Ut caput Eoo nitidus patefecit ab ortu
Phoebus, et immenso perfudit lumine terras,
Conveniunt proceres laeti comitante caterva,
Regalesque domos, et limina nota frequentant.
5Inde venit Caesar penetralia tecta Deorum
Hic adit, et sacris solito de more peractis
Egreditur, magnis resonat concentibus aether,
Dant sonitus hic mille tubae, cytharaeque lyraeque
Qua spatiosa fori diffunditur area tractu,
10Ictibus innumeris late circumtonat aer,
Laetitiaque fremit vox et prorumpit in auras,
Impulsaeque faces volitant per inania dextra,
Ut nitidum coelo credas vibrare sereno,
Tollere et ardentes flammas super astra cometem.
15Tum petit erecti subsellia celsa theatri,
Picta ubi Mygdonio pendent velamina textu,
Quaeque Caledonii texunt aulaea Britanni.
Considet hic Caesar solio sublimis in alto.
Maximilianus erat, Regum cui gloria cedit.
20Et quoque Ferdnandus patriae virtutis imago,
Ac pius aetherea demissus Carolus arce;
Hi tres Germani clarissima lumina mundi,
Quos Aquilae invictis tollent super aethera pennis.
Et septena cohors procerum sublimis et alta
25Considet, Imperii quibus est delata potestas.
Inde alii proceres titulis opibusque potentes,
Undique turba ruit iuvenum, patrumque, senumque
Per fora, per vicos, per compita tecta, viasque.
Nec tot prolapsas hyberno tempore frondes
30Vertice Pindus habet; sylvis nec Maenalus altis,
Cum furit, et getico Boreas bacchatur ab axe,
Quo capit in medio spatium sublime theatri,
Excelsasque domos replent, altasque fenestras
Teutonidum matres, pueri, innuptaeque puellae.
35Tum caput alma cohors lauro praecincta virenti
Huc venit Aonidum, vultu facieque decora
Collaque Erythraeis fulgent variata lapillis.
Subsequitur plectro, cytharaque insignis eburna
Phoebus, et Amphion Dircaeae conditor urbis,
40Et quem caeruleus vexit per aerea Delphin.
Barbiton hic Thamyras Cyllenide temperat arte,
Orpheus hic aderat dulci modulamine vates,
Qui stygii quondam placavit numina Averni.
Inde alii sacra praecincti tempora lauro,
45Queis sua Corytiae cesserunt munera Nymphae.
Subsequiturque chorus vatum, quos Teutona tellus
Sustinet, et totum celebrat quos fama per orbem.
Haec sacrata cohors se Caesaris ante tribunal
Proiicit, et postquam niveis dedit oscula palmis,
50Poplitibus flexis certatim voce salutat.
Haec ubi pulsavit resonantes pollice chordas,
Et Procerum laetis implevit vocibus auras,
Aliger ipse Iovis suggesti mole theatri
Constitit, et roseo coepit sic ore profari.
55Iupiter Omnipotens venturi providus aevi,
Qui modo Ferdnandum claro de stemmate natum
Extulit, Imperii summaque in sede locavit,
Aspicit Europae populos et Teutonis orae.
Hic erit Heroes vestrae spes certa salutis,
60Mellifluo cuius tanta it facundia ab ore,
Ut nova collapsis statuat pia foedera rebus.
Et quia virtutum numeri et tot dona refulgent
Insita Ferdnando divina numinis aura,
Ut queat hic nemo sat digne extollere laudes,
65Dicite Pierides carmen, bis dicite Nymphae.
Hic erit Europae columen, tutela, salusque,
Aequipotens pietate Numae sophiaque perenni
Nestorea, et longo rerum prudentior usu,
Excutiet clades populis, incendia, luctus,
70Praecipitesque metus. Nec viderit amplius ullus
Moenia, et eversas caesis cultoribus urbes;
Incensasque domos, et raptam a milite praedam.
Nec Turca exuviis victor gaudebit opimis.
Ingenteis Asiae regnum promittit in urbes
75Iupiter, et pulso dominum regnare tyranno.
