1.
Astrictura duas stabili compagine gentesEt .......... virgo futura soli,
In Ligurum terras Liguri modo pacta marito.
Tendit Scaligerum clara puella genus.
5Huc coeunt proceres, coeunt simul agmina <matrum>
Et matrona potens virgineique chori.
Munera dant proceres, dant munera ditia matres.
Fervet in obsequium mixta caterva suum
Tu mea calliope quid in isto tempore tante
10Leticie dignum connubiale feres?
Non nisi carmen habes, fer carmen queso puelle.
Dic genus et patriam, entis et oris opes.
Que prius incessit, nostras regina per urbes.
Clarior? et celebri carmine digna magis?
15Que prius in gemmis, in vestibus ivit et auro,
Ditior? et dotis splendidiora ferens?
Aut que nobilitum tanta comitante caterva,
Pompiferi plures traxit honoris opes?
Hinc extensis adest fatie venerandus herili
20Marchio, cum primis quos prior ipse tulit.
Hinc anthenoree primus qui presidet urbi
Arbiter, et populis iura dat Euganeis.
At dominus ligurum protectus colla capillis,
It prior, idriferis associatus heris.
25Assistunt proeunt proceres, proceresque sequuntur
Quos excivit himen connubiique faces.
Stemata si queras, et que sit origo puelle
Hanc satis insignis nobilitavit apex.
Egregiis trabeatus avis, se iactat in una
30Mixtio scaligere, Carrigereque domus.
Et si prisca retro stirpis repetatur origo,
Polidamanteos dat sibi mater avos.
Ex genitore trahit celebris primordia gentis,
Nomina clara ducum magnificosque canes,
35Urbs que lota tuis athesis spumantibus undis
Te prius abductis cogit abire iugis,
Urbs fecunda bonis, et opimis fertilis agris,
Ipsa Beatricem terra beata tulit,
Hanc et forma beat, beat hanc et gratia morum,
40Mos animum ditat, ridet in ore decor.
Dulce micant oculi, crinis micat emulus auri,
Nubit purpureis candor in ore rosis.
Omnis in egregio se iusta lege coaptat,
Corpore pars, et habet quicquid habere decet.
45Matris ad exemplar cum sit formata puella,
Quod pia quod mitis, quod sit honesta liquet.
Ergo beatricis virgo mastinica nomen
Nacta fuit merito, quam decus omne beat
O quantum ligurum te complectentur honore
50Oppida, felicem te loca cuncta canent,
Certior hec scribat alius mea penna notavit
Que sibi calliope cognitiora dedit.
Is et eas felix o virgo beata Beatrix,
Et patris et cari sis liga firma viri.
55Nubila discendant, faveat clementia celi,
Levia ne spirent, flamina nulla spirent
Sis in eundo valens et sospes menia visas.
Que vocat ex medio tergore lana suis.
Letaque plausibus abi, et duc cum coniuge tedas
60Vos ligustra pari nectet amore venus
Vos .............. afferte nepotes.
2.
Bellica tarthareis concurrunt agmina turbisPrecipitantque sue trepidantes menibus vrbis.
O decus Anglerice Michael ductorque cohortis,
Quem fera monstra tremunt, nos faucibus eripe mortis!
3. in canem suum Zabot
Care Zabot, tibi parva domus, breve corpus habebas;Et tumulus brevis est, et breve carmen habe.
4.
Cura, labor, meritum, sumpti pro munere honores,Ite! alias poshac sollicitate animas!
Me procul a vobis deus avocat illicet: actis
Rebus terrenis, hospita terra, vale!
5Corpus avara tamen sollempnibus excipe saxis:
Namque animam celo reddimus, ossa tibi.
5.
Deus pater qui creastiMundum et illuminasti
Suscipe me penitentem
Et illustra meam mentem.
6.
Frigida francisci lapis hic tegit ossa petrarce:Suscipe, virgo parens, animam; sate virgine, parce!
Fessaque iam terris celi requiescat in arce.
7.
Grammatice varias potes hic agnoscere partesEt simul hec illi quas sit sotianda per artes.
8.
Hic iacet eloquii moles facunda latini,Hic situs orbis honos, hic tuscae gloria gentis,
Hic decus et vatum princeps, hic corpus humatum
Dantis Aligerii, patria qui pulsus ab urbe
5Invidia, magnis decoravit laudibus orbem:
Cui nec siderei motus, nec fulgura coeli,
Nec latuere Deum mentes, nec vana futuri
Vox fuit, haud dubiis praedixit tempora signis.
Hic quem nulla bonis vidit fortuna superbum
10Depressumve malis, invictus steti illaesus omni
Pondere, nec cupido rerum flagravit amore;
Sed virtutis amor erigitque cacumen honesti
Raraque purpureae placuit facundia linguae:
Et ne forte suum putet extinxisse decorem
15Mors invisa reis claro viget ille reatu
Vivus, adhuc nomenque manet memorabile sacrum,
Famaque perpetuo nunquam peritura sub aevo.
9.
Hic Zachariam, Donati de sanguine cretum,Indole preclarum specimen, modo vita tulisset,
Florenum gentile decus; sors invida fati,
(Heu nimium properata, ferox, cunctisque perosa!)
5Intempesta ruens, funesto vulnere clausit.
Heu, miserande puer, quem sternere bella negarunt
Concita sepe tibi totiensque vocatus in armis,
Hostis casus iners imbelli cede peremit!
Sic sua te voluit deus hospita regna mereri.
10.
Hunc celer ad fontem deserta per arida pergatQuisquis eget lacrimis quibus impia crimina tergat.
11.
Iam glaciale solum conuexaque summa gehenneTransgredimur, iam nos concomitantur aque.
Saxosus gelidusque viam Durencia monstrat
Et Rodani ripas aruaque nota petens.
5Ventus ab aduerso violento murmure perflat
Precipitansque niuem turbidus ora ferit.
Ytalie post terga manet pulcherrima tellus,
Quam uetat etherei cernere montis apex.
Ante procul colles et Gallica rura patescunt.
10Gentibus hic fuerat terminus, est et erit.
12. Turris Parmensis
Imperiosa situ victrici condita dextraTurris ad astra levor, spectabilis intus et extra.
Corrigie splendor, fulget quo principe Parma,
Bellipotens Azo me vult munimen ad arma.
5Me videat securus amans hostisque tremiscat:
Subdere colla iugo, vel poscere federa discat.
13.
Ingenii fontes et prata uirentia circum,Augustine, tui raptus amore feror.
Si labor hic requiem populo prestare nepotum
Forte queat, labor hic est michi grata quies.
5Hinc sibi posteritas stillas studiosa salubres
Hauriat, hinc cupide florea serta legat.
14.
Ingenii fontes et prata uirentia lingue,Augustine, tui succensus amore peragat
Urbino patria uir nomine Bartholomeus,
Afferat ut populo requiem labor iste nepotum.
5Hinc sibi posteritas stillas studiosa salubres
Hauriat, hinc lectos componat in ordine flores.
15. epitaphium cuiusdam prepotentis | sed perniciosi romani
Ira furor rabies pariter cecidere dolusquePacis enim et patrie publicus hostis erat.
Multa sub hoc parvo clauduntur carmina saxo,
Hec erit una viri perfidieque domus.
5Roma, precor, meritas grates age leta Tonanti,
Huic similem posthac vix habitura diem.
16.
Itala preclaros tellus alis alma poetas,Sed tibi Grecorum dedit hic attingere metas.
Servius altiloqui retegens archana Maronis
Ut pateant ducibus, pastoribus atque colonis,
5Mantua Virgilium qui talia carmine finxit,
Sena tulit Symonem digito qui talia pinxit.
17.
Linquimus ytaliam, paulatim terra tumescitEt pede montana valle tenemus iter.
18.
Lusimus atque noui flores concorditer anniCarpsimus et primo vere simul fuimus.
Egimus et calide tempus simul omne iuuente
Estiuosque dies ancipitesque vias.
5Fac, precor, autumpnum, gelide fac tempora brume
Quodque prope est senium fac precor ire simul.
<De> reliquis eui seros quid scindimus annos?
Mors et uita simul sintque sepulchra simul.
19.
Mane nemus montes, sero mare flumina fontes.20.
Mulcet honorati reditus spes blanda gementem,Ne fera digressus perimant suspiria metam.
21.
Nunc tamen et lauri mirtusque hedereque silenturSacraque temporibus debita vita tuis.
22. ad Virginem Mariam
O supremum matura parens eternaque semper,Cuncta movens rapidi pereuntia secula mondi,
Astrorumque opifex totumque emissa per orbem
Lumina diffundens patulas lustrantia terras,
5Luminibusque infunde meis tua sancta tueri
Numina, monstriferi delere piacula fati;
Cumque aderis, suprema dies, lassataque rumpant
Stamina fatales rapido revoluta sorores
Impetu et extreme peragam dispendia vite
10Angelicis sotiare choris pater optime divum
Digneris piceis animamque abnectere flammis.
23. Lelio de Pompeio
Pompei, rapido tempora turbineExcurrunt: Properat dura necessitas
Radens falcifera cuncta potentia
Quae Sol despicit aureus.
Ortus pellucido lumine flosculi
5Exsurgunt; veniens ver cito deficit:
Veri florifero certa superuenit
Aestas precipiti impetu.
Lucis vix gemino stamina dissecat
Mortali digito Parca celerrimo.
Omnis marmorei machina decidit
Fastus temporis ictibus.
10Tu fatum Patrium defugis, excolens
Diuas Aonias: te petit irrito
Saturnus iaculo, nam iuga desuper
Frustra percutit ardua.
Ictus doctiloque gloria Palladas [?]
.......... reparat cognita laurea.
15Ac nostra excurrent carmina longius
Nulli obnoxia tempori.
24.
Purpureas niueasque rosas ver nutrit amenum.Sola potest uirtus nomen prestare serenum,
Cui si sanguis adest ab origine clarus annorum,
Florem iuncta ferunt auro frondente decorum.
5Gratulor ambobus: dignus tu sumere munus,
Dignus et ille dare, meritorum cognitor vnus.
25.
Quid miser hic gaudes? mundi circumspice fraudesEt laqueos mortis: vi patentibus effuge portis.
Dum sequitur socios, hic hamo carpitur vnco
Quem tibi cura fuit tenui suspendere iunco.
5Hos quoque credulitas traxit post fata suorum:
Mors erit vna quidem coniunctaque busta duorum.
26. epitaphium cuiusdam prepotentis | sed perniciosi romani
Quod mihi nascenti dederat Florentia corpusAbstulit hec saxi nunc inamena domus.
Aspice longinque <nunc hac> tellure sepultum
Aspice longinque <me ipsum> tellure sepultum
Aspice longinque <corpus> tellure sepultum
Malueram patrio reddere membra solo.
5Hic tamen illa iacent licuit que tangere morti,
Spiritus alta volans ut petat astra precor
27. versus ad sanctum Hyeronimum
Rore parens perfuse sacro et coelestibus ausisAfflate, interpres et amice, Hieronyme, Christi
Gnare trium: nostrae sed fons nitidissime linguae,
Unde fluunt rivi late, quibus omnis in orbe
5Ecce nunc floret ager, morumque piorum
Incrementa vigent, sicut tibi Christus ab alto
Affluit, et teneram complexus numine toto
Largifluo docilem radiavit lumine mentem,
Sic mihi dexter ades; districti iudicis iram
10Flecte precum impulsu, durosque infringe reatus,
Communemque mihi dominum placare memento,
Nam potes eloquio et meritis ditissime tantis.
Fac bone, multiplici venia, te supplice, laxet
Millia tot scelerum regis miseratio nostri:
15Spero, et noscis alme animos et in ore ridentes
Omnia nuda vides latebrosi pectoris antra,
Te duce mutatam in melius contingere vitam,
Supremumque diem vicinae mortis et horam
Cernere tranquillus: dumque in limine dirum
20Alloquar: haud ullo prorsus trepidare pavore
Sanguine purpureo qui nos a crimine lavit
Morte domans mortem tetri spoliator averni.
Annuat his christus patri sanctoque coaevus
Spiritui, trinusque poli regantor et unus.
28.
1 Sancole, sacra michi tua lumina uisa secundoLumen ad ethereum perducant pectore mundo.
2 Tempora diffugiunt subitoque senescimus, ergo
Stet deus ante oculos, cedant mortalia tergo.
29.
Si fera quadrupedum tractando pectora mulcesEt potes in mores sensim conuertere dulces
Sique vagas, uolucres humanas flectere mentes,
Est minus et cunctas vni tibi subdere gentes.
30.
3 Candida si niueis se nunc tua laurea pennisInduat et pellago pulchra feratur auis,
Nonne uoles simili te transformasse figura
Mente manente quidem, sed variante coma?
5Nonne libens, quocunque gradum feret illa, sequeris
Hac illac secum per freta cuncta vagus
Dilecteque comes nanti simul atque volanti,
Vt similis semper uita duobus eat?
4 Sic fateor, sed plura petam: michi dulcis amicus
10Hereat et lateri dulcis amica suo.
Gracior hec auibus contingat uita quaternis,
Nil animos usquam quod nimis angat erit.
31.
Sollicitus segnis gaudens flens eger inopsque.32.
Spes mea dum vixi, nunc spes manifesta bonorum,Vir michi funereum gratus ad vsque thorum.
Promerita mercede caret. Gemit ille fidelis.
Cum sibi solamen - nam potes - esse velis,
5Poscere quod presens nequeo, mea poscit ymago
Quodque prius mallem, iam tumulatus ago.
33.
Surgimus assidue, rigidam iam scandimus alpemAsperiorque graues semita lassat equos,
Iupiter horrisono descendens turbine seuit,
Et terras oculis eripuere niues.
34.
<Tu> felix victrixque redi siculosque tyrannosObrue, ne longos stent sceptra nephanda per annos.
35.
Urbs eterna Dei, solidis subnixa columpnis,Hunc fore signiferum de tot sibi cernit alumpnis.
36.
Ursa peregrinis modo pasta in montibus istaChaoniam pingui glandem mutavit arista,
Et prius obscurum, mutatum post animal bis,
Nuper in hanc urbem pedibus qui venerat albis
5Dedidicit tolerare parem. Sed vincit alumpnis
Regia Solis enim sublimibus alta columpnis.
Cyrrus erat tremulum nactus per lubrica culmen,
Qualiter expressum ventis per nubila fulmen;
Femina dum videt hunc indoctum fata subire,
10Protinus exarsit, nec tempora distulit ire.
Dumque hostis posset titulum gestare repulsi,
Una nota est Magno capitis iactura revulsi.
Si Romam Penus victricia signa tulisset,
Ultimus ille dies bello gentique fuisset.
15Exul inops misero condam periture veneno,
O nimium celo et pelago confise sereno,
Tempora dum spernis, dum res agnoscere letas,
Labitur occulte fallitque volubilis etas!
Obfuit Hesperie generi clementia nempe:
20Iam super Herculeas fauces nemorosaque Tempe
Heu licet armentis - sortem miseremur acerbam -
Vellere surgentem de nostris ossibus herbam;
Nec foret Epyro, scissis a corpore morbis,
Pugnatum totis concussi viribus orbis.
25Nomina non valeam sic enumerare cadentum,
Non michi si lingue centum sint oraque centum;
Verum ego quid meditor dicam, non falsa monebo
Atque per ambages et longa exorsa tenebo.
Ursa cruenta equidem natorum at tristia plangit
30Ora videns, animum curis mordacibus angit,
Nocte dieque ferum quatiunt suspiria pectus
Pallentesque habitant Morbi tristisque Senectus.
Namque ubi respexit paulum Fortuna severe,
Cura dolorque animi lacrimeque alimenta fuere:
35Orpheus ut condam, dum flectere Tartara credit,
Squalidus in ripa Cereris sine munere sedit.
Lesa furit tentatque animo temeraria forti
Seu versare dolos seu certe occumbere morti.
Hanc dampnis compesce suis, ne seviat extra,
40Impia iam merita scrutatus lumina dextra.
Ense decus partum noscas atque ense tuendum,
Nil actum credens, cum quid superesset agendum.
Est vicisse parum, superest incumbere victis.
Excessere omnes aditis arisque relictis,
45Non redeunt iterum, totiens occurre fugatis;
Tolle moras: semper nocuit differre paratis.
Bella novant, repetunt, flentes sua vulnera secum:
Ipse prior, miles campum descendat in equum;
Irrue, per claras semper memorabilis artes,
50Dum trepidant nullo firmate robore partes.
Heu, Iovis obsessam tenet arcem, triste relatu,
Et nunc ille Paris cum semiviro comitatu,
Intus quos nec bruma ferox, nec torreat estas
Et Metus et malesuada Fames et turpis Egestas;
55Exterius Perusina cohors, gens improba Nursi,
Setigerique sues atque in presepibus ursi:
Colluvies infanda hominum pretioque reguntur,
Nulla fides pietasque viris qui castra secuntur:
Arma timent, horrent gladios clipeosque micantes;
60Pugna levis bellumque fugax turmeque vagantes.
Nam decus ursorum finis requiesque laborum
Et quesitorum terra pelagoque ciborum.
Quemlibet invenies illa de stirpe creatum
Plenum epulis madidumque mero Venerique paratum;
65Et magis edoctum quam sevo accingier ense
Expectare dapes et plene pocula mense.
Hostis ad incursum nequeunt consistere sella,
At non in Venerem segnes nocturnaque bella.
Turba loquax, quis ferre queat que singula mutant?
70Milia rumorum confusaque verba volutant:
Depressi immemores alieno vomere sulci,
Pastoris duri hic filius, ille bubulci.
Ergo, age dux, subito trepidantia dissice castra,
Macte nova virtute, puer: sic itur ad astra.
75Vel si forte negant, archanis obsita causis,
Invida fata piis et fors ingentibus ausis,
Ast aliquando ferant hostilia tecta furentem
Egregiam et victu facilem per secula gentem:
Sic potes imbelles arcere, Columpna, catervas,
80Que Tuscum Tiberim et Romana Palatia servas.
Non aliter pactum poterat refringere postem
Penum qui Latiis revocavit ab arcibus hostem.
Ardeat igne velis mons ille reductus edaci
Captivumque ducem violate tradere paci.
85Cur male non cingit toto sua culmina posses
Agger murorum, nec inundant sanguine fosse?
Seviat in pavidos ruptis tua dextera claustris,
In segetem veluti cum flamma furentibus Haustris.
Clausa manus videat, sompnis modo pinguibus usa,
90Tot telis sua fata peti, tot corpora fusa.
Audiat illa tubam mesto circunflua planctu
Ere ciere viros Martemque accendere cantu!
Alba Columpna, procul cum signa rubentia tolles,
Descendens totos perfundit lumine colles;
95Prenestina falanx iaculis subtexere celum,
Tollere et emissum cursu precedere telum.
Frangere nunc fluvium, nunc passum querere pontis,
Nunc caput aerii scandentem prendere montis.
Quam totiens meminisse potes, geret horrida bellum
100Sanguineum quatiens veluti Bellona flagellum;
Sunt tamen indomito tua subdita castra parenti.
Ne cessa prebere deo tua fata volenti:
Nam deus ipse aderit; bellum est cum gente maligna.
Tollite iam pridem victricia, tollite, signa!
105Si pater hic tuus est qui componi arma iubebat,
Pax fuit: hic leges Campumque et rostra tenebat,
Si potuit rigido trepidam componere vultu
Hic rem Romanam magno turbante tumultu;
Si sepe in dubiis, qui nunquam destituit spem,
110Unus homo nobis pugnando restituit rem,
Tempore precipitis quem vis non ulla ruine,
Non anni domuere decem, non mille carine;
Si dicturus erat quis quis tunc cerneret illum,
Aspice Torquatum et referentem signa Camillum,
115Sique domi et bello clarum nullique secundum
Aerias tentasse domos animoque rotundum
Ethera noverunt et egentes sanguinis umbre
Nar ve tulit preceps et opace Farfarus umbre,
Quis metuat tanto tam mollia credere fata?
120Vivite felices, quibus est fortuna parata!
Prestet in ambobus veteris modo cura decoris,
Vicistis: videor fluvios spectare cruoris.
Fors sinit, his metuens mores abrumpere sanos,
Intonsos rigidam in frontem descendere canos.
125Fac, precor, abiciat vultus presagia mesti
Iustitie cultor, rigidi servator honesti,
Prospiciatque dolos. Nam, si bene cetera noscit,
Non hoc ista sibi tempus spectacula poscit.
Ante trahenda lupis, agna imperterrita, dones
130Ubera, nec magnos metuent armenta leones;
Ante per Ethiopum campos nix alta rigebit,
Nec Babilon estum, nec frigora Pontus habebit,
Federa quam tibi sint ursorum credita tute;
Quam simul aspexit, dicta acceptaque salute,
135Te, trux ille queat conceptum avertere primum,
Primo ne medium, medio ne discrepet imum.
Illius, michi crede, domos male tutus adires
Nunc, olim, quocunque dabunt se tempore vires.
Cur igitur pacem iuvat expectare morando?
140Desine fata deum flecti sperare precando.
Sed si nulla quies nisi sanguine protinus hausto,
I, bone, quo tua te virtus vocat, i pede fausto:
Clausum pacis iter, patet altera semita vobis
Usque adeo nusquam arma et equi fretaque invia vobis.
145Bellandum est; frustra gladiis, dux optime, parcis,
Si datur et duris sedet hec sententia Parcis;
Proderit haut pietas: opus est nunc viribus uti,
O scelerum ultores melioraque signa secuti;
Nec labor impediat, lux et nox, anxia curis,
150Dulcia virtuti; gaudet patientia duris.
Extulit Alcidem labor irrequietus ubique,
Rege sub Euristeo fatis Iunonis inique;
Priamidem virtute licet natura replesset,
Sed nisi bella forent, nunquam michi cognitus esset.
155Ille parens patrie famam quesivit habunde
Qua nimius Titan rareque in fontibus unde.
Eximie Marium bello iuvere coacte
Vulneraque et mortes hiemesque sub Alpibus acte;
Vos quoque predictis est adnumerare necesse,
160Cum status Urbis erit qualem nunc auguror esse!
Est placitum superis super hoc transmittere votum
Sic et apud seras gentes populosque nepotum
Gloria per multos durabit parta labores.
Ite alacres, nunquam vestri morientur honores:
165Denique si properet cursu mors improba sevo,
Nulla dies unquam memori vos eximet evo.
37.
Urse, tuum memori teneas sub corde poetam.Temporis hanc breuitate uetor transcendere metam.
38.
Victor erat uerbo rex gallus et ore superbo,Nunc fugit in latebras bello superatus acerbo.
Lapsus in insidias rudis incola fontis aprici
Mittitur: Exiguum ne despice munus amici.
39.
Vos quibus alta datur tractare negocia, patresConsilii, firmate animos ac soluite diris
Pestibus; urentes odiorum extinguite flammas.
Nullus amicicie studium colat, iraque et ardens
5Liuor et ultrices fugiant e pectore cure,
Affectusque cadant alii, stimulosque nocentes
Pellite in exilium, ne libera corda fatigent.
Cura sit in dubiis exanime cuncta salubri
Discutere in medium; nichil auricularia prosunt
10Iudicia alterno tacite commissa susurro,
Ne decet in multas numerum distinguere partes;
Nec uagus hinc illinc abeat consultor; ad unum
State uiri, uariosque animi quos quisque profundo
Conceptus sub corde premit reserate sedentes.
15Ingenio placet ista quies; placuere Minerue
Otia, tranquillas et amat sapientia sedes.
