I. Act., to cause to break or burst forth; to burst, sunder (rare; mostly ante-class.).
A. Lit.: “(brassica) tumida concoquit, eadem erumpit,” Cato, R. R. 157, 3: “ignes,” Lucr. 1, 725; cf. id. 6, 583; Cic. Arat. 111: “Achates et Aeneas erumpere nubem ardebant,” Verg. A. 1, 580: “cum sanguis eruptus est,” Scrib. Comp. 84: se erumpere, in the neuter signif., to break or burst forth, Lucr. 4, 1111; cf.: “portis se foras erumpunt,” Caes. B. C. 2, 14, 1: “et caput, unde altus primum se erumpit Enipeus,” Verg. G. 4, 368.—
B. Trop.: “gaudium,” Ter. Eun. 3, 5, 2: “ne in me stomachum erumpant, cum sint tibi irati,” Cic. Att. 16, 3, 1; Caes. B. C. 3, 8, 3; cf.: “iram in hostes,” Liv. 36, 7, 13: sic illi invidiosa conjunctio ad bellum se erupit, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2; Tib. 4, 1, 88.—Far more frequent and class.,
II. Neutr., to break out, to burst or sally forth.
A. Lit.
1. In gen.: “ex castris,” Caes. B. G. 3, 5 fin.; cf.: “ignes ex Aetnae vertice,” Cic. Verr. 2, 4, 48; and: “ex stagno amnes,” Plin. 6, 22, 24, § 86: “tempestates,” Hirt. B. G. 8, 5, 2: “ne quo loco erumperent Pompeiani,” Caes. B. C. 3, 44, 4; cf. “portis,” Sall. J. 99, 1: “a porta,” Liv. 34, 26: “sive noctu, sive interdiu erumperent,” Caes. B. C. 1, 81, 2; so absol., Liv. 9, 37; 29, 33 al.; cf.: “abiit, excessit, evasit, erupit,” Cic. Cat. 2, 1: “per hostes,” to break through, Liv. 22, 50, 8; cf.: “inter tela hostium,” Sall. J. 101, 9: “ad Catilinam,” id. Cat. 43, 2; Curt. 6, 3, 5 et saep.—
2. In partic., to burst forth in growing, to shoot up, sprout out: “folium e latere,” Plin. 15, 14, 15, § 52: “lentor cortice,” id. 13, 6, 12, § 54: “hordeum,” id. 18, 7, 10, § 51: “dentes,” id. 11, 37, 64, § 170.—
B. Trop., to break out, to burst forth: “cum illa conjuratio ex latebris atque ex tenebris erupisset,” Cic. Sest. 4, 9: “si illustrantur, si erumpunt omnia?” are disclosed, Cic. Cat. 1, 3: “qui ex media (oratione) erumpit,” breaks away, digresses, Quint. 4, 3, 17: “risus quo pacto ita repente erumpat,” id. de Or. 2, 58, 235; cf.: “aliquando vera vox,” id. Phil. 10, 9, 19: “affectus,” Quint. 9, 3, 54; cf. “lacrimae,” id. 11, 3, 75: “verba vi quadam veritatis,” id. 9, 2, 76 et saep.: “furor,” Cic. Sull. 24; cf.: “curae privatae in certaminibus publicis erumpebant,” Liv. 7, 21: “seditio,” id. 28, 24, 12; Tac. H. 1, 26: “lumen dicendi per obstantia,” Quint. 12, 9, 5: “ut odia occulta civium in fortunas optimi cujusque erumperent,” Cic. Mur. 23, 47; cf. id. ib. 38, 81; id. Cat. 1, 13, 31; so, vitia in amicos, id. Lael 21: “iracundia in naves,” Caes. B. C. 3, 8, 3: “conspirationes in rempublicam,” Quint. 12, 7, 2 et saep.: “vereor ne istaec fortitudo in nervum erumpat,” i. e. may end in bringing you to the stocks, Ter. Phorm. 2, 2, 11 Ruhnk.; cf.: “aliquid in omnium perniciem,” Liv. 34, 61: “omnia, quae per hoc triennium agitata sunt, in hos dies, in hos menses, in hoc tempus erumpunt,” Cic. Mur. 38: “elisa (vox) in illum sonum erumpit,” Quint. 11, 3, 51: “in aliquem voluptatis affectum,” id. 8, 3, 4; 11, 3, 51; Tac. A. 11, 35; cf.: “in omne genus crudelitatis,” Suet. Tib. 61; id. Cal. 6: “rem ad ultimum seditionis erupturam,” Liv. 2, 45; cf.: “ad majora vitia,” Suet. Ner. 27: “quorsus (dominatio) eruptura sit horremus,” Cic. Att. 2, 21; cf.: “huc ejus affectus, ut, etc.,” Quint. 9, 2, 64.