argumentum
Quattuor egressus ratibus, nova iussa facessit:Occiduum ad solem excurrit, confinia Cubae
Lustrat et laeva Guanassae ad littora tendit.
Mox Quiriquetanam vento petit, inde per altum
5Xaguaram tetigit. Quiqueiaque arva revisens,
Hispanas tandem fessus remeavit ad oras.
Ver erat et tepidos ducebant sidera soles,
Frondibus atque novis sese viridique colore
Vestibant nemora, et tellus laetata recentem
Ob partum gremio terrestria sidera alebat;
5Mira exercebant volucres dulcedine cantus,
Desuetos ob longam hyemem et mala frigora brumae,
Et Zephyri nautas intendere vela vocabant,
Cum liqui Hispanos portus, atque aethera flexo
Poplite prospiciens lachrimis ita fabar obortis:
10'Ipse tuum ob nomen rege nos, Pater alme, tuoque
Nos tege nunc clypeo et subitis defende periclis,
Et serva has puppes, tibi qui confidimus, in te
Qui spem nostram omnem mentemque locamus, et unum
Te colimus, cum sol collustrat lampade terras
15Et cum nox piceo terras involvit amictu,
Qui quondam Oceani duce te penetravimus amnes'.
Canarias placido ventorum flamine vectus
Deveni, dehinc accessi qua se insula tollit,
Quae patria est Caribum, deserta, ast gramine laeto
20Et plena arboribus, per caelum luna prius quam.
Clara revertentes in sese colligat ignes.
Quiqueiae paucosque dies noctesque moratus,
Iamaicamque hinc digressus, Cubamque reliqui
A dextra, et vela extendens, qua Zephyrus flat,
25Littus ad appulimus Guanassae, quo mare vidi
Indigenas tortis devinctos funibus armos
Gossypio lembos prope littora curva trahentes
Horriferum versus Boream, ceu nauta carinas
Medoaci ad ripas adverso flumine pronus
30Longo fune trahit. Sed postquam turba trahentum
Hos lintres, nostros iam littora curva tenere
Atque sequi ratibus longe vestigia cernit,
Signa dedere manu, ne quisquam accederet alnos,
Et clamore novo littus flumenque replebant,
35Et pauci, nudique minis terrere putabant
Se posse armatos pedites, classemque sequentem.
Non ferre hos tantos potuit gens Baetica fastus,
Sed subito audaces hos invasere, nec ullus
Evasit, quisquam potuit non se dare iactu
40Oceano, non se manibus subducere nostris.
Rector erat rerum variis mercator in oris:
Fictilia hic latis operosaque pocula transtris.
Et pateras, et crateras, lancesque ferebat,
Multaque baccarum serta, et canentia puri
45Vellera gossypii rebus mutaverat illa
Externis, et foemineas; ante omnia merces.
Cymbia multa aderant fulvo pellucida saxo
Facta, cadique etiam, atque novacla multa, securesque
Atque eodem factos portabant marmore cultros,
50Quorum erat e ligno capulus nigro atque recurvo.
Stragula gossypii vario discreta colore
Implebant proras obscuraque transtra, forosque.
Rerum autem partem domino tunc reddere iussi,
Et manibus, pedibusque tenacia solvere vincla.
55Sunt gentes illic solitae connectere pennas
Corporibus volucrum avulsas, atque arte magistra
E molli pluma diversas pingere vestes.
Ultra progredior paulum, Quiriquetana nobis
Sese offert ingens regio, foecundaque campi
60Ubere: maitium creat haec, agiesque, iuccasque.
Flumina sunt, quae prata rigant, semperque videtur
Illic ver nitidum tepidos effundere soles.
Pascua habent semper nova gramina, prata recentes
Semper alunt flores, interque salubria valles
65Flumina decurrunt gregibus accommoda nostris,
Armentisque etiam frutices nemora alta ministrant;
Semper et autumnus variis se foetibus auget,
Spirat et assidue Zephyri levis aura per agros.
Arboreis latis foliis hi membra tegebant.
70Hanc laeti petimus terram et descendimus omnes,
Et viridi facimus diversa umbracula pinu,
Et iuxta ponti tentoria tendimus undam,
Et tabulis structum velamus fronde sacellum,
Ornamusque rates, pictisque tapetibus aram.
75Sacra sacerdotes nostri faciuntque, canuntque
Ante aram, solvuntque Deo sua debita vota,
Dehinc referunt nautae submisso poplite grates.
Dum vero haec peragunt, ingens concursus ad undam
Indigenum pelagi non una parte fluebat,
80Nostrasque intenti posita formidine puppes
Spectabant, quos et regio fert illa, ferebant
Diversos terrae fructus, lymphasque recentes,
Servabat tumido quas ventre cucurbita clausas,
Submissique accedebant, dum munera nobis
85Sponte dabant. Illos nos magno ad littora plausu
Excipimus, vitreisque oneramus pectora sertis,
Et colla illorum: donamus tympana, acusque,
Et cultros, capuli quibus ex ebore argentoque,
Et specula attuleram varias referentia formas,
90Et veros vultus nitido splendentia vitro,
Atque specilla, quibus procul et prope cuncta videre
Grandaevi possent homines: super omnia grata
Dona fuere magis senibus, qui mentem animumque
Expleri haud poterant, cum res inopina nimisque
95Mira videretur, quoties nam naribus illa
Ponebant, tunc hi mage lucida cuncta videbant.
Haec gens candenti tantum tegit inguina tela
Gossypii, vittave levi, quae picta colore est.
Haec vario quodam pomorum corpora succo
100Ornatus causa tingunt, quae hortis
Arbor in irriguis, quam gens hos nutrit in usus.
Ast alii nigro faciem, rubrove colore
Inficiunt florum, pluma aut textere volantum.
Sunt montes illic humiles, semperque repleti
105Foetibus arboreis. Tellus, quae spectat ad Arctos,
Silvarum plena est, ilex se tollit ad auras,
Arduaque in vacuum extendit sua brachia pinus,
Palmaque; quas silvas tigris saevissima servat,
Et damae, cervique leves, vastique leones,
110Qui numquam hos virides saltus, lucosque relinquunt;
Haec gens venatu invigilat, terretque virentes
Per silvas cursu cervos, capreasque fugaces.
Quisque suas habitat sedes, agrosque frequentat.
Atque comas inter, frondosaque brachia supra
115Altorum vitis nemorum quoque serpit agrestis,
Et quamvis nullus ferro vel falce putator
Strinxisset, cum terra suo laetissima partu
Fundit opes, tamen haec rutilis curvata racemis,
Pampineisque ornata comis, et grata virebat:
120Hi vites ideo non curant ponere campis.
Et palma faciunt hastilia, tela, sagittasque
Ingenti, quae non aliter quam spicula duro
Ferro armata hominum bellantum corpora iactu
Transfigunt, sternutque solo; facit ex quoque palma
125Vulnificos enses gens haec, contosque trabesque.
Illic gossypium silvis et collibus album
Nascitur et plano. Sunt silvae pruna ferentes,
Innumeri et fructus ibi sunt, gratique palato.
Diversas regio felix fert illa volucres,
130Quae silvas, et stagna colunt, fluviosque lacusque.
Est turba haec avium non uno picta colore,
Inter quas ales magna est, ceu foemina pavo,
Et membris non inferior: cors est sua cuique,
Quisque domi clausas tenet has, et pascit abunde.
135Ipse ego tunc cernens vastum mare currere versus
Occasum, haud aliter quam cum nix liquitur altis
Montibus, et Lybiae de parte supervenit imber
Maximus, et superant altas torrentia ripas
Flumina, perque cavas valles, et pascua secum
140Tecta trahunt impulsa Notis atque imbribus aucta,
Vertere decrevi cursus et flectere vela
Surgentem versus solem, sed linquere numquam
Hoc littus poteram, quo tempore letifer alto
Excedit canis Icarius, pariterque calores
145Aestivi, et plenis se exercet rusticus arvis,
Atque coloratas ostentat pampinus uvas.
Ducere remigiem conabar ad Ora Draconis,
Ad Pariaeque sinus, rebar quos esse propinquos,
Namque mare undabat passim, classemque ferebant
150Ventorum varii flatus, nec condere portu
Iactatas poteram commota per aequora puppes.
Hic Quiriquetanae liqui portusque fretumque.
Dum vero longe legerem cava littora in amnem
Perveni, qui se non involvebat in aequor,
155Qua primum Oceani tellurem caerula tangunt,
Sed nitidus, resonansque, et recto flumine lymphas
In freta lata suas longe pellebat ab ipso
Marmore, nomen adhuc servans, cava littora quamvis
Deserat et rapido fera dividat aequora cursu.
160Hic ubi stans vitreis vacuas in fluctibus urnas
Implevi dulci hoc fluvio. Moestusque per altum
Errabam, nam pontus erat tunc concitus Austro,
Solis ad occasum tendens, inimicaque nautas
Unda fatigabat maris occurrentis, et una
165Incoeptum tardabat iter, et saepe retrorsum
Iam fessam impellens agitabat in aequore navem.
Mox classe aerata tria flumina magna tenemus,
Quorum adeo testudinibus et piscibus amplis
Ostia abundabant, ut vix evolvere in altos
170Se possent fluctus. Ast horum crassaque et ingens
Florentes ripas fluviorum ornabat arundo:
Plurimus hic crocodilus erat ad lumina solis
Quorundam in ripis fluviorum stratus arena.
Vidi his littoribus tercentum navibus aptum
175Flumen aquae, ad cuius fauces per caerula terrae
Quattuor, et plenae arboribus, et gramine multo,
Quae poterant servare actas a turbine puppes.
Bisdenas legimus sparsas per marmora terras
Arboribus quarum pendebant aurea ramis
180Poma, velut nostris dependent citria in hortis,
Atque sequens Pariae hoc littus vidi ipse ibi portum
Circuitu magno ingentem, quem maximus amnis
Intrabat, mitique unda, nitidaque secabat.
Mox ad Quicuri incolumes devenimus oras,
185Portus ubi, et statio nautis tutissima, et altis
Arboribus circum septus scopulisque patebat,
Ad quem confluxere viri terna arma tenentes
Atque quaterna manu, mites tamen; illicet illi,
Ut pacis signum dedimus, petiere carinas
190Unanimes nostras merces mutare parati
Cum nostris: ultro dedimus queis munera multa,
Sed quoniam abnuimus illorum sumere merces
Esse dolos veriti, donis abiere relictis.
Sunt forma insignes cuncti, sed foemina velat
195Gossypio partes velandas, atque capillum
Detondent, homines radunt sed fronte fluentem
Caesariem, linquuntque comam qua posterior pars
Est capitis, vittisque ligant candentibus, hisque
Antiquo de more caputque et tempora cingunt.
200Ex quibus ipse duos mecum per caerula vexi.
Est illic gens indomita, et qui vulnera bello
Accipiunt, magno hunc omnes venerantur honore.
Illic non fluit, aut refluit, maris unda relabens,
Aut rediens solitum ad littus, velut aequoris aestus
205Britanni, Morinumve facit: vix nempe recessus,
Accessusve potest quis vasti noscere ponti.
Arbor in hac regione viret pulcherrima ad undam
Oceani late contingens marmoris oram,
Quae virides semper frondes et brachia servat:
210Haec ubi se in vacuum ramis et vertice celso
Sustulit, in fluctus deflectit prima flagella,
Deinde maris stagna alta petit, terraeque cohaeret.
Tunc ramus pelago immissus sic pullulat altum
Sub mare, vitis uti propago crescit in arvis:
215Post ubi radices egit, se tollit ab imo
Gurgite, perpetuis et inumbrat frondibus aequor.
Grata avibus semper et ponti gentibus ora,
Seu cum sol terras urit, seu cum undique caelum
Insonat, et motos volvunt vaga flamina fluctus.
220Rarum animal colit has silvas par cercopiteco,
Ingenti cauda, et longa, multumque reflexa.
Per silvam hunc venator agit cum callidus altam,
Transilit e ramo in ramum, et de vertice pinus
Verticem in alterius, ut avis, fallitque sequentem,
225Venatorque sequens non praedae aspirat opimae.
Hunc postquam vidit miles, percussit acuta
Cuspide stridentis teli, qui motus in iras
Desiluit subito e ramis, hostemque petivit,
Et frendens rabie arma ferox iam nota movebat.
230Aspectu torvo at miles, morsuque ferenti
Exitium rotat ipse manu non territus ensem,
Et ferit. Ille autem haud gemuit percussus acerbo
Vulnere, cum vidit rigido truncum ense lacertum.
Hunc tandem graviter spirantem ad littora, nec non
235Multum reluctantem, miles pertraxit, ibique
Prostratus paulum hic prora requiescere coepit.
Staret atrox animi vinclis dum vinctus ahenis,
Venantes alii magno clamore trahebant
Setosum horribilemque suem per crura, pedesque
240Ad navem captum insidiis astuque palude
Littorea, transtrisque locant. Tunc tergore setas
Horribiles erexit aper, erexit et hirtas
Monstrum informe suas hirsuto in pectore setas.
Cercopitecus aprum aggreditur et saepe revinctum
245Circumplexa angit cauda, sternitque lacerto
Incolumi, validaque manu cava guttura pressit,
Atque animae praeclusit iter: gratissima nautis
Militibusque fuit pugna haec. Sed coepta sequamur
Ad finem, quae iam properant, Perenotte, supremum.
250Servant hi populi siccata cadavera raris
Cratibus imposita heroum, pariterque parentum,
Involvunt foliis, quae sic iam sicca reservant,
Et plebs morte obita, silvis tumulatur in altis.
Hunc portum tandem liqui, velisque rudentes
255Carbaseis subito immisi: volat incita classis.
Ultra progrediens haec ipsa ad littora vidi
Curva sinum, ad cuius fauces sunt quattuor alto
Insulae in Oceano positae, quas parva profundi
Inter se ingentis paulum discriminat unda.
260Circuitu hae portum magno lateque patentem
Efficiunt, cinctae arboribus frondentibus omnes,
Quaeque suis arbos oneratur fructibus; omne
Floribus et variis fragrat nemus, alta viretque
Herba solo, ceu vere solet: ipsa insula dextram
265Cerebarum partem portus, laevumque vocavit
Abumeram. Aspexi hic sparsas per caerula terras
Innumeras, et pingue solum, fontesque lacusque,
Et iuxta mare piscosum, caelumque serenum.
Est locus his celebris fama et memoratus in oris,
270Illic nam caelum clara sol luce serenat
Et vaga luna tenet noctes in luce nitenti,
Semper et in teneras gelidus ros decidit herbas,
Nec maris hos latices fragor intonat horrifer umquam.
Corpore sunt homines nudi, varioque colore
275Depicti, quos intextas ex ungue leonum
Tigridis aut saevae, patrio de more, coronas
Ferre iuvat, et serta haud uno facta colore,
Queis adeo pendent diversa monilia collo,
Effinguntque haec in magnas aquilasque, leonesve.
280Inguina gossypii velabat foemina vitta.
Egressi hinc tandem, iuxta cava littora flumen
Venimus, ad cuius ripas gens nuda sedebat,
Quae procul ut vidit nostras accedere puppes,
Occurrunt cuncti nobis ad littus, et undas
285Oribus acceptas fluvii gramenque vomebant
Nos contra, et magnis clamantes vocibus omnes:
Telaque, spiculaque nostrorum in castra cadebant,
Exitiumque minabantur, poenasque necemque.
Indigenae ad littus glomerati cominus hostes
290Nos ad bella vocant, hastasque, ensesque rotantes
E palma factos, quos non educere oportet
Vagina, et tandem ad pugnam se quisque parabat.
Pulsa manu passim reboabant tympana, pontique
Hi conchas ore inflabant, quo bellica cantu
295Agmina bellantumque animos accendere sueta
Gens erat. Hic iussi tormenta hos aenea contra
Aptare, et tantum tormento immittere vincla
Stupea, non lapides, non duri robora ferri.
Ut vero audivere viri strepitumque sonumque
300Aera per, flammaeque globos volitare per auras,
Ipsoque involvi fumo, littusque ratesque
Viderunt (nam non cessabat machina coeptus
Ingeminare sonos, ignesque effere sub umbras,
Permixtosque metus flammis, ceu fulmina ab alto
305Missa polo) sese terra stravere, precesque
Fundebant positis armis, pacemque petebant
Submissi, et nostras sponte accessere carinas,
Atque suas merces nostris commercibus ultro
Mutarunt, alacresque suos petiere recessus.
310Se varie hi populi pingunt, varioque colore:
Pars faciem tantum, pars et bello inclita corpus,
Pars faciem totam depingit, nudaque membra.
