Petrarca, Francesco Arezzo 1304 - Padova 1374, bucolicum carmen, bucolicum carmen buc. bucolicum carmen (A. Avena, 1906)

^1
2 Dulcior his silvis, et gramine dulcior arvi,
Gratior his antris, et gratior amne sonoro,
Huc modo, dum sum solus, ades, mea nobilis Epy.
³ Nulla dies, Mitio, nostros abrumpat amores,
5Nulla dies gremio caput hoc disiungat amato:
Ultro adsum, semperque adero, nec sponte revellar -
⁴ O mea (nam dulce est animum exonerare loquendo)
Quid michi nunc stomaci reris? Precordia quantum
Fellis habet sparsi! Mordax modo Pamphilus acri
10Perculit incautum penitus, pupugitve querela,
Multa minax. Absentis heri sub fine pavorem
Obtulit intrepido; fortem fortissima contra
Frons stetit hec. Nunc, cara comes, tot dulcia mecum,
Tot letos partita dies, partire quod instat.
15Ne pigeat, numeremus oves, numeremus et hircos.
Seu gravis iste redit, seu forsitan ille tremendus,
Vera licet fictis pretexere crimina verbis;
Stet modo frons eadem, conceptaque formula fandi.
⁵ Lanigerum quodcunque pecus servare solebas
20Mors rapuit, vel morbus habet; per gramina ripe
Pascitur alterius quicquid superesse dedit fors.
Febris iners, scabiesque tenax, violentaque tussis
Iam vacuos populantur agros; premit horrida sudor
Mucidus, et rigidi configunt tergora dumi.
25Tutius abfuerint, ne furtim leta pererret
Mesta lues capita, et serpens per ovilia pestis.
Cetera nosse datur, refer huc tua lumina tantum.
⁶ Perge meum culmen, mea spes, mea tota voluptas.
⁷ Ille, procul fulvo quem cernis ludere tergo,
30Vertice conspicuum, setis cui discolor albis
Barba genas mentumque tegit, per pascua late
Noscitur immitis, frondisque petulcus et herbe.
Hunc etiam cupide metuunt perferre capelle,
Sic duras tenerasque tegit, sic pondere toto
35Irruit, incumbens miseris, Veneremque nec ullam
Respuit. Haud proprie fit segnior inde marite,
Que paribus signata notis et concolor illi est.
Ipse quidem, luxu immodico lassatus et annis,,
Iam senuit; sed dura fero recalensque senectus.
40Ille procax, parili totus licet ardeat estu,
Viribus haud paribus fruitur; tamen omnia turbat
Septa furens, nullasque sinit dormire quietas
Somnifera sub nocte capras; sed ovilia circum
Hunc animus, non sanguis agit; dumque aspera prensat
45Colla, parum stabiles fregisse per oscula dentes,
Cernitur, et vocis paulatim perdidit usum.
Quem, quotiens video, subitus quatit ilia risus,
Ut fragilis dumeta petit, crebrosque himeneos,
Et Venerem gelidis ardentem naribus omni
50Tempore suspirans, inamenum spargit odorem.
Tertius ille autem, distortis cornibus, atra
Luxuria effervens, teneris male temperat edis.
His multum debere memor grex ipse fatetur;
Horum namque licet circum presepia natos
55Enumerare leves, atque agmina multa nepotum.
Ille, piger senio, torpet; tamen integer olim
Ludere clam solitus, virides nec spernere frondes.
Nunc iacet et celum spectat. Premit arduus ille,
Proceris gaudens per silvam insistere ramis.
60Permeat hic valles, longinquaque rura peragrat.
Esurit ille rubos, fulgentibus imminet undis,
Nec toto satianda Tago sitis arida fervet.
Ille ferox animi est, et torva fronte minatur.
Ecce duo obnixis qui sese cornibus urgent;
65Sepe graves silvis olim excivere tumultus,
Nunc multo graviora parant, atque omnia turbant.
Ecce duo morbo impliciti: Niger iste quiescit,
Candidus ille silet; scabiem fricat ille vetustam.
Ille quidem, toto quem cernis ab agmine solum,
70Natura generosus erat; sed, non sua tondens
Gramina, sollicito tacitus terit avia gressu.
Huic hostis generosus item, sed fractior evo,
Contigerat; mors alterius certamen utrinque
Conclusit. Non ille vadum torrentis aquosi,
75Nec iuga saxosi timuisset carpere montis.
Dux gregis ille fuit, dum nostra reliquimus olim
Pascua; primus iter rapidum per lubrica flexit,
Hortatus sotios; mox cetera turba secuta est,
Unde diu letos vacui deduximus annos.
⁸ 80Quid non longa rapit, seclis fugientibus, etas?
Decrevit grex ecce situ: Que culpa? Quis error?
Immortale homini nichil est; moriemur et ipsi.
Ludere consilium, nec euntis temporis horam
Perdere segnitie, curasque repellere inanes;
85Ni forsan tibi nunc aliud, dilecta, videtur.
⁹ Prorsus idem: Quid enim restet? Que meta malorum?
Ambiguum, licet ille gravis promissa minasque
Iudicis inculcet, res pendet; ludere prestat
Interea, et primam morti subducere partem.
90Quam sapiens sileo (semper tibi fida profecto
Hortatrix, atque una, fui) presentibus uti
Et gaudere bonis, fato mandare futura,
Blanditiis profugam assiduis revocare iuventam
Et retinere manu, properanti obstare senecte.
95Sed, si tangit amor pecoris, muliebribus aurem
Consiliis adverte tuam, nisi forte pudori est.
¹⁰ Dic, mea, dic, requies, thalami dic gloria nostri.
¹¹ Hos tibi fecunde matres peperere: Quid heres
Sanguine in externo? Veteri nova cornua serto
100Floribus ex nostris ornabimus. Ipse latentem
Pamphilus haud noscat fraudem; nec degener istis
Sanguis inest, humilisque gregis vestigia servant.
Liquitur hic luxu, non pinguia pabula desint
Coniugiumque frequens; implebit ovilia solus.
105Errantes studet ille senes transcendere cursu,
Et facit. Ille gregem longe post terga reliquit.
Aspicis hunc tumidum? Meditatur prendere truncos
Mordicus, et vacuas cornu iam verberat auras.
Mitior hunc vultu sequitur; michi crede, sed ille est
110Sevus et hirsuto multum truculentior apro.
Me spectante, parem spoliavit coniuge nuper,
Et potitur camuris nunc naribus ac pede torto.
Illum inopem, pavidumque procul per saxa fugavit.
Hi turpes, rerum indocti, latitare videntur;
115Sed sine consuescant, discent tot multa magistris.
Hi duo - Quid reris? - fatales dulcibus uvis,
Iam pingues, mustoque graves; hos, pelle revulsa,
Persolves leso (venient trieterica) Bacho.
En tibi par aliud; ratio famuletur amori,
120Dignum laude licet, blandis prope lenius agnis.
En quoque par longe varium; pratum ille modesto
Dente metit, ramos patulos vorat alter hiatu,
Teque tuumque gregem rauca qui voce fatiget,
Meque fugare locis informi murmure possit,
125Spumeus ac frendens, tunsoque simillimus urso.
Hos tibi romulei miserunt gramina saltus;
Cetera de nostris veniunt tibi gaudia lucis.
Hinc alii, atque alii accrescent; fors prona favebit.
¹² O pecudum decus eximium, reginaque silve,
130Perge, age, iunge greges, et cornua flore rubenti
His quoque circumda; grex esse videbitur unus.
Hunc tamen oblita es; numeris ascribe merentem:
¹³ Invisa regione satum, quem florea vallis
Paverit, et nostri spretorem miserit arvi:
135Pellicis imperio premimur; moribundus et unus
Introeat, spatiumque brevis non expleat anni.
¹⁴ Iram frange, precor: nil unquam tale iubebo.
Iam tranquilla redi, quoniam res magna peracta est.
Pamphilus ut redeat, iustas licet arte querelas
140Abstulimus, tacitam mestus sili sorbeat iram.
¹⁵ Multa quidem curis dedimus, iamque hora quietis
Nos vocat. Accelera; glacies premat hispida colles,
Brachia nos nexi, molli iaceamus in ulva.