1. de Fauno et Galatea
Cum fugeret summas Faunum Galatea per undas,Et se iam medio tingueret ille mari:
"Quo fugis, o Galatea? mane, mane o Galatea:
Non ego sum, dixit, non ego, Nympha, Cyclops".
5Ignea tum roseo convertens lumina vultu:
"Dii facerent esses nunc, ait illa, Cyclops:
Dummodo nulla truces Cyclopas terra habuisset,
Heu non dum flumen cum meus Acis erat".
2. de Christo marmoreo Pyrgotelis
Quales Asia nos apella vidit,Europae dabat artifex videndos;
Quales viximus in priore saeclo,
Caelum Pyrgotelis dedit magistri
5Longum posterioribus videri.
A quo Pyrgoteles vitam tulit; hunc etiam ipse
Vivum, quo potuit, fecerat esse, modo.
3. ficus ad poetas
Exuperent cum iam vestri mea poma libelli,Quae polycarpos eram, nunc polycarmen ero.
4. eadem
Carmina qui tulerit, pomis donatus abito,Tot pomis, quot erunt sua carmina; carmina si me
Vestra manent, pueri, poma haec vos nostra manebunt.
Poma haec dulcia nostra magis, vel carmina vestra?
5Carmina dulcia vestra, et poma haec dulcia nostra.
Poma haec nostra legenda, an carmina vestra legenda?
Carmina vestra legenda; legenda et poma poetae.
5. de Pado exundante
Eridanus tumidis ripam quondam transilit undis,Nil mirum: facit hoc, Borgia, te ut videat.
6. de Arione marmoreo. Messanae Delphini insidenti | pro fonte, quem Panormitani perfregerunt
Me fera per medium servavit Ariona pontum:Vos, Siculi, in vestra dilaniastis aqua.
7. ad Lycorim
Quale suo nunquam satiatus vellus in auroAttalus Idaeas pingere iussit acus;
Quale nec Idmonii fecerunt stamina fusi,
Texere sed sola est Palladis ausa manus;
5Talia vir tibi dona tuus dat habere, Lycori,
Hermus acidalia dona petenda Dea.
Et super his geminas forma praestante puellas
Servitium dignas non nisi ferre tuum.
Altera Pelleo tibi venit ab usque Canopo,
10Divite qua Nilus flumine culta secat;
Altera ab Eurotae campis, quam raptor Abydum
Turca levis verso ferre volebat equo;
Navita sed propere nostram vecturus ad urbem
Artibus et multa merce redemit Arabs.
15Nec satis hoc: partes se se demittit in omnes,
Officiumque pii coniugis Hermus agit.
Nam modo qua possis digitos incendere gemma
Pulchrius, aut flavas irradiare comas;
Nunc tua quo melius circundes colla monili
20Quaerit, et in cultu plurimus ille tuo est:
Seu tu candiduli specie tangaris elenchi,
Seu magis ire bono comptam adamante placet.
Foelix, cui talem contingit habere maritum,
Tamque suo cara est, si qua puella viro.
25Si tua coniugii tibi sors optanda fuisset,
Quem potius cuperes, non habuisse potes.
Ille bonam faciem cultu torpere maligno
Non sinet, et taciti damna subire situs:
Sed tibi quae placido tribuerunt Numina vultu,
30Defendet placida perpolietque manu.
Quam bene, quod facies haec tam bona contigit illi;
Cultori facies haec data nempe suo est.
Vivere quo posses multos formosa per annos,
Sic tibi crediderim consuluisse Deos.
35Si minus hic mitis, vel tu formosa fuisses,
Alterius poteras forsitan esse viri.
Talis at huic uni fueras nuptura marito,
Iampridem et formae debitus ille tuae est.
Utque tuae pietas illius debita formae,
40Sic illi fuerat debita forma tua.
Novi ego: vos Charites primis iunxere sub annis,
Et manibus tedas conseruere suis:
Quasque ita venturo possem proferre sub aevo,
Has ibi tum voces e tribus una dedit:
45"Conveniunt placidi pulchro cum pectore mores,
Et formosa pio danda puella viro est".
Sed cave ne nimio subeant mala gaudia fastu,
Quamque dedet, placeat plus tua forma tibi.
Et dolet, et dicam: vellem quoque falsa monere:
50Exiguum formae gaudia tempus habent.
Est aliud maius multoque potentius istis,
Sub nulla positum conditione bonum,
Quod neque fallenti carpit pede curva senectus,
Ipsa nec invisi flamma maligna rogi;
55Cui neque Erithreos possis conferre lapillos,
Nec bis Getula vellera tincta manu:
Quod neque dat facies vobis, neque cura, puellae,
Sed casti mores ingenuusque pudor.
Illud habet quaecunque proba est, quaecunque pudica,
60Quaeque virum, debet qualiter uxor, amat.
Haec tibi forma prior potioraque gaudia sunto:
Hic tibi sit cultus, hic tua cura decor.
Nam quo compta magis, vel quo speciosior ulla est,
Hoc citius petimus, num sit et illa proba.
65Nec cultus, nec forma placet sine pondere morum:
Plus etiam morum pondera laudis habent.
Aspice quam vivat totum cantata per orbem
Exemplum casti Penelopea tori.
Pergama corruerant decimo servata sub anno,
70Et Danaum Phrygias hauserat ignis opes.
