Cantalicio Cantalice 1445 - 1515, bucolica, bucolica buc. bucolica (Liliana Monti Sabia, 1996)

^1
2 Cyrte, tuas quo cogis oves? Quo, Cyrte, capellas
Stultus agis? Pingues vel cur de monte iuvencos
In siccos deducis agros? Necat aridus herbas
Syrius et liquidos exurit lampade fontes.
5Plana petis, montana fugis: pecus omne peribit,
Cyrte, tuum! Repetas silvarum, si sapis, umbras
Et pecoris miserere tui: furit aeris aestus,
Verte pedem! Non est prudentia quaerere mortem.
³ Aphrade, nulla meos vicit dementia sensus.
10Ducebam ad gelidas umbras armenta gregesque
Quos cernis, mediamque viam iam monte tenebam,
Difficilem facili solatus arundine passum,
Quum mihi forte ruens de vertice montis eodem
Dyndimus occurrit, sic voce locutus anhela:
15"Quo, miser, ire paras! Quo scandere, Cyrte, laboras?
Ducis ad exitium pecus omne, revertere retro!
Ursorum nam lustra petis, ferus undique nostras
Ursus habet silvas; nosti genus ipse ferarum
Quale sit: haud dubitant pastorem invadere primum,
20Mox capiunt lacerantque pecus sternuntque molossos.
Cyrte, tuum converte pecus, fuge, Cyrte, rapinas,
Si sapis!" Admonitus his, Aphrade, monte recessi.
⁴ Non est quod timeas; vanos, age, Cyrte, timores
Exige! Sunt silvae montisque cacumina tuta
25Omnia, et ursorum genus omne ex montibus istis
Terruit Androfagus, partim sub iura cathenae
Subdidit et propriis partim expulit ille cavernis.
Cum catulis abiere suis trepidantibus omnes,
Errabunda cohors, nunquam reditura Latinis
30Montibus aut silvis. Sunt pascua libera passim
Haec non sola tibi, sed Iapigis Appula rura
Tutaque iam Calabrae sunt omnia pascua terrae
Et Campanus ager, nec non Laurentia cuncta
Iugera, Romuleos tutum pecus omne per agros
35Tuscaniaeque solum pinguisque per arva Viterbi.
An nescis gelido quales metuendus ab axe
Duxerit ille canes? Non his valet ulla ferarum
Sistere, sed rabiem primam meditantur in ursos,
A quibus, ut fas est, tibi desine, Cyrte, timere.
⁵ 40Ergo ego per montes sic te duce, chare, revertar,
Aphrade, et in silvas tutum pecus omne reducam.
Ad virides herbas mecum remeate, capellae,
Vertite, oves, gressum, montisque resumite, tauri,
Pascua et umbrosi conscendite fontis ad undas!
45Ad veteres, dulcis Morica, revertere fagos
Dumosumque nemus; et tu, cornuta mearum
Spes ovium, converte pedem, cape laeta virentis
Montis iter secura tuum. Tuque, Aphrade, semper
Sis felix cum prole tua et cum coniuge laetus,
50Qui mihi consilio tali pecus omne furenti
Caumate servasti. Dii dent aliquando benigni
Parque pari et grates meritas tibi posse referre.
⁶ Tu quoque, Cyrte, pecus felix age tempore longo,
Et quam bina tibi, puto, iam per lustra sitisti,
55Alma Venus tandem duram tibi molliat Augen.
⁷ O, rogo, siste parum: quae lusimus, Aphrade, in illam,
Hic te audire velim. Credo sint carmina mille,
Mille modi et numeris conrespondentia verba,
Quis ego Massylum mollissem saeva leonum
60Pectora, vel tygres placassem foetibus orbas;
Illa tamen surda mea carmina neglegit aure
Hasque meas ridet nares gibbosaque terga
Callosasque manus hirsutaque tegmina barbae.
Spem tamen illius dederat mihi Cantara mater:
65Votaque successent, genitor nisi mortuus esset.
⁸ Cyrte, tuum carmen meliora in tempora differ:
Non vacat, et doleo, mihi nunc audire, quod ipse
Doxocalum expecto veterem mihi, Cyrte, sodalem
Quem nosti. Exiguum sum mercaturus agellum
70Parque boum: pretio cupio mihi providus adsit.
Nescio venturus cur tardius ille moretur:
"I prae, nanque sequar propere" mihi dixerat. Ecce
Iam venit. O propera! Iamdudum torridus hic te,
Doxocale, expecto: quae nam te causa morata est?
⁹ 75Pone sequebar iter, sed me tardavit inertis
Coniugis ira meae. Nam, quam ductaret asellum,
Acta furore viae medio prostravit onustum.
Accurri posuique manum iuvique, sed illam
Haerentem caesis vix ossibus ipse remisi.
80Sed tibi, Cyrte, pecus quonam, rogo, ducere mens est?
¹⁰ Doxocale, ad montes, quoniam sunt omnia tuta,
Verto pecus: fugere feri de montibus ursi
Aphradus his dixit cuncti, durumque cathenae
Androfagi subiere iugum, qui perdere nostri
85Spem gregis et nobis pervertere cuncta solebant.
Nonne vides etiam insano exardere Leone
Omnia per nostros penitus iam gramina campos?
Vos remanete ambo, memores per secula nostri
Vivite, et annosae cornicis vivite in annos,
90Meque pererrantem, quandoque revisite silvas.
¹¹ Hactenus, o demens, quod scire, Cyrte, putavi
Consiliumque tuum certe non, Aphrade, ineptum
Omnibus in rebus. Nunc sed mihi parcite uterque:
Mentis inops factus mediis a sensibus erras.
95Creditis edomitos penitus sub iura cathenae,
Aut his perpetuo pulsos a montibus ursos?
O mentis tenebras, o pectora stulta animosque
Pastorum et fibras male sani cordis inertes!
An, rogo, nescitis quodnam sit fortibus ursis
100Ingenium? Non est certe vis tanta, nec astus,
Non animus, nec tanta ferae prudentia cuiquam.
Esse putent alii quanvis maiora leonum
Robora, vincit atrox ursus frangitque cathenae
Vincula, siqua subit, semperque revertitur illuc
105Fortior ille canum latratibus unde recessit.
Quid quod et hic etiam coeli convexa supremi
Circuit et gelido celsus supereminet axe
Occiduasque micat non descensurus ad undas?
Sub nive fert hyemes structisque ex arte cavernis
110Nutritur succoque pedum pinguetque veterno,
More hominumque coit, Veneris quum munera tractat,
Informique suos catulos de carne figurat
Ingrediturque bipes, quoties excanduit ira,
Et ruit in praedam pecorisque armenta gregesque
115Aggreditur fremitusque feros movet ore tremendo;
Stat procul et caesi pecoris spectacula pastor
Ingemit et mandras nulla iuvat arte molossus.
Quos periisse putas ursi iam, Cyrte, redibunt
Cum catulis patribusque suis ac matribus unde
120Discessere modo: scio quid mihi nuntiat illa
Quae mihi iam rerum praedixit milia cornix.
Tu tibi, Cyrte, tuum placeat qua dirige gressum.
His ego te monui veteri compulsus amore
Expertusque frequens qualis sit moribus ursus.
125Cyrte, vale et felix semper! Nos, Aphrade, tandem
Occeptum peragamus iter, via longa morantes
Increpat, occiduas et sol inclinat ad undas.