1. ad Balbum sodalem, | de munere libelli editi per Antonium Panhormitam
Delitias siculi mitto tibi, Balbe, poetae,Quas modo ab aoniis retulit ille iugis,
Quas sacra Calliope blanda dictavit in aure,
Dum lepidis calamos aptat in articulis.
5Sed tibi miranti, releges dum saepe, caveto
Ne liber is stupidis decidat e manibus:
Ille gerit gemmas, illi sunt inclyta dona,
Blandaque in auratis gratia carminibus;
Illum pimpleo nymphae compsere sub antro,
10Et minio titulum Cynthius excoluit,
Illum pampinea limatum pumice fronde
Deque suis hederis Euchius involuit;
Quem, canerent gelidae Musae dum vertice Cirrhae,
Aspersitque sua Cypria tunc venere.
15Sacra Panhormigenae facimus cum carmina vati,
In nostros calamos currite, coelicolae;
Scilicet et tanti non est cantanda poetae
Gloria vel superis, vel sine teste Iove.
O nimium dilecte Iovi, cui solis ab aula
20In laudes currunt agmina sancta deum,
Cui Phoebus nitidis pendentem barbiton armis
Sepositumque diu temperat ore melos,
Cui Venus et castam dederat pro coniuge Lauram,
Cuius ab ingenii Pallas honore rubet:
25Et quamvis superat forma praestante puellas,
Nobilitate tamen non erit ulla prior,
Tantum cara suo quantum non ulla marito,
Quantum non lepido parvula neptis avo.
Sed castos Caesar nuper diiunxit amantes:
30Ah pereant reges ipsaque regna simul.
Quaenam, Alfonse, tibi fuerat iam tanta voluptas
Legatum hunc venetis mittere pisciculis?
Per te Laura iacet duro deserta cubili
Et queritur longos non properare dies,
35Et te conviciis tota iam distulit urbe,
Quae Venus et castus dicere cogit Hymen.
Quid faceres, Caesar, ni te tua cura teneret,
Atque amor ardentes subderet usque faces?
Gaude, Laura, tuis coniux flectetur ocellis,
40Spernet et irati Caesaris imperium;
Plus illi poteris uno prodesse labello,
Laedere quam Caesar, quam vel obesse deus.
Heu, heu solabor alios periturus amantes,
Cum me solari non queat ipsa Venus.
45Quando erit illa dies, tibi quae me, Cinnama, reddet
Pendeboque tuis, lux mea, brachiolis?
Quando erit, ut liceat cara saturasse figura
Lumina, et in tenero me implicuisse sinu?
Quando erit, ut possim tecum consumere noctem,
50Servatumque diu carpere basiolum?
Tunc extrema mihi veniat iam deprecor hora,
Nanque erit hoc nullus sanctior interitus.
2. ad Miniatum, de misero discessu suo | ab oculis puellae
Quam mihi difficilis vita est, Miniate, futura,Quantaque curarum millia, quot lacrimae:
Cogor dilectam, miserum me, linquere amicam,
Et sine amore meo longum iter incipere,
5Cogor et optatos infelix perdere ocellos
Illius, heu, mihi quae carior est anima.
Hoc unum solatiolum, Miniate, relictum est,
Eximit hoc tristi e pectore cordolium:
Anxia nanque illic ubi mens desederat, omnis
10Est animus, qui me fugerat, ad dominam.
Quod si concordes mea rumpent stamina Parcae,
Et nostrum excipient pallida stagna caput,
Non tamen emoriar; vivam post fata superstes,
Membraque erunt tantum obnoxia funeribus.
15Nanque animus, dominae remanens in pectore, laetum
Ver aget optato conditus hospitio.
3. ad Laurentium Miniatum sodalem, | qui falso scripserat suam puellam languere
Parce, precor, Miniate, meum contemnere amorem,Sic sit in amplexu culta puella tuo,
Sic tibi sit facilis iucundi mater Amoris
Et faveat votis semper amicus Hymen.
5Nam tibi quid prodest nostram languere puellam?
Quidve meum tentas, insidiose, malum?
Non ita, Laurenti, credebam te mihi amicum,
Perditum ut ires me deliciasque meas.
Sed Venus et sacri defensor Apollo poetae
10Efficiant, ut sint omnia vana tibi;
Et mihi felicem reditum dent fata sororum,
Ut referam dominae non bona dicta tua.
Ah qualem de te sumet mea Cinnama poenam,
Ah quali tum te supplicio afficiet.
15Illam non lacrimis, non flectes vocibus ullis,
Quin linguam atque oculos eripuisse velit;
Et frustra veniam posces, errasse fatendo,
Nam sine verberibus parcere nulla solet.
Despiciet flentem dedigneturque precantem,
20Despiciat lacrimas nostra puella tuas,
Et, simulac mentem satiaverit, haec tibi dicet:
"I nunc et discas omnia saeva loqui."
Dicite, dii magni, quanam ratione puellas
(Idque impune) licet laedere saepe viros?
25Pace deum dicam, si sint mihi numina vestra,
Ipse puellarum magnus amator ero;
Conatusque aliquis nymphae maledicere linguam
Sentiet exsectam tum sibi forficulis.
Sed, quoniam magno non sunt sine numine amantes,
30A nobis saeva est poena futura tibi.
4. quod in amore plus ei amariciei sit | quam dulcedinis
Multa in amore meo sunt gaudia, multa voluptas,Multa etiam quae non possumus exprimere:
Contra in amore meo non gaudia, nulla voluptas,
Nullaque quae nolit quilibet effugere.
5Nam mihi si quicquam dulce est, mea Cinnama, tecum,
Miscetur subito tristis amaricies;
Quorum dumtaxat si vis pensare libellam,
Uncia mellis erit, quod reliquum hellebori.
5. ad Cinnamam, quae misereatur sui
Ecquem lacrimulis impones, Cinnama, modum?Quando mi misero requiem dabis, improba? Vides
Ignibus exuri me, nec tu proiicis aquam.
Crudelis, quae nec tuo amanti porrigis opem,
5Nec tantillum miseret te, perfida, mei.
O ego non felix, qui tam crudeliter amo,
Nullaque me redamat, sed contra mi male cupit.
6. ad amimum suum
Quid faciam, mi anime? Ecquid consulis ut faciam nunc?Nam cum corde mihi sunt inimicitiae.
Sed puto fecistis foedus simul. Et faciam quid
Dic, age dic, Amor, et consule quid faciam.
5Effugere animus simul et cor; dux Amor illis.
Dic quid agam, Venus, et consule quid faciam.
Hospitium his praebet mea Cinnama. Quid moror? Illis
Sum comes: hospitibus quinta, Venus, venias.
7. ad Musam, de lascivia libelli
Lascivum quicumque leget, mea Musa, libellum,Ut puto, non illi mentula tristis erit;
Sed poterit cunnum futuendo lingere mulae,
Et soleas pariter calceolosque meos.
5Forsitan et quaeret vitam tempusque poetae,
Ut futuat vatem et solea et crepidis.
Bis denis, illi dicas, me crescere in annis,
Horridulasque mihi dic etiam esse nates;
Et tamen in tenebris si tentus venerit ad me,
10Dum pedicabit, sentiet esse bonas.
Si queritur, quod tu tam spurca voce loquaris,
Dic quod te futuo, quod futuo ac futuo.
8. ad Titum, de lascivia libelli
Facunde Tite, corculum Guarini,Nostrum dum legis arrige ad libellum,
Cuius nequitiae procaxque lusus
Possunt herniolam senis voracis
5Aurispae patris irrumationum,
Vel siquid mage languidum, incitare.
Quem legit quotiens malus poeta
Non hircos timet irrumare capros,
Et calcaribus arrigit malignis
10Telas diffutuitque aranearum.
Quod si non potes a severitate
Mentem flectere paululum maligna,
Semper te Venus oderit nec ulla
Optet foemina te tuumve penem.
9. Lectorem alloquitur
Pruritum feret hic novus libellusAd rubri luteum dei sacellum,
Qui semper puerisque furibusque
Minatur gladioque mentulaque.
5At tu, si sapias, cave, libelle.
10. laus Ursae puellae
Quos capis nigris iuvenes ocellis,Ursa, vehementi miseros furore
Vexas, aeternus manet et Cupido
Caecus in illis;
5Nam tibi formam tribuit decentem
Iupiter, crines croceos Apollo
Atque lucentes oculos, micant qui
Sidera tanquam,
Et genas pulcras nimis et mamillas,
10Et manus longas digitosque longos.
Lilium non sic atque Luna candet
Corpus ut Ursae,
Diva quod laudat Venus et Minerva.
Nil tibi desit, speciosa virgo,
15Castior cum sis magis et pudica
Nempe Diana.
Purpurae cultu tenuique coa
Attrahis nullum iuvenum, tuo sed
Candido collo, roseis labellis,
20Fronte serena.
Sola nativo superas decore,
Ursa, mortales homines deosque,
Et caput, multa Veneris quod arte
Pinxit Apelles.
25Iupiter, cur hanc faciem moraris?
Desinet viles habitare terris
Inter humanos: magis apta coeli est
Scandere regnum.
11.
Si dixi, mea lux, quod insusurratRumor lividiusculus popelli,
Si dixi, tibi amarior acutis
Fiam et pulvere vilior vel alga;
5Si dixi, Venus agmen omne Amoris
Armet mi magis aureis sagittis;
Si dixi, duo sidera ista ocelli
Rivalem cupiant videre, non me;
Si dixi, tuus usque in urbe coniux
10Vel Argo vigilantior residat.
Sin autem, sibi temperent Amores,
Ipse sim tibi dulcior vel Hybla,
Rivalem fugiant videre ocelli,
Villam vir tuus incolat perenne.
12.
Si tibi forma data est, quamvis dare numina possint,Et natura suas concumulavit opes,
Utere; rapta fugit, celerique simillima vento
Constantes aetas nescit habere pedes.
5Sic modo dum viridi pendent ex arbore poma
Collige; cuncta facit deteriora dies.
Forma diu nulli fida est, clam fallit habentem,
Atque inter flores concidit ipsa suos.
13.
Invita eripior, non quod me longius optemVivere; natorum me pia cura movet.
Edideram infelix mater sat laeta gemellos;
Orbatos eadem reddidit una dies.
5At tu, cui, coniux, geminorum cura relicta est,
Extinctae matris perfer utranque vicem;
Et tibi erit quotiens uxoris morte dolendum,
Vivere me gemino pignore certus eris.
14. Alfenius medicus ad uxorem Praxillam aegrotam | nec multo post morituram
Ne, Praxilla meae coniux fidissima vitae,Nostra tibi medicam dextera ferret opem,
Eripiunt en me crudelia fata priorem,
Inviditque meis Delius hoc manibus.
15. in obitu Michaelis Verini Ugolini f.
Funus apollinei deflet Michaelis acerbumTurba, brevesque dies stulta fuisse dolet.
Secula cumeae superavit longa Sibyllae,
Qui victura dedit tot monumenta, puer.
16. ad illustrem principem Ioannem Aragoniae, | quod nec auro nec gemmis capiatur is, | qui virtutem colat, sed pietate et iustitia, | qualem eundem esse dicit
Non aurum gemmaeque iuvant quem candida virtus,Veraque divinae gloria mentis alit;
Sed pietas rectique animus sibi conscius aequi,
Et nulli in primis dedita corda probro.
5Nanque auro vix sola homini mortalia constant;
Virtuti coelum sideraque alta patent:
Divitiisque feras tantum praestamus et auro,
At virtus superis nos facit esse pares.
Qualem ego cum te norimque admirerque, Ioannes
10Maxima Aragoniae gloria honorque domus,
Non aurum gemmasque tibi, sed carmina vates
Affero, sed mentis pignora grata meae;
Carmina, quis patrios cultus laudesque deorum
Et partum divae virginis ipse cano;
15Nam neque sit tali quicquam tibi munere maius,
Nec queat ingenio dignius esse tuo.