Iamque lares patrios Pelopeia turba tenebat,
In media multo flore iacente via.
Oscula quisque suae dederat repetita puellae
Atque expectato solverat ora sono;
75Narraratque suos illa pendente labores,
Pinxerat et minimo castra ratesque mero;
Spectaratque viri positas ex ordine praedas
Uxor et audaci parta trophaea manu.
Forsitan et lateri pugnacem aptaverat ensem
80Et galeae longas presserat orbe comas.
Sola viri reditum votis operata pudicis
Penelope surdos flebat habere Deos:
Cumque darent aliae pexis in crinibus aurum
Et tegeret Graias splendida palla nurus,
85Ipsa suos non compta sinus, non compta capillos
Stabat, et in vultu signa dolentis erant.
Dixerat Icarius: "quid te, mea nata, fatigas?
Quid quereris lentum non rediisse virum?
Dum bene tu longas consumis frigida noctes,
90Et potes in vacuo stulta cubare toro,
Quis scit an externam prudens amet ille puellam
Interea, et siccos non sinat ire dies,
Castaque Penelope mentem non tangat Ulissis,
Decideritque viri nomen ab ore tuum?
95Certe ego dudum illam timui, quam fortibus herbis
Fama est Argolicos detinuisse viros:
Et modo quaerenti quaedam mihi dicta Calypso est
Naufragium passo concubuisse duci.
Ominer incassum: sed me tamen omnia tangunt,
100Veraque nescio quo sunt mala cuncta modo.
Dum tamen hoc tantum nostras pervenit ad aures,
Causa tui luctus quaelibet esse potest.
Quamlibet ille potest de se fecisse parentem,
Quosque pater dicat, quamque maritus habet.
105Possidet et carae dotalia coniugis arva,
Inque peregrino moenia magna solo,
Oblitus miserique patris natique tuique.
I nunc et costans dicier uxor ama!
Nempe mihi tanti non est faciendus Ulisses,
110In viduo maneas semper ut ipsa toro.
Nec tam dura mihi fuerat sperata senectus,
Esset ut a lachrymis illa gravanda tuis.
Eia age, rumpe moras vacuumque relinque cubile:
Quod tibi vir nunc est, te licet esse viro.
115Elige de multis, cui sis iungenda marito:
En ultro veniunt ad tua vota proci.
Nec praescire labor tibi, quem nolimve velimve est,
Dum tibi quis placeat, iam mihi quisque placet.
Tantum ne dubita: quid enim dubitabile verum est?
120Hora tibi melior non reditura fugit.
Heu nimium propere subit erumnosa senectus:
Cur fraudas annos, filia dura, tuos?"
Dixit et amplexus carae dedit oscula natae,
Et patriae lachrymas non tenuere genae.
125Illa sub haec oculos aegre demissa tenebat,
Candida purpureus tinxerat ora pudor.
Quid faciat? cedat ne patri laesura maritum,
An neget et duro vulneret ore patrem?
Hinc pietas aetasque sui lachrymaeque parentis,
130Inde maritalis obstat et urget amor.
Plus tamen urget amor superatque in coniuge coniux;
Sed timet affectum sollicitare senem.
Dumque timet, radii manibus cecidere pudicis,
Atque oblita suum dextra reliquit opus.
135Stamina tum relegens revolutaque pensa reponens,
Per causam tacito tempora fronte terit.
Ah etiam rupit lenti bona litia fili,
Ut traherent certas illa plicanda moras:
Ruptaque cum posset firmo connectere lino,
140Infirmo vanum callida fecit opus.
Quid te parva iuvat mora temporis, Icarione?
Ad tibi fallendos nil facit illa dies.
Tela erat ante oculos, tibi quam texebat, Ulisses:
Ad telam sensus contulit illa suos.
145Protinus et tenui, "faveas mihi", murmure, dixit,
"Iniice tu longas officiosa moras".
Inde hilari moestum vultu solata parentem,
Talia composito pectore verba refert:
"Tela haec caepta meo cum perficietur Ulissi,
150Ipsa libens veniam sub tua iussa, Pater".
Accipit Icarius promissaque tempora servat,
Spargit et in tepidos thura merumque focos.
Dumque parat natae thalamos taedasque maritas,
Producit pactam tela retexta moram.
155Sic illa invitoque parente, ultroque petita
Absenti potuit casta manere viro.
Et ne forte putes paucos mansisse per annos,
Quatuor huic spatium lustra fuere morae.
Sed legitur nunc illa omnique legetur ab aevo:
160Haec merces tanto digna labore fuit.
Tu quoque perpetuo celebrabere, pulchra Lycori,
Tu quoque venturo nomen ab orbe feres;
Si modo Penelopen castasque imitata maritas,
Materiem dederis laudibus ipsa tuis.
165Hoc tamen ut facias, non expectandus Ulisses,
Icariusve tibi decipiendus erit.
Prona via est, qua carpis iter: tibi cura marito
Sit tantum ut placeas conveniasque tuo.
Ille quidem nostro iuvenis rarissimus aevo est:
170Convenies isti nec nisi rara viro.
Nec quia non praestes, te nos nunc ista monemus:
Sed potes hortatu pronior esse meo.
Hoc tibi pro tanto debemus coniuge, qui nos,
Thesea Pirithous sic ut amavit, amat,
175Cui tu sera tuos iungas foeliciter annos
Comprecor, o digno iuncta puella viro.
