I.room, a space (very freq. and class.).
I. Lit.
A. In gen.: est natura loci spatiumque profundi, Quod neque percurrere flumina possint, Nec, etc.... Usque adeo passim patet ingens copia rebus; “Finibus exemptis,” Lucr. 1, 1002; 5, 370; 1, 389: “locus ac spatium, quod inane vocamus,” id. 1, 426; cf. id. 1, 523: “per totum caeli spatium diffundere sese (solis lux),” id. 4, 202; cf.: “tres pateat caeli spatium non amplius ulnas,” Verg. E. 3, 105: “flumen Dubis paene totum oppidum cingit: reliquum spatium, quā flumen intermittit, mons continet,” Caes. B. G. 1, 38: “temporibus rerum et spatiis locorum animadversis,” id. B. C. 3, 61 fin.: “quod spatium non esset agitandi,” Nep. Eum. 5, 4: “spatium loci,” Quint. 8, 3, 84: “spatio distante,” Ov. M. 11, 715.—
B. In partic.
1. A (limited) space, distance, interval (syn. intervallum): “siderum genus spatiis immutabilibus ab ortu ad occasum commeans,” Cic. N. D. 2, 19, 49: “magno spatio paucis diebus confecto,” Caes. B. G. 3, 29: “itineris spatium,” id. B. C. 1, 24 fin.: “viae spatium,” the distance, length, Ov. M. 8, 794: “trabes paribus intermissae spatiis (shortly before: paribus intervallis),” Caes. B. G. 7, 23; cf.: “alios ineunt cursus aliosque recursus Adversi spatiis,” Verg. A. 5, 584 Coningt. ad loc.: “hic locus aequo fere spatio ab castris utrisque aberat,” Caes. B. G. 1, 43: “inter duas acies tantum erat relictum spatii, ut, etc.,” id. B. C. 3, 92: “cum Viridorix contra eum duum milium spatio consedisset,” id. B. G. 3, 17: “magnum spatium abesse,” id. ib. 2, 17: “quo tanta machinatio ab tanto spatio institueretur?” id. ib. 2, 30: “tormentorum usum spatio propinquitatis interire,” id. B. C. 2, 16 fin.: “jamque tenebat Nox medium caeli spatium,” Hor. S. 2, 6, 101: “illi medio in spatio chorus Occurrit,” Verg. A. 10, 219: “dimidium fere spatium confecerat, cum, etc.,” Nep. Eum. 9, 1: “spatium discrimina fallit,” the distance, Ov. M. 8, 577.—
b. Size, bulk, extent: “dum spatium victi considerat hostis (serpentis),” Ov. M. 3, 95: “elephantis,” Luc. 9, 732: “oris Et colli, Ov. M. 2, 672: dat spatium collo,” id. ib. 3, 195: “breve lateris,” Juv. 6, 503; cf.: “quod sit homini spatium a vestigio ad verticem,” Plin. 7, 17, 17, § 77: “spatia montis,” id. 35, 1, 1, § 2: “spatium admirabile rhombi,” very large, Juv. 4, 39: “vasti corporis,” Sen. Hippol. 806: “plantae Herculis,” Gell. 1, 1, 2: trahit aures in spatium, in length, i. e. lengthens them out, Ov. M. 11, 176; so, “in spatium,” id. ib. 2, 197; 7, 783; Sil. 13, 562.—
2. An open space for walking, racing, etc., in.
a. A walk, promenade; a public place or square, etc. (cf. ambulatio): “urbs delubris distincta spatiisque communibus,” Cic. Rep. 1, 26, 41: “templaque et innumeris spatia interstincta columnis,” i. e. colonnades, porticos, Stat. S. 3, 5, 90: “quin igitur ad illa spatia nostra sedesque pergimus, ubi cum satis erit deambulatum, requiescemus,” Cic. Leg. 1, 4, 14: “spatia silvestria,” id. ib. 1, 5, 15: “orator ex Academiae spatiis,” id. Or. 3, 12 (quoted by Quint. 12, 2, 23, and by Tac. Or. 32): “Academiae non sine causā nobilitata spatia,” Cic. Fin. 5, 1, 1: locus planis Porrectus spatiis, in level spaces, i. e. plains, Hor. Ep. 1, 7, 42: “ille actus habenā Curvatis fertur spatiis,” Verg. A. 7, 381.—
b. A race-course, track: “sicut fortis equus, spatio qui saepe supremo Vicit Olympia,” Enn. Ann. 18, 22: “nec vero velim quasi decurso spatio a calce ad carceres revocari,” Cic. Sen. 23, 83: “amat spatiis obstantia rumpere claustra,” Hor. Ep. 1, 14, 9: “cum carceribus sese effudere quadrigae, Addunt in spatia,” Verg. G. 1, 513 Forbig. ad loc.: “hic ad Elei metas et maxuma campi Sudabit spatia,” id. ib. 3, 202: signoque repente Corripiunt spatia audito, id. A. 5, 316: “tritumque relinquunt Quadrijugi spatium,” Ov. M. 2, 168; cf.: “equi Pulsabant pedibus spatium declivis Olympi,” id. ib. 6, 487: “abstulere me velut de spatio Graeciae res immixtae Romanis,” Liv. 35, 40, 1: “nobilis equos cursus et spatia probant,” Tac. Or. 39.—
c. Poet., in gen., room or space in a building: “Phocus in interius spatium pulchrosque recessus Cecropidas ducit,” the inner space, the interior, Ov. M. 7, 670.—
3. Transf., the action of walking, a walk, promenade; a turn, course: “cum in ambulationem ventum esset, Scaevolam, duobus spatiis tribusve factis, dixisse, etc.,” Cic. de Or. 1, 7, 28; cf. id. Rep. 1, 12, 18; Suet. Aug. 83: “si interdum ad forum deducimur, si uno basilicae spatio honestamur,” Cic. Mur. 34, 70: “septem spatiis circo meruere coronam,” Ov. Hal. 68: “(agitatores) septimo spatio palmae appropinquant,” Sen. Ep. 30, 13.—
II. Trop.
A. Of time.
1. In gen., a space of time, interval, period: “spatia omnis temporis non numero dierum sed noctium finiunt,” Caes. B. G. 6, 18: “spatium praeteriti temporis,” Cic. Arch. 1, 1: “quantum fuit diei spatium,” as the portion of the day allowed, Caes. B. G. 2, 11 fin.: “annuum spatium,” id. B. C. 3, 3: “annuum, menstruum, diurnum, nocturnum,” Cic. Inv. 1, 26, 39: “dierum triginta,” Cic. Verr. 2, 2, 39, § 96: “parvo dilexit spatio Minoida Theseus,” Prop. 2, 24, 43 (3, 19, 27): “spatio brevi,” Hor. C. 1, 11, 6: “in brevi spatio mutantur secla animantum,” Lucr. 2, 77; so, “in brevi spatio,” Ter. Heaut. 5, 2, 2: “aliquid longo spatio tenere,” Cic. Off. 2, 23, 81: “me ex comparato et constituto spatio defensionis in semihorae curriculum coëgisti,” id. Rab. Perd. 2, 6: “hoc interim spatio conclave illud concidisse,” id. de Or. 2, 86, 353: “spatia annorum,” Prop. 3 (4), 21, 31. “spatium juventae Transire,” Ov. M. 15, 225: “illa dies ... incerti spatium mihi finiat aevi,” id. ib. 15, 874: “post sexagesimum vitae spatium,” i. e. after the sixtieth year, Plin. 7, 50, 51, § 170.—
2. In partic.
a. Of a portion of time in which to do any thing, space, time, leisure, opportunity: “neque, ut celari posset, tempus spatium ullum dabat,” Ter. Hec. 3, 3, 14: “nisi tempus et spatium datum sit,” Cic. Quint. 1, 4: “irae suae spatium et consilio tempus dare,” Liv. 8, 32: “ubicumque datum erat spatium solitudinis,” Ter. Hec. 1, 2, 55: “quantum spatii nobis datur,” Cic. de Or. 1, 59, 252: “tempus inane peto, requiem spatiumque furori,” Verg. A. 4, 433: ne properes, oro; “spatium pro munere posco,” Ov. R. Am. 277: “proin quicquid est, da tempus ac spatium tibi. Quod ratio non quit, saepe sanavit mora,” Sen. Agam. 2, 129.—Esp.: spatium (aliquid, nihil spatii, etc.) alicui faciendi or ad faciendum aliquid, time to do a thing: “breve spatium'st perferundi quae minitas mihi,” Plaut. Capt. 3, 5, 85: “ut Ne esset spatium cogitandi ad disturbandas nuptias,” Ter. And. 1, 2, 11: “quam longum spatium amandi amicam tibi dedi!” id. Hec. 4, 4, 62: “dare alicui spatium ad se colligendum,” Cic. Caecin. 2, 6: “ad scribendum,” id. Fam. 15, 17, 1: “pila in hostes coniciendi,” Caes. B. G. 1, 52; 4, 13; Ov. M. 10, 163: “nec fuit spatium ad contrahenda castra,” Caes. B. G. 7, 40: “cum erit spatium, utrumque praestabo,” Cic. Att. 5, 14, 1: “si spatium ad dicendum habuissemus,” Cic. Verr. 1, 18, 56: “spatium sumamus ad cogitandum,” id. Fin. 4, 1, 1; id. de Or. 1, 33, 150: “sex dies ad eam rem conficiendam spatii postulant,” Caes. B. C. 1, 3 fin.: “vix explicandi ordines spatium Etruscis fuit,” Liv. 2, 46, 3: “spatium Vitellianis datum refugiendi,” Tac. H. 2, 25.—Rarely with dat.: “spatium quidem tandem adparandis nuptiis, vocandi, sacruficandi dabitur paululum,” Ter. Phorm. 4, 4, 20.—
b. A year of life: “quosdam (morbos) post sexagesimum vitae spatium non accidere,” Plin. 7, 50, 51, § 170. —
c. Metrical time, measure, quantity: “trochaeus, qui est eodem spatio quo choreus,” Cic. Or. 57, 193; cf. Quint. 1, 5, 18: “neu sermo subsultet imparibus spatiis ac sonis, miscens longa brevibus, etc.,” id. 11, 3, 43; cf. id. 11, 3, 40; 11, 3, 17 al.—
B. (Acc. to I. B.) A path, course, race, track: “ut eadem spatia quinque stellae dispari motu cursuque conficiant,” Cic. de Or. 3, 45, 178: “quid mihi opu'st, decurso aetatis spatio, cum meis gerere bellum?” Plaut. Stich. 1, 2, 14: “prope jam excurso spatio,” Ter. Ad. 5, 4, 6: “te vero, mea quem spatiis propioribus aetas Insequitur,” Verg. A. 9, 275: deflexit jam aliquantulum de spatio curriculoque consuetudo majorum, Cic. Lael. 12, 40; cf.: “quemadmodum simus in spatio Q. Hortensium ipsius vestigiis persecuti,” id. Brut. 90, 307: “currenti spatium praemonstra,” Lucr. 6, 93: “pede inoffenso spatium decurrere vitae,” Ov. Tr. 3, 4, 33; Sen. Troad. 398.