Adde quod et sacer ipse sacras a limine Musas
Non arces, vati sed tua tecta patent:
Illi sunt vates, illi sunt carmina curae,
20Qui Musis et qui vate canenda facit.
Tu modo vela tuae felicius erige puppi,
Et qua coepisti pergere perge via.
Non laudum tibi dulce decus, non gloria derit,
Sed maneant summi praemia digna patris;
25Virtutisque tuae memores tibi laurea texent
Serta deae vatum castaliusque chorus;
Perpetuoque feres meritae praeconia famae,
Splendida nam nunquam facta perire queunt.
17. in ducem Calabriae
Mense pluit toto. Martis spectacula CaesarIussit: cessarunt nubila, sol rediit.
Quis neget hoc? Superi metuunt vel Caesaris arma;
Vel tu vis domino, Phoebe, placere meo.
18. ad Alfonsum
Ni te plus oculis meis amarem,Alfonse, Aonidum novella cura,
Ni te plus oculis suis amarent
Cum nymphis Charites, Amor, Voluptas,
5Urbs tota, et iuvenes quique et puellae,
Et quae te nimium coquit premitque
Fletu turgidulos habens ocellos,
Illa inquam tua, quae ciet movetque,
Urit pectora, conficit medullas;
10Quum te lumine spectat, intuetur
Seu tristi aut hilari, ruis et liquescis,
Et magno rapidus tremore palles,
Mistus sic calor et gelu recursant
Per cordis penetrale, per recessus,
15Sic ut deliquium repente finit;
Non ferrem misere ah, nec ah dolenter
Ut te conficeres, tenelle lector,
Inter Virgilios Horatiosque,
Inter et numeros propertianos;
20Quod quies tibi nulla, quod voluptas,
Quod semper tetricae vaces Minervae,
Nec ullam tibi nec reponis horam
Tot tot qua vigilem premas lucernam.
Sit tandem positae modus Thaliae,
25Alfonse, et studiis vaca severis,
Aetas quum riget, albicant capilli.
Nunc te dum cupide illa et illa et illa
Optat et tenero fovere sinu,
Surrige et basiolis catullianis.
30Hispanos fuge quae secuta amores,
Et novam tibi compara puellam;
Laeva sit liceat et superba, fiet
Attutu facilis tuisque amatrix,
Dones dummodo passerem Catulli.
19. In discessu Alfonsi
Externas alii siquando invisere terrasEt procul a caris civibus ire parant,
Siquem forte suis de se liquere dolorem,
Non nisi post abitus id meruere suos.
5At tu vix meditaris iter, nec posse fatemur
Iam desiderium nunc quoque ferre tui,
Suscipimus iam vota palam, lacrimisque precamur
Acceleret reditus aura secunda tuos.
Scilicet usque adeo mites in principe mores,
10Usque adeo cari principis urget amor.
20. Epithalamium Leonorae Aragoniae, | ad Franciscum Minutulum
Iam destinatis regia nuptiisAureola pendent, amplaque latius
Ornata visuntur reclusis
Atria liminibus, nitentque
5Aurata puris clarius ignibus
Longe theatra, atque umbriferas patens
Expandit arces aequa coelo
Machina, stelliferumque scaena
Tollens lacunar, perque sedilia
10Circum decentes explicat ordines;
Adde et platearum et domorum
Actalicis decorata velis.
Passim renident omnia, nec minus
Longa et viarum strata virentium
15Completa laetanti tumultu
Densi humeris tenuere coetus.
Huc et Galesi qui placidas tenet
Confluxit areas, qui calabros sinus,
Huc et ferus Lucanus acti
20De Brutiis memor est triumphi;
Montana linquens deserit appuli
Quicunque ripas incolit Aufidi,
Quicunque bantinosque saltus
Et venusina arat arva cultor;
25Venere quos Campania proximis
Exerat agris militiae sciens,
Et Marsus et quicunque ubique
Iussa timent tua, magne Caesar.
