argumentum encomiastici quinti
Brugae, cum ueniam dedisse RegemLaudauere, statim Deos precantur
Pleni laetitiae, subit parentis
Tum Rex castra senis; statim cateruae
5Gratatum ueniunt. Subinde uates
Blanditus cytharae, bene ominatur.
Cum primum Brugas regem exorasse precando,
Atque illum cunctis ueniam pacemque dedisse
Fama tulit, sensim totam uulgata per urbem;
Continuo laetis implent clamoribus auras,
5Ingeminant uoces, respondet uocibus aether,
Laetitia incedunt, Regique ex ordine grates
Vicatim soluunt, et gaudia summa fatentur.
Hic uos Castalides precor aspirare sorores,
Vltima fila sequor. faueas mihi Caesar Apollo,
10Si tibi laeta cano. Votis et thure Sabaeo
Incendunt aras, uelantur templa per urbem
Fronde sacra, promissa suis cadit hostia uotis,
Sacra ferunt nostrae fidei de more per urbem.
Nunc alios hominum uultus, aliosque uideres
15Nunc habitus, uacuum laetus ferit aera cantus.
Sic cum uesani turbarunt aequora uenti,
Aut pluit imbre diu, fugiant si nubila coelo,
Et cadat unda maris, redeat lux alma, diesque,
Illicet exoritur uolucrum concentus in agris,
20Tunc alii motus animorum, et nobile terris
Lumen, sic laetos Brugas dare thura per aras
Nunc uideas, penitusque oblitos ante malorum.
Quin etiam seris monimenta nepotibus illum
Sacrauere diem, Brugae quo Rege Quiritum
25Quondam exorato ueniam meruere precando,
Quem iussi celebrent per saecula cuncta minores,
Mane salutabunt aras, laetamque per urbem
Ordine procedent fidei uexilla sequentes,
Et sanctam laeta pacem clamore uocabunt.
30Tum uariis memores edent spectacula ludis.
Hic mos semper erit: contra uoluere profanum
Esse diem, infaustumque operi, quo mente sinistra
Alitibusque malis Regem tenuere Quiritum.
Praeterea legere uiros, qui iussa secuti
35Suppliciter fando placarent Caesaris iras,
Atque pium merito Regem sequerentur honore,
Diluerentque nefas. Titan surgebat Eois
Laetus equis, terrasque nouo iam nocte fugata
Lumine spargebat, Tyrio cum splendidus ostro,
40Et picturatis indutus uestibus auro,
Cui lateri pendebat ebur, uagina corusci
Ensis et auratis fulgentia baltea bullis
Ornabant latos humeros, et pectus honestum.
Quo positis Patroa sedet Tritonia monstris.
45Colla flagellabant rutilantes lactea crines,
Quos etiam molli lambebat circulus auro,
Sicque Deo similis faciem Rex inclytus armis
Instratum conscendit equum, phalerisque decorum.
Qualis Bucephalus, qualis memoratur Arion,
50Qualis Xanthus erat, qualis Baliarchus Achilli,
Aut maris currus, qualis tibi Caesar in armis
Impatiens consortis erat, mansuetus amicis;
Talem insedit equum subiturus castra parentis
Rex generosus auis, comitum stipante caterua,
55Egreditur portis, feriunt clangoribus auras
Aere tubae incuruo, raucos dant cornua cantus,
Armiger ante suum fert arma micantia Regem.
Qualia Lemniacis aiunt fabrefacta caminis,
Et quibus indutus Pelides Troas agebat.
60Sub domino praeludit equus, cursumque minatur
Frena ferox mandens, aurasque hinnitibus urgens,
Ac si Mars premeret calcaribus ilia, tanto
Suffectura Deo spacianti ad Strymonis undas,
Ipse tamen duris reflecteret ora lupatis,
65Insultet sonipes animoso pectore Dimos.
Sic Rex uectus equo patris ad tentoria uenit,
Non expectatus, quamuis praenuncia fama
Hesterno uulgata die, nec credita, magni
Attentas etiam mouisset principis aures,
70Incolumem natum reddi, cum crastina surget
Terris orta dies, Brugasque uenire precatum.
Quo uiso attonitos subitus stupor occupat omnes:
Mirantur, Regemque uident, Brugasque sequentes,
Vixque suis oculis credunt, ceu somnia eburnas
75Nunc spectent egressa fores liquentia manes
Tartareos medio sub sydere noctis opacae,
Atque suos falsa ludant sub imagine sensus.
At tibi, cum natum uidisti, maxime Caesar,
Venisse incolumem, maduerunt lumina fletu,
80Tantaque sollicitum tentarunt gaudia pectus,
Quanta olim mouere senem, cum uenit Vlysses,
Quattuor exactis per bella, per aequora lustris.
Tu natum reducem manibus complexus utrisque
Oscula anhela dabas, longaeuus qualiter Aeson,
85Raptor ut ad patrias Phryxei uelleris oras
Venit, et Adriacos pulsauit remige fluctus
Seruato, magni superatis fluctibus Istri,
Alpinisque iugis, per quae uel nobilis Argo
Traiecta est humeris ad Iapidis aequora ponti
90Oscula mille dabat post tanta pericula nato
Aeson, ac superis reddebat uota secundis.
Non aliter Caesar soluebas debita magno
Sacra Deo supplex pro nato sospite ad aras:
Hic merces Arabum incensis altaribus ardent,
95Quaesitaeque preces fiunt, dum thura cremantur,
Quales conueniat tanto pro munere reddi.
Praeterea auditis breuiter pro tempore Brugis,
Vix tum speratam pacem, ueniamque dedisti.
Ante oculos uersata tuos clementia, sensus
100Commouit placidos, subiit pietasque fidesque,
Ac toties magnis uirtus spectata periclis,
Et iunctae pariter mentem flexere sorores,
Vt citra inuidiam Brugis ignoscere posses,
Quae tibi perpetuas pariet clementia laudes,
105Et fama implebit, titulisque sonantibus orbem.
Bella gerant alii; placidae tu pacis amator,
Tu fidei cultor, tu mentem proximus astris
Cuncta uides coeli fatorum arcana mouentis,
Non te perturbant fluctus, saeuaeque procellae
110Rerum humanarum. quin tu maiora sedendo
Saepe facis, quam qui crudelia bella secuti
Per tristes hominum clades, saeuosque furores
Ac uarias mortes, humana negotia miscent,
In te iustitia est, placitaeque modestia uitae:
115Raro belligeras, raro descendis in arma.
Quis neget, aut ideo contemnat Caesaris acta?
Si non plus laudant irati praelia Nerei,
Quam cum prostratus toto silet aequore pontus:
Nec magis hybernae saeuissima frigora brumae,
120Aut tristes pluuias, quam uerni temporis auras,
Quamue serenati mirantur sydera coeli.
Quis nisi sit demens, ergo tua tempora Caesar
Accuset, raro quod te iuuat arma mouere?
Quod tibi non placeant caedes, non tristia Martis
125Vulnera, non mortes hominum, non bella furoris
Impia terrifici? Verum si forte coactus
Vltrices aquilas ad Martia facta mouere,
Dii quantus saeuos ultor consurgis in hostes,
Siue opus in longum cunctando ducere bellum,
130Siue erit in dubiam subito concurrere pugnam:
Illic siue moras Fabii siue utile rebus
Consilium Ausoniae superas, hic Caesaris illos
Ad pugnam ardores, ubi posceret alea fati,
Praecipitesque moras, ac festinata periclis
135Facta per ancipites abrepto tempore casus.
Testes sunt Brugae subito qui Marte coacti
Post Regem Ausoniae deductum in castra parentis,
Caesaris ante pedes ueniam meruere precando.
Illum igitur fortes antiquo more phalanges,
140Illum Ductores, illumque exercitus omnis,
Aeneadum Regem laeto clamore salutant,
Ac certum imperii columen, fideique futurum
Auctorem Christi, qualem non uiderit orbis
Ab coepto imperio. Tum Caesaris arma secuti,
145Iuratosque Deos socii gratantur utrisque;
Regi priuatim, quod in ista luce manere
Maluerit, duro quam uitam abrumpere ferro,
Quamuis extollant rigidi pia facta Catonis,
Horruit ille minas, ac longam Caesaris iram,
150Non oppressorem patriae, non caede madentem
Sustinuit Magni, uenturaque facta uidere.
Plus tamen est saeuos durando uincere casus,
Ac rerum expectare Vices, quam fata subire;
Et fugere indignos ascita morte labores,
155Vel miscere domos luctu, uel funere magnum.
Hoc animo uixit post tristia praelia Magnus,
Aemathiosque ducum spumantes sanguine campos,
Prostratasque acies, direptaque castra suorum
Vidit, et ultorem sese promisit iniquae
160Fortunae, quamuis longinqua per aequora uectum,
Post uisam celeri et laudatam remige Lesbon,
(Pro scelus) ad Pharios illum ferus hauserit ensis
Sic etiam Varro Cannarum in strage superstes
Maluit esse, iterum qui turmas caede madentes
165Colligere, aut posset magnas audire ruinas
Hannibalis, quondam si quid fortuna moueret,
Aduersi. Tyrios etiam mersura furores,
Horum facta ducum maiori laude secutus
Rex nouus Ausoniae, Brugarum fortiter iras
170Pertulit insanas communi fraude retentus.
Verum non ideo turbauit fata decusque,
Aut binis acies pugnataque praelia lustris,
Quorum sunt testes Morini, fortesque Sycambri,
Celtarumque genus durum, Batauique furentes,
175Ac plures alli, gentes quas fortiter armis
Contudit, ac uictas frenis parere coegit.
Quas tibi nunc ferrem numeris, faustissime Caesar,
Sed mea fessa chelys requiem, sertumque reposcit,
Si tibi, si regi cecinit per carmina laudes,
180Et tua maiores auertunt pectora curae,
Quas propter longis superasti tractibus alpes,
Italiam uisens iterum, tua regna, decusque
Nobile terrarum, cuius te splendida honorat
Gens Venetum, nullis per bellica facta secunda
185Regnis, ac praesens meritos largitur honores.
Tu mihi testis ades Veneta legatus ab urbe,
Antoni Boldae clarissima gloria gentis,
Et lux et Veneti non ultima fama Senatus.
Verum tempus erit, cum me tua bella sonantem,
190Germanasque acies iterum mirabitur orbis,
Quo se cunque dabit maiores tempore uires,
Et sperata meos hilarabunt otia uultus:
Quae solus praestare potes, qui sponte dedisti
Nunc iterum crines circum mihi serpere lauros.
195Quare uiue precor, totos et Nestoris annos
Transcendas uenerande senex, omnesque Sibyllae
Titonique dies, quamuis te regia coeli
Optet, et inuideat terris tua numina Caesar.
Et tu qui Comitis sacrum largiris honorem,
200Caesareaeque domus titulos, nomenque per aeuum,
Maxmiliane, tui decus et uerissima secli
Gloria, belligerum cui nuper tradidit ensem
Caesar, et Ausoniae concessit iura coronae,
Victricesque aquilas, etiam maiora daturus:
205Viue diu faelix, ac tantis suffice regnis,
Vt te fama uetus longum diffundat in aeuum,
Et pater in diuos tandem uel in astra receptus
Gaudeat imperii titulis succedere magnis,
Ac Pellenaeos factis aequare triumphos,
210Donec regnanti uictus tibi pareat orbis.