Dicite Pierides carmen, bis dicite Nymphae.
Nec virtute prior, nec moribus extitit alter
Gratior in terris divina Palladis arte
Quam pius hic Caesar, summi quem rector Olympi
80Aspicit incolumen, servat, fovet, atque tuetur.
Hic aderit praesens populis, nec parva relinquet
Virtutis monumenta suae, dum sceptra tenebit.
Et cito fama virum late plaudentibus alis
Proferet insignem, rebus feliciter actis
85Imperium cuius nullo delebitur aevo:
Namque pios semper tutantur numina Divum.
Dicite Pierides carmen, bis dicite Nymphae.
Hic sua virginea praecincti tempora fronde
Exultent pueri, iuvenes, patresque, senesque,
90Et sua laetifico testentur gaudia cantu.
Hic reget Imperium fatis sublime secundis,
Ac animos Regum votis concordibus omnes
Stringet, et aeterno coniunget foedera nexu,
Servabitque fidem populis et iura parentum
95Et dabit Europae pacem partamque quietem.
Vivite felices cuncti sub Caesare tanto,
Quem non dira lues, scelerum nec avara cupido
Detinet: at virtus toto pretiosior auro.
Dicite Pierides carmen, bis dicite Nymphae.
100Tum pia Calliope gemmis auroque decora,
Prima sciens plectri, Musarum et docta canendi
Haec cytharae pulsis subiungit carmina nervis,
Inter suprema ac coelestia dona refulget
Inviolata fides, cultu observata perenni,
105Ac pia Religio, maius qua Iupiter ipse
Nil dedit in toto miseris mortalibus orbe.
His Superum donis coelestibus emicat ipse
Imperii summa Ferdnandus sede locatus.
Iupiter ipse poli spectans sublimis ab arce,
110Quod fidei cultor summae pietatis et aequi
Hic erat in terris princeps, nec dignior ullus,
Qui inter Christicolas regalia sceptra teneret,
Tradidit Imperii decus et moderamina sceptri,
Ut queat everso tandem succurrere saeclo.
115Plaudite Primates, rerum quod turbine lapso
Aurea Saturni redeunt his secula terris.
Tum citharae Clio nervos ad verba sonantes
Percutit, et taleis emittit pectore voces:
Inter mortales virtus prudentia prima
120Emicat, et toto decus admirabile saeclo:
Discutit haec tenebras, humanae et lumina menti
Adiicit, et vitae cursus sic dirigit omnes.
Caesaris haec virtus posuit sub pectore sedem,
Qua regit hic animum sapiens, gentemque gubernat
125Providus, imperii rebus nec deficit unquam.
Instituit sanctumque iubet, rectumque colendum,
Hac Atavos virtute refert sic inclytus heros,
Qui imperii sceptro totum fulsere per orbem,
Ut celebrent omnes Germani, et Pannonis ora
130Haec equidem cunctos extollit ad aethera virtus,
At magis excelsos reges et sceptra tenentes.
Sic pius hac Caesar toto resplendet in orbe,
Nullus ut Europae populis, seu Teutonis orae
Gratior hoc unquam fuerit moderamine recto.
135Numina quisque Dei laudet, quod principe tanto,
Aurea Saturni redeunt his saecula terris.
Mox sua plectra gerens Erato cytharamque sonantem
Talia mellifluo profudit carmina cantu,
Iustitia in terris semper manet inclyta virtus,
140Quae gerit aequato rectas examine lances:
Deprimit haec sontes, meritosque extollit ad astra,
Et regit ingenteis populos, terrasque potentes.
Hac viget hic Caesar recti defensor et aequi,
Expedit, et recto libramine singula versat,
145Unicuique suum reddit, gentemque coercet,
Ne ruat in vetitum scelus, et malefacta repellit.
Sic regit imperium, servat, custodit et auget;
Et iacet immersum stygio scelus omne profundo,
Quisque sub imperio Ferdnandi Caesaris alti
150Securam laetus poterit deducere vitam.
Namque suis leges populis, et iura ministrat,
Qualia legifero perhibent tibi Sparta Lycurgo,
Aut sub Pompilio tibi Roma fuisse Sabino,
Imperio cuius recto moderamine et alto,
155Aurea Saturni redeunt his saecula terris.
Inde Thalia choro fulvo spectabilis auro,
Haec canit aurato pulsat dum pectine chordas.
Permanet intrepido fortis constantia vultu,
Nec timet ob patriam necis ulla pericla subiret
160Aut merito pulchrae pro libertatis honore.
Hac virtus potens Caesar dignissimus heros,
Cui viget excellens animus, spectatur et altae
Maiestatis honos, et gratia summa refulget,
Barbara tela premet, saevosque irrumpet in hostes,
165Et referet magnos turba plaudente triumphos.
Hoc duce consurget rerum bellique tumultu
Nobilis Europae tellus, et Pannonis ora.
Quilibet exultet, dextro quod numine divum
Aurea Saturni redeunt his secula terris.
170Haud mora Melpomene postquam furor impulit ingens
Personat, et taleis emittit pectore voces.
Altius extollit divina Modestia nomen:
Dicitur haec vitae morum, rerumque magistra:
Nam premit affectus animi, moderatur et arcet.
175Insidet haec divo Ferdnando in Caesare virtus,
Qua regit et motus animi sic temperat omneis;
Ut statuat rebus certum finemque modumque,
Hac sapiens Caesar tantum virtute refulget,
Regibus ut praestet longe mortalibus unus,
180Et procerum semper concordi voce putetur
Providus ipse Solon, seu Pittacus alter in orbe.
Sic viget hic Caesar, sic moribus ipse modestis
Subiicit exemplum toto memorabile seclo;
Imperio cuius coelesti numine recto
185Aurea Saturni redeunt his secula terris.
Tunc pia Terpsicore laeto gratissima vultu,
Incipit, haec digno percurrere carmina cantu.
Magnanimos inter reges dominosque potentes
Clarior effulget virtus, quae dona ministrat:
190Hac viget, et toto semper celebratur in orbe
Ferdnandus, veterum vestigia clara secutus:
Namque amat insigneis, pulchrae et virtutis alumnos
Excipit, et dignos regali munere donat,
Et faciles aditus cunctis et limina pandit,
195Supplicibusque favet populis, nec despicit ullos.
Sic pius hic Caesar reges supereminet omnes,
Et pro tot meritis aeterna in secula vivet
Maior Alexandro, Romano Caesare maior;
Principe quo tandem Bellona et Marte fugato,
200Aurea Saturni redeunt his secula terris.
Protinus Euterpe tyrio fulgentior ostro
Haec canit, in medio dulci modulamine vates.
Non equidem toto res ulla patescit in orbe
Gratior aeterno Divumque hominumque parenti,
205Quam pietas, olim cecinit sic vera vetustas,
Caesaris haec animo virtus innixa resedit,
Namque pios fovet, et longe succurrit egenis,
Hoc dedit Imperium summi Regnator Olympi,
Plurima et ingenti cumulavit munera dextra:
210Et maiora dabit, siquidem sententia Divum
Certa manet proceres, nec vatum oracula fallunt,
Sic coelo et terris manet haec bene cognita virtus.
Gaudeat hoc igitur pulcherrima Teutonis ora
Caesare Ferdnando cuius moderamine recto
215Aurea Saturni redeunt his secula terris.
Personat inde levi crepitanteis pollice chordas,
Et canit haec vates miro Polyhymnia gestu.
Nil magis optatum toto per secula cursu
Permanet excelsi proceres, quam fama perennis,
220Quae decus et toto protendit nomina seclo,
Et meritis semper vivit post fata superstes.
Haec pia Ferdnandi tollit super aethera nomen,
Coepit et auspiciis sese melioribus acta
Oceani vasti longe transcendere fines.
225Hic postquam bello Turcam devicerit hostem,
Ac dederit laetae felicia tempora pacis,
Fama erit ipsius totum vulgata per orbem;
Et virtutis honos atque inclyta facta manebunt,
Dum mare, dum terras Phoebi coelumque profundum
230Aurea perpetuo lustraverit orbita tractu.
