Qui regni lacerator erat fusorque cruoris
Impius humani, terram foedavit et aras
Sacrilegis manibus, crudeli caede suorum;
Omnia quique simul sternens hominumque deumque
5Iura, sibi postquam quaecumque licere putavit,
In scelus omne ruit, Minoia foedera pactus,
Musa refer. Nec vana peto: da litora puppim
Poscere currentem pulsam felicibus auris.
Viderat hoc regnum placida sic pace potiri,
10Fulmineae peperere manus quam principis olim
Magnanimi dextra sceptrum regale gerentis;
Indoluit, sensitque suo sub pectore flammas
Invidiae: stimulis his exagitata, sorores
Advocat Allecto, monstrum furiale, sub umbras,
15Conciliumque iubet. Pariter coit improba turba:
Innumeraeque, Erebi pestes, deformeque vulgus
Undique dissiliunt. Livor prior omnibus atrox
Irrupit, nigra sparsus fuligine vultus,
Lumina torva gerens, alienis anxius amplis
20Rebus, et obscuris et fatis laetus iniquis.
Et Timor infelix, adsunt cui mille ministri,
Mille micant oculi nullam quibus atra quietem
Nox dare consuevit. Genitrix Discordia belli,
Armisonis sociata viris: a pectore cuius
25Omnis abest pietas procul et clementia, tantum
Sanguine vipereo crudis nutrita sub antris.
Sicca Fames, cui laxa cutis, faucesque cadentes,
Triste et inane caput prona cervice, rigentque
Marmorei dentes, vacuasque exuta medullas
30Ossa patent; fluxaeque genae, cava lumina, pallent
Labra simul, quales tenebris decet esse creatas
Horrificas umbras. Hanc incurvata Senectus
Est humili comitata gradu, iam proxima leto,
Iam matri reddenda suae; cui pectus anhelum
35Surripit enixam magno conamine vocem.
Et Tremor; et Pallor; semper cognata Senectae
Suspicioque levis, rebus male fida secundis;
Impatiens Murmur; moerens cum murmure Luctus;
Semper in omne nefas praeceps scelerata Libido;
40Semper avena auri, flagrantior ignibus Aetnae,
Non contenta suis, alienis fervet habendis.
Deterior sequitur perflata Superbia, denso
Circumfulta choro scelerum; sed proximus ibat
Fastus, et Ambitio. Vesana Audacia magnos
45Non passura viros et despectura. minores,
Caeca sui, fidensque nimis, bacchatur ubique
Quo furor arripiat, vel quo violentia pellat;
Culminibus non laeta suis, maioribus instat,
Condere si valeat caput inter sidera, summos
50Dectractura deos, si tanta potentia subsit.
Blandaque Proditio gestans sub pectore vulpem,
Docta quidem versare dolos et Factio fallax,
Pervigiles longo sociatae examine curae:
Et tandem veniunt reliquae, quascumque dehiscit
55Nunquam Tartarei Ditis saturata vorago.
Assidunt omnes, ignita sedilia complent;
Atria collectis pro monstris tota tremiscunt.
Expectat scelerata cohors quid curia mandet.
Mox stetit Allecto, diris stimulata venenis
60Irarum: qualesque gerat sub pectore flammas
Corpore tota patet. Concertant anguibus angues
Concutiuntque caput (confundit sibilus auras)
Et linguis sese feriunt utrinque trisulcis:
Ex oculis vibrare faces rabiemque cruentam
65Conniciunt, rictusque truces ac fulgura cernunt,
Qualia nimboso crebrescunt aethere terris,
Dum cupit iratus demittere Iuppiter imbres.
Naribus at patulis teter vapor igneus efflat,
Ceu sub nocte iacit rupes Aetnaea favillas,
70Aut etiam ardenti dum fervent aera camino
Esse genas, folles tumidos, quibus ignea tela
Mulciber exitio posset conflare gigantum.
Horrida terga rigent; triplici stant ordine dentes
Sanguinei, quos una fames explere cruoris
75Humani poterit, saevis si pascitur Hydris.
Pallaque caeruleo contexitur angue; cerastae
Ima tenent, lambuntque femur stimulantque veneno
Et rabido faciunt populum vexare furore.
Anguiferos igitur postquam post terga capillos
80Reppulit, et diri patuere horrentia monstri;
Tergeminas quatit illa manus, ter fulgura vibrat,
Ter caput omne girat, ducit ter lumina circum
Ferrea. Tartareo totiens quoque mugiit antro,
Ut solet indomitus letali vulnere taurus
85Saucius et morti per devia proximus errat.
Claustra tremunt et monstra pavent; plebs murmurat omnis.
Horrifica tum voce tonat sic murmura presso,
Conceptam rabiem promens et corde dolorem.
"Quaenam tanta novat nostros clementia mores?
90Effera quae nobis pietas praecordia palpat?
Sic mites humilesque sumus? Sic corda tepescunt?
Frustra equidem monstris tot corpora nostra teguntur?
Frustra etiam furiale malum populique ruina
Dicimur, ad solitas si tendere brachia vires
95Desinimus? Nostris igitur iam intendite verbis.
Pro dolor! En iterum redierunt aurea mundo
Saecula: Parthenopes regnum sic pace quiescit.
Arma silent; terris iterum concordia venit;
Cum pietate fides late quocunque vagantur
100Absque metu, quondam fuerant quae ad sidera pulsae;
Et terrore suo vitiis Astraea recisis,
Audaces liquidum delapsa per aera frenat
Legibus explicitis, quas ferrea merserat aetas;
Tutum noctis iter: nemo insidiator oberrat,
105Nemo nocet. Tranquilla quies placido omnia cursu
Ire iubet. Iam dives opum requiescit arator
Et picturato iam ludit pauper in ostro;
Cultibus arva nitent: totos Ceres occupat agros.
Sed galeae nigra squalent rubigine ferri;
110Classica nulla fremunt: pacata est cum mare tellus.
Miles arat: duri capiunt heu vomeris enses
Effigiem, tantis qui cladibus ante micabant;
Torpet equus, quondam primus qui in bella ruebat
Tigride mobilior, tenui pernicior aura,
115Acrior Harpyis, fosso truculentior apro.
Heu nimium, pergrande nefas, nova moenia surgunt!
Ducit quisque chorum, celebrant trieterica Baccho,
Atque alternatim cantat cum pube senectus.
Hi super astra ferunt nomen regale decusque
120Alphonsi, quo parta quies sub principe regno
Tanta fuit; canit ille deus, deus alter Olimpo
Emicuit nobis, potuit qui aequare Tonantem
Maiestate sua, cuius vaga fama triumphos
Italiam complens molles transvexit ad Indos.
125Consulite his rebus; quod sit decernite tanto
Conventu dignum; nobis mala tanta parantur.
Namque ego, si praesim forsan furialibus iris,
Per caput ipsa Iovis iuro, Stygiamque paludem,
Non patiar tam grande nefas impune vagari:
130Experiatur enim, vario discrimine rerum
Regnum Parthenopes, mea magna potentia quid sit.
Me penes arbitrium confundere cum mare caelum,
Et tenebris violare diem, Stygiaeque paludi
Mergere nascentis radiantem lampada Phoebi,
135(Inque chaos redeant sine lege sine ordine primum
Omnia mista simul rursus) mutare vicesque
Quoque meant, tandem solito praevertere cursu.
Et non id potero tantis invadere regnum
Artibus? Et patrios enses miscere cruentos?
140Sunt pharetrae, sunt tela mihi celeresque sagittae;
Spicula sunt diris serpentum imbuta venenis;
Innumeraeque faces, quibus urere flumina possem".
Dixerat: et postquam valido ructavit hiatu,
Infecit tenebras effusi tabe veneni.
145Concussae tremuere Deae: subit horror in omnes
Pestiferas umbras, et secum quaeque volutat
Premere quid tanto liceat sub pondere rerum.
Pars face, pars gladio regnum iubet esse petendum;
Indicit pars una luem; pars maxima nigris
150Delendum Stygiis; incerto murmure vulgus
Sic scindebatur, tumidum ceu murmurat altum
Concussum validis ventorum flatibus aequor.
Horridior surgit spumis furialibus ardens
Una soror, magni qua iam periere potentes.
155"Me petit iste labor, fatur, si rite Megaera
Ipsa vocor, nomenque meum si territat omnes
Heroas; nec vana loquor, mea facta probabunt.
Succubuere mihi quae ingentia monstra domarunt
Herculeae vires: potuit sentire parentis
160Concubitum Thebanus herus, nataeque Thyestes,
Me duce; sic nostro repleta furore noverca
Arsit in Hippolytum, nostra quem Theseus arte
Insanus phocis, patrios oblitus amores,
Tradidit indomitis: vidit quoque funera nati.
165Quid moror in tantis? Monstri furor ille biformis
Noster erat volucri traiecti terga sagitta;
Noster erat furor ille, truces quo moenia fratres
Prostravere duo, quo matris natus uterque
Sanguine permaduit: quorum phegeius ensis
170Unum hausit, fidus cognati sanguinis ultor,
Non memorem, Theletusa, tui fera iussa mariti,
Foemineae prolis pietas a pectore cuius
Abfuit. Immiti sunt haec patrata furore
Cuncta meo, sint parva licet. Graviora supersunt;
175Sed numerare vetor. Quorsum mea verba, profanae,
En referam, o sociae? Tantum compescite murmur.
Prodigium ferale nimis tenet una Tarenti
Tellus, Hyrcanis quo non est bellua silvis
Dirior, aut certe nec densa, per avia saevit
180Aemoniae; celans hominis sub imagine falsa
Quod furit (et rabie candet genus omne ferarum);
Horrendum monstrum, cui nil nisi membra ferina
Defuerint, dignum caecas habitare cavernas.
Hunc peperit Gorgon, monstro genitore triformi,
185Infernis tenebris: Stygiae mersitque lavandum.
Excepi gremio tenerum, parvoque mamillas
Tisiphone dedit una soror tumefacta venenis.
Ast ubi creverunt immani corpore vires,
Caede hominum sparsae nutrierunt hospitis arae,
190Terque quaterque die rabiem satiare cruentam
Vix poterat. Sed nunc animi cognoscite morbos.
Saevitie fervet, caecaque libidine lucri
Carpitur: auriferi quem non expleret arena
Pactoli, non unda Tagi pretiosa rubentis,
195Nec quam Sidonio contexit murice gemma
Litus Erythraeum seu dives suffocat Hermus,
Nec tandem quas mollis Arabs facilisque Sabaeus
Fundit opes, aut terra tenet, seu possidet aequor.
Ardet amor maiore siti, quam copia rerum
200Exhaurire nequit: verum scelerata libido
In facinus quodcumque rapit celerique rotatu
Praecipitat; docet illa dolos artesque profanas
Et risu simulare fidem, fraudumque venena
Protegere, et ficto rabiem subtexere vultu.
205Blandus, adulator, varius: cui mille nocendi
Sunt artes, sunt mille modi totidemque sagittae
Letiferae sub veste latent, ac simplice cultu.
Non generi parcit, nulli sua iura sodali
Reddere pro minimo ducit violare fidemque;
210Non satis ipse sibi fidus, pia foedera rumpit
Humanae sortis, qua conciliantur amores.
Occultis odiis premitur, tacitisque flagellis
Uritur invidiae, sub pectore tanta superbo
Ambitio regnat, totum quoque sternere mundum
215Esse parum fortasse putet tanto ille furori.
Flectitur ad miseros nulla pietate, deosque
Spernere vile nefas ducit temerareque sacra;
Non maiestati paret: regale decusque
Despicit elatus, proceres et quosque protervus.
220At quoniam variis festino involvere regnum
Turbinibus, longo non plus sermone morabor.
Improbius nihil est aut hoc sceleratius uno:
Hoc ego prodigium terris populique ruinam
Obiiciam regno, certe caput omne malorum
225Et scelerum summam, praedae cupidumque tyrannum,
Arbitrio si sit res haec accommoda vestro."
Vix ea finierat, magnis cum plausibus omnes
Exultant; dictisque fidem votumque dedere
Unanimes, validisque replent ululatibus umbras.
230"Ite, ait Allecto, tenebris adducite nostris
Semiferam prolem, clarum impietate virumque;
Signa ducis capiat; nostrum dignemur alumnum."
Nec mora: surripiunt iussae furialiter umbrae
Ad Stygias, sistuntque palam. Timet ille feroces
235Aspectus. Canos absumpsit flamma capillos,
Et tremulos Erebi pepulerunt frigora dentes;
Diriguit totus, rugas contraxit aniles;
Pallida vibratis nutabant ora venenis;
Defluxisse genas faucesque haerere palato
240Iam videt attonitus. Sanguis vix corpore mansit
Effeto: velletque loqui, sed pectore ab imo
Enixam vocem gelidus pavor occupat omnem,
Qualis habere gravem putat inter somnia molem
Arreptus sommo resupinus, seque fatigat.
245At postquam subito rediit vigor: "Accipe, dixit
Allecto, ius omne ducis, vexilla capesse;
Dirue Parthenopes regnum, quod bella minatur
Iam pridem nobis; socialia foedera rumpe;
Ante nec a tantis liceat desistere coeptis,
250Stamina conanti quam tristia fata recidant.
Belligeris comitatus eas ductoribus istis
Ante alios; nec te parva statione relinquant:
Plura quidem bello possunt. His utere nostris
Viribus, his armis hostilibus irrue castris.
255Hinc Odium praesit dextra, Furor inde sinistra;
Impietas, stipata suis, praeeat ense cruento;
Insidiae tacito gressu tua signa sequantur,
Proditioque latens et blando subdola risu;
Partarum populator opum, qui semper habendis
260Fervet, Amor fastusque procax fera signa gubernent;
Et tandem scelerum quicquid possedimus omnes,
Unus habe: gressusque tuos comitetur Erinnys.
This text is part of:
Click on a word to bring up parses, dictionary entries, and frequency statistics
Tarentina (G. Martucci, 1899).
This work is licensed under a
Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 United States License.
An XML version of this text is available for download, with the additional restriction that you offer Perseus any modifications you make. Perseus provides credit for all accepted changes, storing new additions in a versioning system.