Excurrunt hoc in pelagus satis alta fluenta
Magnaque, quae semper auri fulgore coruscant,
315Atque acies pascunt oculorum, animosque videndo.
Non desunt varii per flumina lucida pisces.
Beragua est fluvius maiorque et ditior auro,
In mare qui secum permixtas volvit arenas.
Hunc inter fluvium Hiebram Cerobora gens est,
320Quae novit lateat patriis ubi montibus aurum,
Ob nitidi cursum fluvii terraeque colorem;
Haec certis aurum veteri de more diebus
Cum rimatur humum, saxis atque eruit ipsum,
Abstinet intera sese choreisque iocisque,
325Et dapibus non indulget, thalamumque relinquunt
Coniugis intactum, et solis lustrantur ab oris
Surgentis cum se ostentat, lucemque reducit.
Haec nihil indigenae nisi lumina solis adorant.
Hic gentes nudae incedunt, contraque tegunt se
330Arboreis pluviam foliis, solisque calores,
Quae tellus illic iuxta parit aequora passim.
Praeterii Zaboram et Cubigar, duo flumina multum
Piscosa et liquidis semper labentia lymphis,
Quae permixtum aurum volvunt fluvialibus undis.
335Hic vidi terram Vibbae, male fida carinis
Quae semper regio est, numquam et viduata procellis,
Dumque ego sulcarem iam lasso remige fluctus,
Ioniis similes fluctus, Adriaeque tumenti,
Non ego furabar mea lumina fessa labori,
340Ipsa sed assidue ventis immota tenebam,
Conversusque oculos ad sidera lucida dixi:
'Exorabilis alme Pater, mitisque, regensque
Regna et Olympicas sedes, terramque patentem,
Et maris immensos tractus, precor, aspice vultu,
345Quo ventos saevamque hyemem, et freta pulsa serenas,
Et tu, per quem tu peperisti hominemque, Deumque
Unigenam partu insolito, dum haec marmora lustro
Non prius intentata, prius non cognita nautis,
Da nobis solitum auxilium Galilaeia Virgo.
350Remos puppis et haec tibi vela dicamus aquosas
Saepe hyemes perpessa, tuo servata benigno
Auxilio superante Noto, superante procella'.
Dumque loquor sternunt placidissima flamina fluctus,
Proceduntque rates aequatis per mare rostris.
355Tandem deveni tranquilla per aequora classe
Xaguaram in terram, magnus dicione regit quam
Rex populi ingentis, nec non et fertilis agri.
Indigenae hic rutilo tingunt sua membra colore,
Rex nigro tantum sese imbuit; hic quoque regi
360Naribus et regni septem primoribus auro
Selecto tenuis pendebat lamina, summis
Lamina pendebat labrisque genisque: putantque
Hoc homini magnum esse decus. Quin fertilis ora
Semper habet virides silvas, et mollia semper
365Gramina, et halantes diversis floribus hortos,
Quos numquam cinere immundo, cum bruma recessit,
Sed rivis passim saturant, undaque recenti.
Nascitur his etiam silvis mira arbor Hibura,
Non culmos laedit rubigo, aut carduus horret
370In campis, loliumve infelix nascitur inter
Maitii laetum gramen, iuccasque virentes.
Cernimus hoc etiam tractu turpes crocodilos,
Qui cum diffugiunt rostrum vel in aequore mergunt:
Continuo suavem iactant de corpore odorem.
375Ut vero nostrae contraria caerula classi,
Et quassata simul rapido navalia cursu
Aspexi, occasum versus tunc humida carbasa
Direxi: mora nulla rates declivis agebat
Unda maris, pariterque Notus, ceu missa sagitta
380Aera per Parthi dextra, sic classis amarum
Oceani scindebat iter, fluctusque sonoros,
Et longo cursu, et fremitu quassata marino.
Quae fluvium sera sub nocte intravit Hiebrae
In morem stagni placidum: tunc iecimus altam
385Ad ripam intortos funes, puppesque ligamus
Saxosum ad littus. Dehinc misi ad flumina magni
Beraguae vectum lembis prope littora fratrem
Armatum multo cum milite, cum vaga pallent
Sidera, et infusa rebus iam luce rubescit
390Oceanus, qui dum factos ex robore lintres
Adverso subigunt fluvio, rex obvius illis
Fit, quem non variis trabibus contextus, at una
Abiete formatus portabat in aequora lembus:
Illic etenim solida faciunt ex arbore puppem,
395Quae per lata decem novies fert caerula nautas.
