Boccaccio, Giovanni Certaldo? 1313 - Certaldo 1375, bucolicum carmen, bucolicum carmen egl. bucolicum carmen (G. Bernardi Perini, 1994)

^1
2 Pamphyle, tu placidos tecum meditaris amores
Calcidie, viridi recubans in gramine solus;
Ipsa dolens deflet miseras quas nescio silvas.
³ Unde, precor, nosti? Sis mecum: Phebus in altum
5Tollit equos; prosunt umbre, michi crede, capellis.
⁴ Sicilidum saltus et florida rura Pelori
Forte pererrabam; vox venit tristis ad aures.
Attonitus tum firmo gradum, prospecto frequenter
Si videam flentem. Video. Quid lilia falce
10Secta loquar floresque malo iam sole reflexos?
Cespite sic nudo lacrimis oppleta iacebat
Illa suis questusque graves ex ore trahebat.
⁵ Heu michi, quid vivo? Iam tacte fulmine pinus,
Et pecudes prostrasse canes noctisque per umbram
15Ex septis ululare lupos audisse, nefandum
Prodigium dederant. Sed dic: quas, obsecro, voces
Illa dabat deflens? Tua presto stat tibi merces.
⁶ Quas ego concepi, referam. Tu, dulcis Aminta,
Nunc oculos gregibus prestes servesque, precamur,
20Ne, si damna satis faciant fortasse capelle,
Hyrsutus Corilas, Bavio mittente, lacesset
Hyrcos interea morsu vel terreat agnos.
⁷ Ne dubites; saxis sistet baculoque iuvabit.
⁸ Illa diu postquam faunos nymphasque vocavit
25In cassum, pectusque manu pulsavit et ora,
Vocibus assiduis syrene in litore fractis
Parthenopis residens misere singultibus inquit:
"Non fuit ausonicis campis, me iudice, silva hac
Letior aut maior, nulla atque capacior evi.
30Hec fagis celum tangebat et ylice multa,
Quercubus insignis, viridi spectandaque lauro
Ac cedro crebra, funesta et pulchra cupressu.
Non adeo quondam formosa Libistridos ursis
Horrida, cui cessit magnorum Ercinia nutrix
35Silvestrumque boum gelido sub cardine celi,
Ydaque iudicio Paridis memoranda puellis,
Bebritiumve nemus cessit cessitque erimantum.
Floribus hec ramos et prata virentia semper
Pingebat croceis roseisque et mille colorum,
40Colchida dum primum siccaret vellera Phebus.
Quid referam claros leni per gramina cursu
Serpentes rivos fontesque lacusque recentes
Antraque perpetuis non arte recondita tophis?
Hac picte nidos cuncte fecere volucres;
45Psytacus exustis usque huc accessit ab arvis,
Captus amore soli, sic et pulcherrima fenix.
Nec fuit Ytalie que ferret silva leones
Hanc preter: mites tulit hec iraque verendos,
Ut taceam lepores, cervos et dente minaces
50Apros et capreas et grandes viribus ursos.
Hec niveas habuit pecudes, quibus inclita tantum
Vellera prestabant reliquis, quantum aurea poma
Glandibus aut sorbis. Referat quis grandia quantum
Dudum armenta boum pavitque et texerit umbra,
55Quantum lactis eis fuerit, que copia prolis,
Pascua dum magnus servabat Tytirus olim?
Heu michi! cognovit Ciclops. Ast Tytirus ille est
Qui primus pecori leges nemorique salubres
Carmine cantavit, quarum nec clarior usquam
60Copia docta fuit legum nec prisca tulere
Secula maiores, auro dum floruit etas
Sanguine, si veri quicquam primeva vetustas
Insculptum liquit fagis vel robore duro.
Me miseram! memini letis quibus ipsa choreis
65Saltantes vidi satyros facilesque napeas
Floribus ornatas et sertis fronde revinctis
Esculea, et gratos silvis expromere versus
Nunc stipulis auctos, fidibus nunc arte canoris.
Sed quid tot refero? Complectar ut omnia paucis,
70Quantum cana salix alno quantumque mirice
Quercubus et celsis cedunt vepreta cupressis,
Huic omnis tantum cedebat silva nemusque.
Pro superum virtus, quantum hec modo tempora distant
A priscis quantumve malis dat Iuppiter astris
75Arbitrii! Fortuna quidem, quos ante fovebat
Leta nimis, pavidos secum revoluta fatigat.
Plangite, silvani veteres, heu, plangite mecum.
Delapse quercus, grandes cecidere cupressus,
Esculus exaruit summissis undique flammis,
80Pinus nulla sedet, virides albescere lauros,
Heu, video, et bicolor passim iacet undique mirtus;
Aret et omne solum pallens arbustaque nuda
Frondibus in nichilum tendunt; abiere volucres
Antraque pastorum video deiecta, recessus
85Incultos, muscoque putri pallescere fontes
Et nitidos rivos turpi sordescere limo
Ac circum ripas calamos crevisse palustres.
Quod meritum? quod triste nefas? quod crimen avitum,
Vel fortasse tuum, potuit tot superis iras
90Iniecisse tua cum clade? Miserrima quis tam,
Quis tam dira deus permisit lapsa? quis Orco
Eduxit pestes in te? quis, queso, labores
Excudisse tuos potuit tristesque ruinas?
O ruber ortorum custos, cui pulcher achantus
95Aggere surgebat viridi canumque ligustrum
Et quem puniceo quondam cum flore roseta
Et molles viole stabant et lilia circum
Ybleusque thymus, nigra et vaccinia tecum
Crescere sunt solita, an cernis quam creverit uncus
100Carduus et vacuus surgat paliurus in ortis
Ulvaque vel saturis onagris suspecta cicuta?
Ha faunum pietas, fertis, dryadesve sorores,
Quis stipula totiens frondes virgultaque movi,
Hoc spectare nefas? Video sine vitibus ulmos;
105Vix hedere vivunt. Solitos flavescere campos
En vacuis plenos prospecto horrescere avenis;
Piscosique lacus, pontus fluviique quiescunt;
Cortex nullus inest, resonant nec litora tonsis
Et passim video sparsas, heu, vasta per arva
110Infectas tabo pecudes morbisque capellas
Pastoresque graves per sordida lustra ferarum
Dispersos turpique fuga nemus omne relictum est.
Alcestus trepidans abiit, tremebunda Liquoris
In dubium liquit silvas evecta per altum.
115Omne decus periit luctusque laborque supersunt.
Plangite, silvani veteres, heu, plangite mecum.
Silva decus nostrum periit, pereamus et ipsi".
Hec ubi dicta dedit, manibus lacerasse capillos
Implicitos vidi; tandem quasi victa resedit.
⁹ 120Heu miser, heu, video que sit sibi causa doloris:
Indignum facinus lacrimis revocare putabat,
Previsum dudum superis et pensa sororum.
Errat stulta nimis: celo parere necesse est.
Sed tu, dum fleret, nullis solatia verbis
125Perdita tentasti placidis reparare querentis?
¹⁰ Non equidem, ne forte malus Poliphemus adesset
Indignans: celeri sed te per pascua passu
Quesivi. Tu verba dabis, tu nubila purga.
¹¹ Quid tibi mercedis statuam? que dona labori?
130De grege nil possum; calamos accepit Opheltes.
Sunt michi crescentes catuli quos seva Licisca
Lacte domi nutrit; summas quem duxeris ipse.
¹² Dum grandes faciam. Sed tu modo quere gementem
Dilectamque tibi; pecudes mulsurus abibo.