previous next
vĭrīlis , e, adj. vir,
I.of or belonging to a man, manly, virile (cf.: mas, masculus).
I. Lit.
A. In respect of sex, male, masculine.
1. In gen.: virile et muliebre secus, Sall. Fragm. ap. Macr. S. 2, 9: “virile secus, i. e. puer,Plaut. Rud. 1, 2, 19: “vestimentum,id. Men. 4, 2, 97: “genus,Lucr. 5, 1356: “semen,id. 4, 1209: “stirps fratris,Liv. 1, 3, 11: “vox,Ov. M. 4, 382: “vultus,id. ib. 3, 189: “coetus,of men, id. ib. 3, 403; cf. balnea, Cato ap. Gell. 10, 3, 3: “flamma,the love of a man, Ov. A. A. 1, 282.—
2. In partic.
a. In mal. part.: “pars,Lucr. 6, 1209; cf. Col. 7, 11, 2.—As subst.: vĭrī-lia , ĭum, n., = membrum virile, Petr. 108; Plin. 20, 16, 61, § 169; 20, 22, 89, § 243.— Comp.: “qui viriliores videbantur,Lampr. Heliog. 8 fin.
b. In gram., of the masculine gender, masculine: “nomen,Varr. L. L. 10, §§ 21 and 30 Müll.; Gell. 1, 7, 15; 11, 1, 4 al.
B. In respect of strength, vigor, etc., manly, full-grown, arrived at the years of manhood: “conversis studiis aetas animusque virilis Quaerit opes, etc.,Hor. A. P. 166: “ne forte seniles Mandentur juveni partes pueroque viriles,the parts of fullgrown men, id. ib. 177: “pars magna domus tuae morietur cum ad virilem aetatem venerit,Vulg. 1 Reg. 2, 33: “toga,assumed by Roman youth in their sixteenth year, Cic. Lael. 1, 1; id. Sest. 69, 144; Liv. 26, 19, 5; 42, 34, 4 al.—Opp. to female garments: “sumpsisti virilem togam quam statim muliebrem stolam reddidisti,Cic. Phil. 2, 18, 44.—
C. Transf., in jurid. lang., of or belonging to a person, that falls to a person or to each one in the division of inheritances: ut ex bonis ejus, qui, etc., virilis pars patrono debeatur, a proportionate part, an equal share with others, Gai Inst. 3, 42: “tota bona pro virilibus partibus ad liberos defuncti pertinere,id. ib.: “virilis,id. ib. 3, 70; Dig. 30, 1, 54, § 3; so, “virilis portio,ib. 37, 5, 8 pr.; 31, 1, 70, § 2; Paul. Sent. 3, 2, 3.—
2. Transf., in gen.
(α). Virilis pars or portio, share, part, lot of a person: “est aliqua mea pars virilis, quod ejus civitatis sum, quam ille claram reddidit,my part, my duty, Cic. Verr. 2, 4, 37, § 81: “plus quam pars virilis postulat,id. ib. 2, 3, 3, § “7: cum illius gloriae pars virilis apud omnes milites sit, etc.,Liv. 6, 11, 5: “quem agrum miles pro parte virili manu cepisset, eum senex quoque vindicaret,id. 3, 71, 7: “haec qui pro virili parte defendunt, optimates sunt,” i. e. to the utmost of their ability, as far as in them lies, Cic. Sest. 66, 138; so, “pro virili parte,id. Phil. 13, 4, 8: “pro parte virili,Liv. 10, 8, 4; Ov. Tr. 5, 11, 23: “pro virili portione,Tac. Agr. 45; id. H. 3, 20.—
(β). In other connections (poet.): “actoris partis chorus officiumque virile Defendat,Hor. A. P. 193 Orell. ad loc. —
II. Trop., of quality, worthy of a man, manly, manful, firm, vigorous, bold, spirited, etc.: “veretur quicquam aut facere aut loqui, quod parum virile videatur,Cic. Fin. 2, 14, 47: “laterum inflexio fortis ac virilis,id. de Or. 3, 59, 220: “inclinatio laterum,Quint. 1, 11, 18: “acta illa res est animo virili, consilio puerili,Cic. Att. 14, 21, 3; so, “ingenium,Sall. C. 20, 11: “vis ingenii (with solida),Quint. 2, 5, 23: “audacia,Just. 2, 12, 24: “oratio (with fortis),Cic. de Or. 1, 54, 231; so, “compositio,Quint. 2, 5, 9: “sermo,id. 9, 4, 3: “ratio atque sententia,Cic. Tusc. 3, 10, 22: “neque enim oratorius iste, immo hercle ne virilis quidem cultus est,Tac. Or. 26.—As subst.: vĭrīlia , ĭum, n., manly deeds, Sall. H. 3, 61, 15 Dietsch.—Sup.: ALMIAE SABINAE MATRI VIRILISSIMAE, etc., Inscr. Grud. p. 148, n. 5.—Adv.: vĭrīlĭter , manfully, firmly, courageously (acc. to II.), Cic. Tusc. 2, 27, 65; id. Off. 1, 27, 94; Auct. Her. 4, 11, 16; Ov. F. 1, 479.—Comp.,, Sen. Contr. 5, 33 fin.; id. Brev. Vit. 6, 5.
hide Dictionary Entry Lookup
Use this tool to search for dictionary entries in all lexica.
Search for in
hide References (42 total)
  • Cross-references in general dictionaries from this page (42):
    • Cicero, Letters to Atticus, 14.21.3
    • Old Testament, 1 Samuel, 2.33
    • Cicero, Philippics, 13.4.8
    • Cicero, Against Verres, 2.4.81
    • Cicero, For Sestius, 66.138
    • Cicero, For Sestius, 69.144
    • Cicero, Philippics, 2.18.44
    • Ovid, Metamorphoses, 3.403
    • Ovid, Metamorphoses, 4.382
    • Plautus, Rudens, 1.2
    • Horace, Ars Poetica, 166
    • Horace, Ars Poetica, 193
    • Ovid, Metamorphoses, 3.189
    • Tacitus, Historiae, 3.20
    • Tacitus, Agricola, 45
    • Plautus, Epidicus, 4.2
    • Cicero, On Oratory, 1.54
    • Cicero, On Oratory, 3.59
    • Sallust, Catilinae Coniuratio, 20
    • Lucretius, De Rerum Natura, 6.1209
    • Lucretius, De Rerum Natura, 4.1209
    • Lucretius, De Rerum Natura, 5.1356
    • Livy, The History of Rome, Book 1, 3.11
    • Livy, The History of Rome, Book 3, 71.7
    • Livy, The History of Rome, Book 42, 34
    • Livy, The History of Rome, Book 10, 8.4
    • Livy, The History of Rome, Book 6, 11.5
    • Livy, The History of Rome, Book 26, 19.5
    • Cicero, de Finibus Bonorum et Malorum, 2.14
    • Cicero, De Amicitia, 1
    • Cicero, Tusculanae Disputationes, 2.27
    • Cicero, Tusculanae Disputationes, 3.10
    • Cicero, De Officiis, 1.27
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 2, 5.9
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 1, 11.18
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 2, 5.23
    • Quintilian, Institutio Oratoria, Book 9, 4.3
    • Gellius, Noctes Atticae, 10.3.3
    • Gellius, Noctes Atticae, 11.1.4
    • Gellius, Noctes Atticae, 1.7.15
    • Columella, Res Rustica, 7.11.2
    • Ovid, Fasti, 1
hide Display Preferences
Greek Display:
Arabic Display:
View by Default:
Browse Bar: