I.part. fut. nasciturus, Pall. Jun. 7, § 8; Vulg. Judic. 13, 8), 3, v. dep. from gnascor, gnatus, root gen, whence gigno; cf. Gr. γεννάω, to be born, to be begotten (of or by male or female).
I. Lit.; constr. with ex or de and abl., or with abl. alone; rarely with ab and abl.
1. With ex and abl. (esp. with name or other appellation of the mother): “cum ex utrāque (uxore) filius natus esset,” Cic. de Or. 1, 40, 183: “cujus ex filiā natus est Sestius,” id. Fam. 13, 8, 1: “Servius Tullius ex serva Tarquiniensi natus,” id. Rep. 2, 21, 37: “ex hac feminā debuit nasci, qui, etc.,” Sen. ad Helv. 16, 6: “natam sibi ex Poppaeā filiam,” Tac. A. 15, 23 init.: “ex Thetide natus,” Quint. 3, 7, 11: “ex Urbiniā natus,” id. 7, 2, 5: “Alexandri filius natus ex Barsine,” Just. 13, 2, 7; cf.: “negantis (Domitii) quidquam ex se et Agrippinā nisi detestabile nasci potuisse,” Suet. Ner. 6: “quod ex nobis natos liberos appellamus, idcirco Cerere nati nominati sunt Liber et Libera,” Cic. N. D. 2, 24, 62; cf.: “convinces facile ex te esse natum, nam tui similis est probe,” Ter. Heaut. 5, 4, 7: “ex militibus Romanis et Hispanis mulieribus natos se memorantes,” Liv. 43, 3, 2; “very rarely with a designation of the father, and only with pronouns: ex hoc Domitius nascitur,” Suet. Ner. 4 init.: “Neoptolemus ex quo nata est Olympias,” Just. 17, 3, 14: “ex quo nasci nepotes deceat,” Plin. Ep. 1, 14, 2: “illum ex me natum,” Val. Max. 5, 10 ext. 3; cf.: “quod tibi filiolus vel filia nascitur ex me,” Juv. 9, 83.—
2. With de and abl.: “de tigride natus,” Ov. M. 9, 612; cf.: “de stirpe dei nasci,” id. ib. 11, 312: “de pellice natus,” id. ib. 4, 422: “natus de muliere,” Vulg. Job, 14, 1; 15, 14. —
3. With abl. (so usually with proper names; “and with general designations of parents, family, etc.): quos omnes Erebo et Nocte natos ferunt,” Cic. N. D. 3, 17, 44: “Hercules Jove natus,” id. ib. 3, 16, 42: “Nilo natus,” id. ib. 3, 16, 42: “nascetur Oedipus Lao,” id. Fat. 13, 30: “patre Marte,” id. Rep. 2, 2, 4: “Paulo,” id. Off. 1, 33, 121: “privignus Poppaeā natus,” Suet. Ner. 55: “Ascanius Creusā matre natus,” Liv. 1, 3, 2: Junia, Vell. 2, 127, 4: “amplissimā familiā nati adulescentes,” Caes. B. G. 7, 37, 1: “honestis parentibus,” Quint. 1, 11, 85; Sen. Contr. 7, 21, 1: “Mela quibus Gallio et Seneca parentibus natus,” Tac. A. 16, 17: “deus deo natus,” Liv. 1, 16, 3: “imperioso patre,” id. 7, 4, 5; 9, 1, 12: Assaraco natus Capus, Enn. ap. Philarg. ad Verg. G. 3, 35 (Ann. v. 31 Vahl.): “patre certo nasci,” Cic. Rosc. Am. 16, 46: “Apolline natus,” Ov. M. 15, 639: natus deā, son of a goddess, i. e. Achilles, id. M. 12, 86; so, “natus deā,” of Æneas, Verg. A. 1, 582: “matre Musā natus,” Cic. N. D. 3, 18, 45: “nascetur pulcrā Trojanus origine Caesar,” Verg. A. 1, 286.—
4. With ab and abl.: “generari et nasci a principibus,” Tac. H. 1, 16: “et qui nascentur ab illo,” Verg. G. 1, 434.—
5. In other constrr.: “post homines natos,” since men have lived, Cic. Phil. 11, 1, 1: “post genus hominum natum,” id. Balb. 10, 26: “in miseriam nascimur,” id. Tusc. 1, 5, 9: “aves omnes in pedes nascuntur,” with the feet foremost, Plin. 10, 53, 74, § 149: “ad homines nascendos vim hujus numeri (septenarii) pertinere,” to the formation of man in the womb, Gell. 3, 10, 7: “homo nascitur ad laborem,” i. e. it is his nature to suffer it, Vulg. Job, 5, 7.—
B. Transf., to rise, take beginning, derive origin, spring forth, grow, be found: O fortunatam natam me consule Romam, Cic. ap. Quint. 11, 1, 24; and ap. Juv. 10, 122: “humi nascentia fraga,” Verg. E. 3, 92: “cum nata fuerint folia,” Vulg. Marc. 13, 28: “nascitur ibi plumbum album in mediterraneis regionibus,” is found, produced, Caes. B. G. 5, 12: “onyx nascitur circa Thebas Aegyptias,” Plin. 36, 8, 12, § 61: “ex palude nascitur amnis,” rises, id. 36, 26, 65, § 190: “nascere, praeque diem veniens age, Lucifer, almum,” rise, Verg. E. 8, 17: “unde nigerrimus Auster Nascitur,” id. G. 3, 278: “nascens luna,” Hor. C. 3, 23, 2; id. S. 2, 4, 30: “nascentia templa,” newly built, Mart. 6, 4, 3: “Circaeis nata forent an Lucrinum ad saxum ... ostrea,” Juv. 4, 140.—To rise, be formed (of a hill): “ab eo flumine collis nascebatur,” Caes. B. G. 2, 18; cf.: “nascitur altera moles,” Sil. 3, 530. —
II. Trop.
A. To arise, spring forth, proceed from, be produced: “scribes ad me, ut mihi nascatur epistulae argumentum,” Cic. Fam. 16, 22, 2: “nulla tam detestabilis pestis est, quae non homini ab homine nascatur,” id. Off. 2, 5, 16: “fateor ea me studiose secutum ex quibus vera gloria nasci posset,” id. Fam. 15, 4, 13: “facinus natum a cupiditate,” Cic. Verr. 2, 2, 34, § 82; id. Font. 16, 37: “visus ei dicitur draco ... dicere quo illa loci nasceretur,” id. Div. 2, 66, 135: “strumae nascuntur maxime in cervice,” Cels. 5, 28, 7; 7, 12, 1 fin.; 7, 6, 4 fin.: “onychem in Arabiae tantum montibus nasci putavere,” Plin. 36, 7, 12, § 59: “frumenta nata sunt,” Cic. Verr. 2, 3, 63, § 147: “ex quo uno haec omnia nata et profecta esse concedit,” id. Quint. 28, 85; id. Agr 2, 33, 90: “profectio nata a timore defectionis,” Caes. B. G. 7, 43: “querelae verae nascuntur pectore ab imo,” Cat. 64, 198: “omnis obligatio vel ex contractu nascitur vel ex delicto,” Gai. Inst. 3, 88 sq.—With ut: “ex hoc nascitur ut,” hence it follows that, Cic. Fin. 3, 19, 63; Sen. Ep. 74, 11.—
B. Esp., of the spiritual renewal of a religious experience, to be regenerated, born again (eccl. Lat.): “quod natum est ex spiritu, spiritus est,” Vulg. Johan. 3, 6: “nasci denuo,” id. ib. 3, 7: “natus ex Deo,” id. 1 Johan. 3, 9, etc.—Hence, P. a.
A. nascens , entis, arising, beginning, nascent, infant, immature: “ante Periclem et Thucydidem, qui non nascentibus Athenis, sed jam adultis fuerunt, littera nulla est, etc.,” Cic. Brut. 7, 27: “eloquentiam pueris induunt adhuc nascentibus,” Petr. 4: “(vitulus) vexat nascenti robora cornu,” Juv. 12, 9.—
B. nātus , a, um, P. a., born; hence,
1. Subst.: nātus (gnātus ), i, m., a son; and nāta (gnāta ), ae, f. (dat. and abl. pl. natabus, where ambiguity is to be avoided, Plaut. ap. Prisc. p. 733 P.; Inscr. Orell. 7421; Phocas, p. 1707 P.; v. Neue, Formenl. 1, p. 29), a daughter; in plur.: nati (gnati), children, offspring: “caritas, quae est inter natos et parentes,” Cic. Lael. 8, 27: “bellum prope inter parentes natosque,” Liv. 1, 23, 1; cf. id. 5, 40, 3: “cum pecore et gnatis,” Hor. S. 2, 2, 115: “et trepidae matres pressere ad pectora natos,” Verg. A. 7, 518: mihi ausculta, nate, pueros jube cremarier, Enn. ap. Non. 246, 11 (Trag. v. 329 Vahl.); Hor. S. 1, 3, 43: “natam conlocare alicui,” Plaut. Aul. Arg. 1, 15: o gnata, Enn. ap. Cic. Div. 1, 20, 40 (Ann. v. 46 Vahl.): “si quis gnatam pro mutā devovet agnā,” Hor. S. 2, 3, 219; cf. id. ib. 2, 3, 199: Hectoris natum de muro jactarier, Enn. ap. Varr. L. L. 10, § 70 Müll. (Trag. v. 130 Vahl.); so, Nerei natae, id. ap. Prisc. p. 733 P. (Trag. v. 135 Vahl.): “maxima natarum Priami,” Verg. A. 1, 654; Ov. M. 13, 661.—Esp. in the phrase natus nemo, not a human being, nobody (Plautine for nemo mortalis): “tamquam si natus nemo in aedibus habitet,” Plaut. Most. 2, 1, 55 Lorenz ad loc.; id. ib. 2, 2, 20: “nato nemini,” id. Cas. 2, 4, 15; id. Ps. 1, 3, 63.—
2. Adj.
a. Natus alicui rei or ad aliquam rem, born, made, destined, designed, intended, produced by nature for any thing.
