1.
1 Tu qui secura procedis mente, parumperSiste gradum, quero, verbaque pauca lege;
In te si forte fuit cithereius heros,
Senties, et merito, pietatis tela legendo
5Et pro me Iovi porriges hore preces.
Illa ego que claris fueram prelata puellis
In mea Parthenope positis urbe clara,
Dulce iuventutis tempus fungebar in evo,
(Necdum ter quinos etas mea viderat annos)
10Cui formam Phaphye, Charites tribuere decorem,
Quam Pallas cuntis artibus erudiit;
Fuit et ut placuit michi Constantia nomen.
Sic tempus placidum non indiscreta trahebam,
Et iam Cupido iuvenem paraverat ante
15Oculos et videram quem michi summe placebat,
Et ut ei dabam causam sic dabat amandi,
Et simul et semel urebamur face potenti.
Hunc michi promiserant spes simul et alta Tonantis
Soror et in brevi maritali iungere lege.
20Et cum spectarem, fata prius mutavere
Dantes consilium michi pro melle venenum:
Tunc inimica mei subrexit Amtropos, heu,
Et me subripuit subito de medio dira,
Et pia sepulcro sum tumulata manu.
25Hic locus, hec requies fata dedere superna;
Hic pulvis faciem nititur vastare decoram;
Hic oculi nequeunt multa iam visa videre;
Hic roseus color pulcra dimisit hora
Et pallet misere pars unaqueque mei;
30Hic nigrent auro similes turpissime crines,
Ordine relicto quem dabat apta manus,
Que simul a mira Palladis arte vacat.
Torpent ad coreas pedes usitati veloces
Et medio silet lingua sonora palato
35Nec dat ulterius voces dulcore repletas
In quibus utebar Caliopis modulos.
Hic iacet extinctus amor qui corda peruxit
Et spe fugata vivit quem ante dilexi.
Quid plura? Sum nicil si iam pulcerima fui,
40Et mutor in cinerem morem sequendo priorum.
Sic ergo respicias qualia te fata sequuntur:
Nam vitare mortem nullus in orbe potest.
Set si te superi trahant ad scanna beata,
Cum post me veneris legem solvendo communem,
45Da, lector, iuveni preces qui me diligebat:
Ut lacrimare sinat vitam ducendo primevam,
Ut sine mestitia domos adire beatas,
Quas querit, possim spiritus de corpore latus.
2 Hic ego sum miser primus qui verba notavi
50Et legi versiculos qui mea danna ferunt.
Sed male, quod optas, possum, spetiosa puella:
Ponere ploratus, te sine vita iacente;
Set querar quare subito miserabile fatum
Sic misere dii sua pietate relicta.
55Hei michi cur novi, cur te, pulcerima, vidi?
Si non novissem, non foret hic dolor.
Heu michi quid faciam? Plorabo semper ubique,
Set non sufficiet cordi peiora querenti.
Quos gemitus summam nescio, que dignia lamenta
60In quibus ostendam doloris copia quanta
Sit me dolentis, cui peiora parantur.
O decora nimis, ubi nunc Constantia manes?
Cur michi non loqueris ut iam locuta fuisti?
Aurea cesaries, ubi nunc ridentes ocelli?
65Hii sine luce manent et hec inculta vilescit;
Sidereus vultus, ubi nupta lilia rosis
Esse videbantur, pallet, nec est ibi color;
Os pariens rosam sub qua tegebantur eburni
Ac nivei dentes est nubilosa modo;
70Cara iacet cervix et sedent humero colla;
Poma mamillarum parvo suspensa tumore
(Nullaque mollitie pendebant fracta, sed ipsa
Durities propria signiabat signia pudoris)
Et que spectabant amplexus bracchia forte
75Dando suos meos, si misera fata dedissent,
Et manus anulis quam iam ornare credebam,
Et que sub istis membra meliora putabam,
Hic sunt sub duro lapide tecta simul.
Quid igitur agam? Me sine spe dimisisti,
80Me cruciat amor, me dolor ansiat, heu,
Cum puto non unquam te revidere debere.
Nescio quo vadam, quid optem, quod deo petam:
Mors sola michi placet, posquam tu mortua iaces,
Cum sine te nequeam vitam deducere letam.
85Pro te querebam vivere dum viva manebas:
Nunc sine vita iaces, quid michi vita valet?
Lux tua dolores medebatur ansie mentis,
Et cruciatus quos dabat sepe Cupido
Visa fugiebant yllari facie vere.
90Nunc sine pace vigent mortis augendo dolores.
Te si fata michi contraria subripuerunt,
Saltim vidisse te morientem dedissent.
Forte dixisses: morior, carissime, vale!
Set non dederunt; utinam te mortuam darent
95Ut videre possem, et quos michi vita negavit
Mors daret amplexus: ora pallentia sepe
Rigando lacrimis obscula dando piis,
O possem tumulo tecum recumbere tuo,
Ut quos iunxit amor mors iungeret una sepulcro.
100O dolor inmensus, pestis nephandaque dira,
Cur vivam sinis? Cur me non morte repellis?
Mors veni! Heu, miseris longo nil tristius evo.
Ve michi cui vita mors erit amodo certe:
Dulce mori miseris si mors vocata veniret.
105O celum! O superi! Quid feci, quid fecit ista
Ut morti data darer < non > et ego mori?
O Venus immensi deaque mater Amoris,
O nuptiarum dea Saturnia magna,
Hanc michi coniungi promisistis ore divino
110Quam mors necavit: sic vox inritata deorum.
Cur sua non venit etas ad debiles annos
Plene senectutis? Quod si fieri negabant,
Hoc dee fatales tempus quod michi dedere
Ut viverem, supersecassent, adtribuendo
115Iuveni que iacet mortua cito nimis.
Quid, heu miser, agam virgo Constantia pande!
Heu, nunc, quod possum, fugiam lucemque deosque:
Te sequar ut comes, et tecum ibo sub umbras.
Set si forte pia corporis umbra foret
120Nec doloris huius causa deserere vellet,
Didonis exemplo sibi fugam dabo velocem
Gladio vel laqueo Blibidem sequarque dolentem.
Nam potius umbras volo visitare per undas
Cociti vel stigias, Ditis civesque videre
125Si michi Leda locum negaret ubi bearis,
Quam sine te velim mundo manere dolendo.
3 Parce tuam, iuvenis, fletu quassare iuventam
Et fata merendo sollicitare mea.
Nil prosunt lacrime nec possunt fata moneri.
130Viximus: hic omnis exitus unus habet.
Parce ita: non umquam similem experiare dolorem
Et faveant votis numina cunta tuis.
Quodque michi eripuit mors immatura iuvente
Id tibi victuro proroget ulterius.
2. Iohannes de Certaldo Checco de Mileto
Postquam fata sinunt armis furialibus omnemYtaliam bellis miseram lustrare potenti
Bistonidum cui sacra calent altaria Marti,
Talia cum minime deceant nos timpora mirto
5Cingere temptantes latices gustando sacratos
Fontis castalii, restat per opaca virentum
Ire decens nemorum veteres spectando latebras
Aonidum cantuque gravem leviare laborem,
Ultima dum pateant tantarum condita rerum.
10Ergo, si cera gracilis compacta cicuta
Est tibi vel buxus fortasse argutior, ipse
Carpe viam primus nunc, Menala grataque nimphis
Arcadie montana petens saltusque liceos:
Vel, si forte animo staret magis ire per arva
15Sicilidum typhea gravi, mirande, sub Ethna,
I, sequar, et raucum solvet mea fistula carmen,
Dum tua cantando primos det tibia versus.
Nosti equidem, mi Meris: amant alterna Camene;
Curaque pastorum vel magna Dyonidis arma
20Sint calami limen nostri non alta valentis
Decantare magis. Nobis quoque cognita Paphos:
Et Veneris flammas sevosque Cupidinis ictus,
Nam placido Galatea michi suspiria vultu
Lasciviens prestat, nec diros opprimit ignes;
25Et si forte pecus non sit mea cura, capelle
Iamdudum stabant. Hominumque deumque labores
Mopso relinquamus, cui frontem nectere lauro
Vidimus: ipse deos iam cantat vertice sistro.
Me quoque texentem silvestri vigmine septam
30Spectat opus quo tendo citus. Sed iam tuus opto
Ut tibi sint faciles satiri driadesque puelle
Et superum veneranda cohors, longumque per evum
Pascua rura pecus rivos umbrasque recentes
Conservent tribuantque simul gratamque Dionem,
35Ut possis cunctos albo signare lapillo
Quos tibi fata dies prestabunt candida mundo.
Nunc igitur valeas, Meris mi digne; memento
Quandocunque tui poteris festando Menalce,
Cui si quando velis quicquam rescribere contra,
40En moror ipse modo quo nobis otia Faunus
Prestitit ac umbras habito quas fecit apricas.
3. Faunus
Tempus erat placidum, zephyrus quoque missus ab amtroEolio frondes flores et gramina glebis
Mulcebat lenis. Tunc silvis omnia leta
Pace quiescebant; pastores ludus habebat
5Vel sonnus facilis; paste sub quercubus altis
Ac patulis passim recubabant lacte petulcis
Ubera prebendo natis distenta capelle.
Delphycus interea summum scandebat Olimpi
Et minimas terris prestabat corporis umbras,
10Otia cum subito rupit vox improba meste
Testilis, "O! - clamans - que te dementia cepit?
Quid sequeris diros montana per ardua, Faune,
Ursos setigerosque sues fulvosque leones?
Non te cura tui retinet? non parva tuorum
15Edis mista cohors cornu ludentibus ultro
Natorum? non matris amor? non coniugis? heu, heu!
Non te cura tenet pecudum quibus ipsa recenti
Vigmine composui septam? Dic, obsecro, nescis
Qualis in has rabies circumstrepat alta luporum,
20Insidie quorum nondum quater ubere lac tu
Ex his mulsisti postquam patuere? Quid ergo?
Me, dic, posse putas tantis obstare periclis?
Femina sum trepidans paucis sotiata molosis".
Ultima reddebat fundis ex vallibus echo.
25Deditus ipse tamen ludis per pascua flores
Grandia querebam, serto iam fronde parato
Consertare volens. Animum sed clamor hanelum
Traxit et e manibus flores cecidere reperti;
Florilegum liqui studium, que Testilis alte
30Dixerat accipiens, mecum post dicta revolvens;
Hinc oculis silvam repeto totamque sonantem
Audio, nil aliud cernens. Sed Meris, ut opto,
Affuit et baculum forsan de stipite querno
Gestabat leva caput intectumque galero,
35Nescio quid meditans secum. Sed tunc ego primus
Inquio: "Mi nemorum fulgor, salveris, o Meri!
En optate venis. Si quis nunc nunctia nostris
Rumor inest silvis. Nostin que Testilis ire?".
Risit tunc Meris; post hec sic ille: "Menalca,
40Salve! - inquit - Tu solus ades cui iurgia non sunt
Testilis et Fauni notissima. Pande sed, oro,
Quid solus peragas tanto in discrimine silve".
"Serta michi lauri pulcro distincta iacinto
Querebam, servanda tamen, dum fistula gratos
45Nostra ciet modulos Mopso, cui timpora lectis
Nectere concessum pastoribus. Hec michi grata
Munera carminibus servantur, dummodo fatis
Hoc placeat. Sed si qua meis prestanda fides est
Verbis, iuro tibi, nunc iurgia magna dolentis
50Testilis ignoro. Sed tu modo pone galerum
Et baculum mecumque sede lucemque severam
Hanc fugias rogito. Sunt nobis dulcia poma,
Lac pressum mellisque favus cererisque polenta;
Hic nemus et gelidi fontes et mollia prata,
55Hic edere viridis tectum nigrisque corimbis
Amtrum, quo magnus condam residebat Aminctas.
Et quamvis cantare vetes, nemus omne cicadis
Dedecus in nostrum milvis corvisque relictum
Affirmans gravitate tua (neque ipse negabo),
60Non tamen interea nos hic requiescere fas est
Torpendo, tamquam virtus subfulta favore
Fortune vigeat seu forsan blanda requirat
Ora virum: virtus per se valet ipsa vigetque.
Si nostros montes colles vallesque recusant
65Versus, quid? Nobis, Mopso Musisque canamus.
Hec etenim vive resident in culmine sacri
Parnasi sanctumque nemus fontemque sonorum
Observant Cirramque colunt desertaque rura;
Non, testor, victe, sed parvi temporis usum
70Pyeridis prestant. Ideo, Meri, ha! nisi fallor,
Tempus adhuc veniet, nobis cecinisse iuvabit.
Set quia propositum tibi forsan nolle Camenis
Deservire, gregem spectans inmergere lymphys
Dum calor arva tenet, sit: nullis denique cantes
75Hortabor precibus; saltem quesita recense."
Consedit Meris turbata fronte parumper.
"Ipsene - ait - Musis sistam servire, Menalca?
Absit. Nam longe primo de fluctibus orni
Neptunni surgent, venient ad pabula tigres
80Innocue, fugiet pavidus lupus ipse capellas
Quam michi non animo Musis servire moretur,
Quamquam cura gregis parvi per plana vagantis
Me teneat multum. Stipula sed promere versus
Nunc tempus prohibet, dum talia, qualia nuper
85Ipse petis, maneant. Que si vis, tolle, docebo."
"Dic, age, mi Meri: et nam, nunquid arundine versus
Decantare decens vel non, servabimus." Ille:
"Ut tibi quam grandis fuerit, si nostra meretur
Musa fidem, pateat silvis venerabilis Argus
90Pastorique decus, paucis presummere verbis,
Dum stes, intendo, demum venturus ad omne
Quesitum." Tunc ipse: "Volo". Sic ille resumpsit:
"Nescio si montes umquam nemorasaque plana
Nosti, que gemino resident contermina ponto
95Auxonico, magno condam disiuncta Peloro
Exiguoque freto, Sylle locus atque Caribdis.
His Argus pastor, merito cantandus ubique,
Vivus erat silvis. Niveos hunc mille per arva,
Per montes collesque leves camposque per omnes
100Audivi servare greges et pabula cunctis
Et rivos umbrasque simul prestabat apricas.
Nec melius quisquam frondes novisse salubres
Aut soles imbresque graves seu flumina dira
Et pecori fetuque novo fertur (quia novi,
105Hoc ideo refero); nec rerum reddere causas
Silenus potuit melius, non maximus Athlas
Cognovit celum potius, non poma dracone
Pervigili servata magis. Que plura requires,
Dic, bona pastori? Non Argum vivere talem
110Invenies, totas si lustres undique silvas.
O! tibi si quanto tangebat carmine colles
Exprimerem, vix ipse feres. Nam iudice certent
Amthiopa satyroque satus, qui menia Thebis
Inposuit plectro, vel magnus Tracibus olim
115Vates dulciloquus, silvas qui traxit et annes.
Ysmenus Dirceque ferent: si saxa revulsit
Hic muris cythara, divos disvelleret Argus;
Ysmarus et Rodope dampnabunt vocibus Orphea.
Quid tibi nunc referam? Noster, cui tura paramus,
120Amfrisius pastor vix quiret tendere secum
Vocibus aut calamo vel nervis. Aspice quantus
Ergo fuit silvis Argus, cui nemo secundus.
Hunc igitur mors seva tulit, que singula vincit;
Nec rediturus abit, silvas carosque relinquens
125Pastores gratosque greges se condit in astris.
Fleverunt montes Argum, flevere dolentes
Silvarum colles cripte longique recessus
Et satyri faunique leves nymphe driadesque
Et tauri pecudesque breves grandesque molosi,
130Stagna lacus fontes rivique et flumina queque,
Cirrei latices flevere et flevit Apollo
Et Mopsus Phytiasque suus vel magnus Ydeus,
Cespite qui viridi tumulum struxere peremnem
Per lacrimas Argo, foliis ac floribus omnem
135Complentes tumuloque super post addere carmen
Intenti, ne nulla quidem deduceret etas.
Sed tu quid defles? Oro, responde, Menalca,
Ante magis tendam; dic, Meris si tibi cure est."
"Quidne fleam queris? Que narras ipse ego novi,
140Confiteor, nec cuncta refers que noverat Argus.
Ex grege nempe fui pulcro, sed iunior olim;
Hunc igitur demptum lacrimor. Sed tu modo perge
Quo tendis, mi Meri, rogo." Tunc ille secutus:
"Hic armenta boum pecudes parvasque bidentes
145Et montes silvasque et pascua ruraque cuncta,
Heu! condam moriens iuveni commisit Alexi,
Qui, male dum cautus armenta per arva trahebat,
In gravidam fortasse lupam rabieque tremendam
Incidit; et Phebes radios tunc nube tegebat,
150Unde levis iuvenis nullo cum lumine lustrum
Nescius intravit; cuius sevissima guctur
Dentibus invasit, potuit neque ab inde revelli
Donec et occulto spiraret tramite vita.
Hoc fertur; multique ferunt quod silva leones
155Nutriat hec sevasque feras, quibus ipse severus
Occurrit venans mortemque recepit Adonis.
Si tibi cuncta velim que tunc gessere propinqui
Pastores narrare, dies non, solis ab ortu
Usque domi sature redeunt cum nocte capelle,
160Sufficeret spatio. Sed postquam Tityrus ista
Cognovit de rupe cava, que terminat Hystrum,
Flevit et innumeros secum de vallibus altis
Danubii vocitare canes durosque labore
Pastores cepit; limquensque armenta suosque
165Saltus infandam tendit discerpere silvam
Atque lupam captare petit flavosque leones
Inmanesve feras, quarum iam mitis Alexis
Egregius sanguis forsan per guctura fluxit,
Ut penas tribuat meritis. Nam frater Alexis
170Tytirus iste fuit. Nunquid vidisse furentem
Mente tenes nuper lato venabula ferro
Gestantem manibus, multos et retia post hanc
Portantes humeris, iaculis multisque sagiptis
Et canibus fultos, ira rabieque frementes,
175Hac olim transire via silvamque per omnem?".
Tunc ego: "Sic memini. Sed que nunc Testilis ire?".
"Ecce tene. Multi per devia Titiron istum
Pastores nostri canibus sumptisque secuntur,
Inter quos Faunus noster iam carpere colles
180Cernitur. Inde dolet tristem solamque relictam
Testilis in silvis cernens se; namque luporum
Insidie plures estant, prout ipsa fatetur."
His dictis, animus qui iam torpore rigebat
Surexit floresque meos sertumque reliqui
185Aiens: "Meri decus, Faunum post ire paratus
Sum; sed dum venio mulge tu, care, capellas".
4.
Hic pater et genitus, Pinus Ciampique quiescunt,Militia insignes ambo prolisque Tosinghe.
Prudens ille fuit multum, sed natus in armis
Fortior, ut patuit cum bella furentia gessit
5Iuxta Altopassum, patrie dum querit honorem.
5. illustri viro Francisco Petrarce laureato
Ytalie iam certus honos, cui tempora lauroRomulei cinsere duces, hoc suscipe gratum
Dantis opus doctis, vulgo mirabile, nullis
Ante, reor, simili compactum carmine seclis;
5Nec tibi sit durum versus vidisse poete
Exulis et patrio tantum sermone sonoros,
Frondibus ac nullis redimiti. Crimen inique
Fortune exilium; reliquum, voluisse futuris
Quid metrum vulgare queat monstrare modernum,
10Causa fuit vati: non, quod persepe frementes
Invidia dixere truces, quod nescius olim
Egerit hoc auctor. Novisti forsan et ipse,
Traxerit hunc iuvenem studiis per celsa nivosi
Cirreos mediosque sinus tacitosque recessus
15Nature celique vias terreque marisque,
Aonios fontes, Parnasi culmen et antra,
Iulia Pariseos dudum serusque Britannus.
Hinc illi egregium sacro moderamine virtus
Theologi vatisque dedit, simul atque sophye
20Agnomen, factusque fere est gloria gentis
Altera Florigenum; meritis tamen improba lauris
Mors properata nimis vetuit vincire capillos.
Insuper et nudas coram quas ire Camenas
Forte reris primo intuitu, si claustra Plutonis
25Mente quidem reseres tota, montemque superbum
Atque Iovis solium, sacris vestirier umbris
Sublimes sensus cernes, et vertice Nyse
Plectra movere Dei Musas ac ordine miro
Cuncta trahi; dicesque libens: "Erit alter ab illo
30Quem laudas meritoque colis, per secula, Dantes,
Quem genuit grandis vatum Florentia mater
Atque veretur ovans; nomen celebrisque per urbes
Ingentes fert grande suum duce nomine nati".
Nunc, oro, mi care nimis spesque unica nostrum,
35Ingenio quanquam valeas celosque penetres,
Nec Latium solum fama sed sydera pulses,
Concivem doctumque satis pariterque poetam
Suscipe, perlege, iunge tuis, cole, comproba: nam si
Feceris, ipse tibi facies multumque favoris
40Exquires; et, magne, vale, decus Urbis et orbis.
6.
Nescis posse meum, que sit mea gloria nescis.7.
Si bene conspexi que scribis carmina, vatumIam decus et patrie fulgor, venerande, secundus,
Tempus dulce trahis, dum mens invicta periclis
Proposito stat firma sacro, dum cernere libros
5Non piget, et falsum spernis sapienter inepti
Iudicium vulgi paucisque indulta revisis
Ornamenta ducis, que sunt calcaria cordi.
Hec te ne ledat, possit ne ledere, quanquam
Germanum germana phalanx stet turgida circum
10Insultans armis! Faciant spectare palantes
In segetes pecudumque greges armentaque passim
Nunc ferro nunc igne; gemant quibus acrior instat
Cura lucri! Michi, care, labor fuit alter iniquus
Iamdudum, dum seva Canis iniuncta Leoni
15Stella malum finiret iter: stetit obvia febris
Incauto michi dura nimis nil tale timenti;
Cum qua per menses luctatus ad omnia vires
Exposui, memorans Alcidis prelia quondam,
Dum fuit Anteus libicis prostratus arenis.
20Et victor persepe fui, dum premia vite
Sperarem si victor eram: sed fortis et instans
Hostis in ambiguum, renovatis viribus, ingens
Plus solito surgebat ovans, cui sistere durum
Iam reputans, mortem volui, si fata dedissent.
25Et cecidi, victusque fere inremeabile limen
Usque adii mortis: sevus sed terruit horror
Ingentis baratri, nam, dum specularer avaras
Attonitus latebras completas murmure tristi,
Expavi, traxique pedem vestigia flectens,
30Ut potui, et celo rediens; viresque resumpsi
Inde novas, vicique malum summoque labore
Perdomui tandem. Et posito michi debile robur,
Et compos vix ipse, vicissim carmina cudo
Te duce: quis vati versus non prestet amico?
35Hec alias narrare libet; nunc vertere cursum
Est animus quo cepta trahunt. Tibi tramite, dicis,
Ire placet medio, priscorum facta recusans
Et nova gesta virum. Laudo; nec degere canens
Est opus, ipse refers, nec desunt acta diebus.
40Hesperiam geminam Karolo vincente videbis
Francorum perferre iugum, Gallosque comatos;
Hinc etiam modicum supra si plura revolvas,
Adveniet coram perlucida turba proborum,
Ni tibi quod cantes dederit memorabile Clio:
45Vandalus impatiens sedis regesque Ticini,
Vinulus invasor Latii, Gothusque severus,
Bellaque Samnitum dum surgeret Umbria contra,
Mille vacant, si cuncta velis discurrere gesta,
Splendida sumpta tibi que possunt reddere serta
50Aut alias maiore sono pretendere lauros.
Fac, age, tange chelim: contemnunt otia frondes
Peneide, damnatque cohors veneranda sororum
Castalidum. Nos turba minor suspensa tenemus
Ora quidem, si forte cadat de fonte propinquo
55Quid sapidum, aut cupidas nobis quod mulceat aures.
Quid, breviter videant homines. Tu denique prudens
Multa vides, et pulcra sedens nunc cernere debes
Librorum in medio quos servant claustra Casini.
Fac, age, tange chelim: tempus fugit ocius aura,
60Nec redeunt flavi quos circum tempora crines
Iam canos traxere dies, gravis atque senectus.
Hec ego dum scripsi, semper clarissimus ille
Affuit orator < michi > legum doctor amicus
Loisius, sic velle ferens et scribere mandans.
8.
Finis adest longi Dantis cum laude laboris:Gloria sit summo Regi matrique, precamur,
Quos oro celsas prestent conscendere sedes
Dum supprema dies veniet morientibus egris.
9. versus ad Affricam domini Francisci Petrarce
Ytalie sublimis honor, generosa PetrarceAffrica Francisci soboles, quid nescia dormis?
Non sentis convexa poli, non sydera secum
Quod tibi permittant fatum pugnantia? quodque
5Iam patres veneti, quis coram dicere causam
Te fortuna iubet, iuris posuere tribunal,
Inque fori medio sedeant, crepitentque furentes
In celum flamme damnatis, credo, papiris
Supplicium, rostrisque fremant hinc inde patroni
10Vocibus et strepitu complentes omnia circum?
Horridus hinc nigris squalens per colla colubris
Livor edax clamore petit solvaris ut igne,
Hoc tibi confirmans rigidum voluisse parentem,
Dum fuit in terris illi lux ultima: necnon
15Attica iura velint validique potentia moris
Legis habere locum, iubeant tabuleque quiritum.
Parte alia Pietas deflet sociata querelis
Innumeris, dulcesque simul stant ordine secum
Orantes Muse lacrimis precibusque senatum,
20Ne pereant tot gesta virum sanctique labores
Amplaque doctiloqui vatis nunc carmina flammis.
Incerti resident patres et murmure multo
Discutiunt, cui danda fides et credere dictis
Iure queant, hostine tuo seu forte Camenis.
25Et tu, incerta tui, torpes quasi nescia? Surge
Surge, precor precor, ipsa tibi sis causa salutis,
Dum dubii pendent, dum nondum robore quicquam
Censores firmant, superi dum tempora prestant.
Excute letiferam pestem viresque resumme,
30Pellito segnitiem, longo squalore catenas
Iam fragiles infringe manu postesque revelle
Valvarum, tristesque domos et carceris umbras
Linque fuga celeri: custos nunc ille severus,
Qui solers multos caros tibi sustulit annos,
35Est absens, abiitque volens meliora secutus.
Quid mussans differs? Non spectas, impia tecum,
Quot doleant timeantque tibi? Circumspice, queso,
Quot pereant misere, si tu neglecta peribis.
Ytalie renovatus honor museque latine,
40Laurea tarpeia digitis assumpta sub arce
Romuleis gratumque decus veneranda poesis,
Ingenium celeste patris grandesque labores,
Inclita fama virens orbi iam cognita toto,
Heu! flentes ibunt tecum tua fata sub umbras!
45Stat procul emissus montis violentus ab antris
Sorgia, divolvens ingentia saxa cavernis,
Mugituque gravi nebulis oppletus in agros
Funditur, ac hominum fructus et culta colonum
Turbatus, tua damna timens, prevertit et aufert.
50Ceruleum caput e vitreis Thetis erigit undis,
Nayadum sociata choris, toto cum gurgite deflens
Quos tibi nunc ignes audit crepitare propinquos:
Nam te nascentem nemorum per opaca sub umbras
Suscepisse suis ulnis et lacte cibasse
55Et servasse refert, verique crepundia testes
Margine gramineo demonstrans, atque parentis
Pretendit mansura diu vestigia magni,
Que iuxta movisse animum viresque dedisse
Tinnituque sibi gracili tenuisse canenti
60Concentum, pulchram dum te quoque gigneret olim.
Albula sic fluvius, populus sic omnis et omnes,
Heu! proceres Urbis circum Capitolia frendunt
Et tibi seva timent, cunctum convitia flentes,
Teque vocant suadentque fugam votisque precantur
65Ut te surripias igni sanctisque tuorum
Te manibus credas longos victura per annos,
In sedesque velis tecum revocare priores
Ausonias musas septemque revisere colles
Atque pio cantu saltem recreare ruinas,
70Tollere si nequeas, et priscum nomen avorum.
Ex urna veteri, cuius tu grandia cantas
Bella, viri cineres emictunt mixta querelis
Verba, quibus requiem poscunt humilesque perorant,
Non igni mandare velis quam carmine famam
75Ethereo renovas, iterumque per invia mundi
Exilio religare senem, clara atque trophea.
Euboice rupes et circum litora Baias,
Syrene scopulus, Bacho gratusque Vesevus
Emictunt omnes gemitus tibi, diva, timentes;
80Marmoreosque inter lapides sculptumque sepulcrum
Tritones referunt, sit vox audita Roberti
Magnanimi regis repetens promissa Petrarce,
Ut sua sis nomenque suum per secula serves,
Concessos memorans letos pro munere honores.
85Sed dic: non audis, medio nunc carceris, egram
Dum nudam viduam solam miseramque dolentem
Se dicit natumque vocat Florentia frustra?
Si caput extuleris, fessam flentemque videbis,
Carpentem manibus sparsos hinc inde capillos,
90Pectora tundentem pugnis ac ora rigantem
Unguibus infestis, pulla sub veste sedentem,
Pulvere respersam putri, Parcasque sorores
Et celum sydusque malum crinemque resectum
Ante diem Trivie lacerantem et numina dictis.
95Te solam cupiens, sperans te posse dolores
Composuisse suos, quid, si te sentiat, oro,
In cinerem versam, facturam credis amentem?
In mortem furibunda ruet, nigrasque vocabit
Orans Eumenidas rapiant maculentque per umbras
100Quod fueras factura suum, si vita fuisset,
Perpetuum nomen. Poteris, dic, obsecro, mentem
Non flexisse piis lacrimis precibusque vocantis?
Sis facilis matri, reliquos si forte recuses,
Teque sibi natisque velis seclisque futuris
105Reddere: carpe fugam volucer dubiosque relinque
Euganeos montes; timeas non, hercle! necesse est.
Te quoque castalio servabunt vertice Muse
Pyerides vatumque chorus, te grandis Apollo
Inde sacris cum iure tuo tutabitur armis.
110Inclita Pariseos optatam pluribus annis
Te vocat, et manibus tensis suplicanter adorat
Esse velis secum, cum sit vetus hospita vatum
Pervigil et servet studiis monimenta priorum;
Te civem natamque suam pulchramque sororem
115Roma petit, viresque parat, si ledere tentet
Te frigius quisquam vel quemvis audeat alter;
Teque latina rogat legum Bononia nutrix,
Ut venias longo requiem positura labori.
Ne spernas, posito sibi sint incognita Nyse
120Culmina vel superos calamis in bella movere;
Sit potuisse satis dites spectare togatos
Inter avaritie scopulos orchestra tenentes.
Quid memorem celebres reges, quidve oppida passim,
Qui cupiunt ut salva velis consistere secum?
125Si tibi sola sinus pandat Florentia mater,
Egregium magnumque sat est: non clarior ulla
Est Ytalis patria, non equa potentia cuiquam;
Hec animas, hec arma virum sumptusque datura est.
O mea, si facies, centum miraberis urbes
130Letitia florere nova populosque canentes
Sacra Iovis magni Phebique peana, corollis
Ornantes aulas et te super astra ferentes
Vocibus altisonis: resonabunt undique versus
Aonidum cytharis; virides, que pallet, amicas
135Emictet laurus frondes, ac Sorgia lenis
Fonte cadet placido campis; iuvenesque quirites
In priscos rediisse dies dum forte putabunt,
Templa deum plausu, ludis sertisque theatra
Complebunt festisque choris de more vetusto.
140Linquet et ausonium bustum gravidasque paludes
Scipiades Romamque suam sanctumque senatum
Consurgens repetet, niveos iterumque iugales
Ducturus iunget neglectos orbe triumphos;
Fulgorique suo si sentiat esse Robertus
145Hoc decus annexum, dulci cum pace quiescet.
Quid referam multas? Patrie decus omne resurget
Sospite te, et tetro posito squalore coronam
Etruscam capiti ponet vestesque resummet
Purpureas, omnisque ruet post obvia, neptem
150Susceptura suam totis amplexibus. Ergo
Frigida quid torpes? quid differs vota tuorum?
Rumpe moras felixque veni, sanctumque poema
Pande tuis aperique, precor, fac pande secreta,
Ut videant omnes Ytali iuvenesque senesque,
155Hesperus et Gallus, studiis tardusque Britannus
Germanusque ferox, Hyster veteresque Liburni
Et quecunque sedent gelido sub sydere gentes
Quem tu "conspicuum meritis belloque tremendum",
Diva, refers, serique queant novisse nepotes
160Terribiles classes et vela sequentia flatu
Ordinibus certis et iusti vindicis iras
In meritos, que pressa prius victricibus armis
Litora, quas validas urbes aut oppida capta,
Quas actas pariter predas, byrseaque arva
165Atque hominum strages exustaque castra Siphacis;
Et noscant penos undantes sanguine campos
Puniceo, luscumque ducem remeare coactum
In patrios agros sevo sub marte gementem,
Sidonias arces flammis ferroque subactas,
170Necnon et Tyrios fractos tractosque catenis
Captivos reges ac letos inde triumphos.
Tuque, pater, qui regna tenes nunc celsa Tonantis
Et dulci frueris Christo, fac fautor ut assis
Nunc nate ceptumque pium tu numine firmes.
175Adde animos, ostende fugam retroque sequentes
Pellito, ne possint carmen violare voraces
Quod divum iam fronte gerit; quesoque benignus
Ignoscas si, ut iussa minus serventur amici,
Hortor sollicitus. Nosti sic Cesaris olim
180Edicto magni pariter frustrata Maronis
In decus et laudem divine Eneidos: et tu
Principis imperium mecum laudare solebas.
10.
Hac sub mole iacent cineres ac ossa Iohannis,Mens sedet ante Deum meritis ornata laborum
Mortalis vite; genitor Boccaccius illi,
Patria Certaldum, studium fuit alma poesis.
