Bonifacio Veronese Verona saec. XIII in. - Perugia? 1293, Veronica, Veronica Veronica Veronica (Clelia Maria Piastra, 1954)

Celestes aditus et divi numina vultus
Miraque sub gracili memora miracula cantu
Alma meis assueta modis procedere virgo,
Quo regnum Armenie toto prefulserit orbi,
5Quid regina placens Edese deffugerit ortu
Quove fero ruerit Ierosolima casu,
Errores imitata suos, quo Roma vigore
Flagitio Christi mortique accesserit ultrix.
At vos hic nullo Muse diffidite cursu,
10Que nostros longe venistis ad actus
Huc adolescentes primis pubentibus annis;
Sed meminisse iuvet longo sudasse labore;
Vos alias aliasque tulit fortuna sub armis
Et varios Martis motus vidistis et iras
15Funestosque duces, aquilas et lilia campis
Eternamque aulam sacrataque templa Marie
Immensamque operum seriem tractusque profundos
Cesaridis prime vastique volumina gestus,
Lavanieque aule piscis ingentia stirpis
20Atque modos quos illa animis dimissa supernis
Ethereisque infusa bonis iam diva silebit.
Nunc melius sperate, dee! Deus ipse deorum
Ipsemet ostendit vestigia visa subire.
Rursus et hic nullo Muse diffidite cursu:
25Est qui deducet leviori remige puppim,
Castaliis perfusus aquis Guillelmicus heros
Cardinei Marci claro radiatus honore,
Missus ab astriferis vestra quoque sede vocatus.
Ipse diu vestros voluit cognoscere gressus,
30Ille diem petiit qua posset ad ista venire,
Ille modo lauros spectat promissaque serta
Ecce reservavit, quod non sperare licebat,
Donum grande satis. Vos hic ad culmina sancti
Presulis ac summi gremium deducet alumni,
35Qui nova lux mundo, veluti iubar, orbe coruscat,
Ut polus in medio celi stabilitus et axis,
Gregorius pater egregius Petrique liburne
Rex erat armeniis quondam dominator in oris
Abgarus; hic Casme genitus dictusque thoparca
Triginta ipsius regni vergentibus annis,
Tempore quo Cesar Tiberi qui nomina tradit
Regnabat terris pelagoque et finibus orbis.
65Iam deno octavo Phebo redeunte sub eius
Imperio, proh! quanta viris discrimina parta
Et casis obiecta suis! Namque Abgarus ipse
Illustris belloque potens astaque ferire
Doctus et ense sagax torquereque lora furentis
70Cornipedis qua vellet, agro diro arma pudore
Deserit. Heuge nephas! Hic nam, dum staret in armis
Adversus Persas dumque repugnaret et illos
Opprimeret belli motu, sibi potio vires
Astulit et virus diffusum in corpore vertit
75Naturam a cursu solito totosque resorbet
Humores, aliosque parat per devia gressus
Atque verecundos inhonesto vulnere cogens,
Aspectum vultumque eius, quoscumque per artus
Ingrediens quasi lepra ruens, sic ipsa premebat
80Potio seva virum. Quod mox desistere campis
Persarum et bellis, odiis ac hoste coactus.
Atque coactus adest magnum implorare senatum
Auxilium et celerem succursum gentibus eius.
Quo iussus properabat iter facundior inde
85Ananie, quem dena virum comitata corona.
Qui dum transiret nitide per menia luce
Prodigus audire Iesum quem fama canebat
Sistit et omne notat quasi mostrum celitus actum
Divinumque tenet. Sed postquam tanta notavit,
90Expedit accessum Romam sua votaque complet
Ac redit in patriam, donis a Cesare missis
Casmedi letusque subit iam tecta toparche
Cesareumque offert munus. Sed vulnera cernens
Invaluisse ducis nulloque iuvamine cure
95Restitui, doluit, planctu quoque flevit amaro;
Et cum materies foret incurabilis ipsa,
Ingemuisse magis fertur quia visibus ille
Horribilis fuerat facieque notatus in omni.
Unde Ananias vehementi turbine dixit:
"Ha rex quidne queror pro te medicina peribit
135Aut per te periit; pro te phisicalia cessant,
Pro te cura vacat, nec spes nec cura salutis.
En ubi robur inest, pater o fortissime quondam
Armenie gentis, speties et forma sereni
Vultus, illa tui regum solertia summa
140Ac agilis virtus. Memoro cum missus ad urbem
Romam fuerim quod apud Bechel ecce propheta
Unus erat vidique illum, miracula scripsi
Que faciebat ibi, signavi hec margine carte:
"Hic verbo tantum langores undique curat
145Et morbos, cecos inluminat, atque caducos
Sanat et infectos et suscitat ipse cadaver.
Huic Ihesus est nomen; qui Christus dicitur hic est,
Quem coluere Magi cum stella apparuit orbi,
Quos dudum tecto memini vidisse sub isto,
150Cum thus et mirram ferrent aurumque vicissim
Illi, quem Christum verum credidisse feruntur,
Quem totiens vidisse optas". Sic fatur et ardet
Talia talem facientem signa videre.
Casmedos promptus legatos eligit, unus
155Quorum Ananias scriptis munitur, Elyam
Visitat atque viam longam conducitur hospes
Atque fatigatus duodena actusque dieta
Urbe Edesa patriaque sua regnoque relicto
Casmodis vectus in armis et curribus ibat
160Quatrigisque altis patrio de more per urbes.
Iamque iter expediit, gavisus in atria tendit;
Anxius atque libens ubi sit Ihesus ille propinat
Bethanie; Christo occurrit, pronus adorans,
Clamque autem cupiens complere edicto thoparchie,
165Conducto pictore, studet comprehendere formam
Ipsius et faciem; facies variatur at illi:
Nunc iuvenis, nunc ille senis puerique figuram
Insinuat; sic ipsa manus pictoris hebescit
Inscia quam teneat formam. Miratus, in ipsa
170Effigie cessat. Sed cum iam venerit hora
In qua clarificet Natum Pater ille beatus
Ierusalem Ihesus venisset luce secunda,
Procedente die sexto, ad pascalia festa,
Ut celebrare solet iudeus, respicit ardens
175Tunc Ananias in Christo et pictor et omnis
Qui secum fuerat turbas puerosque sequentes
Christum cum palmis cantantes altius hymnum
Illius et pedibus sternentes gramina, flores
Ac frondes viridesque herbas vestesque decoras
180Impositumque asine magnis cum laudibus orant;
Gamalielis ubi descenderat ille sub aula
Ac acies hinc omnes circumdare vise
Pressurasque graves veluti in certamina ducunt.
Ipse Ananias ipsumque aurire requirens
185Cum sotiis, instatque precum dulcore Philippo
Ac simul Andree quod eis orare liberet
Atque videre Ihesum, certantque et tradere scriptum
Rege Edese missum. "Tunc quisquis - apostolus inquit -
Illa Ihesu gaudetque Ihesus, sic ore profatus:
190"Huc sinite huc accedere: venit et hora
In qua clarificer" - mansuete exaudit et illos
Inspicit et scriptum, cuius tenor ac ea forma:
"Abgarus en Gasme genitus clarusque toparcha
Ipse Ihesu Salvatori tibi mitto salutem
195Auditu et fama micat per clymata nostra;
Quod tu signa facis que non fecere prophete,
Quod tu non herbis, sed verbo languida curas
Ac revocas animas in mortua corpora fusas.
Cur secum teneo quod sis Deus ipse vel eius
200Filius, accedas et cures ulcera nostra,
Dignatusque veni veniamque impende labori
Quesito zonamque tuam patriamque relinque
Ierusalemque focos, ingratas effuge gentes
Sollicitosque cibos et desine cultibus atris,
205Momentis vite dubiis novitate canente.
Rumor ubique sonat, regionum fulminat aures
Quod te persequitur tua gens, iudea caterva
Nec sinit esse loco, nec paci tempora prebet;
Ergo tibi placeat nostras inquirere sedes
210Ac nostros revidere lares tibi nostraque regna
Urbs Edesa est, que, parva licet, tamen extat honesta;
Sufficiens nobis, regnum quoque divide tecum".
Hanc ubi prospexit Ihesus, ordine tali
Imperat inde Thome demum rescribere regi:
215"Ecce beatus ades: cum me non videris ipse;
In me credidisti; sed scriptum est vatibus olim:
"Qui non viderunt quam qui videre professi
Me fuerint credentque magis viventque perennes
Hii mecum semper preclare lumine fusi".
220Ast super hoc equidem quod te vidisse venirem
Est opus ut faciam hec que a Patre recepi,
Post hec assumi; sed postquam assumptus ab illo,
Unum ex discipulis tua qui nunc ulcera curet
Et tibi qui vitam tecumque morantibus addat
225Mittam; propterea benedicta sit urbs tua, regno
Pax et palma tuo vigeat, cadat hostis ab ipso
Et quicumque nocens". Ut fatus talia, pannum
Exposcit qui sicut olor candore nitescens
In pallore auri positus giramine comptus
230Margineos circa fines similatus ut ostrum,
Traditur Ananie quasi flos pulcherrimus, instar
Lactis habens medio niveaque albedine splendens.
Postquam illum accepit manibus speculatus et ipso
Prothrait in vultum rore ac sudore fluentem:
235Imprimitur pannus facie retinetque figuram
Effigiemque suam, similisque resultat imago
Illa eadem que forma fuit, spectante cohorte.
O mirum! Iam quale Dei lux unica spera
Spesque indeficiens virtutum gemma, columna
240Roboris,...".
.........sed denique vultum
330Quem iam totus habet Veronica nomine mundus
Quemve vocant alii Sudarium et agmina clamant,
Urbis idem crebro solent utrumque vocare,
Collectum strictumque simul totumque plicatum,
Dat Ihesus ecce Thome qui dictus Didimus, ipsum
335Tradat ut Ananie facieque stupescat in illa
Ac regi ferat Armenie speretque salutem
Ex illo visu viso, dum nuntitus illuc
Nuntius ille Dei divinus Apostolus ibit
Instructurus eum fidei vestigia sancte,
340Culturamque sacram, vitam huic animamque daturus.
In melius sic visa tenet tunc Didimus orans,
Expansis celo palmis oculisque levatis
Ad superos, tremuit, Christo laudesque resolvit
Ac Ananie summo pro numine tradit
345Una cum scripto vultum; sibi queque renarrans,
Ananie vero gratulatur. Munere sumpto,
In patriam remeare studet; velotior aura
Maturat gressus, clara comitatus ab ala,
Ac repente subit Mesopam seu nominandam Iudam
350(Inmutans quid, Nurca hodie sub nomine gaudet),
Non assuetam aliquem laribus tractare forensem,
Non aperire fores nisi quis sciretur et unde,
Advena sive hospes, nisi temtaretur ab omni
Parte sui, nisi lata prius custodibus extra
355Linqueret, ausus erat; per menia proxima nullus
Protinus iret extra nec tutos tendere cursus,
Ni totus fortasse foret notissimus hospes.
Ast Ananias super hiis formidine motus,
Circuit exterius Mesopam sua menia laudans;
360Inspector cernit latebras parve fenestre;
Imponit velum muro, lapidique subacta,
Nocte reconmendat; socios petit atque requirit,
Hospitium cenamque iubet, post ocia ducit,
Ut plereque solent acies divertere castris,
365Postque cibos ambire locos spatiosaque campi
Que digestivam procurant ducere summam,
Ac redit in tectum captusque sopore quiescit.
Ut nox facta aderat, fulgentia sidera terris
Prestabant somnos indicta silentia turmis.
370At vigiles quibus ipsa fuit custodia castris
Terrentur vidisse nova per menia lucem
Perque situs alios, quantum sua menia prebent,
Et legem mutasse deos et tempora credunt
Cumque infortunis fortunas esse novatas
375Celorum cursusque omnes et apertius orbem
Octavum speramque aliam lucere figuris.
Hac et imaginibus iam talis opinio mentes
Verterat atque Deum dena sede fuisse,
Angelicas alias animas huc celitus actas
380Terrarum fulsisse locis ac extimat aliter
Huc Christum venisse a gente prophetam.
Hac referunt alii quod sit coniunctio divum
Qualis non fuerit magnis fera secula servans.
Auditas rursus voces et aere cantus
385Expallentque magis pallentia et agmina stratis
Exiliunt, trepidata ruunt, amentia fiunt
Supplicibus votis animisque precantia divos;
Ast ut more suo roseis Aurora capillis
Apparet terris solitoque relucet in orbe,
390Mox nitor omnis abest, cessat pavor, alta quietis
Spes manet afflictis et post infusa timorum
Solamen gratum, post fata minantia vita
Intellectiva - servataque gloria maior,
Est Mosope letus; siquidem post talia visa
395Ananie presto surgit tacitusque foramen
Exposcit velumque capit numenque repostum
Amplexus reverenter abit secumque reportat,
Perventum ad partes Edese quam ethesia vulgus
Clamat et Armenie nunc incola quilibet Urta
400Communi sub voce vocat; gravis unde tumultus
Armorum, strepitus equitum peditumque furores
Audiri sevusque fragor labentibus alis
In bellum et strages cedesque vehentibus altas
Atque ruinosas ictusque bipennis et ensis;
405Fulmineas iterumque manus descendere campis
Callibus atque viis hostilia signa superbis
Motibus Anane persenserat: unde veretur
Flagrantes turbas truces per menia fusas;
Invasisse etiam lassi munimina regis
410Credebat, quamquam non credula fama vagetur
Non satis est hominis credi quod subiacet auri
Et quod percipitur dubiisque imponere sensum,
Ancipites vitare metus casusque futuros
Laude fuit non ecce minus. Sic tanta pavescens
415Anane provisor ait: "Mox tollite vultum,
Impressam panno faciem visumque colendum!
In puteum lassate, precor, dum summa malorum
Ac audita strues tantorum finis et hora
Notitie fuerit; nosmet servemus et iras
420Incursusque feros certantibus ire sinamus
Cedamusque vie, dum transeat ista sonora
Bellorum rabies excusat nos iter armis
Nosque labor servis prohibet submittere telis.
Venimus in partes urbis pro quis pudor esset
425Si labor incassum cederet iste peractus".
Sic ait et geminis collectis inde lapillis
Inponit velum mollique ligamine nectit
Ac iacit in puteum multum non ille profundum
Vicinumque vie qua quis viator ad undas
430Sepius herebat speculans et pocula sumens;
Qui quasi sex Edesa distabat milibus urbe.
Inde per anfractus sulcorum et devia rurum
Anane graditur, donec pertingit ad urbem,
Dumque aditus Edese tremulentus et anxius intrat
435Confestim inquirens si rex sit sospes et eius
Curia, si turbe solida iam pace fruantur,
Siqui hostes fuerint adversus regis honores,
Sique acies temere stomacataque siqua inventus
In dominum. Cui civis ait: "Nisi pares amores
440Et nisi vera salus concordia notaque regi
Gentibus atque suis". Sic letus ad atria tendit
Regis et ascendit, turba comitante frequenti,
Et regi caput inclinat profertque salutes;
Christi scripta parat seriem declarat et illi;
445Rex ubi que Christi narravit epistola legit,
Vertice demisso, converso et vertice terre:
"En Christi servus! - dixit - cartamque reposcit
Ac aperit illam; quotiensque relegit,
Mille sibi lacrime cecidere in pectus et ora
450Et crebri rumpunt singultus fletus et undat.
Letitiaque animi perfusus, cimbala iussit
Atque tubas tangi, ludos placidasque coreas
Educi, clerumque suo de more vocari,
Succendi tedas, faculas et lumina ferri,
455Que fuerant nivei, rubei viridisque coloris
Nobilibus delata viris; sed vulgus et ala
In numerum flammis comitans ardentibus ibat.
Ut ventum ad puteum, descendit doctus in undas
Anane socius, splendentia lintea lustrans
460Emersus reperit secumque reversus ab undis
Descendit madidum resolutum unoque lapillo;
Dimissa vero facies impresserat ambos:
Hinc silet formaque sua formaverat illos.
Unus enim puteo reliquus populoque remansit.
465Pannus at ut radius consurgit margine terre,
Gentibus ostensus; tantus quoque fulgor in illo
Ut non cernantur flammata lumina luce.
Pronior accedit gavisus in agmine primus
Rex putei potator aque cum quodlibet Ergon
470Rexque ibi subiectus humeris sat flebilis orat
Ducit et in vultum speratque salute potiri
Atque superponit capiti capitisque corone;
Spem cernitque suam sola salvatus ab hora
Illa qua vidit potuit manibusque tenere
475Formosam Tanti faciem. Sic inde recedunt
Squamose tunice putredo et queque vorago
Defectusque eius; remanet caro florida secum,
Qualis adest infantis enim sub limine vite;
Producti tenebris in mundo qualis ad alta
480Cumque volat virtus aquile renovata sub estu,
Talis erat talisque hodie iuvenescere cepit
Virque novo factus. Patriam remeavit in urbem
Thesauris condens propriis vela inclitus vultus,
Et tale regnans hostis per tempora victor.