I.clean, pure, i. e. free from any foreign, esp. from any contaminating admixture (syn.: illimis, liquidus).
I. Lit.
1. Clean, free from dirt or filth, pure, unstained, undefiled: “purae aedes,” Plaut. Truc. 2, 7, 6: “et manibus puris sumite fontis aquam,” Tib. 2, 1, 14; Hor. Epod. 17, 49; id. S. 1, 4, 68: “vestis,” Verg. A. 12, 169: “ut quicquid inde haurias, purum liquidumque te haurire sentias,” Cic. Caecin. 27, 78: “amnis,” Hor. Ep. 2, 2, 120: “aqua,” id. C. 3, 16, 29; cf. id. Ep. 1, 10, 20: “fons,” Prop. 3 (4), 1, 3. “lympha,” Sil. 7, 170: “amphorae,” Hor. Epod. 2, 15: “fictilia,” Tib. 1, 1, 30: “torus,” id. 1, 3, 26: “purissima mella,” Verg. G. 4, 163: “aëre purior ignis,” Ov. M. 15, 243: “hasta,” unstained with blood, Stat. Th. 11, 450.—
2. In gen., free or clear from any admixture or obstruction: terra, cleared (from stones, bushes, etc.), Cic. Sen. 17, 59: “sol,” clear, bright, Hor. C. 3, 29, 45: “orbis,” Ov. M. 4, 348: “caelum,” Tib. 4, 1, 10: “luna,” Hor. C. 2, 5, 19: “vesper,” id. ib. 3, 19, 26: “dies,” Claud. Rapt. Pros. 2, 2: “aurum,” refined, without dross, Plin. 33, 4, 25, § 84; 33, 6, 32, § 99: “argentum,” Cic. Verr. 2, 4, 23, § 52: “gemma,” Ov. M. 2, 856.—Absol.: pū-rum , i, n., a clear, bright, unclouded sky, Verg. G. 2, 364; Hor. C. 1, 34, 7.—
B. Transf.
1. In gen., plain, natural, naked, unadorned, unwrought, unmixed, unadulterated, unsophisticated: argentum, plain, i. e. unornamented, without figures chased upon it, Cic. Verr. 2, 4, 22, § 49; 2, 4, 23, § 52; Plin. Ep. 3, 1, 9; Juv. 9, 141; cf.: “coronarum aliae sunt purae, aliae caelatae,” Vitr. 7, 3; and: “utrum lanx pura an caelata sit,” Dig. 6, 1, 6: “vasa,” not pitched, Col. 12, 4, 4: “locus,” not built upon, vacant, Varr. L. L. 5, § 38 Müll.; Liv. 24, 14; Dig. 13, 7, 43: “humus,” Cic. Sen. 15, 59: “solum,” Liv. 1, 44 fin.: “ager,” Ov. F. 3, 582: “campus,” Verg. A. 12, 771: “purus ab arboribus campus,” Ov. M. 3, 709: “hasta,” without an iron head, Prop. 4 (5), 3, 68: “toga,” without purple stripes, Phaedr. 3, 10, 10: “esse utramque sibi per se puramque necesse'st,” unmixed, Lucr. 1, 506.—