(α).
With dat. (class.): “me credo huic esse natum rei, ferundis miseriis,” Ter. Ad. 4, 2, 6: “non sibi se soli natum meminerit, sed patriae, sed suis,” Cic. Fin. 2, 14, 45: “natus huic imperio,” id. Cael. 24, 59: “gurges atque helluo natus abdomini suo, non laudi atque gloriae,” id. Pis. 17, 41: “Judaei et Syri, nationes natae servituti,” id. Prov. Cons. 5, 10. —
(β).
With ad (class.): “vir ad omnia summa natus,” Cic. Brut. 68, 239: “natus ad haec tempora,” id. Phil. 12, 4, 9: “ad dicendum natus aptusque,” id. de Or. 1, 22, 99: “ad haudem et ad decus nati, suscepti, instituti sumus,” id. Fin. 5, 22, 63: “ad hoc unum natus,” id. Or. 28, 99: “ut ad cursum equus, ad arandum bos, ad indagandum canis, sic homo ad intellegendum et agendum natus est,” id. Fin. 2, 13, 40: “natus ad sacra Cithaeron,” Ov. M. 2, 223: “canor mulcendas natus ad aures,” id. ib. 5, 561.—
(γ).
With inf. (poet.): “quid meruere boves, animal ... natum tolerare labores,” Ov. M. 15, 120: sentes tantummodo laedere natae, id. de Nuce, 113.—
(δ).
With in and acc. (poet.): “nati in usum laetitiae scyphi,” Hor. C. 1, 27, 1; Ov. M. 14, 99; 15, 117.—(ε) With propter (rare): “apros, animal propter convivia natum,” Juv. 1, 141.—
b. Formed or constituted by nature in any manner: “alius ager bene natus, alius male,” Varr. R. R. 1, 6, 1: “sarmenta male nata,” Col. 4, 24, 7: “ita natus locus est,” Liv. 9, 2: “inculti versūs et male nati,” Hor. Ep. 2, 1, 233.—
(β).
Pro re natā, or (ante- and post-class.) e re natā, under the present circumstances, according to the state of affairs, as matters are: “ut in his pro re natā non incommode possint esse,” Cic. Att. 7, 14, 3: “Antonii colloquium cum heroibus nostris pro re natā non incommodum,” id. ib. 14, 6, 1; “7, 8, 2: e re natā melius fieri haud potuit, quam factum est,” Ter. Ad. 3, 1, 8; App. M. 4, p. 143, 38.—
c. With a specification of time, so old, of the age of, etc.: “eques Romanus annos prope XC. natus,” Cic. Verr. 2, 3, 25, § 62: “annos natus unum et viginti,” id. de Or. 3, 20, 74: “cum annos ad quinquaginta natus esset,” id. Clu. 40, 110: “cum quinque et viginti natus annos dominatum occupavisset,” id. Tusc. 5, 20, 57: “Cato annos quinque et octoginta natus excessit e vitā,” id. Brut. 20, 80; in inscr. ANNORVM NATVS, etc., Inscr. Mon. Scip. n. 7; “Inscr. Marini Atti, p. 564.— Sometimes, in order to specify the age more exactly, major or minor, without or with quam, is added: annos nata est sedecim non major,” Ter. Eun. 3, 3, 23: “minor quinque et viginti annis natus,” Nep. Han. 3, 2: “minor triginta annis natus,” Cic. Verr. 2, 2, 49, § 122: “homo annos natus major quadraginta,” over forty years old, Cic. Rosc. Am. 14, 49: “Dionysius major annos sexaginta natus decessit,” Nep. Reg. 2, 3: “cum liberis majoribus quam quindecim annos natis,” Liv. 45, 32, 3: “minorem quam annos sex, majorem quam annos decem natam, negarunt capi fas esse,” Gell. 1, 12, 1.—For major, minor, sometimes with plus, minus (ante-class.): “plus triginta annis natus sim,” Plaut. Men. 3, 1, 1: “annos sexaginta natus es aut plus,” Ter. Heaut. 1, 1, 11; cf.: “non amplius novem annos natus,” Nep. Han. 2, 3.—Act. collat. form: nasco , ĕre, to be born, etc.: “ubi germen nascere coeperit,” Cato, R. R. 151 fin.