi?
36. vita brevis, praemia et poenae sunt aeternae
Vita vapor brevis est, tenuique simillima fumo:Mane aetas prima est, ultima vesper erit.
Quo poteris vitae praesentis amore teneri?
Non patria hic nobis, sed peregrina domus.
5Cum sit vita brevis, brevis est conflictus habendus,
At meritis posuit praemia longa Deus.
37. contra calumniantem opus suum, | quod scribat res inusitatas, epigramma
Me tristem ippocritam carpis, quia crimina damnem,Nilque velim nostris scribere turpe libris:
"Non sic Aurelius vates epigrammata fecit:
Lascivum salso felle refersit opus".
5Haec ais, et rides nostros redolere libellos
Eclesiam, et nimia simplicitate rudes.
Nos sumus electae gentes, nos sacra propago:
Scribere lascive credimus esse nefas.
Ipse Plato iussit teneros procul esse poetas;
10Corrumpunt mores turpia verba bonos.
38. contra superbientem divitiis et honore civili
Qui nunc divitiis et honore inflatus inaniIncedis, nescis quis tibi finis erit?
Pone, precor, fastum et regum monimenta revisas:
Inmundus tantum pulvis et ossa iacent.
5Hi quoque regnarunt! Solum vix nomina restant;
In cinerem vertit corpora longa dies.
Heus, ubi mollities, ubi pluma, ubi purpura nunc est?
Propinat roseus quis sibi vina puer?
Putria nunc sordent foetentibus ossa sepulchris,
10Ast animae ignitis excruciantur aquis.
I, nunc, tolle animum; talis manet exitus et te!
Quid nisi vermiculus, quid nisi pulvis, homo, es?
39. qui amat Deum, coetera mundi contemnit
Siquis inexpliciti genus innarrabile ChristiCogitet, et quanta nos charitate fovet,
Crederet esse lutum gemmas, contemneret aurum
Et, praeter Christum, vilia cuncta putet.
5Omnia consumit saeclis labentibus aevum,
At Christi aeterno tempore durat amor.
40. contra illos qui cupiunt | omnia bona habere, exceptis virtutibus
Uxorem natosque bonos, bona praedia velles?Laudo. Bonae vestes et bona vina placent?
Cuncta bona exoptas, cum sis malus; hoccine monstrum est
Quod tibi veste tua vilior esse velis?
5Atria tota nitent, sine pulvere vestis et aurum est;
Mens maculis squalet, mens sine honore iacet.
At soli sibi vilis homo est, sibi saevus et hostis,
Qui nullam curam mentis habere velit.
41. iugum Christi est suave et amor dulcissimum
Dulce iugum Christi, quem non impellat amare?Ferreus est Domini quisquis amore caret.
Curarum iocunda quies, mitissime Christe,
Qui te non sequitur, semper iniquus erit.
5Spes et certa salus et nostrae gloria vitae,
Te sine mors gravis est, te sine dulce nihil.
Tecum tartareas mallem penetrare sub undas,
Quam sine te celsa sede manere poli.
Tu veniam lapsis praebes nunquanque, rogatus,
10Sprevisti lachrymas, nec pia vota rei.
Quin immo hortaris peccatoremque morando
Daemonis e laqueis ad tua castra trahis.
Quare agite, o, Dominum cuncti cognoscite Christum,
Qui brevibus meritis praemia longa dabit.
42. quod Deus omnia videt et nihil relinquit impunitum
Est praesens et ubique Deus, nil linquit inultumQuodque fit in tenebris, iudicat ille die.
Quid, miser, exultas? Non dum lux ultima venit;
Poena solet longis sevior esse moris.
5Compensat gravitate moram Deus; odit inertes,
Facturos qui se cras meliora ferunt.
43. omnia sunt caduca in vita praesenti, | excepta anima, quae est immortalis
Haec, quicunque vides, tenuem vertentur in auram,Consumpta in cinerem vertet et atra dies.
Quid iuvat, heu, frustra tanto indulgere labori?
Sola anima aeterna est solaque morte caret.
5Quaerit avarus opes, cupit ambitiosus honores;
In Venerem hic putris, deditus ille gule est.
Non ne furor magnus, non haec dementia summa est,
Ut credas aurum vilius esse luto?
Quid potes equiperare animae? Non sydera coeli,
10Et siquid coelo pulchrius esse potest.
Quam formosa animae est speties, coelestis imago!
Et tamen hanc multi labe perire sinunt.
44. confessio purgat animam aegram | ut medicina corpus aegrotum
Saucius ecce animus laetali daemonis ictu:Ni tribuas subito iam morietur opem.
Rumpe moras! Medicina brevis facilisque paratur;
Fando, humilis, medico vulnera pande tua.
5Egrotat corpus fitque insanabile vulnus:
Nequicquam medicam sollicitamus opem,
Nequicquam medico multum promittimus auri,
Nec spes, vicina morte, recedit adhuc.
Omnem animi morbum confessio libera sanat:
10Iunctior efficitur quam fuit ante Deo.
Exuviis qualis positis novus emicat anguis,
Sic animus, lota sorde, nitere solet.
45. exultatio de liberatione a captivitate diabolica
Nubila nequitiae flatus pepulere secundi;Laeta serenato gaudia corde gero.
Ecce, ego victor ovans Crucifixi ad castra revertor;
Ecce, iacet stratus perfidus hostis humi,
5Qui mea tam validis nodarat colla catenis
Calcaratque suo pectora nostra pede.
Disruptis vinclis efugimus, hoste perempto:
Non ego, sed Christi gratia summa Dei.
Nunc mea victrices circundate tempora lauri;
10Vicimus: ecce, hostis fusus ubique iacet!
Non ita depulso poeno captoque Siphace
Gavisa est phrigii Roma superba Remi,
Quam mea delictis prorsus mens gaudet abactis
Quodque suo et rursus conciliata Deo.
46. qui reus est unius peccati, | foelix esse non potest. | Deus totum condonat aut nihil
Esse sibi annexas virtutes asseris omnes?Confiteor; pariter crimina nexa puto.
Sobrius es? Laudo. Nullaque cupidine tactus?
Commendo. Nec te tangit avara sitis?
5Admiror, fueris quod iudex omnibus aequus.
Signa haec egregii quis neget esse viri?
Ah, cur in fratrem livore urgeris iniquo?
Hoc unum carpo, coetera laudo tui.
Destruit ut pulchram tenuissima rima carinam,
10Sic animae formam destruit una nota.
Aut nihil aut totum condonat Christus, et unum
Quod residet crimen, destruit omne bonum.
47. quod nemo leditur nisi a se ipso, | et libera voluntas non potest a Deo cogi
Quis sibi non hostis? Quis non contraria quaerit?Peccati quis non est sibi causa sui?
Nemo hostis, nisi quisque sibi, nec leditur ulli;
Esse potes servus, liber et esse potes.
5Servus erit quicunque malus; sine crimine, liber;
Stat bonus arbitrio vel malus esse suo.
Quid fata accusas? Urgetur nullus ab astris;
Imperii voluit te Deus esse tui.
Terreat ipse licet dolor et lasciva voluptas,
10Et gemino tanquam prensus ab hoste tremas,
At regina tamen moderatur sceptra voluntas
Arbitrioque suo subdita cuncta regit.
48. qui divina speculatur, contemnat humana
Incidit in puteum Thales, dum suspicit astra:Non tamen ingenii fama maligna sui est.
Threspa licet carpat, sapiens tamen ille vocatur;
Despiciat terram, qui cupit astra sequi.
5Hoc quoque testatur sententia clara Platonis,
Ut sapiens in agris vivat, ab urbe procul.
49. qui vult effici dives, diminuat cupiditates
Dives eris vivesque agris contentus avitis,Dum modo ne fines transgrediare patris.
Iniustus fies et avarus plura petendo:
Nulli divitiis imposuere modum.
5Vis fieri dives? Depelle cupidinis ignem;
Nam, quaerens semper plurima, pauper eris.
50. omnia fecit Deus propter homines, | hominis animam propter se. Non est Deus auctor vitii, | sed perversa voluntas hominis, cum Deus sit finis
Ordine cuncta suo finem direxit ad unum:Propter nos fecit cuncta elementa Deus,
Astra quoque et pisces maris atque animantia terrae;
Servavit solos nos Deus ipse sibi.
5Cur, scelerate, Deum auctorem causamque malorum
Accusas? Auctor nullius ille mali est.
At tua peccati causa est perversa voluntas:
Quoque magis peccas, longior ipse Deo es.
Quippe Dei sedes animas dixere beatas;
10Quo magis es mundus, iunctior ipse Deo es.
51. contra pigrum, ostendens velocitatem temporis
Labitur, heu, tempus nunquamque revertitur horaQuae modo praeteriit; quod loquor, ecce, fugit.
Quid cessas? Disperge moras! Mors instat et urget:
Cui notum est unum vivere posse diem?
5Surge, piger, tandem, cui cras est longius anno;
Fac hodie, quoniam cras moriere, miser.
52. ad Polymniam Musam in Pannoniam | proficiscentem, ut Hieronymum de Termo virum | eruditissimum conveniat et suo nomine salutet
Ire placet postquam tam clari ad principis aulam,Accipe sint a te quae peragenda prius.
Doctorum invenies illic, Polymnia, coetum,
Qui te discutiet: "Qualis et unde venis?".
5Errores minimos suspensa lance notabit;
Quod si te explodet, quis tibi tutor erit?
Hieronymi Termi prius in penetralia tendas;
Isti commendes teque tuumque librum.
Hic est argivae et romanae gloria linguae;
10Hic Musis loetus fautor et hospes erit.