Hoc et nitentes miles agens ferus
30Ludis equos spectaculo martiis
Concurrit, adversasque turmas
Bella ciens simulata vexat;
Quos inter Alfonsus patriae ferens
Virtutis artes praestat, et imperii
35Iam nunc futuri signa praebens
Ardet equo metuendus acri.
O longa parcant fata superstiti:
Te, magne princeps, orbis in ultimas
Exposcet oras, tu subactae
40Iura dabis patienda Thyle.
Te testis ingens Italia audiit,
Cum fulminantem Flaminiae loca
Parvusque Rhenus sensit, unde
Pax latias fovet alma terras.
45Hinc sed frequentes tam facili pede
Ducunt choreas mista nitentium
Inter puellarum cohortes
Et puerum iuvenumque turba,
Qua laeta festam tybia constrepit
50Testata lucem, et carmina concinunt
Dilecta regales in usus,
Docta modosque lyram iuventus.
Hic purpurarum splendida munera,
Tinctumque cois quicquid aeneis,
55Quodcumque Arabes mollesque metunt
Senes Afri tyriusque cultor,
Quodcumque Orontes et Tagus aureis
Volvunt arenis, quicquid ab ultimis
Vectatur oris, qua renascens
60Phoebus aquas propius colorat.
Demissa quis per colla monilia
Et nexa tectis pondera circulis
Commista gemmis narret? Ad quae
Lumina si obtuleris, micare
65Credes silentum sidera noctium,
In quis paratu regia splendido
Adversa feres. Luna qualis
Orbe micans rubicunda pleno
Circumadiacentes luminibus suis
70Excludit ignes, et decus et genus
Sullime regalesque mores
Ore refert Leonora arae;
Haec differenti legitimum viro
Vix illius desiderium moramque
75Donanda iam iam, mox primo
De gremio rapienda fratrum.
Heu nulla purae laetitiae dies
Contaminatis nec sine gaudiis,
Iucunda cuiquam, quae propinquos
80Festa vides resonare montes,
Magnaque ferri laetitia virum,
+ replebit mox gemitu omnia,
Cum ... digressa supremo
Ultra iussa feret parentis +
85 < >
< >
< >
Quid lacrimis oculos fatigas?
Quis te remordet pectore conscius
90Singultus imo? Rex pie, desine,
Non hostis illi, verum amati
Dulce viri gremium petetur,
Cum quo beatae longius exiget
Longaeva vitae tempora. Iam licet,
95I, virgo felix, i maritos
Prole nova thalamos replere,
Quo fausta ducunt omina; patrios
Mox inde caram progeniem ad sinus
Missura mater, nec retardent
100Ulla boni tua vota divi.
Tu nunc dolendum quod mihi censeas,
Francisce nostri pectoris altera
Pars carior, si non amictus
Purpurei mea membra velent,
105Cultuque pannoso procul adnotans
Extrudit acer ianitor, aureum
Per colla nec pendet monile
Depositis varium lapillis,
Si laeta nunquam sors adeo fovet,
110Ut non amari plus ferat, et premens
Mors vellit aurem: nil perenne,
Nil homini stabile aut beatum.
21.
Pone iram vanosque, Leo, compesce furores;Non satis herculea procubuisse manu est?
Expulimus Turcas gentes populosque nefandos,
Consilio Italiam qui petiere tuo.
5Quid saevis invisus divis scelerumque minister?
Poena manet, tanti criminis ultor adest.
Alfonsus tibi iura dabit, colloque catenas;
Adriaci nec te proteget unda maris.
22.
Roma, quid insultas? Non dummodo ferrea colloVincula nectuntur? Vivo ego dux Calabrum.
Si palmam pugnae iactas, Fortuna repetet
Hanc laudem: novit reddere et illa vices.
5Tu certe numero, vera vi glorior ipse;
Testis quae multo sanguine terra rubet.
Nondum etiam nostrae vires animusque labescunt,
Neve etiam oblita est vincere Parthenope.