Sic erit aeternus Caesar, quo principe tandem
Aurea Saturni redeunt his secula terris.
Mox subit Urania nitidis ornata lapillis,
Et canit haec sacro pulsa testudine plectro.
235Haud sedet Imperii moles haec aptior ulla
Quam cervice tua, Ferdnande invicta potestas.
Ut nitidum Phoebus caput inter sydera tollit,
Atque ea praecedit longe fulgore micanti:
Sic inter Reges tu primus in orbe refulges
240Ferdnande, et claris superas virtutibus omnes.
Tu patriae es dignus Princepsque Paterque vocari,
In quo tot merito coelestia dona patescunt,
Ut velut aethereum demissum numen Olympo
Mirentur pueri, iuvenes, patresque, senesque.
245Unanimes cuncti proceres hic mente serena,
Plaudite, et immenso persolvite vota Tonanti;
Postquam tot dignis virtutibus emicat ipse,
Ut similem terris nulla unquam viderit aetas;
Imperio cuius concesso munere Divum,
250Aurea Saturni redeunt his secula terris.
Tum Phoebus viridi praecinctus tempora lauro
Constitit, et nervos plectro graviore sonantes
Percutit, et taleis diffundit ad aethera cantus.
O Pater Austriacae clarae spes unica gentis,
255Cui sublime decus rerum, cui gloria sceptri
Contigit auspiciis laetis, fatisque secundis,
Accipe quaesitos propria virtute triumphos,
Et tot coelesti subiectas numine terras,
Cui favet, et praesens oculis Deus aspicit aequis,
260Et voluit tandem rebus superesse futuris,
Quo pius Europae populus in pace gubernes.
Vive precor felix, merito tibi candida Parcae
Incipiunt laetis deducere stamina fusis;
Et tua Nestoreos protendere secula in annos.
265Nunc te magnanimi reges, populique potentes
Concelebrant, tecumque fovent socialia iura,
Et fera Threicium convertent praelia in hostem,
Ut decet, et laeti semper tua signa sequentur,
Eia agite hic omnes Ferdnandi dicite laudes,
270Et celebrate virum, merito cui fata dicarunt
Imperium terris, magnum et super aethera nomen.
Vivite securi Proceres, quod vindice tanto
Aurea Saturni redeunt his secula terris.
Haec ubi dicta dedit, plausu fremituque secundo
275Vox sonat, et toto discurrit laeta theatro.
Tunc cytharae rursus crepitanteis pollice chordas
Aonides pulsant, concordi et voce sequuntur
Inde alii vates, posuere silentia plectris
Aureolis postquam, dives caput urbis imago
280Augustae taleis profudit pectore voces.
Expectata dies melioraque secula tandem
Illuxere polo, votis precibusque petita;
Ecce novus Caesar magno demissus Olympo,
Cui niveo candore fides, pudor atque modestus
285Insidet, et virtus, pietas, rectique cupido.
Plaudite felices populi, terraeque potentes,
Quae Patriae leges, et libera iura tenetis,
Nam favet hic vobis, et libertatis honorem
Continuo servat populis, decus atque parentum,
290Et quaecunque iubet felicia, surgite cuncti
Nunc animis, partasque metu deponite curas.
Addite thura focis, myrrham casiamque virentem,
Et Superis dignos cunctis persolvite honores.
Numina quaeque favent, vobis licet ora tueri
295Caesaris, et placidos propius cognoscere mores:
Qui promittit opem populis finemque malorum.
Quisque sibi vultus discussa nube serenet,
Hic pius Europae Caesar dabit otia terris.
O Germana potens regio ditissima mundi
300I nunc, et magnos iacta super astra triumphos.
Hic Ferdnandus avi solio sceptrisque potitus
Incipiet tandem regni protendere fines.
Post ubi Christicolas sociali foedere gentes
Iunxerit auspiciis, Geticum prorumpet in hostem,
305Quo furor hostilis regnique immensa cupido
Cesset, et humani rabies sitis atque cruoris.
Nec tibi praesidio, Ferdnandi et Caesaris aura
Amplius effuso crudescent sanguine pugnae.
Nec furiis belloque potens Cocytia virgo,
310Aut ferus immani Gradivus concitus ira
Amplius Heroes stimulis agitabit iniquis,
Non opus inceptum, pressosque ad aratra iuvencos
Agricola, aut duris vexata ligonibus arva
Liquerit, aut Bacchi pendenteis palmite foetus;
315Nec sua plorabit tristis dispendia pastor.
Plaude tot heroum genitrix, Germania plaude,
Hic pius Europae Caesar dabit otia terris.
Pannonica ingenti regio pulcherrima tractu
Pone metum, fractamque solo ne deice mentem,
320Sed votis applaude tuis sub Caesare tanto:
Qui tibi restituet quicquid ferus abstulit hostis.
Tutus eat passim lata regione viator,
Et deserta prius migrent in tecta coloni.
Nec tibi lunatis concurrent agmina peltis
325Turcica, nec pastor dispersa mapalia flammis
Deseret, aut campis pecudes hirtasque capellas;
Culta nec abductis squallescent arva iuvencis,
Nec rabies hostis latos populabitur agros;
Tristia nec vastis spargentur funera campis.
330Nanque tuis rapidos arcebit moenibus hostes
Magnanimus Caesar, collecto robore gentis,
Et sperata dabit cunctis hic gaudia terris.
O regio felix, felix ter principe tanto
Successu laetare tuo sub numine dextro.
335Hic pius Europae Caesar dabit otia terris.
Nunc Europa tibi laetos molire triumphos,
Et licet indomiti lacerarint viscera Thraces,
Ac premat Eoi partem Rex maximus orbis,
Tu pia tranquillum mutato sydere finem
340Invenies, bellique furor studiumque facesset.
Qui pia sceptra tenet, vires in praelia fundet;
Ibunt Germani proceres, Cimbrique feroces,
Atque ruent Batavi socia cum gente Latina,
Quique Tagi ripas habitant, et Bethyca regna;
345Et socias iungent vires atque arma Britanni
Inde comata suas effundet Gallia gentes.
Parte alia Veneti terra pelagoque potentes
Confestim valida sulcabunt aequora classe,
Unanimesque simul cuncti mixto agmine laeti
350Prima sub Argivis figent tentoria campis,
Atque per Emathiae terras et regna Thoantis
Agmina deducent passim strictosque maniplos.
Iupiter ipse dabit multas in praelia vires,
Tum quis erit vultus? Quid tanto in turbine rerum
355Consilii Turcis belli formidine pressis?
Innumero cum tota tremet sub milite tellus.
Plaude igitur felix regio pulcherrima, plaude,
Hic pius Europae Caesar dabit otia terris.
Tum caput ipsa Iovi tali cum voce tetendit;
360O pater omnipotens rerum moderator et auctor,
Qui coeli terraque vices libramine recto
Continuo versas, dextro da numine quaeso,
Caesar ut ingenteis attollat ad astra triumphos,
Et domitus bello tandem Mahometius heros,
365Qui furit incursu, rabie strictoque minatur
Austriacae ferro subvertere tecta Viennae,
Concidat Imperii deiectus culmine ab alto.
Et postquam Geticum signis ultricibus hostem
Vicerit, Imperii rectas moderetur habenas,
370Et sua per multos extendat secula in annos,
Dum fuerit coeli superas evectus ad oras,
Haec ubi profudit felix Augusta, Sybillae
Accedunt niveis praecinctae tempora vittis,
Atque ineunt magni spatium sublime theatri,
375Caesaris ante thronum procumbunt ordine longo
Poplitibus flexis, dieta acceptaque salute
Protinus exurgunt, vultu facieque serena,
Laetitiaque fremunt cuncti et mirantur ovantes.
This text is part of:
Click on a word to bring up parses, dictionary entries, and frequency statistics
Austriados libri quatuor (P. Kandler, 1862).
This work is licensed under a
Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 United States License.
An XML version of this text is available for download, with the additional restriction that you offer Perseus any modifications you make. Perseus provides credit for all accepted changes, storing new additions in a versioning system.