M. Annaeus Lucanus, Pharsalia
Carolus Hermannus Weise, Ed.

Prima ratem Cypros spumantibus accipit undis:
Inde tenens pelagus, sed iam moderatior, Eurus
In Libycas egit sedes, et castra Catonis.
120Tristis, ut in multo mens est praesaga timore,
Adspexit patrios comites e litore Magnus,
Et fratrem: medias praeceps tunc fertur ad undas:
Dic ubi sit, germane, parens: stat summa caputque
Orbis, an occidimus? Romanaque Magnus ad umbras
125Abstulit? Haec fatur: quem contra talia frater:
O felix, quem Sors alias dispersit in oras,
Quique nefas audis: oculos, germane, nocentes
Spectato genitore fero. Non Caesaris armis
Occubuit, dignoque perit auctore ruinae:
130Rege sub impuro Nilotica rura tenente,
Hospitii fretus superis et munere tanto
In proavos, cecidit donati victima regni.
Vidi ego magnanimi lacerantes pectora patris:
Nec credens Pharium tantum potuisse tyrannum,
135Litore Niliaco socerum iam stare putavi.
Sed me nec sanguis, nec tantum vulnera nostri
Adfecere senis, quantum gestata per urbem
Ora ducis, quae transfixo sublimia pilo
Vidimus: haec, fama est, oculis victoria iniqui
140Servari; scelerisque fidem quaesisse tyrannum.
Nam corpus Phariaene canes avidaeque volucres
Distulerint, an furtivus, quem vidimus, ignis
Solverit, ignoro. Quaecumque iniuria fati
Abstulit hos artus, superis haec crimina dono:
145Servata de parte queror. Cum talia Magnus
Audisset, non in gemitus lacrimasque dolorem
Effudit; iustaque furens pietate profatur:
Praecipitate rates e sicco litore, nautae;
Classis in adversos erumpat remige ventos:
150Ite, duces, mecum: numquam civilibus armis
Tanta fuit merces, inhumatos condere manes,
Sanguine semiviri Magnum satiare tyranni.
Non ego Pellaeas arces, adytisque retectum
Corpus Alexandri pigra Mareotide mergam?
155Non mihi pyramidum tumulis evulsus Amasis
Atque alii reges Nilo torrente natabunt?
Omnia dent poenas nudo tibi, Magne, sepulchra:
Evolvam busto iam numen gentibus Isin,
Et sacer in Magni cineres mactabitur Apis,
160Et tectum lino spargam per vulgus Osirin,
Suppositisque deis uram caput. Has mihi poenas
Terra dabit: linquam vacuos cultoribus agros,
Nec, Nilus cui crescat, erit: solusque tenebis
Aegyptum populis, genitor, superisque fugatis.
165Dixerat, et classem saevas rapiebat in undas.
Sed Cato laudatam iuvenis compescuit iram.
Interea totis, audito funere Magni,
Litoribus sonuit percussus planctibus aether:
Exemploque carens et nulli cognitus aevo
170Luctus erat, mortem populos deflere potentis.
Sed magis, ut visa est, lacrimis exhausta, solutas
In vultus effusa comas, Cornelia puppi
Egrediens, rursus geminato verbere plangunt.
Ut primum in sociae pervenit litora terrae,
175Collegit vestes, miserique insignia Magni,
Armaque, et impressas auro, quas gesserat olim,
Exuvias, pictasque togas, velamina summo
Ter conspecta Iovi, funestoque intulit igni.
Ille fuit miserae Magni cinis. Accipit omnis
180Exemplum pietas, et toto litore busta
Surgunt, Thessalicis reddentia manibus ignem.
Sic, ubi, depastis submittere gramina campis
Et renovare parans hibernas Apulus herbas,
Igne fovet terras, simul et Garganus et arva
185Vulturis et calidi lucent buceta Matini.
Non tamen ad Magni pervenit gratius umbras
Omne quod in superos audet convicia vulgus,
Pompeiumque deis obicit, quam pauca Catonis
Verba, sed a pleno venientia pectore veri.
190Civis obit, inquit, multo maioribus impar
Nosse modum iuris, sed in hoc tamen utilis aevo,
Cui non ulla fuit isti reverentia, salva
Libertate potens, et solus plebe parata
Privatus servire sibi, rectorque senatus,
195Sed regnantis, erat. Nil belli iure poposcit:
Quaeque dari voluit, voluit sibi posse negari.
Immodicas possedit opes, sed plura retentis
Intulit: invasit ferrum, sed ponere norat.
Praetulit arma togae: sed pacem armatus amavit.
200Iuvit sumta ducem, iuvit dimissa potestas.
Casta domus, luxuque carens, corruptaque numquam
Fortuna domini. Clarum et venerabile nomen
Gentibus, et multum nostrae quod proderat urbi.
Olim vera fides, Sulla Marioque receptis,
205Libertatis obit: Pompeio rebus ademto
Nunc et ficta perit. Non iam regnare pudebit:
Nec color imperii, nec frons erit ulla senatus.
O felix, cui summa dies fuit obvia victo,
Et cui quaerendos Pharium scelus obtulit enses!
210Forsitan in soceri potuisset vivere regno.
Scire mori, sors prima viris, sed proxima cogi.
Et mihi, si fatis aliena in iura vemimus,
Da talem, Fortuna, Iubam: non deprecor hosti
Servari, dum me servet cervice recisa.