2. Cleansing, purifying: “idem ter socios pura circumtulit undā,” Verg. A. 6, 229: “sulfur,” Tib. 1, 5, 11.—
II. Trop.
A. Pure, unspotted, spotless, chaste, undefiled, unpolluted, faultless, etc.: “animus omni admixtione corporis liberatus, purus et integer,” Cic. Sen. 22, 80: “castus animus purusque,” id. Div. 1, 53, 121: “estne quisquam qui tibi purior esse videatur?” id. Rosc. Com. 6, 18: “puriora et dilucidiora,” id. Tusc. 1, 20, 46: vita et pectore puro, Hor.S. 1,6, 64; id. Ep. 1, 2, 67: pectus purum et firmum, stainless, faultless, Enn. ap. Gell. 7, 17 (Trag. v. 340 Vahl.): “familia,” that has solemnized the funeral rites, Cic. Leg. 2, 22, 57: “gladium purum ab omni caede servare,” Sen. Ep. 24, 7: “purae a civili sanguine manus,” id. Suas. 6, 2: “purus sum a peccato,” Vulg. Prov. 20, 9: “pectus purum ab omni sceleris contagione,” Lact. 5, 12, 2.—Of freedom from sensual passion: “animam puram conservare,” Cic. Verr. 2, 3, 58, § 134: “noctes, opp. spurcae,” Plaut. As. 4, 1, 62; id. Poen. 1, 2, 137; Tib. 1, 3, 26; Mart. 6, 66, 5; 9, 64: “corpus,” Plin. Ep. 4, 11, 9.—With gen.: “integer vitae scelerisque purus,” Hor. C. 1, 22, 1.—Of purity of style: “oratio Catuli sic pura est, ut Latine loqui paene solus videatur,” Cic. de Or. 3, 8, 29; cf.: purum et candidum genus dicendi, id. Or. 16, 53: “sermone puro atque dilucido,” Quint. 11, 1, 53: “sermo quam purissimus,” id. 4, 2, 118: “multo est tersior ac magis purus (Horatius),” id. 10, 1, 94: “pura et illustris brevitas,” Cic. Brut. 75, 262: “pura et incorrupta consuetudo dicendi,” id. ib. 75, 261: “pressus sermo purusque,” Plin. Ep. 7, 9, 8.—
B. In partic., in jurid. lang., unconditional, without exception, absolute; entire, complete: “judicium purum,” Cic. Inv. 2, 20, 60: “pura et directa libertas,” Dig. 40, 4, 59: “causa,” ib. 46, 3, 5.—
C. Clear, complete, over and above: “quid possit ad dominos puri ac reliqui provenire,” clear gain, Cic. Verr. 2, 3, 86, § 200.—
D. Relig. t. t., free from religious claims or consecration: “purus autem locus dicitur, qui neque sacer neque sanctus est neque religiosus, sed ab omnibus huiusmodi nominibus vacare videtur,” Dig. 11, 7, 2, § 4; cf. “ib. § 2: quae tandem est domus ab istā suspicione religionis tam vacua atque pura,” Cic. Har. Resp. 6, 11.—
E. Not desecrated, undefiled.
1. Untrodden, fresh: “locus,” Liv. 25, 17, 3.—
2. Not defiled by a funeral or burial: “familia,” Cic. Leg. 2, 22, 57.—
3. Free from mourning: “dies,” Ov. F. 2, 558.—Adv., in two forms, pūrē and (ante-class. and poet.) pūrĭ-ter (sup. ‡ purime, acc. to Paul. ex Fest. p. 252 Müll.), purely, clearly, without spot or mixture.
A. Lit.
(α).
Form pure: “pure eluere vasa,” Plaut. Aul. 2, 3, 3; cf.: pure lautum=aquā purā lavatum, Paul. ex Fest. p. 248 Müll.: “lavare,” Liv. 5, 22.—
(β).
Form puriter: “puriter transfundere aquam in alterum dolium,” Cato, R. R. 112: “puriter lavit dentes,” Cat. 39, 14.—
b. Comp., brightly, clearly: “splendens Pario marmore purius,” Hor. C. 1, 19, 5: “purius osculari,” Sen. Ben. 2, 12, 2.—
c. Sup.: “quam mundissime purissimeque fiat,” Cato, R. R. 66.—
B. Trop., purely, chastely; plainly, clearly, simply.
(α).
Form pure: “si forte pure velle habere dixerit,” Plaut. As. 4, 1, 61: “quiete et pure et eleganter acta aetas,” Cic. Sen. 5, 13: “pure et caste deos venerari,” id. N. D. 1, 2, 3; Liv. 27, 37; cf.: “radix caste pureque collecta,” Plin. 22, 10, 12, § 27.—Of style: “pure et emendate loqui,” Cic. Opt. Gen. 2, 4: “pure apparere,” clearly, obviously, Hor. S. 1, 2, 100: “quid pure tranquillet,” perfectly, fully, id. Ep. 1, 18, 102.—
b. Sup.: “Scipio omnium aetatis suae purissime locutus,” Gell. 2, 20, 5: “purissime atque illustrissime aliquid describere,” very distinctly, very clearly, id. 9, 13, 4.—