T. Maccius Plautus, Cistellaria
F. Leo, Ed.

Selenivm

Cum ego ántehac te amávi et mi amícam esse crévi,

mea Gýmnasium, et mátrem tuám, tum id mihi hódie

apéruistis, tu átque haec: sorór si mea ésses,

qui mágis potuerítis mihi honórem ire habitum,

5néscio, nisi, ut meus est animus, fieri non posse arbitror;

íta omnibus relictis rebus mihi frequentem operam dedistis.

éo ego vos amo ét eo á me magnam iniistis gratiam.

Gymnasivm

Pol isto quidem nos pretio facile est frequentare

tibi utilisque habere:

10ita in prándio nos lepide ác nitide

accépisti apúd te, ut sempér meminerímus.

Sel.

Lubénti edepol ánimo factum ét fiet á me,

quae vós arbitrábor velle, éa ut expetéssam.

Lena

Quód ille dixit, quí secundo vénto vectus ést tranquilló mari,

15véntum gaudeo—écastor ad téd, ita hodie híc acceptaé sumus

suávibus modis,

néc nisi disciplina apud te fuit quicquam ibi quin mihi placeret.

Sel.

Quid ita, amabo?

Lena.
Raro nimium dabat quod biberem, id merum infuscabat.

Gymn.

Amábo, hicine ístud decét?

Lena.
Iusque fásque est:

20nemo álienus híc est.

Sel.
Meritó vostro amó vos,

quía me colitis et mágni facitis.

Lena.
Decet pol, mea Selenium,

hunc ésse ordiném benevoléntis intér se

béneque amicitia útier,

ubi istás videas summó genere natás, summatis mátronas,

25ut amícitiam colunt átque ut eam iunctám bene habent intér se.

si idem istúd nos faciamús, si idém imitémur, itá tamen víx vivimús

cum invídia summa. suárum opum nos vólunt esse indigéntes.

nostrá copiá nil volúnt nos potésse

suíque omniúm rerum nós indigére,

30út sibi simus súpplices.

éas si ádeas, abitum quam aditum malis, ita nostro ordini

palám blandiúntur, clam, si óccasio usquam est,

aquám frigidám subdolé suffúndunt.

virís cum suís praedicánt nos solére,

35suás paelicés esse aiúnt, eunt depréssum.

quia nós libertinaé sumus, et ego ét tua mater, ámbae

meretrices fuimus: illa te, ego hanc mihi educavi

ex patribus conventiciis. neque ego hanc superbiai

causa pepuli ad meretricium quaestum, nisi ut ne ésurirem.

Sel.

40At satius fuerat eam viro dare nuptum potius.

Lena.
Heia,

haec quidem ecastor cottidie viro núbit, nupsitque hodie,

nubet mox noctu: numquam ego hanc viduam cubare sivi.

nam si haec non nubat, lugubri fame familia pereat.

Gymn.

Necesse est, quo tu me modo voles esse, ita esse, mater.

Lena.

45Ecastor haud me paenitet, si ut dicis ita futura es.

nam si quidem ita eris ut volo, numquam senecta fies

semperque istam quam nunc habes aetatulam optinebis,

multisque damno et mihi lucro siné meo saepe eris sumptu.

Gymn.

Di faxint.

Lena.
Sine opera tua di horunc nil facere possunt.

Gymn.

50Equidem hercle addam operam sedulo; sed tu aufer istaec verba.

meus oculus, mea Selenium, numquam ego te tristiorem

vidi esse. quid, cedo, te obsecro tam abhorret hilaritudo?

neque munda adaeque es, ut soles (hoc sis vide, ut petivit

suspiritum alte) et pallida es. eloquere utrumque nobis,

55et quid tibi est et quid velis nostram operam, ut nos sciamus.

noli, obsecro, lacrumis tuis mi exercitum imperare.

Sel.

Méd excrucio, mea Gymnasium: male mihi est, male maceror;

doleo ab animo, doleo ab oculis, doleo ab aegritudine.

quid dicam, nisi stultitia mea me in maerorem rapi?

Gymn.

60Indidem unde oritur facito ut facias stultitiam sepelibilem.

Sel.

Quid faciam?

Gymn.
In latebras abscondas pectore penitissimo.

tuam stultitiam sola facito ut scías sine aliis arbitris.

Sel.

At mihi cordolium est.

Gymn.
Quid? id unde est tibi cor? commemora obsecro;

quod neque ego habeo neque quisquam alia mulier, ut perhibent viri.

Sel.

65Siquid est quod doleát, dolet; si aútem non est—tamen hoc hic dolet.

Gymn.

Amat haec mulier.

Sel.
Eho an amare occipere amarum est, obsecro?

Gymn.

Namque ecastor Amor et melle et felle est fecundissimus;

gustui dat dulce, amarum ad satietatem usque oggerit.

Sel.

Ad istam faciem est morbus, qui me, mea Gymnasium, macerat.

Gymn.

70Perfidiosus est Amor.

Sel.
Ergo in mé peculatum facit.

Gymn.

Bono animo es, erit isti morbo melius.

Sel.
Confidam fore,

si medicus veniat qui huic morbo facere medicinam potest.

Gymn.

Veniet.

Sel.
Spissum istuc amanti est verbum, veniet, nisi venit.

sed ego mea culpa et stultitia peius misera maceror,

75quom ego illum unum mi exoptavi, quicum aetatem degerem.

Lena.

Matronae magis cónducibilest istuc, mea Selenium,

unum amare et cúm eo aetatem exigere quoi nuptast semel.

verum enim méretrix fortunati est oppidi simillima:

non potest suam rem obtinere sola sine multis viris.

Sel.

80Hoc volo agatis. qua accersitae causa ad me estis, eloquar.

nam mea mater, quia ego nolo me meretricem dicier,

obsecutast de ea re, gessit morem morigerae mihi,

ut me, quém ego amarem graviter, sineret cúm eo vivere.

Lena.

Stulte ecastor fecit. sed tu enumquam cum quiquam viro

85consuevisti?

Sel.
Nisi quidem cum Alcesimarcho, nemine,

neque pudícitiam meam mi álius quisquam imminuit.

Lena.
Obsecro,

quó is homo insinuavit pacto se ad te?

Sel.
Per Dionysia

mater pompam me spectatum duxit. dum redeo domum,

conspicillo consecutust clanculum me usque ad fores.

90inde in amicitiam insinuavit cum matre et mecum simul

blanditiis, muneribus, donis.

Lena.
Mihi istunc vellem hominem dari,

ut ego illum vorsarem!

Sel.
Quid opust verbis? consuetudine

coepi amare contra ego illum, et ille me.

Lena.
O mea Selenium,

adsimulare amare oportet. nam si ames, extempulo

95melius illi multo, quém ames, consulas quam rei tuae.

Sel.

At ille conceptis iuravit verbis apud matrem meam,

me uxorem ducturum esse: ei nunc alia ducendast domum,

sua cognata Lemniensis, quae habitat hic in proxumo.

nam eúm pater eius subégit. nunc mea mater iratast mihi,

100quia non redierim domum ad se, postquam hanc rem resciverim,

eum uxorem ducturum esse aliam.

Lena.
Nihil amori iniuriumst.

Sel.

Nunc te amabo ut hanc hic unum triduom hoc solum sinas

esse et hic servare apud me. nam ad matrem accersita sum.

Lena.

Quamquam istud mihi erit molestum triduom, et damnum dabis,

105faciam.

Sel.
Facis benigne et amice. sed tu, Gymnasium mea,

si me absente Alcesimarchus veniet, nolito acriter

eum inclámare (utut erga me est meritus, mihi cordi est tamen),

sed, amabo, tranquille: ne quid, quod illi doleat, dixeris.

accipias clavis: si quid opus tibi erit prompto, promito.

110ego volo ire.

Gymn.
Vt mi excivisti lacrimas.

Sel.
Gymnasium mea,

bene vale.

Gymn.
Cura te, amabo. sicine immunda, obsecro,

ibis?

Sel.
Immundas fortunas aequom est squalorem sequi.

Gymn.

Amiculum hoc sustolle saltem.

Sel.
Sine trahi, cum egomet trahor.

Gymn.

Quando ita tibi lubet, vale atque salve.

Sel.
Si possim, velim.—

Gymn.

115Numquid me vis, mater, intro quin eam? ecastor mihi

visa amare.

Lena.
Istoc ergo auris graviter obtundo tuas,

ne quem ames. abi intro.

Gymn.
Numquid me vis?

Lena.
Vt valeas.

Gymn.
Vale.—

Lena.

Idem míhi magnae quod parti est vitium mulierum

quae hunc quaestum facimus: quae ubi saburratae sumus,

largiloquae extemplo sumus, plus loquimur quam sat est.

nam ego illanc olim, quae hinc flens abiit, parvolam

5puellám proiectam ex angiportu sustuli.

adulescens quidam hic est adprime nobilis

quin ego nunc quia sum onusta mea ex sententia

quiaque adeo me complevi flore Liberi,

magis líbera uti lingua conlibitum est mihi,

10tacere nequeo misera quod tacito usus est.

Sicyone, summo genere; ei vivit pater.

is amore misere hanc deperit mulierculam,

quae hinc modo flens abiit. contra amore eum haec deperit.

eam meae ego amicae dono huic meretrici dedi,

15quae saepe mecum mentionem fecerat,

puerum aut puellam alicunde ut reperirem sibi,

recens natum, eapse quod sibi supponeret.

ubi mihi potestas primum evenit, ilico

feci eius ei quod me oravit copiam.

20postquam eam puellam á me accepit, ilico

eandem puellam peperit quam a me acceperat,

sine obstetricis opera et sine doloribus,

item ut aliae pariunt, quae malum quaerunt sibi.

nam amatorem aibat esse peregrinum sibi

25suppositionemque eius facere gratia.

id duae nos solae scimus: ego quae illi dedi

et illa quae a me accepit, praeter vos quidem.

haec sic res gesta est. si quid usus venerit,

meminisse ego hanc rem vos volo. ego abeo domum.—

Avxilivm

Vtrumque haec, et multiloqua et multibiba, est anus.

satin víx reliquit deo quod loqueretur loci,

itá properavit de puellae proloqui

suppositione. quod si tacuisset, tamen

5ego eram dicturus, deus, qui poteram planius.

nam mihi Auxilio est nomen. nunc operam date,

ut ego argumentum hoc vobis plane perputem.

fuere Sicyoni iam diu Dionysia.

mercator venit huc ad ludos Lemnius,

10isque hic compressit virginem, adulescentulus,

vi, vinulentus multa nocte in via.

is ubi malam rem scit se meruisse, ilico

pedibus perfugium peperit, in Lemnum aufugit,

ubi habitabat tum. ílla quam compresserat

15decumo post mense exacto hic peperit filiam.

quoniam reum eius facti nescit qui siet,

paternum servom sui participat consili,

dat eam puellam ei servo exponendam ad necem.

is eam proiecit. haec puellam sustulit.

20ille clam óbservavit servos qui eam proiecerat

quo aut quas in aedis haec puellam deferat.

ut eampse vos audistis confiterier,

dat eam puellam meretrici Melaenidi,

eaque educavit eam sibi pro filia

25bene ac pudice. tum illic autem Lemnius

propinquam uxorem duxit, cognatam suam.

ea diem suom obiit, facta morigera est viro.

postquam ille uxori iusta fecit, ilico

huc commigravit; duxit uxorem hic sibi

30eandem quam olim virginem hic compresserat,

et eam cognoscit esse, quam compresserat;

illa illi dicit, eius se ex iniuria

peperisse gnatam átque eam se servo ilico

dedisse exponendam. ille extemplo servolum

35iubet illum eundem persequi, si qua queat

reperire quae sustulerit. ei rei nunc suam

operam usque assiduo servos dat, si possiet

meretricem illam invenire, quam olim tollere,

cum ipse exponebat, ex insidiis viderat.

40nunc quod relicuom restat volo persolvere,

ut expungatur nomen, ne quid debeam.

adulescens hic est Sicyoni, ei vivit pater;

is amore proiecticiam illam deperit

quae dudum flens hinc abiit ad matrem suam,

45et illa hunc contra, qui est amor suavissimus.

ut sunt humana, nihil est perpetuom datum.

pater adulescenti dare volt uxorem; hoc ubi

mater rescivit, iussit accersi eam domum.

haec sic res gesta est. bene valete et vincite

50virtute vera, quod fecistis antidhac;

servate vostros socios, veteres et novos,

augete auxilia vostra iustis legibus,

perdite perduelles, parite laudem et lauream,

ut vobis victi Poeni poenas sufferant.—