Et regi, et cunctis pingebant membra colore.
Nudaque erat, nec onusta manus iaculisve, sagittisve,
Aut gladio ex palma facto: signisque petebant,
Tot nitidis incincta armis, quo tenderet haec gens.
400Dum vero inter se signis nutuque loquuntur,
Maximus ex regis comitatu accessit ad amnem
Et lavit manibus lapidem, propriisque nitentem
Imposuit celerans humeris, regemque petivit,
Quo sedit rex ipse: putant namque esse nefandum
405Indignumque loqui, solita nisi sede sederet,
Aut alia, regem. Tunc rex concessit ut omnes
Lustrarent fluvii ripas et viserent oras
Littoreas, qui venerunt ad flumen amenum,
Undantemque auri multo splendore: durabam.
410Flumen erat cinctum arboribus, ripisque recurvis,
Inter radices quarum et cava saxa latebat
Aurum ingens, nec erat saxum, radixve sub undis,
Quae non immixtas auro servaret arenas.
His volui classem quassatam sistere terris
415Et nova navigiis intexere robora laxis.
Protinus e prora deiecta est anchora in altum
Flumen aquae, qua praedulces sinus accipit undas.
Littus in ignotum pubes Hispana repente
Emicat, exploratque locos, beneolentiaque arva.
420Bisdeni excurrunt equites nova rura, domosque
Inventas referunt, et prata virentia silvis.
Dum vero optabam laetis his condere tecta
Littoribus, parvaque domos incingere fossa,
Atque arcem aggeribus vallare, et vimine multo,
425Bellantum ad littus ruit ingens turba, ferensque
Tela manu, patriosque enses, et grandia saxa,
Atque implens circum magnis clamoribus aequor,
Arcem confestim, et tecta imperfecta petivit.
Mox inimicum ignem tabulis immisit et omnes
430Funditus evertit sedes, fossasque recentes
Aequavit, cum nox caelum tenebrosa teneret.
Parte alia bello non aspernanda iuventus
Corpora nuda tamen, nostras accedere puppes
Illorum ad littus vario clamore vetabat.
435Iamque sudes et saxa cadunt per inania nostris
Puppibus, atque aurae strident, et littus utrumque
Barbarico clamore sonat, fluviique marisque.
Ipse et eram populo et regi gratissimus hospes,
Incola sed tamquam regni aut moderator habebar
440Hosti, et eversor rerum, regnique, suum nam
Pellere credebat me limine velle tirannum.
Iam sol exoriens multo cum lumine sese
Monstrabat caelo et terris, cum cernimus altis
Infusum silvis populum, totoque vagantem
445Littore, qui postquam nostras consistere puppes
Marmore conspexit, iacula intorquebat ad aequor,
Vociferansque nemus densum, littusque replebat:
Perque diem et noctem gens haec ad nota cucurrit
Littora, tela gerens dextra, laevaque sagittas.
450Hic regem mora nulla tenet, cursuque phalangas
Collectas in nos totas trahit, et quatit hastam
Arboream ante alios, et sese sistit ad undam,
Temnens Baetica tela, sagittiferamque cohortem.
Tota erat haud aliter tellus obducta virorum
455Agminibus, quam cum gravis aestas praeterit, et iam
Arboribus ducunt croceum folia ipsa colorem,
Labunturque, solumque tegunt herbasque virentes.
Fossa munivi et vallo qua littora puppes
Tangebant, nec non tabulis, saeptumque tenerem
460Quamvis exiguum contra tot millia, parvas
Hic tamen edidimus pugnas, paucique fuere
Illorum ferro occisi, nam ferrea tantum
Fundebant tormenta ignes, fumumque sonumque,
Et quamvis essent primo in certamine victi
465Hi populi, subito tamen imperterrita turba
Acrior ad pugnas iterumque iterumque redibat,
Et potius pro rege suo patriaque volebant
Oppetere ad littus, quam sese cernere victos,
Aut procul a patria pulsos iam rege perempto,
470Et nostras poscunt in proelia saeva cohortes.
Horum animi fervor, virtusque coibat in unum
Pellendi vectas longinqua per aequora puppes.
A tergo tutos mare nos reddebat ab hoste,
Non aliter, quam pastores cum nocte sub ipsa
475Conveniunt, suaque arma ferunt, si turba luporum
Terruit imbelles pecudes, et septa reclusit
Vi valida huc illuc agitans armenta pecusque,
Diripiensque gregem vacua dominatur in aula.
Has etiam fessus decrevi linquere terras,
480Quaque brevis cursus et non contrarius esset,
Vertere Quiqueiae secura ad littora classem.
Iamaicaeque viam deflexi per freta, ibique
Mansi bissenos turbata ob caerula menses:
Ipse ego tum Fliscum Ligurem cum milite misi
485Et Didacum Mendez praeclaro a sanguine, et armis
Insignes ambo, dilectae ad littora Hayti,
Ut magnae cuncti scirent me regna tenere
Iamaicae ratibus lassis, sociisque labore.
Hoc etiam praeter spem nobis accidit, et me
490Supra alios casus passum terraque marique
Turbavit, nam Franciscus cum milite Porras
Et frater secuere viam cava littora versus
Quiqueiae toto cum remige, luce sub ipsa,
Et me cum paucis sociis liquere, morabarque
495Effrenes inter populos, inimicaque regna,
Indigenae ut videre duces abiisse, nec ullas
In numerum ut nuper praetexere littora puppes,
Amissi et memores regni, rerumque suarum,
Decrevere necem nobis inferre, ratesque
500Urere, et in primis passim subducere victum.
Iamque ratus mortis metam advenisse supremam,
Et duci immerito ad vitae sine funere finem,
Absumique fame, tanta in discrimina postquam
Adductum vidi me me, mea lumina versus
505Converti Patrem aeternum, supplexque rogavi,
Ut me ipsum comitesque, malis, tantoque periclo
Eriperet: subito iuvit me caelicolum Rex.
Defectusque memor lunae fore post breve tempus,
Primorum partem iussi plebisque vocari
510(Nam praesens interpres erat de gente Quiqueiae);
Convenere omnes, primi plebisque patrumque,
Dicebatque unum esse Deum, qui temperat orbem
Terrarum, et punire homines pietate carentes:
'Vos istis victum unanimes, uno ore negastis,
515Quos nostri cecinere Cemes in regna Quiqueiae
Venturos et victuros regna omnia circum
Oceani, quo se occiduas sol vertit ad oras,
Vos ideo clarum signum aspicietis ab alto,
Portendet quod iam vobis pestemque famemque'.
520Ut venere omnes subito et videre sequenti
Nocte laborantem lunam, sparsamque cruore
Subrutilo, nec non consueto lumine cassam,
Flebant tunc illi attoniti, moestique petebant
Commissi sceleris veniam, fructusque recentes,
525Maiciumque, iucasque simul, volucresque ferebant.
Interea Mendez rediit, secumque reduxit
Remigio instructam puppim, qua per mare vectus
(Undosum licet) appulimus cava littora Hayti:
Hic ubi iactatas toties a turbine naves
530Aptavi curans sociorum corpora victu.
Et tandem Hesperias fessis iam navibus oras
Deveni, regemque adii, et nova regna, novosque
Terrarum tractus memoravimus, et freta magni
Aequoris: hoc iter est nostrorum haec meta laborum".
535Sic Ligur inventos intentis omnibus a se
Oceanique sinus, nostrisque incognita nautis
Sidera narrabat, positas et per mare terras,
Cum tandem tacuit, mediaque in nocte quievit.
Sim licet (ur perhibent) vates non ultimus inter,
540Tybridis et Mellae cantu iam ad flumina notus,
Et primus, qui non nostro sub sole iacentes
Ante alios cecini Romana per oppida gentes,
Christophorus quas exigua cum classe retexit,
Serta tamen myrto aut edera sperare canendo
545Non ausim: sat erit tantum (nam maximus inter
Es mihi mortales, et eris mihi maximus olim,
Dum reget hos artus caeli spirabilis aura)
Si haec, Perrenotte, leges, tibi cum dabit otia magnus
Hesperiae Rex extremae, quo principe terras
550Iustitia, et pietas, virtusque antiqua revisit.
