Zuppardo, Matteo Mineo, saec. XV / 1, Alfonseis, Alfonseis Alf. Alfonseis (G. Albanese, 1990)

Inclita perpetuis tellus atque alta triumphis
Totque tuis gestis totque ausis splendida rebus
Et ducibus tot clara tuis totque ampla superbis
Principibus bellique armis metuenda secundis,
5Angusto nunc secta freto, prius unica, gaude
Terque iterum gaude tanto, pulcerrima, rege
Alfonso, partas ferro cui reddere laudes
Atque animi studio magni repetenda Maronis
Musa foret; gaudeque iterum, dignissima, nato
10Principe Fernando, cui magna per ocia fixa est
Imperii spes firma tui, cui leta per omnes
Fama fluens populos atque altos candida reges
Sparsa per immensum sola est atque optima mundum.
Tuque sub anguigeri degens fortissima dudum
15Imperio, gens galla, ducis, multum inclita tellus
Totque amplis fecunda viris victrixque minaxque
Totque tuis felix spoliis, pulcerrima, dives,
Sub duce magnanimo gradiens, caput erige et altum
Leta Deum specta, cantu moveare secundo
20Et tantis letere bonis! Gaude, optima, gaude
Acque animi da signa tui daque omnia plausus
Inditia et festis venias placidissima rebus!
Non satis est nostris gentem hanc succedere letis,
Verum omni a latere et quacumque ex parte favillas
25Italia in celum, iocunde insignia mentis,
Expediat tantique boni latissima partem
Europa accipiat, totus tot gaudia mundus
Sentiat et festis occurrant omnia votis.
Cum pridem italica sub relligione quieta
30Cuncta essent coleretque omnis gens itala fedus
Pacatisque animis belli fera signa tacerent,
Nescio quid gentes, vario sub carmine mentem
Fallentes, belli sperabant arma futuri;
Dumque ita se gererent, dum sic sua vota foverent,
35Hanc totam evulsit penitus de pectore litem
Quod modo felici gestum est sub sidere nostris
Principibus. Nunc cuncta patent, sine nube nitescunt
Ambigua, ammotis sunt omnia prospera bellis,
Hocque prius dubium, claro plus sole refulgens,
40Sincerum firmumque manet: namque optima pridem
Undique perpetue firmarunt vincula pacis
Coniugia acque animi divino federe iuncti.
Adsint huic cepto sol, celum, sidera, luna
Atque hec auspiciis foveant meliora secundis
45Accipiantque suis! Sunt hec sponsalia certe
Perpetuo placitura Deo, celestia gaudent
Numina et eterno celebrant hec gaudia cantu.
Hoc agit ingentem qui ducit in equore classem
Barbarus in Graios securus et impius hostis,
50Qui pridem effuso lavit cum sanguine terram
Et tulit horrendos ad templi limina fluctus
Ut sua sit posito devicta potentia bello.
Inclita principibus iuncta hec sunt federa nostris
Et populis patefacta quies, cepitque videri
55Rege sub Alfonso gens itala habere triumphos.
Unde igitur prius est nostra hec res ordine cepta,
Hinc sanctum repetamus opus. Lux candida regni
Prima fuit spesque alta omni firmissima genti
Cum sua Fernandus tecum connubia iunxit,
60O decus et splendor, lux o clarissima terris,
Isabella, ducum et veterum stirps inclita regum.
De te pauca prius, Calabrum dux optima, dicam;
Post sequar inceptum. Taceo tot regna parentum
Et generis tot sceptra tui: satis ipsa superque
65Materiam mihi sola facis. Sub sydere fausto
Nata, trahis lucem, quae totum verberat orbem
Et radiis magni scandit fastigia celi,
Spemque fidem tribuens animis. Unde est tibi tantum
Pectoris ingenium, virtus gravitasque modusque
70Et menti tot dona tue? Tibi suggerit unde
Has Dea virtutes celebri sub imagine Pallas
Hosque animos fortes? Non hec sine numine celi
Tanta homini concessa putem. Pietate refulges
Pauperibus, medicina egris, medicina salutis,
75Quod donum in primis sub eodem sidere natum
Principibus Natura dedit, quo munere magnus
Placatur coliturque Deus; clementia regum
Et pietas animi celi placuere Magistro.
Has tu plus aliis, dux prestantissima, menti,
80Virtutum regina, colis; tu sola videris
Pax, decus et populis requies concessa futuris:
Horrida perpetui clausisti vincula belli,
Tu pacis, tu stella boni; multum inclita, quae te
Circuit, immensum regeret sapientia mundum.
85Si laudes sequar ipse tuas et ab ordine totam
Virtutum effigiem, cum non manifesta supersint
Plura intus vincantque tuam tua pectora famam,
Phebus ad occasum rursusque meabit ad ortum,
Et non plena ibunt facili tua carmina cantu
90Et calamis non scripta meis tua magnus Apollo
Reddita codicibus sub carmine gesta notaret
Perpetuo et claros describeret ordine versus.
Firmato hoc igitur sancte sub federe legis
Coniugio, celi tandem sub numine magnus
95Nascitur Alfonsus, qui vultu, nomine, gestu
Inclita magnanimi promictit pectora genti
Principis Alfonsi, vitam requiemque, salutem,
Totus avo similis, siculos sperare colonos
Perficit atque animos letis incumbere rebus.
100Prosequitur partu post Elianora secundo,
Fronte gerens habitum, possit quem quisque vereri
Et colere intentus magnoque extollere cultu
In celum, numen tanquam, fertque omnia secum
Signa pudicicie venerabile sidus et omnem
105Splendorem, reddique sue reverentia forme
Maxima cum posset, magis imperiosa videtur
Sistere et in magnis collata aptissima rebus.
Ad te nunc vertam, dux invictissime, carmen,
Dux Ligurum, sancteque huius dux optime pacis,
110Dux belli extincti et nostre dux maxime gentis,
Quem merito Alfonsus magni pater optimus orbis
Prepositum ducibus magno suscepit amore
Inque animi partem fausto sub federe cepit
Consiliisque armisque fovet, cui dextera semper
115Et vigilans forti prudentia pectore fecit
Agmina per campos inimicaque prelia vinci
Et sceptro parere tuo, cui maxima coniunx
Blanca, thoro veniens, produxit semina lete
Pacis et immensi coniunxit federa mundi,
120Blanca, gerens aptum nomen virtutibus, ut iam
Nota foret magnum felix sua fama per orbem.
Sfortia, cum mundi concepit lumina primum
Natus et est ortum sidus venerabile terris,
Omnibus imperium sceptrumque ostendere vultu
125Cepit et a populis magnos, iam parvus, amores
Atque animos fortes secum contraxit, ut omnis
Subdita gens illi nedum, sed et altera longe
Undique perpetui signum monstraret honoris.
Maxima post oritur gentis spes leta future
130Ipolita in terris, dotes cui contulit omnes
Ingenio Natura suo tribuitque decentem
Corporis et mentis speciem vultumque serenum.
Grata Deo soboles, toti gratissima mundo,
Alfonso de rege fluens atque a duce tanto,
135Quanta tuis populis dederis bona, quanta propinquis
Et quanta ausoniis tandem ventura colonis,
Non est posse meum describere: scilicet hec sunt
Perpetui monumenta boni, fortissima iugis
Vincula letitie, vallati atque anchora amoris.
140Principio adveniens orator maximus usque
Regem Albericus, magno comitatus honore,
Nomine dimissus sub carta et iuribus amplis
Principis anguigeri, mentes acque optima poscit
Federa per tedas et vincla iugalia iungi,
145Hoc pacto incipiens et scripto hoc ordine, quod sit
Ipolite Alfonsus dandus, quod Sfortia possit
Esse tibi, Elianora, tuus, dignissima, coniux;
Plurima dum suadet dumque ingerit ore diserto
Coniugiis causas: "Rex invictissime", dixit,
150"Quanta tuis magnis iungetur gloria regnis
Et sceptris vis quanta tuis, cum nobile toto
Imperium sit in orbe tuum, cum prelia reges
Et metuant tua castra duces! Nunc sanguine iuncta
Arma armis vicina tuis, totque addita tantis
155Efficient bello non expugnabile robur,
Robur inauditum nec longo a tempore visum,
Quanvis iuncta tibi regum tot sceptra ducumque,
Augusti imperium, comitum tot castra, cohortes
Et sint multa tuis demum coeuntia votis.
160Hec disiuncta loco veniunt spaciisque remota,
At vicina tibi et primo occurrentia nutu,
Obsequio stant arma tuo, fortissime princeps.
Eia, age, da requiem populis, da federa genti,
Ocia militibus, campos cereremque colonis
165Expedias, tandemque pio tua pectora celo
Confer et etatis da nobis tempora prime!
Qua poteris breviore via et meliore paratu
In Teucros aciem destringere, vel quibus armis
Romanum imperium tibi querere et inclita regna,
170Que tibi victa tuis subito ventura videbis?
Adde quod invictis Ligures ferre arma Sicanis
Et signis parere suis bellisque favere,
Non minus auxilium nec lege minore tenendum est,
Quam que constituit Sanctum vox ultima Patrem.
175Quare, age, da leges, vires et federa iunge,
Nosque animo connecte tuo, fortissime Cesar,
Letus ut imperio totus tibi pareat orbis
Perpetuamque sibi teneat gens itala pacem!"
Hactenus orator. Tandem pater optimus illi
180Pauca hec Alfonsus, gaudere his omnibus acque
Letitie adventum esse sue sanctumque videri,
Omnia consiliis gerere et sub tempore certo,
Discussa bene re praestanti atque ordine ducta,
Tandem oratori sua se responsa daturum,
185Que meliora Deus nostrisque fluentia rebus
Reddat et oppresso monstret nova gaudia mundo.
Cunque igitur totam hanc, animi moderamine fretus,
Maximus Alfonsus rem prospexisset et omnem
Materiam splendore suo et pia vota suorum
190Audisset visumque foret laudabile firma
Connecti ratione duces et federa iungi,
Firmavit tandem romano federe princeps
Coniugia acque animos vinclis nexuque ligavit
Perpetuis, faustoque datur sub sidere primum
195Inclitus Ipolite Alfonsus; tua, Sfortia, coniunx
Elianora tibi divino numine iuncta est.
Si cantare velim felicia gaudia magne
Parthenopes leteque sue solatia sortis,
Queve urbem festis tenuere insignia ludis,
200Maior erat nostris virtus tribuenda libellis
Cumque magis longo scribenda poemata cantu.
Sed tandem expediam paucis hec omnia. Magnus
Principio Alfonsus Capue dignissimus ipse
Efficitur princeps certoque sub ordine dantur
205Premia militibus, suntque optima munera suntque
Pro meritis pia dona, suis atque omnia demum
Que potuere diem rebus conducere letum.
Inde neoptolomos longo dedit ordine centum
Inclitus Alfonsus, quos, laute ut vivere possint,
210Muneribus cumulat, dat vasa argentea magnus,
Datque aurum, vestes et magno principe digna
Cetera constituit; mihi sunt mea praemia vati,
Qualia das claris, princeps invicte, poetis.
Post hec ingenti procerum maiore caterva
215Ipse Alfonsides atque Elianora per urbem
Ducuntur leti festam: sunt cerea tectis
Lumina cum tedis, sunt undique leta fenestris
Suntque via permixta iocis, suntque omnia plena
Fervida letitia; civem devincere civis
220Nititur atque animo pergit meliore videri,
Pro studio stat quisque suo cum carmine, ludos
Hic alios, aliusque suos superare laborat.
Preterea vario celum clamore tubarum
Undique concutitur, leto tibicina cornu
225Personat atque animos placido sub carmine mulcet;
Sunt hic et cithare, sunt hic et qualia quondam
Orpheus, ammissa mestus bis coniuge, nunquam
Instrumenta tulit. Sunt omnibus omnia leta,
Leta animis oculisque simul: tot gaudia celum
230Accipit et vultu ostendit sua signa sereno.
Regia post statuit magno convivia sumptu
Maximus Alfonsus claroque extensa paratu.
Ad cenam ut veniunt et regia pocula tandem
Ipsi oratores, per non sibi subdita regi
235Imperia adducti, regio quos altera nutrit,
Insigni sedere loco cum principe leti;
Hinc quoque, servata regali lege, sequntur
Et cum principibus comites equitesque ducesque
Postque alii proceres; fuit urbs hic inclita tota,
240Matrone domineque omnes: tibicina, cantus
Et genus omne soni per prandia leta fuere.
Repleti tandem varia sua lumina cena
Regalique cibo, comites, equites proceresque,
Matrone iuvenesque omnes compteque puelle
245Surgunt a mensa celeres aulamque patentem
Intrant inque vicem festas coluere choreas.
Iam sol, dilabens medio de vertice celi,
Prospicit occasum, stimulis et calcare fessos
Ducit equos certoque regit moderamine currus,
250Cum pater Alfonsus ludos pugnamque per urbem
Constituit proceresque omnes ad munera magnus
Convocat et festis ostendit gaudia rebus:
Optima victori statuit sua premia, legem
Dicit et arbitrium sub certo iudice ponit,
255Tum tres in medium pugne tabuleque magistri
Prosiliunt orbesque gerunt, quorum unus in armis
Fortis et adversas solitus prosternere turmas,
Cura ingens regum, prior est Curegula Iohannes,
Post baro prosequitur Muro qui sceptra ducesque
260Ante omnes ornat clarus, sed tertius alter
Andreas Gulielmus erat, qui matre sicana
Externo est siculus genitus genitore fuitque
Consilio regum virtute fideque receptus;
Ipsa ducis Calabrum domus hos tres inclita nutrit
265Consiliisque armisque fovet rebusque tuetur.
Hi tres magnanimi subeuntes arma vicissim
Armatos contra leto tenuere favore.
Magno hec ornatu et magno spectacula sumptu
Perficit Alfonsus: sunt hic insignia queque
270Ornamenta, auro et vario contexta colore
Et miris preclara modis, regesque tubeque
Adsunt et proceres festa ad certamina ducunt.
Ad pugnam ut veniunt equites et fortia iungunt
Corpora per campos, studio quicumque laborat
275Currere praestanti acque ictu meliore videri
Nititur in socium. Pater hec sublimis ab alto
Aspicit Alfonsus letumque ante ora duellum
Apponi frangique hastas in premia gaudet;
Ipsa iuvant proceres regum pia lumina et alte
280Impellunt animos maiori incumbere pugne
Intrepidosque urgent contempnere vulnera et ipsam
Crudelem necis effigiem. Succurritur hosti.
Cum fers ante oculos ventura pericula Martis
Et statuis fugienda tuos, laus ultima rursus
285Hec erit, ut reges videant tua proelia et ipsa
Leta per aethereos credant itura triumphos.
Matrone a muris, domine placideque puelle
Spectant et pavide fractis terrentur ab hastis;
Sunt et que celo faciunt sua vota precesque
290Prestant et lachrimis risuque iocoque tenentur.
Quatuor hic hastas forti sub pectore rumpit,
Ille alius totidem, numerum nec alter eundem
Complet et a posito scribuntur singula pugne
Iudice, victori ut recte sua laurea reddi
295Possit et a certa procedant praemia lege.
Hic seu sorte sua, sive hoc evenerit arte,
Bis septem Andreas Gulielmus ruperat hastas
Impiger atque operi vigilans firmusque manebat,
Ante nec explevit festos fortissimus orbes,
300Quam totidem totidemque iterum consumpserit et se
Perpetue dederit fame laudique perennem.
Arduus ut tenero residens in gramine pastor
Post iemem, prima subeunte estate, vagantes
Huc illucque suas per ameni pascua campi
305Sub cantu demulcet oves, foetumque patentem
Lanigerique gregis vestigia certa sequentem
Prospicit atque animo gaudens sua lumina pascit
Letaturque suo tranquilla per ocia fetu;
Haud aliter pugnam proceresque et cetera magnus
310Aspicit Alfonsus iocundaque pectora letus
Sub placido arridens vultu et sub fronte serena
Explicat et feste demonstrat gaudia mentis.
Fecerat officium lucis pater optimus orbi
Phebus et optatam duxere crepuscula noctem
315Invigilantque armis proceres; tunc inclitus ipse
Imperat Alfonsus poni certamina et alte
Prestanti sub voce legi cui laurea pugne
Et cui magnanimi debentur premia regis.
Tunc tuba confestim, vento sufflata canoro,
320Incipit et cunctis placido dat carmine signum;
Fit requies linguis, tenuerunt ora Quirites
Atque equites populusque omnis, stat quisque paratus
Iudicio et claras venturo porrigit aures.
Hinc praeco tales mictit de pectore voces:
325"Accipite, o proceres, quae sit sententia magni
Iudicis ad pugnam cum totos viderit orbes
Atque omnem recto descripserit ordine circum
Preclarosque ictus signarit: laurea pugne
Est merito Andree Gulielmo reddita tandem".
330Post hec Alfonsus, tanto satiatus honore,
Turba equitum multa laetus comitante recessit.