previous next
rumpo , rūpi, ruptum (
I.inf. paragog. rumpier, Afran. Com. 127), 3, v. a. root rup, to break, burst, tear, rend, rive, rupture; to break asunder, burst in pieces, force open, etc. (very freq. and class.; a favorite word of the Aug. poets; cf. frango).
I. Lit.: SI MEMBRVM RVPIT NI CVM EO PACIT TALIO ESTO, Lex XII. Tab. ap. Fest. S. V. TALIO, p. 274; and ap. Gell. 20, 1, 14; cf. Cato ap. Prisc. p. 710 P.: “vincula,Lucr. 3, 83; Cic. Cat. 4, 4, 8; id. Tusc. 1, 30, 74; Prop. 4, 10, 4; Verg. A. 10, 233 al.: “catenas,Prop. 3, 13, 11; Hor. S. 2, 7, 70; Ov. Am. 3, 11, 3: “frena pudoris,Prop. 4, 18, 3: “obstantia claustra,Hor. Ep. 1, 14, 9: “teretes plagas (aper),id. C. 1, 1, 28: “pontem,to break down, Liv. 7, 9; cf.: “rupti torrentibus pontes,Quint. 2, 13, 16: “montem aceto (Hannibal),Juv. 10, 153: “Alpes,Sil. 11, 135: “arcum,Phaedr. 3, 14, 10: “plumbum (aqua),Hor. Ep. 1, 10, 20: “carinam (sinus Noto remugiens),id. Epod. 10, 20: “tenta cubilia tectaque,id. ib. 12, 12: “vestes,Ov. M. 6, 131; cf.: “tenues a pectore vestes,id. A. A. 3, 707: “sinus pariterque capillos,id. M. 10, 722: “linum ruptum aut turbata cera,Quint. 12, 8, 13: “praecordia ferro,to penetrate, Ov. M. 6, 251; 5, 36; cf.: “guttura cultro,to cut, id. ib. 15, 465: “colla securi,id. ib. 12, 249: “nubem (vis venti),to sunder, rive, Lucr. 6, 432: “fulmen nubes rumpit,Sen. Q. N. 2, 58, 1: “spiritus rumpit nubes,id. ib. 2, 54, 3: “ruptae nubes et in pronum solutae,id. ib. 5, 12, 1: “caelum,Sil. 3, 196: “polum,id. 1, 135: turbo ruptus, breaking or bursting forth, Verg. A. 2, 416 et saep.: “tuā causā rupi ramices,burst, ruptured, Plaut. Merc. 1, 2, 30: “suos ramices,id. Poen. 3, 1, 37: “inflatas vesiculas,Cic. Div. 2, 14, 33: “pectora fremitu (leones),Lucr. 3, 297: “illius immensae ruperunt horrea messes,filled to repletion, Verg. G. 1, 49; Col. 10, 307: “frugibus rupta congestis horrea,Sid. 1, 6: “ilia,Cat. 11, 20; 80, 7; Verg. E. 7, 26; cf. with a personal object: “rupit Iarbitam Timagenis aemula lingua, Dum, etc.,Hor. Ep. 1, 19, 15.—Esp. reflexively, to burst or split one's self, to burst, split, etc.: “me rupi causā currendo tuā,Plaut. Merc. 1, 2, 43; id. Capt. prol. 14; Lucil. ap. Non. 88, 11; 382, 23: “ut me ambulando rumperet,Ter. Hec. 3, 4, 21: “non, si te ruperis, Par eris,Hor. S. 2, 3, 319.— Mid.: ego misera risu clandestino rumpier, to burst, split, Afran. ap. Non. 382, 21 (Com. Rel. p. 154 Rib.); so, “frigidus in pratis cantando rumpitur anguis,Verg. E. 8, 71: “quā (licentiā audacium) ante rumpebar, nunc ne movear quidem,could have burst, Cic. Q. Fr. 3, 9, 1: “et inflatas rumpi vesiculas,id. Div. 2, 14, 33; cf.: “rumpantur iniqui, Vicimus,Prop. 1, 8, 27: “miser Rumperis (sc. irā) et latras,Hor. S. 1, 3, 136: rumpere viam, iter, etc., to force a passage, make one's way by force: ferro rumpenda per hostes Est via, a passage must be burst or forced through, Verg. A. 10, 372; cf.: “eo nisi corporibus armisque rupere cuneo viam,Liv. 2, 50: “rupta via,Quint. 9, 4, 63: “viam igne,Stat. Th. 8, 469: “iter ferro,Sil. 4, 196 (with reserare viam); “15, 782: Alpes,id. 11, 135: “rupto sonuit sacer aequore Titan,Val. Fl. 2, 37: “cursus,id. ib. 1, 3; Sil. 7, 568 et saep.: “rumpere media agmina,to burst through, break through, Verg. A. 12, 683; cf.: “proelia misso equo,Prop. 3, 11, 64 (4, 10, 62): “ruptā mersum caput obruit undā,Ov. M. 11, 569: “mediam aciem,Liv. 26, 5: “pugnantibus acies rumpenda,Just. 1, 6, 11: “ordines,Liv. 6, 13: “aditus,Verg. A. 2, 494: “parvos hiatus,Sil. 5, 616: “fontem,to break open, cause to break forth, Ov. M. 5, 257: “fontes abyssae magnae,Vulg. Gen. 7, 11: se rumpere, to break out, burst forth ( = erumpere): “ubi sub lucem densa inter nubila sese Diversi rumpent radii,Verg. G. 1, 446: “tantus se nubibus imber Ruperat,id. A. 11, 548: “unde altus primum se erumpit Enipeus,id. G. 4, 368; so, “rumpi, in mid. force: dum amnes ulli rumpuntur fontibus,id. ib. 3, 428: “alicui reditum,to cut off, Hor. Epod. 13, 15.—Absol.: offendit, fregit, rumpit, icit poculo, wounds, Afran. ap. Non. 124, 6 (Com. Rel. p. 173 Rib.); so, si quis rumpet occidetve insciens ne fraus esto, an ancient form of rogation in Liv. 22, 10, 5; cf. Dig. 9, 2, 27, § 17. —
II. Trop., to break, violate, destroy, annul, make void, interrupt, etc.: “hunc quisquam ... foedera scientem neglexisse, violasse, rupisse dicere audebit?Cic. Balb. 5, 13; so, “foedera,Lucr. 2, 254; Auct. Her. 4, 14, 20; Liv. 9, 1; 21, 10; Hor. Ep. 1, 3, 35: “foedus,Liv. 3, 25, 5; 42, 40, 3: “imperium,Curt. 10, 2, 15; Tac. A. 13, 36; id. H. 3, 19: “sacramenti religionem,Liv. 28, 27: “reverentiam sacramenti,Tac. H. 1, 12: “fidem induciarum, pacis, etc.,Liv. 9, 40 fin.; 24, 29; Verg. G. 4, 213; Flor. 4, 2, 16: “jus gentium,Liv. 4, 17: “hostium jus et sacra legationis et fas gentium,Tac. A. 1, 42: “rogationes vos rogatas rumpitis,Plaut. Curc. 4, 2, 24: “edicta,Hor. C. 4, 15, 22: “decreta,Ov. M. 15, 780: “leges,Luc. 4, 175: “constat, agnascendo rumpi testamentum,is made void, Cic. de Or. 1, 57, 241; cf.: “jura testamentorum ruptorum aut ratorum,id. ib. 1, 38, 173: “nuptias,Hor. C. 1, 15, 7: “amores,Verg. A. 4, 292: “condiciones pacis,Vell. 2, 48, 5: “obsequium,Suet. Galb. 16: “fata aspera,Verg. A. 6, 882: “fati necessitatem humanis consiliis,Liv. 1, 42: “ne me e somno excitetis et rumpatis visum,break in upon, interrupt, Cic. Rep. 6, 12, 12; so, “somnum,Verg. A. 7, 458; cf. Sen. Ep. 51, 12: “sacra,Verg. A. 8, 110: “carmina,Tib. 2, 3, 20: “novissima verba,Ov. A. A. 1, 539: “ut vero amplexus fessi rupere supremos,Val. Fl. 5, 32: “strepitu silentia rumpi,Lucr. 4, 583: “silentia (verbis),Verg. A. 10, 64; Ov. M. 1, 208; 11, 598; Hor. Epod. 5, 85; Val. Fl. 3, 509; Plin. Pan. 55, 4: “diutinum silentium,App. M. 10, p. 239, 14: “taciturnitatem,Tac. A. 1, 74: “patientiam,Suet. Tib. 24: “en age, segnes Rumpe moras,break off, end delay, Verg. G. 3, 43; so, “rumpe moras,id. A. 4, 569; 9, 13; Ov. M. 15, 583 Bach, N. cr.; Val. Fl. 1, 306; Mart. 2, 64, 9; Plin. Ep. 5, 11, 2; cf.: “rumpunt moras,Luc. 1, 264: “otia,Verg. A. 6, 813.—Poet.: rumpit has imo pectore voces, breaks forth, breaks out in, gives vent to, utters, etc., Verg. A. 11, 377; so, “vocem,id. ib. 2, 129; 3, 246; Sil. 8, 301; Tac. A. 6, 20: “questus,Verg. A. 4, 553; Claud. Rapt. Pros. 2, 249: “gemitum,Sil. 4, 458.
hide Dictionary Entry Lookup
Use this tool to search for dictionary entries in all lexica.
Search for in
hide References (86 total)
  • Cross-references in general dictionaries from this page (86):
    • Cicero, Letters to his brother Quintus, 3.9.1
    • Cicero, Against Catiline, 4.4.8
    • Cicero, For Cornelius Balbus, 5.13
    • Livy, The History of Rome, Book 7, 9
    • Ovid, Metamorphoses, 11.569
    • Ovid, Metamorphoses, 12.249
    • Ovid, Metamorphoses, 15.465
    • Ovid, Metamorphoses, 15.583
    • Ovid, Metamorphoses, 15.780
    • Ovid, Metamorphoses, 1.208
    • Ovid, Metamorphoses, 5.257
    • Ovid, Metamorphoses, 6.131
    • Ovid, Metamorphoses, 6.251
    • Plautus, Curculio, 4.2
    • Plautus, Poenulus, 3.1
    • Vergil, Aeneid, 10.233
    • Vergil, Aeneid, 10.372
    • Vergil, Aeneid, 10.64
    • Vergil, Aeneid, 11.377
    • Vergil, Aeneid, 11.548
    • Vergil, Aeneid, 12.683
    • Vergil, Aeneid, 2.416
    • Vergil, Aeneid, 2.494
    • Vergil, Aeneid, 4.292
    • Vergil, Aeneid, 4.553
    • Vergil, Aeneid, 4.569
    • Vergil, Aeneid, 6.813
    • Vergil, Aeneid, 6.882
    • Vergil, Aeneid, 7.458
    • Vergil, Aeneid, 8.110
    • Vergil, Georgics, 1.446
    • Vergil, Georgics, 1.49
    • Vergil, Georgics, 3.43
    • Vergil, Georgics, 4.213
    • Vergil, Georgics, 4.368
    • Old Testament, Genesis, 7.11
    • Horace, Satires, 1.3.136
    • Horace, Satires, 2.3.319
    • Horace, Satires, 2.7.70
    • Ovid, Metamorphoses, 10.722
    • Tacitus, Annales, 13.36
    • Tacitus, Annales, 1.42
    • Tacitus, Annales, 1.74
    • Tacitus, Annales, 6.20
    • Tacitus, Historiae, 1.12
    • Tacitus, Historiae, 3.19
    • Plautus, Mercator, 1.2
    • Cicero, On Oratory, 1.57
    • Lucretius, De Rerum Natura, 3.83
    • Lucretius, De Rerum Natura, 2.254
    • Lucretius, De Rerum Natura, 3.297
    • Lucretius, De Rerum Natura, 4.583
    • Lucretius, De Rerum Natura, 6.432
    • Suetonius, Galba, 16
    • Suetonius, Tiberius, 24
    • Lucan, Civil War, 1.264
    • Lucan, Civil War, 4.175
    • Pliny the Younger, Epistulae, 5.11.2
    • Livy, The History of Rome, Book 42, 40
    • Livy, The History of Rome, Book 3, 25.5
    • Livy, The History of Rome, Book 24, 29
    • Livy, The History of Rome, Book 28, 27
    • Livy, The History of Rome, Book 2, 50
    • Livy, The History of Rome, Book 22, 10
    • Livy, The History of Rome, Book 9, 1
    • Livy, The History of Rome, Book 9, 40
    • Livy, The History of Rome, Book 4, 17
    • Livy, The History of Rome, Book 26, 5
    • Livy, The History of Rome, Book 1, 42
    • Livy, The History of Rome, Book 6, 13
    • Livy, The History of Rome, Book 21, 10
    • Cicero, De Republica, 6.12
    • Cicero, De Divinatione, 2.14
    • Cicero, Tusculanae Disputationes, 1.30
    • C. Valerius Flaccus, Argonautica, 1.3
    • C. Valerius Flaccus, Argonautica, 1.306
    • C. Valerius Flaccus, Argonautica, 2.37
    • C. Valerius Flaccus, Argonautica, 3.509
    • C. Valerius Flaccus, Argonautica, 5.32
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 2, 13.16
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 9, 4.63
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 12, 8.13
    • Gellius, Noctes Atticae, 20.1.14
    • Seneca, Epistulae, 51.12
    • Statius, Thebias, 8
    • Curtius, Historiarum Alexandri Magni, 10.2.15
hide Display Preferences
Greek Display:
Arabic Display:
View by Default:
Browse Bar: