Strozzi, Tito Vespasiano Ferrara 1425 - 1505, Borsias, Borsias Bors. Borsias (W. Ludwig, 1977)

Auspiciis, Borsi, felicibus ad nova ferto
Templa pedem, tibi quae ingenti formata labore
Aurea marmoreis late solidanda columnis,
Rarum opus ac nullo delebile forsitan aevo,
5Ponimus, unde tuae aeternum stet gloria gentis.
Hie ego terrarum diversis partibus ortos
Cognatos reges regumque ingentia facta
Fingam et caelato spirantia marmore signa.
Hos inter grati Albertus memorabile donum
10Pontificis populo ostendet concessaque iura
Parietibus templi sacris affixa legentur.
Nec minus aurato vectabitur aureus ipse
Nicoleos sublimis equo et regalia dextra
Sceptra feret, magnum decus et pater optimus urbis.
15Proximus imperium accipiens Leonellus in alta
Aede locum inter tot claros heroas habebit.
Rege sub hoc artes favor et pulcherrima alebant
Praemia nec parvus Musis honor additus, rex quae
Iam pridem aluerat nostra revirescere in urbe,
20Laurus et ingentes coepit protendere ramos.
Protinus ipse tibi positam venerandus ad aram
Magnanimus propria transgressus laude parentes
Iamque deus solio, Borsi, residebis eburno
Caesaris insignis donis vultuque superbo
25Undantemque comam foliis redimitus olivae,
Alto demittens gemmata monilia collo.
Hinc Astraea pari firmatas pondere laurus
Eriget ac solido perfecta adamante tenebit
Sublimem gladium, quam iuxta ardente pyropo
30Impressa haerebit stabili Constantia nisu.
Arte illinc mira viridanti insculpta smaragdo
Attollet placidos hilaris Clementia vultus.
Nec procul hinc aberit tranquillae Pacis imago
Candida crystalli eximio preciosa labore.
35Tum praestans animo, bello iam clarus et armis
Et pietate puer, magni Herculis aemulus ipse
Et magnum Herculeo nomen de nomine ducens,
Fratrem observabit custos iam fidus et ultor
Post tua terga sequens. Populorum hic vota precesque
40Suscipies ac iura dabis. Magna atria adibunt
Ac responsa petent externae Borsia gentes.
Conditor ipse operum tantorum idemque sacerdos
Ante fores templi niveo velamine tectus
Serta geram et ludent hedera pendente corymbi.
45Mille albas vicinus oves mihi campus habebit
Ac totidem faciam tauris tibi, pinguia qui nunc
Eridani iuxta ripas mihi pascua carpunt,
Qui candore nives et lactea pocula vincunt,
Incensaque sacer late fumabit acerra
50Assyriae telluris odor. Teque omine fausto
Et tua sacra canam; tu sacris optimus adsis.
At Pius interea Gonzagae ad moenia regis
Concilium indicens Romanas liquerat arces.
Non illum saevis Aquilonibus horrida certum
55Mutat hyems, non ulla movent latitantia mentem,
Qualia saepe ferunt, varii discrimina casus,
Non amor ipse loci, non Augustalis amoeni
Dulce supercilium retinent, non copia rerum,
Non hominum spectata fides, non corporis obstant
60Invalidi fractae vires tentataque saevis
Membra malis toties, non longae territus ulla est
Asperitate viae senior, quin sanguinis ultor
Argolici capere arma duces populosque Latinos
Externasque simul gentes hortetur et acri
65Turcigenas bello invadat totaque fugatos
Europa Geticum penitus detrudat ad axem
Romanamque fidem sublato errore nefando
Legis Amirreae primos extendat in ortus
Victor et egregia referat cum laude triumphum.
70Atque ita per Latium et Picena per oppida rebus
Compositis, veluti tempus ratioque locusque
Poscebant, cupidus patrias invisere sedes,
Cum primum hibernis exactis mensibus aestas
Inciperet, Senam accedit; pulcherrima post haec,
75Tyrrheni caput imperii, Florentia patrem
Accipit. Hinc gravibus celebrata Bononia legum
Sacrarum studiis nec non exercita tristi
Seditione virum quondam et civilibus armis
Exagitata diu, sed nunc sub gente quiescens
80Bentivola et paci indulgens, tanto hospite gaudet.
Hinc ubi discessit longe post terga relictis
Aggeribus celsi glacialibus Apennini,
Applicuit demum nostris pater optimus oris,
Principe ab Estensi magno susceptus honore.
85Ingreditur laetam multis cum milibus urbem
Agmine purpureo patrum comitatus. At omnem,
Qua facturus iter fuerat, praeclara tegebant
Ornamenta viam et regali umbracula luxu.
Dant festos delubra sonos, et sydera rumpunt
90Multiplici clangore tubae. Tum vocibus omnis
Responsat circum tellus tantique paratus
Miratur summo Eridanus de gurgite pompam.
Alba sacerdotum series longo ordine cantus
Pontificem venerata dabat, coetusque togati
95Purpureos habitus suffultos pellibus albis
Distinctis atro induerant binique praeibant.
Pone sequebantur velis fulgentibus auro
Pontificem obtectum princeps procerumque catervae
Et populi glomerata manus; pulcherrimus ipse
100Borsius ante omnes gemmis radiabat et auro.
Aurea caesaries per candida colla fluebat,
Fulvaque purpureum capitis velamen iaspis
In nodum artificem nexo insigniverat auro.
Auratae impositus sellae Pius atque coronam
105Ordine gemmarum insignem varioque labore
Distinctam gestans veneranda voce pioque
Signabat populum ritu, quem munere bis sex
Partito iuvenes passu concorde ferebant.
Tectorum ante foras pueri matresque senesque
110Suppliciter strati ad terram venerantur euntem
Votaque suscipiunt, ut perfida sospite tandem
Turba Pio cadat et proprio det sanguine poenas.
Maximus interea populo stipante sacerdos
Augustum ingreditur templum et procedit ad aram
115Marmoreis gradibus sublimem ac divite cultu
Instructam et multo fragrantem thuris odore.
Ast ubi adoratis humili pater ipse precatu
Numinibus templo excessit, regalibus illum
Aedibus induxit princeps thalamisque paratis.
120Regifico splendore Pius lectique ministri
Successere simul nec dulcis munera Bacchi
Nec variae desunt epulae; comitesque per urbem
Hospitiis cives laeti excepere benignis.
Tertia lux aderat; coeunt ducis undique iussu
125Artifices operum et nexas per mutua certis
Ordinibus posuere trabes, quas dura ligabant
Robora fixa solo inter se, iunctasque tenebant
Asseribus super instratis, totumque tenaci
Firmabatur opus et pervia semita ferro.
130Sic pontem a prima surgentem fronte palati
Sublimem aedificant, medioque immensa repente
Machina ducta foro magni alta ad limina templi
Continuat gressum Attalico velata labore.
Huc Pius ex altae summis penetralibus aulae
135Se tulit exorto maturae tempore lucis.
At veneranda cohors, cui sacrae a cardine sedis
Nomen Roma dedit, rutilis ornata galeris,
Serica quos paribus decorant pulcherrima nodis
Vincula et intonsis errant per pectora barbis,
140Hunc sequitur; nec non titulis et honore minores
Pontifices una coeunt niveasque coronas
Induti a tergo vittis pendentibus omnes
Per longam Estensi incedunt cum principe molem
Subiectumque oculis populum velut aggere ab alto
145Despiciunt sacraeque domus ad limina tendunt.
Hic ubi sedato praeconis voce tumultu
Consedere patres, florens Hieronymus annis
At virtute senex celsa de sede theatri
Surgit, Paeonia praestans Hieronymus arte,
150Castella de gente satus, gratissimus idem
Aspectu et dulci Musarum captus amore,
Qui maris et terrae tractus et sydera caeli
Atque vices rerum et causas et tempora norat.
Ille hominum conversa videns in se ora, parumper
155Conticuit velut attonitus similisque paventi
Demisso ad terram vultu; dehinc lumina rursum
Sustulit et placide incipiens his vocibus omnem
Consessum alloquitur dirumque hortatur in hostem:
"Maxime, rem dignam, antistes sanctaque verendi
160Relligione patres, hac tempestate videmus,
Vos tantos coiisse viros ac moenia nostrae
Urbis adire simul Borsique fidelibus uti
Hospitiis magna acturos. Dare numina nobis
Nil potuere magis gratum; nil maius habere
165Possumus. An quicquam conventu pulchrius isto
Esse putem? Effigies ipsas habitusque deorum
Tales esse reor, quales hic cernere fas est.
O nimium felicem urbem civesque beatos,
Quos apud immensi nunc maximus arbiter orbis
170Totque duces, terras virtus quos clara per omnes
Distulit et quorum aspirat iam gloria caelo,
Dignantur duxisse moram! Tuque, optime Borsi,
Cognatae adventu gentis cape gaudia coram,
Quae meditatus eras animo, dum talis abesset
175Hospes adhuc tibi tot precibus votisque petitus!
Attigerat nostras rumor iam saepius aures
Te, pater, in saevos meditatum ultricia Turcas
Bella, gravi quae tu distractus turbine rerum
Distuleris, nunc nolle pati tot acerba tuorum
180Funera et illatas ullo sine vindice clades.
Ista quidem cepere hominum solatia mentes,
Et spes grata fuit. Sed postquam vidimus omni
Te studio in bellum ruere et certa arma parari,
Quis referat, quantum attulerint tua fortia coepta
185Laetitiae et quanto populos terrore levaris?
Fama refert rabidos iam compressisse furores
Immanem Ottomanon audito nomine tanti
Pontificis trepidamque extrema per avia regni
Praecipitare fugam et Thracum spectare latebras
190Infractis animis pulsum victumque fatentem
Se magna virtute Pii tantique senatus
Consiliis ac tot populorum fortibus armis.
Caesaris ecce ferox ductu Germania tecum
Bella parat. Getici iam pridem nominis hostes
195Pannonii tibi se iungunt acresque Boemi.
Gallia sentit idem assiduis excercita bellis
Hispanusque manu promptus divesque Britannus.
Nec minor Illyricas gentes fortesque Liburnos
Ardor agit, nec clara Rhodos comes ire negabit
200Nequicquam insidiis tentata armisque Getarum.
Sunt aliae gentes, quas terra pontus ab omni
Dividit atque undis spumantibus undique cingit.
Has pietatis adhuc memores ritumque sequentes,
Relligio quem nostra tenet, deducere tecum
205Instructas classes opibusque virisque videbis.
Quid loquar indomitas vires animosque superbos
Italiae, cui tu dare frena gravissimus autor
Ingenti ratione vales, quam reddere totam
Concordem te posse omnes uno ore fatentur?
210Haec est illa, pater, per tot clarissima pugnas,
Solis ab occasu victrix quae solis ad ortum
Romani imperii fines asperrima bello
Protulit. Haec iterum sua sub iuga mittere cunctas
Unanimis poterit gentes, concordia si nunc
215Te duce per populos oritur regesque Latinos.
Non tibi magnanima deerit cum prole Ferandus,
Praeclarum Alphonsi regis genus, inclyta quo sub
Parthenope fama ingenti iam sydera pulsat.
Adriacae dominator aquae terraeque subactae,
220Qui tantum imperium moderatur legibus aequis,
Arma aurumque dabit Venetus navesque virosque.
Ipse etiam senio princeps confectus, ut aiunt,
Insueto de more Pium comitabit euntem.
Sforziademne putas tanto in discrimine regem
225Iusta negaturum auxilia et sine laudis amore
Otia torpentem acturum, quem Mantua fertur
Expectare tuis monitis coeptisque faventem?
An Florentinae in summos notissimus urbis
Pontifices amor atque illa observantia,
230Qua te prosequitur, veneranda sequi vix illa recuset?
Martia quo rabidos animo lupa te duce, qua vi
Aggressura canes? Quid enim tua, maxime praesul,
Sena magis cupiat, quam tali tempore tecum
Pro sacra pugnare fide votique potentem
235Te vidisse tui, cuius tua gloria magnum
Nomen ad astra tulit? Perusinam his adiice gentem
Innumeramque simul pubem regionis Hetruscae
Picenique soli et magnae parentia Romae
Oppida! Tum cultor Musarum atque inclytus armis,
240Tempora non uno contentus cingere lauro,
Dux erit auxilio Federicus et agmina saevos
Terrores inter bellorum exercita ducet.
Nec dum Pandulphi claro de sanguine fratres
Hinc aberunt, Malatesta animi virtutibus ingens
245Sismundusque ferox et Martis ad aspera natus
Proelia; iamque tuus, tibi iam bellare paratus,
Ordelaphis Pinus ortus avis, Taddaeus et Hestor
Manfredi sese bis iungent, quos ille sequetur
Sforziadae stirps clara senis Constantius armis
250Inclytus, antiqua tibi missus ab urbe Pisauri.
Qua vero mente in te sit Gonzagius heros,
Ecce vides, cum regnum ipsum propriosque penates
Seque tibi obtulerit, cunctis felicior unus
Regibus Italiae tanto delectus honori.
255Quem latuisse putas, quantum tibi deditus hic sit
Unicus in Latiis Phoenix dux Borsius oris?
At quo contendat studio se reddere promptum
Ad nutus, Pi magne, tuos, effusa per omnes
Laetitiae nova forma gradus et regia nullam
260Pompa habitura parem et, quales praestare solemus
Caelicolis, tibi largiti testantur honores.
Accipe cuncta libens, animo quae tantus amico
Porrigit affinis tuaque idem ad iussa paratus!
Praeterea hoc sceptrum, haec portarum claustra suasque
265Laetus opes me offerre Pio suaque omnia iussit,
Quae tibi grata fore et tantis accommoda rebus
Duxerit; haud horum quicquam pro viribus ipse
Non acturus erit. Si pro communibus ergo
Haec dixisse bonis decuit, neque ineptus et audax
270Arguitur, si recta monet, si debita poscit,
Te, cui Romanae permissa potentia sedis,
In quem oculos cunctus terrarum coniicit orbis,
Orat, ut insistas operi coeptumque laborem
Perficias, postquam ad tantos non vana paratus
275Undique praesidia ostentant populique ducesque.
Tu neque fortunae obsequio nec dotibus ullis
Ingenii cuiquam cedis, praesentia sive
Saecula, seu prisci monumenta revolvimus aevi.
Nil tamen, unde magis tanta elucescere virtus
280Possit et unde queat sibi tantum acquirere laudis.
Mortales miseros plerumque accendit inanis
Gloria, perque truces gladios caedesque nefandas
Praecipites in bella ruunt alienaque regna
Diripiunt, scelerum poenas post fata daturi.
285Hic pietas, hic sacra fides; hinc vera paratur
Fama tibi, hinc iustae ratio pulcherrima praedae
Quaeritur; haec demum via ducit ad aurea caeli
Sydera. Te domita video Maomethide terra
Victorem in Latium, superet modo vita, redire".
290Intentas dictis iam dudum talibus aures
Immotosque tenent oculos et ab ore loquentis
Adriaci pendent proceres Romaque profecti.
Ast ubi grata dedit verbis facundia finem,
Protinus exoritur consessu laetus ab alto
295Plausus et ingenti fautricis murmure turbae
Omne simul templum resonat. Tum voce benigna
Castellum accersit Pius ipse et ad oscula sacri
Prostratum pedis admittit summoque favore
Hinc atque hinc geminis laudatum amplectitur ulnis.
300Interea iam quarta die processerat hora;
Surgitur atque omnes per pontem ad regia tecta
Se referunt positisque ineunt convivia mensis.
Iam quater exoriens terras atque aethera Phoebus
Igniferis lustrarat equis et missus ab ortu
305Aera per liquidum flabat violentior Eurus.
Digressurus agit grates atque omnia regi
Offert grata Pius; nec patrum sacra minore
Hoc manus exequitur studio; portumque petentes
Conscendere rates, quas Borsius ante parari
310Iusserat, ornatas ardenti murice pictas
Per tabulas radiante auro stratasque tapetis;
Rectoresque viae dederat suaque arma carinis.
Spumiferum cursu rapido sinuosa per amnem
Crebrae vela ferunt nautis cessantibus aurae
315Maeoniaeque iter accelerant ad moenia Mantus.
Interea magnus gelida Federicus ab Arcto
Venit in Italiam, ut solito de more coronam
Romani imperii caperet, quem Borsius aula
Magnifice instructa accepit procerumque catervas.
320Quis varios lusus totamque agitata per urbem
Gaudia, quis festos templorum dicat honores?
Multiplices lautasque dapes preciosaque Bacchi
Diversis convecta locis quis munera narret?
Altera lux aderat; populi coiere ducesque
325Augustum in templum. Perfectis ordine sacris,
Haud mora, Carbonem praeclare Caesar et omne
Concilium ingenti studio vultuque benigno
Audiit orantem, et meruit facundia laudem.
Mortalem exuperans formam pulchraque iuventu
330Floridus ingentem procedit Borsus ad aram,
Atque hic Caesareos habitus sceptrumque ministri
Gestamenque sacrum capitis praeferre iubentur.
Cultibus his iuvenem Estensem rex Austrius ornat
Et solito ritu solemnia verba locutus
335Dat nomen ducis, unde sibi famamque decusque
Per seriem acciperent, qui regni sceptra tenerent.
Ordine mox lectos proceres insignit equestri
Plurimaque indulgens gemmis permittit et auro
Fulgere, quod proprio praesens, ut saepe videmus,
340Per luxum arbitrio sibi turpiter arrogat aetas.
Quarta dies oritur; magni instaurantur honores
Hospitibus; peragrant urbem delubraque visunt.
Festus ubique sonat plausus nec mollia desunt
Caesaris ad caelum referentia carmina laudes.
345Vidimus armatos iuvenum concurrere coetus
Ensibus obtusis ferroque carentibus hostis
Martem exercentes simulataque bella cientes.
Quam gratum spectare fuit certamina circi,
Unguibus et vasto rictu et clamore minaci
350Horrendo implicitum amplexu cum Alpina teneret
Ursa canem rabidoque inferret vulnera morsu,
Venantum donec lethalibus obruta telis
Conciderat pariter vitam exhalante Molosso?
Mille feras varii generis variique coloris
355Per vallum ad pugnam immissas Federicus et omnes
Pannonio cum rege duces ac nostra iuventus
Cernere laetati, plausumque dedere theatra.
Non dedignatus Laurentis Caesar ad aedes
Ferre gradum et dulci cantu fidibusque canoris
360Praestantes audire viros, spectare choreas
Nympharum et celebrare hilari convivia vultu.
Frigida transierant hybernae tempora brumae
Et iam magnanimus Latiam Federicus ad urbem
Se tulerat, summi hospicio feliciter usus
365Pontificis votique sui super omnia compos.
Huc iterum divertit iter preciosaque portans
A duce dona suo patrias remeavit ad oras.
His quoque temporibus legatus regis ab alta
Parthenope huc sese tulerat Pontanus, amicus
370Pontanus Musis umbraque Heliconide dignus.
Ille igitur posita curarum mole parumper
Et secum accitis, comites quos Borsius illi
Iusserat ire viae, vicinos pergit in agros.
Tum Belriguardi celebrem superantia famam
375Regia tecta petit; iucundo hic splendida gestu
Et placidis hilarat pransus convivia dictis,
Ipse ioci plenus regumque adsistere mensis
Assuetus, Bacchi cultor, sed Tethyos hostis.
Inde Padi ripam accedit Codreia vates
380Rura petiturus cupidusque invisere sylvam,
Finitimas unde exierat iam creber ad oras
Rumor, ubi indigenae facies vidisse deorum
Nonnumquam et sacros cantus se audisse ferebant.
Huc rate devehitur paucis, quos duceret, omni
385Ex numero comitum lectis sylvamque peragrat.
Lucus arenoso surrexerat altus in amne,
Cedreae quondam nymphae sacer, unde minores
Accepisse putant nomen Codreia rura.
Hic umbrosa vagae volucres loca dulcibus implent
390Questibus et virides luxu ingeniosa decenti
Pingit odoratis natura coloribus herbas.
Glaucia Naiadum Dryadumque pulcherrima Lysis
Assuetae luco rapidos hic saepius ambae
Lenibant aestus positae sub mollibus umbris.
395Tum mistas vario texentes flore coronas
Et Philomeleis certantes cantibus ambae
Longa moraturae fallebant tempora lucis
Fessaque venatus reparabant membra labore.
Tunc quoque sub densa requierunt ilice, cum sol
400Ignibus aethereis altissimus ureret arva
Occasumque pari spatio spectaret et ortum.
Progreditur vocisque procul venientis ad aures
Dum captat sequiturque sonum Pontanus, ad ipsas
Pervenit et placida stupefactus voce salutat
405Atque ait: "O sacrae comites nam cultus et arma
Et locus indicium mihi dant sic esse Dianae,
Parcite, si vestros ignarus et advena lusus
Turbavi! Neque enim est animus mihi laedere quemquam,
Sed cupio sylvam hanc et fortunata vireta
410Cernere, si fas est. Parnasi me quoque dignum
Fontibus atque umbris doctae duxere sorores;
Pontanumque suos inter clarissima vates
Parthenope non obscuro dignatur honore.
Me vero haud levibus spectata industria rebus
415Atque fides gratum regi fecere Ferando,
Cuius ego orator vestra nunc commoror urbe.
At me secessus fama huc perduxit amoeni,
Quem multum licet admirer, tamen adiicit illi
Eximium, nymphae, praesentia vestra decorem".
420Lisis ad haec, "Non te, hospes", ait, "sententia fallit.
Namque sacri quondam voluit nos Cynthia partem
Esse chori et vitam per opacos ducere saltus.
Libera visendi est omnem tibi copia lucum,
Et te, Pontane, his nemo penetralibus arcet
425Nec potes adveniens quicquam huc afferre molesti.
Namque feras inter quamvis versamur ab omni
Semotae coetu populorum atque urbibus altis,
Non tamen obtusis adeo sumus auribus, ut non
Ad nymphas ierint sanctorum nomina vatum.
430Nec rursum in tanta caecae caligine rerum
Volvimur, ut, quantum vobis hominesque deique
Se debere putent, quoniam stat carmine vestro
Gloria, nos fugiat vestros neque amemus honores.
Grata quidem sunt, quae nostris de laudibus infers;
435Dexteritas vero morum generosa tuorum
Haec fortasse tibi suasit tam digna locuto".
Sic effata locum vati comitata sorore
Monstrat et huc illuc umbrosa per avia ducit.
Singula mirantem placidis mox Glaucia dictis
440Alloquitur: "Forsan nemus hoc habitabile tectum
Esse putas, Pontane, feris et honore carere
Numinis: extat honos et habet sua numina lucus.
Hunc formosa sibi tenuit Cedrea dicatum
Et nunc saepe tenet veterem mutata figuram.
445Hanc Phytales genuit, quo non felicius alter
Inseruit virides plantas, tot poma nec alter
Carpsit, nec tot apes nec tantum mellis habebat,
Nec tot claudebat stabulis armenta, neque alter
Tot niveas pascebat oves, tot prata secabat.
450Unica nata fuit, quae praestantissima forma
Innumeris dilecta procis contempserat omnes.
Cumque sibi generum Phytales nam Silvia mater
Saucia lethifero morsu decesserat anguis
Iam legeret censusque suos pro dote referret,
455Maluit innuptae virgo servire Dianae
Venatrixque latus pharetra succinxit et arcum
Sumpsit et ad sylvas abiit genitore relicto.
Laeta suas inter Dryadas suscepit et illi
Multum indulgere et confidere Delia coepit.
460Saepe suos arcus illi, sua tela suosque
Sic magnus suadebat amor! praebebat amictus.
Illa procul certa pascentem vallibus imis
Cuspide fixit aprum, Trivia vel doctior ipsa
Aethere candentem cygnum deiecit ab alto.
465Laudabant mores formamque artemque magistram,
Saepius utra foret dubitantes Cynthia, nymphae,
Ni dea fudisset planos per colla capillos,
Crispas illa comas aptum religasset in orbem.
Saepe sub his quoniam venandi fessa labore
470Sederat arboribus Zephyros et frigora captans,
Relligiosa locum hunc illi sacrasse vetustas
Dicitur et statuisse diem solemnibus aris,
Quem nuper, Paule, tuo celebrant in honore minores,
Postquam induxerunt alios nova saecula ritus.
475Has etiam terras Cedreae ab nomine nymphae
Codreas perhibent mutata parte vocatas.
Huc semel in rapido se forte receperat aestu;
Solaque nudatos dum flumine perluit artus
Nec timet insidias nam circumspexerat ante
480Omnia, vicino de gurgite Sandalus exit,
Sandalus, Eridani soboles, quem prima sororum
Namque Padi iuxta ripas habitasse feruntur
Pulchra sub undisona peperit vertigine Syrtis,
Insidias vitae miserorum, ut fama ferebat,
485Lethali amplexu quae tendere iuvat amantum.
Virginis ille gravi frustra correptus amore
Arserat et voto spem saepe repulsus alebat.
Ergo improvisam, subito et nil tale timentem
Occupat, ut tremulis nudam conspexit in undis.
490Paene metu exanimis cecidit, subitusque per ora
Pallor it, gelidumque fuit sine sanguine corpus.
Ut vero amplexu sensit sua membra ligari,
Reddita vixdum etiam menti exclamavit ad auras:
'Affer opem miserae, fer opem mihi, Cynthia!' dixit,
495Quaque potest, nunc hac nunc illa a parte resistit
Pertentatque fugam. Positae in discrimine tanto
Adfuit auxiliumque tulit Latonia. Namque
Facta novis ales dictu mirabile pennis
Evolat atque levem in manibus tibi, Sandale, plumam
500Pro membris sic fama refert ablata reliquit.
Ast illam indigenae mutato corpore Guacum
A vocis dixere sono. Nunc stagna lacusque
Exiguos pisces rostro insectata pererrat.
Inde famem saturata redit solitosque recessus
505Incolit, utque vides, sedet illis plurima ramis
Atque sui generis, quarum ingens suspicis agmen,
Pulchrior alitibus veluti regina coronam
Insignem ante alias sublimi in vertice gestat".
Glaucia finierat; vates non rusticas illis
510Munere pro tali grates agit, atque ita fatur:
"Non ego vos, nymphae, dignis extollere possem
Laudibus et meriti me nulla oblivia tanti
Immemorem, quamvis aeterna in saecula vivam,
Reddent ac semper vestri meminisse iuvabit.
515Non animis quicquam potuit generosius istis
Natura curante dari, faciemque dearum
Persimilem formae superat nova gratia morum.
Quid referam sacrae decus admirabile sylvae
Ac dulces avium loca per genialia cantus?
520At mea ne vestras fortassis inepta cupido
Distineat nimium mentes turbetque morando,
Discedam et, si quid poterint mea carmina, vester
Vivet honos neque vos Pontanum huc isse pigebit".
Dixerat et cymba nymphis comitantibus, ipsi
525Accepta ut placuit venia, transmittitur amnem.
Hinc Quartissanae peragrans felicia rura
Castello comite egregias Laurentis ad aedes
Se tulit hospicioque illic susceptus amico est.
Interea lauto instruitur dum coena paratu,
530Lumine Pontanus cupido per singula fertur
Omnia mirifice laudans, ubi purior aura
Vernantis Zephyri per amoenas sibilat umbras
Pomiferi nemoris, varios ubi cincta virenti
Margine riparum claudunt vivaria pisces,
535Quae propriis renovat deducta canalibus unda
Accersita Pado, stagni conseptus inertis
Ne dirum exhalet concretis sordibus humor
Squamiferumque gregem tristi tabescere morbo
Cogat. Ibi dulces exercet garrula cantus
540Flebilibus Philomela modis noctesque diesque
Sandalidem ad ripam frondentibus abdita ramis.
Musarum loca digna choro, si forte relicta
Valle Aganippaea iuvet has accedere sylvas.
Hic geminos mansere dies, ubi digna serentes
545Colloquia inter se rerum miracula narrant,
Quae variis natura modis mitissima gignit
Atque fovet, nec non animo et sermone vagantur
Per lunae solisque vias et sydera caeli.
Inde super Borsi gestis cum multa rogaret
550Hospes, et unde genus soboles praeclara tulisset,
Plurima secum animo repetens Hieronymus inquit: