At pius Alfonsus, postquam res ordine gestas
Accepit, quamquam ingenti mens arserit ira,
Perque ierit fluctus ceu motus ab aggere ventus
Cum redit in girum et denso cum pulvere caelum
5Eripit, huc illucque fluens medicante dolores
Letitia exultat mestisque haec gaudia rebus
Miscet et actonitos gaudet per proelia Troes
Atque acri Siculos animi virtute peremptos;
Verum odia in Teucros et magnas aggregat iras
10Incenditque animum bello, classique futurae
Pervigilat noctes et toto pectore fervet.
Maxima cum quondam properaret Graetia Troiam
Perdere et ultores totoque exquireret orbe
Fortia per campos heroum corpora et omnes
15Insignes animos ad leta pericula duci,
Quo possent armis gentem superare superbam
Amissamque Helenam lugenti afferre marito,
Cauta Thetis natum Liconidi adduxit Achillem
Virgineumque tulit vultum formamque virilem
20Lusit et extensa clausit genitalia veste.
Tunc ait: "O regum Liconides norma ducumque,
Rex equi cultor, rex prudentissime terris,
Cui pater omnipotens summam concessit honesti
Totque dedit natas sub virginitate pudicas,
25Hanc, tibi si libeat, crudelia saepe minantem
Proelia et in gestus tendentem saepe viriles,
Addo tuis, Liconide, atque unam tempore parvo
Committo donec rediens ego pauca revisam,
Quae regnis illata meis mea sceptra requirunt.
30Quae peto, redde, precor, timide da munera matri
Virgineoque iube tecum hanc consurgere coetu".
Dixit et incluse iunxit sua labia linguae.
Tunc senior Thetidi rex hac est voce loqutus:
"O Thetis, antiquo veniens a sanguine regum,
35Cui decus omne fuit, rerum cui gloria cessit,
Non labor est longus mecum impetrare quod optas
Et tua vota sequi, quamvis orbata marito
Nuper ab extincto, sua stat reverentia mecum.
Gratulor atque iterum laribus succedere nostris
40Virgineoque meo conduci hoc agmine doctam
Materna virtute tuam summo ordine natam".
Accipit anguineum placido cum pectore donum
Hocque inter castas senior iubet ire puellas
Regalesque suas occluso crimine natas.
45O quanta est animis hodie comperta malignis
Fraus invisa bonis sed non odiosa tirannis!
Non laus, non virtus, nec res sine labe videtur
Utile ni sanctum cum laude sequatur honestum.
Virginibus virgo datus est sed tempore parvo
50Virgo nec inventus, non altera virgo reperta est.
Tunc scelus omne subit, tunc laxis undique habenis
Fit via criminibus, facies cum credita honesti
Non suspecta oculis animisque altissima cunctis,
Propter pallentem tenui de cortice fumum
55Fallentemque habitum et fictae contraria vitae,
Praebet saecuros ad crimina quaeque lacertos.
Illa ingens virtus et magno digna Catone
Nobilitas animi, cum nulli credita fraudi
Propter firmatos a consuetudine mores
60Antiquamque fidem et veteris vestigia veri,
Fallere dum posset, vulgi cessante querela,
Omnibus illesum semper servavit honestum;
Non Phedra Ipolitum potuit corrumpere castum
Virgineamque auro romanus flectere quondam
65Appius, offitio insignis sed pectore fedus.
O quam grata Deo, quantum est gratissima mundo
Virginitas animi! Non tu, Lucretia, mentem
Fedasti, quamvis corpus mortale tulisset
Gaudia vaesani subito fugientia furti!
70Illa ubi nunc probitas? Ubi nunc firmissima mentis
Turris ab antiquis non expugnata tirannis?
Non potuit quondam nisi creditus ante Diana
Iupiter optatos ad se deflectere vultus
Virginis et precibus mentem violare pudicam,
75Nec pedibus celerem Phebus comprendere laurum;
Inache, habes caram turpi sine crimine natam,
Non sua lesa fides, potuit mens casta videri
Atque opere a tanto magno dignissima caelo,
Vim licet intulerit lati pater optimus orbis
80Iupiter et castum compraesserit inguine pectus.
Dum mens firma operi, tua sit tibi cara voluntas,
Exitus in partes sine labe revolvitur omnes.
Magnanimum interea bello querebat Achillem
Graetia dardanio contra ardua menia Phebi
85Et Priami imperium; lecti facundus Ulixes
Titidesque comes totum cepere per orbem
Currere et ardenti siciunt cum pectore magnum
Eaciden, clausum tectis pannisque latentem.
Non secus ammissam nuper sub montibus altis
90Luminibus praedam quaerit venator acutis
Per campos et prata, ruens huc anxius illuc,
Nunc canibus fidens, positis nunc retibus, ardens
Ante oculos illam per leta cacumina poni.
Huc illucque fluit socio contentus Ulixes
95Exitioque urbis magnum speculatur Achillem;
Cumque peragrassent vasti loca devia mundi,
Per mare perque urbes, campos, magalia, turres
Currentes, quaesita ullis est reddita numquam
Praeda oculis. Tandem Liconidis regia poscunt
100Tecta, ubi magnanimus scevusque latebat Achilles:
Deianira illum, senioris filia regis,
Appraehensum mediis vinctumque tenebat in ulnis.
Hos inter dulci Venus est dea cognita furto
Et gravida amplexu tandem reperitur Achillis
105Virgo, olim tali non umquam craedita mostro.
Nulla animis virtus, nulla est fidentia rebus,
Omnia criminibus, viciis prona omnia, quaeque
In duros abeunt hominum commertia morbos.
Haec tu casta pio poteras patefacta parenti
110Reddere et in tutos procedere, filia, gressus,
Cum primum est oculis tibi vir manifestus Achilles.
Femina quae vires hominum, quae femina laudes
Substinet et pectus quae servat casta pudicum?
Vix inter centum vixque inter milia centum
115Una colit terras sapiens aut femina fortis.
Spina latens herbis lectique domestica serpens
Fonsque vetus scelerum radixque intensa malorum
Femina, quae extinctos ad proelia suscitat ignes
Estque malum terris geminans zizania semen,
120Lingua expers pacis diraque Thesiphone peior.
Belli causa fuit quondam tibi femina, Troia,
Bellum ingens homini crudeliaque arma minatur
Femina et in festos confert sua tela penates.
Omnis causa mali, fel dulce et dulce venenum
125Femina, quae lites secum tenebrosaque secum
Argumenta gerit, lacrimas odiosaque portat
Iurgia et incertas certo dat vulnere mortes.
Femina cum primum viciasset prima parentem
Nostraque perpetuis posuisset corpora flammis,
130Una iter in caelum nobis tulit, una salutem
Perpetuosque lares, cuius reverentia tantum
Me tenet, ut vestros repetentes carmina morbos
Praeteream taceamque omnes in lite libellos.
Ergo, ubi cum socio regalia cautus Ulixes
135Tecta simul subeunt, ducibus vicina pelasgis,
Rege salutato, dextras iunxere vicissim
Accepitque duces animo rex letus amico.
Hic est, Troia, tuis flammis inventus Achilles,
Menibus exicium sacrisque penatibus ingens,
140Et via longa armis multisque petenda periclis
Terrarum et pelagi; tanti tibi causa doloris
Penarumque fuit tanteque occasio cladis
In castris cautus causisque disertus Ulixes.
Nam simul adduci sua post convivia natas,
145Rerum harum ignarus, Liconides iussit et omnis
Ante oculos veniens patuit chorus: inclita proles
Altior est Thetidis cunctis manifesta puellis,
Quae non femineo posset fore credita vultu,
Quamquam habitum veniens moremque tulisset eundem.
150Non possunt aliena diu simulataque longis
Vivere sideribus; moritur fraus tempore parvo
Et perit in niveis fucata nigredo ligustris.
Non latuit longo factus bos Iupiter olim
Tempore nec fratris natus deus ipse Cupido,
155Cum regina illum, troiano munere gaudens
Amplexuque ardens, placido sub pectore cepit.
Extemplo fraudem et mentite virginis ora
Ardentesque oculos et brachia novit Achillis
Qui linguam atque artes aliis largitur, Ulixes,
160Et tandem, appositis coram Liconide suisque
Muneribus, clipeus manibus cum motus Achillis
Illarumque forent teneris gestanda puellis,
Post multas laudes et docte praemia linguae
Dulichie populo ingenti ducibusque pelasgis,
165Qui vitam exponunt hostes et Pergama contra,
Arsit achilleum tanta dulcedine pectus
Verborum, famam et laudes pariterque triumphos
Mente subit; comiti tacitus subridet Ulixes.
Illum autem ardentem ferroque animoque ruentem
170Ad bellum (rapte tanta est iniuria praede
Tantaque troiani capiundi gloria belli)
Deianira oculis, vultu lacrimisque moratur,
Quin etiam nutus centum manifestaque centum
Signa dedit, castis non convenientia nimphis.
175Quid faciat dubitat: numquam est sententia nostri
Firma animi, gemina illi quando occasio surgit.
Hinc amor, hinc rerum gestarum gloria pugnat.
Telamachi hunc tandem placido pater increpat ore:
"Eacide, o divum, et veterum stirps inclita regum,
180Unde trahis clarum toto super ethere nomen,
Quid facis hoc dudum vili sub tegmine tectus,
Quidve studes Grais ascondere nomen Achillis
Teque tibi adversum tanto praebere timore?
Non sedet in plano sublimis et inclita virtus,
185Praecipiti est affixa loco, frustraque timemus
Proxima quae nostrae sunt nostra pericula laudi.
Non opus est requie ducibus, non hospite, longos
Qui bene det somnos, posita nec divite mensa
Deliciisque novis; castris inimica virorum
190Ocia dant animos molles mentemque resolvunt
Enervantque omnes solido de corpore vires
Et demum mala quaeque docent. Requiescit in aula
Femina, magnanimus dux sub fervore geluque,
Imbribus et timidam luna faciente quietem;
195Nunc hos, nunc illos festinat linquere campos
Itque hospes quocumque novus, dat castra movetque
Uno saepe die; domino sub Marte ministrat,
Qui vigiles iubet esse suos, servitque saluti
Et cum vulneribus virtutum praemia querit
200Perpetuumque sibi per mille pericula nomen.
Exue femineos ad mundi praemia vultus
Signatumque tibi propter tua proelia caelum,
Et corpus mihi redde tuum! Te Graetia regem,
Te regem expectat Graie est quae proxima terre
205Tellus et totus properans ad Pergama mundus!".
Ille autem, abiecta longa de corpore veste,
Quantus erat patuit mundo manifestus Achilles.
Mirantur tergum, mirantur brachia, vultum
Cruraque cum manibus natumque ad vulnera corpus,
210Exiciumque urbis Troie Priamique sepulchrum.
Conscendunt puppes patriaeque ad litora leti
Remorum auxilio placata per equora currunt.
Quid mea scripta sonent? Ne tu me vana loquentem,
Troia, putes, mea non nudis cape carmina verbis.
215Ingenti bello subito es peritura sub armis
Principis invicti; non est querendus Achilles,
Non tibi cum socio sapiens occurret Ulixes
Aiacesque duo geminique ad proelia fratres
Totque duces quondam: pro tot tibi regibus unus
220Sufficit Alfonsus. Veterum sapientia regum,
Consilia, arma, decus pecorumque ingentia gestis
Terga data atque operi magno cecidere: triumphat
Alfonsus sepelitque duces pater optimus omnes,
Cuius ab imperio caelo sublimis ab alto
225Orta est pax terris Martisque ingentia tectis
Arma latent Italique colunt arbusta viasque.
Firma animi requies illo populique patresque
Nutantesque aquile legesque urbesque tenentur;
Hunc velut antiqum numen, velut orbis adorant
230Unum omnes lumen populi, genus omne latinum
Vicinumque sibi sola hac spe et munere vivit.
Quod si fata meis tribuissent serta libellis
Et quondam siculis quae concessere poetis
Maioresque animo vires et Apollinis antrum,
235Divinum redolens carmen, mentemque Sibille,
Maius opus calamis maioraque gesta, tuisque
Victa foret semper mea felix musa triumphis!
Ergo potest merito tua scaeva potentia, Teucer,
In castris trepidare tuis et bella timere,
240Quae vicina tuae diversa per aequora morti
Adveniunt properantque tuos delere penates.
Non tibi cum ducibus sunt arma adeunda pelasgis,
Nec cum dardanio festis in sanguine Penis
Extinctam propter crudeli vulnere Didon;
245Non tibi Palladium celsa de Palladis arce
Cum Titide suo manibus violentus Ulixes
Sanguineis rapiet; non rursus ficta Sinonem
Audentem aspicies nec tractam ad nubila molem
Decipientis equi, quem tu per menia ductum
250Funeribus miseranda tuis et fletibus olim
Cepisti, quamvis Phebi tua pectora contra
Ardens Lacaon dederit sua vota sacerdos.
Altera castra tibi maioraque bella parantur
Armaque cum populis nunc altera et altera rursus
255Pectoribus tormenta tuis, que maximus ipse
Digerit Alfonsus Martis per prelia secum:
Illa tuae subito venient dimissa ruine
Et morti coniecta tuae. Nunc ultima Teucros
Fata trahunt miserosque urgent discedere terris.
260Ut leo cum gradiens animalia punicus inter
Cuncta subesse sibi gaudet spoliosus et unus
Per medium rugiens securus obambulat agmen,
Supposita cauda illa scilent terraque quiescunt
Ostenduntque oculis habeant quem mente timorem;
265Sic inter reges, sic inter castra patresque
Militat Alfonsus sicque inter menia Troie
Aspicitur solusque omni ratione timetur.
Si quondam audisset iudex sua proelia Minos
Et toti manifesta orbi sua gesta ducesque
270Devictos et regna sibi quaesita, dedisset
Iudicium Alfonso, sociis lis nulla fuisset
Orta tribus, foret haec sententia nulli
Suspecta et laetos caperet memoranda triumphos.
Quare, age, qui terras atque inclita sceptra gubernas
275Neptuni celosque omnes et sidera noscis
Infectumque oculis solem atque absconsa sororis
Cornua bina suae, longas noctesque diesque
Et rerum causas, doctorum et scripta priorum,
Perfice quod ceptum est letumque adducito finem!
280Hic labor, hic laudes, hic sunt sua praemia gestis
Rebus et optatos hic dat tua Roma triumphos!
This text is part of:
Click on a word to bring up parses, dictionary entries, and frequency statistics
Alfonseis (G. Albanese, 1990).
This work is licensed under a
Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 United States License.
An XML version of this text is available for download, with the additional restriction that you offer Perseus any modifications you make. Perseus provides credit for all accepted changes, storing new additions in a versioning system.