previous next
hūmānus (old form: HEMONA humana et HEMONEM hominem dicebant, Paul. ex Fest. p. 100 Müll.; cf. homo
I.init.), a, um, adj. homo, of or belonging to man, human.
I. In gen.: “esse aliquem humana specie et figura, qui tantum immanitate bestias vicerit, ut, etc.,Cic. Rosc. Am. 22, 63: “simulacra,id. Rep. 3, 9: “caput,a human head, Hor. A. P. 1; Flor. 1, 7, 8: succidiae, Cato ap. Gell. 13, 24, 12: Cyclopis venter ... Carnibus humanis distentus, human flesh, Enn. ap. Prisc. p. 870 P. (Ann. v. 327 Vahl,): “humana qui dape pavit equas,Ov. H. 9, 68: “Athenas obsidione et fame ad humanos cibos compulit,Flor. 3, 5, 10: “hostiae,human sacrifices, Cic. Font. 10 21; Tac. G. 9; Plin. 8, 22, 34, § 82; Flor. 1, 16, 7: “lac,human milk, Plin. 28, 9, 33, § 123: “nec distare humana carne suillam,Juv. 14, 98: “carnibus humanis vesci,id. 15, 13: “societas generis humani,of the human race, Cic. Lael. 5, 20; cf.: eos (deos) non curare opinor quid agat humanum genus, Enn. ap. Cic. Div. 2, 50, 104 (Trag. v. 354 Vahl.); v. genus: ubi remissa humana vita corpus requiescat malis, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 107 (Trag. v. 416 ib.); cf.: humanae vitae varia reputantes mala, Poët. ap. Cic. Tusc. 1, 48, 115; and Cic. Rep. 6, 18; in the comp.: ergo hercules vita humanior sine sale non quit degere, Plin. 31, 7, 41, § 88: “omnium divinarum humanarumque rerum,Cic. Lael. 6, 20; “v. divinus: amor,id. ib. 21, 81: “natura,id. Rep. 1, 14: “virtus,id. ib. 1, 7 fin.: “casus,id. Lael. 2, 7: “cultus,id. de Or. 1, 8, 33: “humanissima voluptas,id. Ac. 2, 41, 127: “ignes,” i. e. which men daily use, Plin. 2, 107, 111, § 239: “dapes,” i. e. human excrements, id. 17, 9, 6, § 51: “memoria,Tac. A. 11, 14: “ultra modum humanum,id. ib. 11, 21: “humanum facinus factumst,customary, Plaut. Truc. 2, 1, 8: “nec quisquam dixerit, in eo qui obdormivit, rem eum humanam et naturalem passum, Mos. et Rom. Coll. 12, 7, 7: major imago humana,of superhuman size, Juv. 13, 222: humanum sacrificium dicebant, quod mortui causa fiebat, Paul. ex Fest. p. 103 Müll.: “scelus,committed against men, Liv. 3, 19 fin.; 29, 18 fin.: si quid mihi humanum contigerit, if any thing should happen to me, i. e. if I should die, Dig. 16, 3, 26 (for which, humanitus, q. v.): “persuasit nox, amor, vinum, adulescentia: Humanum'st,Ter. Ad. 3, 4, 25: metum virgarum navarchus pretio redemit: humanum est; “alius, ne condemnaretur, pecuniam dedit: usitatum est,Cic. Verr. 2, 5, 44, § 117; cf. Ter. Hec. 4, 1, 38; id. Ad. 3, 4, 25: “humano quodam modo,Quint. 10, 3, 15: res humani juris, property (opp. res divini juris, things sacred or religious), Gai. Inst. 2, 2; 9 sqq.; “3, 97: ne vinum ... esse sacrum incipiat et ex usibus eripiatur humanis,Arn. adv. Gent. 7, 31.— As substt.
A. hūmāni , ōrum, m., men, mortals, Lucr. 3, 80; 837: natura humanis omnia sunt paria, Varr. ap. Non. 81, 10.—
B. hūmānum , i, n., that which is human, mortal, etc.: ignem magnum hic faciam. Dae. Quine ut humanum exuras tibi? Plaut. Rud. 3, 4, 62: “non hercle humanust ergo: nam volturio plus humani credost,id. Mil. 4, 2, 53: “si quicquam in vobis non dico civilis sed humani esset,Liv. 5, 4, 9: “pulcher et humano major trabeaque decorus Romulus,Ov. F. 2, 503 (but in Cic. Att. 13, 21, 5, homo is the true reading): “homo sum: humani nihil a me alienum puto,Ter. Heaut. 1, 1, 25: “Satyris praeter effigiem nihil humani, Mela, 1, 8, 10: si in Pompeio quid humani evenisset,Sall. H. Fragm. 5, 16 Dietsch.—
C. Plur.: hūmā-na , ōrum, n., human affairs, the concerns of men, events of life: “qui omnia humana, quaecumque accidere possunt, tolerabilia ducat,Cic. Tusc. 5, 6, 17; cf.: “despicientem omnia humana,id. Rep. 1, 17; and: “haec caelestia semper spectato, illa humana contemnito,id. ib. 6, 19: “si quicquam humanorum certi est,Liv. 5, 33, 1: “deos esse et non neglegere humana,id. 3, 56, 7.—Comp. (very rare): “respiratio humanior,” i. e. freer, Cael. Aur. Acut. 2, 1, 2.
II. In partic.
A. Humane, philanthropic, kind, gentle, obliging, polite (syn.: “comis, urbanus): te esse humano ingenio existumo,Plaut. Most. 3, 2, 127: “Cyrum minorem Persarum regem et ceteris in rebus communem erga Lysandrum atque humanum fuisse,Cic. de Sen. 17, 59; cf.: “homo facillimus atque humanissimus,id. Att. 16, 16, C, 12: “humani ingeni Mansuetique animi officia,Ter. And. 1, 1, 86; cf.: quod ipse moderatissimi atque humanissimi fuit sensus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 5: “Catonis (praeceptum) humanissimum utilissimumque,Plin. 18, 6, 8, § 44 (cf. Cato, R. R. 4). —
B. Of good education, well-informed, learned, polite, refined: gentem quidem nullam video neque tam humanam atque doctam neque tam immanem atque barbaram, quae non significari futura posse censeat, Cic. Div. 1, 1, 2; cf.: “homo doctissimus atque humanissimus,id. Verr. 2, 4, 44, § 98: “homines periti et humani,id. ib. 2, 5, 28, § “70: haec ego non possum dicere non esse hominis quamvis et belli et humani,id. Fin. 2, 31, 102: Praxiteles nemini est paulum modo humaniori ignotus, Varr. ap. Gell. 13, 16, 3 (eruditiori doctiorique, Gell.; “see the entire chap.): humanissimussermo,Cic. Q. Fr. 2, 10, 2.—Hence, adv. in two forms: hūmānē and hūmānĭter .
1. (Acc. to I.) Humanly, agreeably to human nature, in a manner becoming humanity.
(α). Form humane: “vix humane patitur,Ter. Ad. 1, 2, 65: intervalla vides humane commoda, i. e. exceedingly, charmingly commodious, Hor. Ep. 2, 2, 70: “morbos toleranter atque humane ferunt,Cic. Tusc. 2, 27, 65.—
2. In partic. (acc. to II. A.), humanely, pleasantly, courteously, kindly, gently, politely, etc.
(α). Form humane: Hirtium aliquid ad te συμπαθῶς de me scripsisse facile patior: “fecit enim humane,Cic. Att. 12, 44, 1.—
(β). Form humaniter: invitus litteras tuas scinderem: ita sunt humaniter scriptae, Cic. Fragm. ap. Non. 509, 21: “fecit humaniter Licinius,id. Q. Fr. 2, 1, 1.—
hide Dictionary Entry Lookup
Use this tool to search for dictionary entries in all lexica.
Search for in
hide References (47 total)
  • Cross-references in general dictionaries from this page (47):
    • Cicero, Letters to his Friends, 10.24.5
    • Cicero, Letters to his Friends, 16.21.3
    • Cicero, Letters to his Friends, 2.17.6
    • Cicero, Letters to his Friends, 7.1.5
    • Cicero, Letters to Atticus, 12.44.1
    • Cicero, Letters to Atticus, 16.16
    • Cicero, Letters to Atticus, 1.2.1
    • Cicero, Letters to his brother Quintus, 2.10.2
    • Cicero, Letters to his brother Quintus, 3.1.6
    • Cicero, For Marcus Fonteius, 10
    • Cicero, For Sextus Roscius of Ameria, 22.63
    • Cicero, Against Verres, 2.5.117
    • Plautus, Miles Gloriosus, 4.2
    • Plautus, Mostellaria, 3.2
    • Plautus, Rudens, 3.4
    • Horace, Ars Poetica, 1
    • Tacitus, Annales, 11.14
    • Tacitus, Germania, 9
    • Plautus, Truculentus, 2.1
    • Cicero, On Oratory, 1.8
    • Lucretius, De Rerum Natura, 3.80
    • Lucretius, De Rerum Natura, 3.837
    • Pliny the Elder, Naturalis Historia, 18.44
    • Pliny the Elder, Naturalis Historia, 8.82
    • Pliny the Elder, Naturalis Historia, 17.51
    • Livy, The History of Rome, Book 3, 19
    • Livy, The History of Rome, Book 3, 56.7
    • Livy, The History of Rome, Book 5, 33.1
    • Livy, The History of Rome, Book 5, 4.9
    • Livy, The History of Rome, Book 29, 18
    • Cicero, De Republica, 1.14
    • Cicero, De Republica, 1.17
    • Cicero, De Republica, 3.9
    • Cicero, De Republica, 6.18
    • Cicero, De Amicitia, 2
    • Cicero, De Amicitia, 5
    • Cicero, De Amicitia, 6
    • Cicero, De Divinatione, 1.1
    • Cicero, De Divinatione, 2.50
    • Cicero, Tusculanae Disputationes, 1.44
    • Cicero, Tusculanae Disputationes, 1.48
    • Cicero, Tusculanae Disputationes, 2.27
    • Cicero, Tusculanae Disputationes, 3.27
    • Cicero, Tusculanae Disputationes, 5.6
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 10, 3.15
    • Gellius, Noctes Atticae, 13.16.3
    • Ovid, Fasti, 2
hide Display Preferences
Greek Display:
Arabic Display:
View by Default:
Browse Bar: