Lazzarelli, Ludovico San Severino Marche 1450 - 1500, de gentilium deorum imaginibus, de gentilium deorum imaginibus deor. imag. de gentilium deorum imaginibus (W. J. O'Neal, 1997)

En tetigit primos festino remige portus,
Erepta est mediis iam mea linter aquis
Deprecor in portu me fessum: sume, Palemon,
Te portus numen navita quisque vocat.
5Navita sum medias iterum rediturus in undas,
Ut repares vires deprecor alme deus.
Tu, Federice, meum numen meus atque Palemon
Iura per hos portus per mare solus habes.
Hactenus Aonides mea vela per aequora divae
10Rexerunt: solum me petit iste labor.
Me solum nautam poscit labor iste secundu:
Si Federice faves me iuvat iste labor.
Scilicet ipse libens voveo tibi vela, et omnes
Quas vehit haec tumidum per mare navis opes.
15Excute Scilleos rabidos precor, excute morsus.
Te sine nauta timet, te sine nutat opus.
Pirrhatis metuit ne sit nova praeda ratemque
Sulphureo mediis fluctibus igne crement.
Ergo pias extende manus pavidumque tuere
20Ut possit tutas scindere lembus aquas.
Solvo ratem portu, longum volat illa per aequor;
Cephisi properans hostia sacra subit.
Inde ego Parnasi gemino sub monte receptus
Et Phoebum video Castaliasque deas.
25Parnasi servat montem divina Poesis,
Fundit ubi dulces fons Heliconis aquas.
Stringit Apollinea diffusos fronde capillos
Et buxi dulces exprimit ore modos.
Terrarum haec patrias astrorumque exprimit orbes,
30Obnubit fictis plurima gesta novis.
Sive sit ista furor seu natus mentibus ardor
Inventa eximio carmine rite canit.
Haec procerum laudes et gesta antiqua reducit,
Castalides urna sola receptat aquas:
35Sola haec Pieridum vires et nomina novit,
Novit Apollineum solaque numen habet;
Dulcibus haec numeris iuvenum solatur amores
Et facit ut laedant fervida tela minus:
Haec et Virgilios, haec et decoravit Homeros
40Callimachi induxit laurea serta comis.
Hanc ego sub primis colui puer actus ab annis,
Hac duce Phebea circuo fronde caput;
Provocat haec eadem loquar ut tua splendida princeps
Gesta quibus fulges militiae atque domi;
45Diligit haec virides campos loca sola nemusque
Florida purpureis carmina dictat agris.
Me miserum! in medio puerorum inculta tumultu
Cogor in ornatis dicere multa sonis.
Verberibus gemit hic seu verbis laesus iniquis
50Ultricesque mei quaerit habere manus.
Alter ut Aoniis perfundat pectora limphis
Non cessat fessum sollicitare caput.
Inde meo ut merces detur promissa labori:
Dissero sub medio civica iura foro.
55Sic mea sub variis torquentur pectora curis.
Me miserum! iuris non licet esse mei.
Sicque sub infesto strepitu meditando fatigor,
Sic Capitolinam vox mea promit avem.
Felices vates quos Caesaris attulit aetas!
60Et tua quos princeps gratia summa fovet.
Nunc tu Phoebe venis: tua te nunc promit imago
Inter Ledeas Phoebe videris aves.
Dulciter hae modulantur aves: sic dulcis haberis
Dum cantas resona dulcis Apollo lyra.
65Stat speculum iuxta nam sive Epidaurius illud
Cara tui soboles comperuisse datur.
Seu quia tu sapiens specularis mente futura
Et tamquam in speculo tempora cuncta vides:
An tibi sublata est cytharam non stringis Apollo
70Sed radio terras astraque fulva notas.
Laurea non stringit, sed regia nexa capillos
Et complet sanctam laurus odora manum;
Iamque alias memini tete vidisse gerentem
Atque arcum et pharetras dulcia plectra lyram.
75Lavabat nitidos Peneia virgo capillos,
Impubes aderant et sine labe genae.
Inter Hyperboreas te vidi, Delphice, griphes
Praescius et memini: te prope corvus erat.
Quis tibi mutavit cultum, quis frontis honorem
80Forte mihi nec adhuc noscere cuncta licet.
Tu Cytharae sonitu superasti Panis avenas
Et Mide longas protrahis auriculas,
Atque tuo satiri superata est tibia cantu,
Qui fluit et Frigios Marsia spargit agros.
85Non est huius opus, nunc carminis edere amores
Phoebe tuos: longi carminis illud opus.
Tu deus augurii templis oracla canebas,
Diceris et medicae Phoebe repertor opis.
Tu deus es vatum: te primum Tessala Dampne
90Corripuit flammis denique versa fuit;
Versa fuit ripaque patris nova creverat arbos,
Laurus odoratis, laurus opaca comis.
Inde tibi ex foliis statuisti, Phoebe, coronam
Et ducibus pariter vatibus atque tuis.
95Laurus enim numquam deperdit frondis honorem
Et late suaves spargit odoris opes.
Supposita et capiti dat somnia vera quietis
Et numquam trifido laeditur igne Iovis.
Sic est fama ducum, sic est et gloria vatum.
100Vivit et haud glatiem solstitiumque timet
Semper et apricam foliorum possidet umbram
Et fame redolens undique fragrat odor.
Bellorum eventus proceres spectare futuros
Carminibus vates sed cecinisse solent.
105Sicque vetustatis nullum preconia fulmen
Deleat et laudum fama Phemie volat.
Delphice Cyrrhei Phoebe incola diceris antri
Teque lyram Musae percutiente canunt.
Tu pecus Admeti pavisti gramine pastor
110Amphrisi tondens pabula praeter aquam.
Hinc carmen veteres tibi pastorale dicarunt
Teque suum numen rustica turba vocat.
Tuque tuo tribuis Tito cognomen alumpno
Dulce canit carmen Titus Apollineus.
115Pierum solus tu vatis ultro calorem
Sufficis et cytharae fila movere iubes.
Tu quoque me inter tot curas animique labores
Invitum Cyrrhae cogis in antra sequi,
Sufficis ardorem tu solus sufficis oestrum:
120Sub strepitu rauca sic ego voce cano.
Quando erit illa dies qua tanto fasce levatus
Carmina laetus agam: quin erit illa dies.
Tunc, precor, exhaustae curis inter plurima menti
Suffice, tunc carmen surgat ab ore novum.
125Tunc Federice tuas exequere carmine laudes
Si possim ast pelagus non capit urna brevis.
En nunc Aonides forma praestante sorores,
En adsunt Musae candida turba novem.
Quos iuvat obscenis lucrari munera ludis
130Sacrilegi cupidas hinc removete manus;
Neu fedate sacras cupido certamine formas,
Neu tactu impuro commaculate deas.
Sunt ludorum aliae species, sunt mille figurae,
Sunt genera haud reprobis mille reperta modis.
135Vos de turre potest praeceps monuisse Pireneus
Non fore securum laedere Tespiades.
Vos possunt etiam picae docuisse loquaces
Quam tutum fuerit spernere velle deas.
Cernite vos animis oculisque stupentibus illas
140Et quantum valeant discite sacrilegi.
Has Iove progenitas veteres dixere poetae:
Namque deo sumunt munera tanta homines.
Solus habet tantas dotes et solus ab alto
Aethere iam tantas tradere gaudet opes.
145At quem cum Cadmus Thebanam condidit urbem,
A quo principium littera Greca trahit,
His sub Thebana vates regione dicarunt
Complures fontes quos celebrare ferunt,
Sive quo unda fuit priscis satis apta poetis,
150Altius ingenium vatibus unda facit.
Invitat sacros ad dulcia carmina vates
Ad dulces numeros frigida fontis aqua.
Fontibus accipiunt cognomina plurima Musae,
Nunc sunt Aonides Pegasidesque deae.
155Nunc Aganippeo sumunt sua nomina fonte
Et nunc Castalio nunc Helicone tenent,
Atque alia ex aliis capiunt cognomina limphis
Plurima quae versu dinumerare labor.
Has autem varios discendi ex ordine motus
160Et bene compositos eloquar esse gradus.
En prior ante alias occurrit candida Clio
Stat tamquam cupida percipere aure velit,
Stat tamquam ingenio penitus scrutetur acuto
Et desiderio ducitur ipsa suo.
165Haec desiderium discendi mentibus infert
Doctrinam Clio laudis amore cupit.
Inter aquas alis stat candidus ales apertis,
Inter aquas nudos et tenet illa pedes.
Carmen olor nam dulce canit perhibetur et ortum
170Carminibus primum traddere motus aquae.
Haec facit ut cupiam meritas evolvere laudes
Et Federice tuum tollere ad astra decus.
Quid fera bella valent, quid possint otia narrat,
Temporis haec prisci personat historias.
175Euterpe lauro gaudet suffulta virenti.
Hanc buxi sonitus hanc fovet umbra recens.
Doctrinae haec cupidos miro oblectamine suadet
Plurima mortales discere posse homines.
Si iuvet aequoreum penetrabis nando profundum
180Perque auras dabitur currere posse leves.
Si iuvet aethereas ascendes pectore sedes
Et secreta poli pectore concipies.
Si iuvet et volucres imitabere voce canendo,
Sic Phidiae mirum dextra sculpsit ebur.
185Ad cuncta haec nobis gradus est documenta secundus.
Hac sine nil famae proderit altus amor,
Hac sine nil actum est: cunctas hac itur ad artes
Limitibus faustis auxiliante dea.
Discendo et nullum suadet sentire laborem
190Quorum quam animus curis ducitur innumeris.
Instrumenta tenet iam musica quaeque sororum.
Ante sacros vultus spicus orbis adest.
Possumus has et enim caeli appellare Camenas
Quae fiunt rapido dum rotat orbe polus.
195Euterpe dulci cui tibia pendet ab ore
Instruit argutos flectere voce sonos.
Haec mulcere feras haec Orphea ducere silvas
Et docuit Stygium voce movere Iovem.
Post desiderium, post oblectamina mentis,
200Discere cum cupias discere cumque iuvet
Protinus humanos animos instare premique
Propositum mentis Melpomone ipsa iubet.
Quid desiderium, quid delectatio prodest
Assiduum ceptis si studium abfuerit?
205Melpomene tragicis iam delectatur iambis
Tristiaque et cornu fata boante canit.
Herculis immitem canit Aiacisque furorem
Atque Thiesteas concinit ista dapes.
Et vetitos matris thalamos et cede paterna
210Edippum memorat comaculasse manus,
Ippoliti multo discerptum vulnere corpus
Atque Athamanthea spicula missa manu,
Atque ducum miseros casus sortemque malignam
Alternare monet prospera quaeque malis.
215Instando inceptis mentem facit ipsa capacem
Humanosque acuit diva Thalia animos.
Quod iuvet et cupias et quod perstando labores
Discere conspicua mente Thalia capit.
Si vas non capiat, quodcumque infundis abibit,
220Irritus omnis erit sic sine fine labor.
Sic quoque quod cupias et quod delectet et instes
Discere non poteris si vetet ingenium.
Haec ergo ingenium nobis disponit et auget:
Ne cadat aeterni provida cura boni.
225Haec docuit suras socco vincire poetas
Plurima comoedo carmine dum referunt.
Candida sub memori Polimnia mente reponit
Quod studium ingenii ceperit atque vigor.
Hac sine nil virtutis amor nihil ipsa voluptas
230Nil studium prodest ingeniumque capax.
Accelerant iterum capiant ut Belides undas
Quas semper lapsis urna fatigat aquis.
Sic cui sopitam reddunt oblivia mentem
Irritus usque solet sollicitare labor.
235Haec facit ut vates numeris antiqua reducant
Et pace et bello fortia gesta virum.
Haec docet arte loqui et facundas reddere voces
Et vultum et doctas arte movere manus.
Postquam perventum est divae custodis ad arcem
240Et memor et pariter mens tua facta tenax
Musarumque simul vires et nomina noscis
Musarum eternas ut lubet hauris opes.
Tunc Eratho effervens mentem exhortatur opimam,
Inveniat simili quod canat ipsa sono.
245Maiorumque imitetur opus: sic Musa Maronis
Instituit segetes dicere et arma pecus.
Sic Ciceroque sequi culto sermone Platonem
Maluit atque alios Grecia quos celebrat.
Mensuras Eratho terrae docet atque profundi
250Et quantum a terra distet uterque polus.
Tersicore inventas divi dicat ordine causas
Percurrens recto singula iudicio.
Haec canit in cythara preconia sancta deorum
Et docet aeternos psallere voce deos.
255Hac duce saepe Iovis laudes cantavit Apollo,
Lenit et iratos Tersicorea deos.
Quive Dei tribuit leges sub monte receptas,
Hac comitante dea voce Deum cecinit.
Hanc habuit sociam Goliae victor acerbo
260Dum sonitu cythare perfida facta gemit.
Personat Alcaico nunc carmine cantat iambo
Nunc pius et lyricis ingreditur pedibus.
Hac comitante Dei genitrix sanctissima Virgo
Sidereum novit magnificare Deum.
265Quae meruit caelo meritum sibi sumere nomen
Optima discernens eligit Uranie.
Haec tenet ex uno nodo duo brachia iuncta
Cum quibus equali cuncta notat spatio.
Mensuras rerum astrorum cognoscit et orbes
270Et quantum a terra distet uterque polus.
Hac duce iam perhibent: terras descendit ad imas
Deducta aethereis astronomia plagis.
Caliope Aonidum regnatrix prima sororum
Res canit electas altisonante tuba.
275Et voce immites pugnas cladesque recenset
Et veterum memorat fortia gesta ducum,
Victoresque duces eternis laudibus ornat,
Atque vocata favet vatibus ante alias.
Ista docet vates versus dictare canoros
280Perque lyram doctas arte movere manus.
Interea Aonides Phoebum dum voce figuro
Aspectu torvo bellica Pallas adest.
Pallas adest armis praesignis in aegide et hasta
Gorgone terribilis vertice nata Iovis.
285Hanc et bella vocant, vocat hanc sapientia numen.
Haec dea textilium est virginitate potens.
O bene conveniens, quam commoda forma Minervae est:
Pallas enim torvo lumine multa videt,
Ut nequit agnosci quo lumina torqueat et quem
290Respiciat si quis lumine torvus erit.
Sic vetat ipsa suas nosci sapientia vires,
Consilium externis actibus atque tegit.
Semper et armata est, semper sibi consulit, hasta
Consilii adversos eminus atque ferit.
295Cristallo tegitur, cristalli tegmine tuta
Dum latet incauti praevidet hostis opus.
Terret et adversos horrendo Gorgonis angue:
Anguis ut est prudens provida sicque dea est.
Vertice nata Iovis: probat hoc quoque littera sacra
300Haec vere summi venit ab ore dei.
Et semper virgo est: nulla sapientia labe
Inficitur: semper intemerata manet.
Bellorum inventrix Martisque auriga superbi
Fertur et a bello nomina Pallas habet.
305Consilio moderatur enim sapientia belli
Fortunam belli saepeque frena regit.
Haec merito et bellum cunctas et dicitur artes
Invenisse prius gloria tanta deae est.
Naturae arcanas causas penitusque latentes
310Primaque iam rerum scilicet orsa docet.
Haec reperit numeros reperit numerique figuras
Vatibus antiquis si datur ulla fides.
Haec est Vulcanum iam dedignata maritum
Lite satus fuerat cum sine matre puer.
315Neptunnum superans aeternum nomen Athenis
Attulit et de se nomen habere dedit,
Textilibusque potens tumidam superavit Aracnem
Cornice expulsa noctis avemque tenet.
Garrulitas inimica deae est: fugat illa loquaces
320Ne cadat ingenii garrulitate vigor.
Obscuros aditus cecaeque silentia silvae
Quaerit: in obscuris cogitat alta locis.
Mentis opus vacuae est scrutari maxima rerum
Arcana et meritis scribere carminibus.
325At mihi garrulitas puerorum mentis acumen
Obtundit raucam cogit et esse lyram.
Finis erat nostro concessaque meta labori:
Attigerat portus et mea cimba suos.
Cantaram iussosque deos formasque deorum,
330Aonidum iussis debita finis erat.
Quaeve operis possent metam divertere? formas
Destitui nostris scribere carminibus
Et clausum Federice librum obsignare parabam
Vox nova cum nostris auribus insonuit.
335Iunonem haud norim ni vox sit fassa loquentem
Verbaque compositis quae sonuere modis.
Tu Venerem dulci cecinisti et Pallada plectro,
Me solam linquis: de tribus una fui,
Non sine me dabitur portus intrare petitos,
340Non sine me curvam tanget harena ratem.
Non decet esse Iovem geminis sine fratribus et me
Quae dicor coniunx et Iovis esse soror.
Sunt gemini fratres est et Victoria mecum
Marte giganteo quae fuit apta Iovi.
345Ecce tibi liceat: licuit semperque poetis
Lumine mortali cernere posse deos.
Respice et has animo nostras memor imprime formas
Inde suo rursus ordine carmen eat.
Hactenus Aonidum cecinisti plurima iussu,
350Haec liceat monitu pauca referre meo.
Sic ego respondi quamvis reverentia et altus
Frenaret vires pectoris ipse pavor.
Si Venerem cecini Venus est non impia nobis.
Libera virgo mihi tradditur huius ope
355Libera nunc nostra est quam condam Bachus amavit.
Deserit haec Veneris iussibus astra poli.
Non sprevit mea vota, preces, non sprevit amorem.
Est tamen in nostro castu amore pudor.
Corpore in hoc tantum si qua est virtutis imago:
360Illam non corpus nostra puella colit.
Sic me virtutis facies ante omnia captum
Continet et sancte virginitatis opus.
Pallada si cecini divae inter Palladis artes
Cessere in partem pectoris altus amor.
365At posito si pauca metu interdicere fas est
Vocibus argutis si veniamque dabis.
Qualia diva refer inter qualia dona dedisti?
Aut nulla aut certe munera parva mihi.
Quare age: si queris nostras in carmine vires
370Candidior solito sit tua larga manus.
Tunc dea subridens placido sic reddidit ore,
Clarior excussis nubibus aer erat:
Non ego te nostris opibus donisve removi,
Fatorum potius sic ratus ordo iubet.
375Concipe spem tandem: veniet te tempus amicum
Et quam non reris leta dies aderit.
Denique ab his tacuit mortali et luce videndam
Se dedit: o quantum mira erat effigies.
Iamque suo curru iuncto pavone sedebat
380Ceu regina deum regia sceptra tenens,
Utque ostentet opes magnas quibus imperat aurea
Veste tegit corpus nube tegitque caput.
Nube coloratos Thaumantias implicat arcus
Inter bis septem carior una deas.
385Bis septem nimphae divae famulantur et inter
Bis septem magis est Iris amica deae.
Iam pluvia et nubes stant aere flabra pruinae
Ros tonitru atque Iris luxque corusca nives,
Et grando et nebulae crinitoque igne cometes
390Luxque serena simul ustus et igne vapor.
Haec sunt bis septem stantes alto aere nimphae
Iunoni dominae servit et iste chorus.
Iunoni servit nam Iuno dicitur aer.
Saepe tamen terra est: saepe vocatur aqua.
395Hinc quia telluris sub viscere conditur aurum
Multaque per terras ditia regna vides.
Numen opum Iuno est regnorum et numen habetur,
Clara ideo stringit sceptra superba manu.
Iamque sedet curru nam terras circuit aer
400Ambit et assiduis inferiora rotis.
Pavo trahit currus, nam divitis exprimit actus.
Hic certe mores divitis ales habet.
Est clamosus enim multa quoque laude superbit
Et corpus pluma versicolore tegit.
405Alta petit semper sic dives poscit et alta.
Saepe etiam falso laudis honore tumet
Clamosusque foro iactat convitia toto
Et tumidus varia corpora veste tegit.
Ornatum similem distincta coloribus Iris
410Indicat instabiles et notat Iris opes.
Namque coloratus subito dissolvitur arcus
Sic et opes dura sorte repente fluvit.
Ut fallax color est, sic fallax copia rerum.
Hac animus illo fallitur intuitus.
415Divitias tamen insequimur per mille labores
Terrarumque minas spernimus atque maris
Inque dies magis atque magis sequimur tua Iuno
Prorsus in expletis munera pectoribus.
Quaerendo et mediis interdum mergimur undis.
420Latronum interdum praeda nephasque sumus.
Quodque diu magno nobis sudore paratum
Sanguinea raptat mors inopina manu.
Ut capita at septem sumit de vertice septo
Vipera per damnum crescere docta suum;
425Sic auri pululant curae sitis ipsaque crescit
Tamquam in Tantaleis fontibus arridior.
Omnia Pactoli sunt obedientia harenae;
Haec rumpit leges: rumpit amicitias;
Haec fecit ante diem genitoris funera natos
430Optare: haec temerat sacra marita thoros.
Haec aconita viris tribuit letaleque pondus,
Argentum miscet Mercuriale cibis.
Haec grave bellorum semen furiasque ministrat,
Hinc Mars Iunonis filius esse datur.
435Nunc tantum fulvo fit femina nubilis auro
Non genere aut meritis iungitur ulla viro.
Connubia hinc Iuno taedas curatque iugales,
Nam ligat uxores unxia dote viris.
Quorum satius virtutis opes et diva parantur
440Munera nam vitae sunt melioris opes.
Nescit enim mentes hominum post funera virtus
Deserere: aeterna sed comitantur ope.
Pace tua dea magna quidem sum talia fatus.
Si qua dedere tibi taedia parce dea.
445Nollem ego cantatis in me grave numinis illud
Contraxisse odium flebile carminibus.
Testis enim Semele est quantum tua numina possint
Nescia flammatis torrida fulminibus.
Testis etiam est Athamas coniunx est testis et Ino
450Atque Athamantea missa sagitta manu.
Testis et Aeneas Tirrenis territus undis,
Testis et illa fuga est virginis Inachidos,
Amphitrioniadae veniunt pro teste furores,
Testatur vires Parrasis ursa tuas.
455Atque aliae centum nimphae quas dicere longum est
Credere te possunt maxima posse deam.
Stabat iuxta autem germanam rector aquarum
Sive videbatur sive erat in pelago.
Et quis enim credat ni vis pro teste deum sit
460Fluctivagum vidi marmor in aede mea.
Iam Neptunnus equos celeres ad plaustra ligarat
Perque rotis summas currere visus aquas.
Et spumosa sonant urgentibus ora lupatis,
Stricta manu sedat virga tricuspis aquas.
465Aequora summa secant Glaucus Triton Meliocerta,
Nantia vidisses agmina Nereidum.
Sit mare Neptunnus sic dicitur Enosigeos
Fluctivagans terram submovet unda maris.
Perpetuum tedis huic iungitur Amphitrite
470Nam terram assiduo circuit unda sono.
Hic et germanae Iunonis fertur alumnus:
Auget enim clausus montibus aer aquas.
Edocet at celerem cursum fluctusque rotatos.
Currus festinis per mare tractus equis.
475Est pelagi sonitus Triton: Nereides undas
Diversa varias humiditate notant.
Arbiter hinc noctis Stigii rectorque baratri
Ducitur obscuris et tribus actus equis.
In triga residens obscuro tectus amictu
480Stringebat foedo squalida sceptra situ.
Tectus nube caput taetra vultuque severo
Horridus humanos territat intuitus.
Coniunx rapta simul residet Proserpina fusis
Crinibus et flores devovet Aetna tuos:
485At procul ambages et vatum ficta recedant.
Nunc referam quantum me docet historia.
Saturnus postquam mortales exuit arctus
Iuppiter Eois imperitavit agris.
Hinc est rex caeli divum pater hinc hominum rex,
490Vecta rotis Phoebi nam venit inde dies.
Neptunus tenuit quaecumque est insula ponto,
Hinc et nimpharum est aequoris atque deus.
Pluto autem occiduis sceptrum tenuisse sub oris
Fertur et hunc regem terra Molossa habuit.
495Fertur ob id vindex inferni rexque baratri:
Nam pars occidui est littoris inferior.
Dumque amat hic Cereris regis sobolemque Sicani
Persephonem eripuit vinxit et in thalamis.
Tum demum oblata est Victoria squalida nobis
500Pulvereis armis corpus operta sacrum,
Sanguineaque manu palmam tenet et quatit alas
Laetaque sub cultis ducitur alta rotis.
Nunc spolia et predas victos nunc narrat et hostes:
Vincta comam lauro prae se agit et domitos.
505Quisque potest causas tanti novisse paratus
Dum belli sortem noscat et acta ducum.
Hanc Acheron simul et Stix livida protulit ortu
Conveniens operi quem genus illa trahit.
Non sine tristitia non absque dolore paratur
510Haec dea sed multo sanguine parta venit.
At dea quam semper nimio sudore petivi.
Nunc oculis laetis adsis et arma move.
Vince precor frenis hostiliaque ora coherce
Destruat emeritum ne ferus hostis opus.
515Quisquis erit penitus elinguis fiat et expers
Eloquii nec non sit rationis inops.
Tu nostrum claudis carmen pariterque tuere.
Si liber hic pereat tu simul ipsa cades.
Tu cunctos reddis valido in certamine laetos
520Post domitos hostes post requiemque datam.
Non ego nunc elegis possem te dicere laudes.
Scilicet heroo tu dea digna pede.
(Digna pede altiloquo tu carmine digna superbo
Sume ergo herois ultima vota sonis.)

O victrix tumido residens Victoria curru
Alta caput nimium laetisque superba tropheis
525Pulverulenta tamen rubigineque obsita taetra
Cuius habet domitrix viridantem dextera palmam
Quanta tua est virtus vis quanta aut quanta potestas.
Te circum longo queritur captiva iuventus
Ordine et incepti Martis piget atque Furoris.
530Damnat et immites pugnas veniamque precatur.
Necnon et praeda spoliisque onerata superbis
Militiae gens grata tuae succedit et ultro
Te resupinatam curru veneratur ab alto.
Tu certe imperii semper fidissima custos.
535Tu decus omne ducum: tu terminus ultimus armis.
Tu pugilum spes una: animos in bella furentes
Sufficis et duros suades tolerare labores.
Tu medicamque libens adhibes ad vulnera dextram
Vulnera quae validis vix sanet Delphicus herbis
540Quorum crudeles tu tollis sola dolores.
Tu sola et latos Romanum extendere fines
Imperii populum fecisti et littus utrumque
Bellorum validis olim domitare sub armis.
Celsa triumphales per capitolia currus
545Atque coronatos victrici fronde capillos
Victorum aspexere ducum pompasque superbas.
Androgeo letum per te iustissimus heros
Ultus Cecropidas forti obsidione subegit.
Tu quoque victricem iuvisti Perseos arpem
550Dum secat anguicomae crudelia colla Medusae.
Andromeden et monstro religatam exemit aquoso.
Termodontiacam per te domuisse cohortem
Bellerophon potuit vastam et superasse Chimeram.
Egides per te domuit genus atque biforme.
555Semper et Herculeos sociasti diva labores.
Per te iam raptos ultus Menelaus amores.
Per te Anchisiades Lavina coniuge laetus.
Per te Romulidae raptis gaudere Sabinis
Atque augere suo potuerunt semine prolem.
560Per te Scipiadae per te Marii atque Camilli
Et Detii et Fabii illustres Grachique feroces
Cetera Romuleae et gentis fortissima pubes
Carminibus vatum longos laudantur in annos.
Per te iam totiens rediit Federicus ab hoste
565Victor et Emonia decoravit tempora fronde.
Te vocat et Martis vocat atque cupidinis omnis
Militia eternumque tuis se amplectier ulnis.
Terque sibi sociam exoptat divinamque potentem
Perdicat: atque omnis finem vocat esse laboris.
570Victorum comes una ducum comes una deorum.
Caelicolas tu sola deos iurare paludem
Iamque tuae matris meruisti et gurgitis huius
Non impune licet iuratum fallere nomen.
Nam fera dum Geticae ferverent proelia Flegrae
575Anguipedesque Iovem congestis montibus altis
Vi multa astrigero cuperent depellere regno.
Sponte favens iuste vindex iustissima causae
Sola Iovi letas reserasti protinus alas.
Obruit ille suos altis sub montibus hostes.
580Hinc pater omnipotens meriti non immemor omnes
Caelicolas voluit Stigias iurare per undas.
Si quis et hoc ipso iurato nomine fontis
Quaesisset velare suae periuria linguae
Nectareo et divo privari iusserat haustu.
585A te praeterea tanti non degener ortus
Natus honor quem longa tui iuvat orbita currus.
Te preit at tamquam famulorum maximus ordo
Exuries sitis atque metus labor estus et algor
Audaces simul furiae et custodia solers
590Insomnes noctes et humi recubantibus asper
Sollicitusque sopor simul et vigil hora dierum.
Haec tibi qua possis curru veneranda superbo
Ducere equos: sternunt vicos aditusque ministrant.
Quave ducum frontes possis decorare severas.
595Haemonia texunt victrices fronde coronas.
< >
Fama gigantei peperit quam in tempore belli
Terra parens magno Enchelado et dedit esse sororem.
Illa tubam conflans audita et visa renarrat.
600Gesta ducum et veris immiscet ficta volatque
Nocte dieque simul degens insomnia noctis
Tempora: cui centum sit lincea lumina fronte
Centum aures linguae totidem totidem ora loquuntur.
Alarum innumeras quatit illa per ethera pennas.
605Viribus exiguis primo saepeque volatu
Preter humum volitat: mox sese viribus auctis
In caelum levat et populo urbesque susurris
Complet et auditas auget per inania voces.
Quacumque ingrederis pictis stratum omne tapetis
610Luxuriare solum spectas auleaque passim
Per vicos extensa creant gradientibus umbras.
Occurunt sublimis equis phalerata iuventus
Canities veneranda senum puerique virentes
Portantes ramos alacresque ad sidera clamant.
615Hinc foliis redimita comas pallentis olivae
Aurea pax post te graditur quam divitae cornu
Copia per letos sequitur iam uberrima campos.
Non solum ast fragiles pompae et fugitiva triumphi
Gloria seu mortalis honos te dante parantur
620Sed magis eterna quod dignum censeo laude.
Per te hominum ipse animus vitiorum proelia postquam
Straverit inque fugam calcatos verterit hostes
Iam caput incinctus nitidum stellante corona
Mortales fugiens tamquam indignatus honores
625Et remeans patrias tamquam peregrinus ad oras.
Sublimis curru turba comitante piorum
Evolat etherea gaudet regione receptus.
Caelestes igitur referas tu sola meatus.
Ergo precor faciles nostris dea magna rogatis
630Prebe aures nec verba nothi per inania raptent.
Adversos semper Federicus fortibus armis
Te sociante hostes domitet semperque tueri
Imperium queat et populos urbesque benigna
Pace regat: nam pace bonus letatur et hostes
635Finibus a patriis longeque amenibus arcet.
Hinc ubi mnestoreos feliciter egerit annos:
Virtutis demum superatis hostibus astris
Gaudeat et caeli felici sede receptus.

Ancora iacta mihi est portus tetigique petitos
640Nunc sume herentem sub tua saxa ratem.
Est tua nam Federice ratis tuus ipse magister
Et quodcumque ratis devehit omne tuum est.
Quas petii mediis merces non feneror undis
Iamque tuus pretii sat mihi mercis amor.
645Dummodo ab hoste tegas iuvent mea munera semper
Haec vehit aeternas firma phaselus opes.
Hoc dudum exiguo volui clarissime princeps
Carmine Castaliam sollicitasse lyram.
Mox alios temptabo aditus pompasque superbis
650Rite tuas summa te quoque laude canam.

Hoc opus adversis portisne resistere rebus
O liber incertum est qui tibi finis erit.
Ipse ego dum relego dum teque colorat Apelles
Dux meus heu lecto languidus incubuit
655Et patitur diros morbo impellente dolores.
Sors timeo optatum ne tibi claudat iter:
Si tuus hic pereat princeps te clauditur orbis.
Quo vertes gressus quaene petenda via est.
Letheum pariter busto patiere soporem:
660Persolves cineri debita vota sacro.
Te nemo miti hospitio dignabitur heros
Seviet et titulis invida turba tuis.
Solus enim hic dignos studiis reddebat honores.
Pieridum dulcis solus hic hospes erat.
665Phoebe deus propera flenti succurre poetae.
Quaeso tua vivat iam Fredericus ope.
Hoc vivo melius possit sperare poetae,
Hoc vivo Aonias Pegasus auget aquas,
Hoc vivo laurosque tuas frondere videbas,
670Hoc vivo passim concelebratus eras.
Si perit et pariter Parnasia laurus obibit,
Arescent colles, areat omne nemus.
Italiae totis Mars saeviet impius arvis
Et Tiberis liquidas sanguine tinget aquas.
675Aonides flebunt nimphae iam Phoebe dolebis.
Hoc Phaetontei funeris instar erit.
Iamque meas cernis lachrymas gemitusque profundos.
Es deus augurii: fata futura vides.
Quaeso igitur tantos terris aucte labores.
680Succurret multis haec ducis una salus.
Multorumque animas servabis corpore in uno.
Vatibus en moestis consule Phoebe tuis.
At mea quam placidis spes mulcet pectora curis.
Pectus Phoebeis incalet auguriis.
685Vivit adhuc vivetque diu. Superavit iniquum
Numine divino dux meus ipse malum.
Adriacas sulcans undas nunc candida puppis
Venit et incolumen nuntiat esse ducem.
Ergo abeant lachrymae suspiria nostra recedant
690Mutavit gemitus in meliora Deus.
Gaude igitur foelixque animos attolle labantes.
Invenies dominum parve libelle tuum,
Colloquioque frui poteris vivesque beatus
Felix egregia qui potes esse domo.
695I cito: fortunam pariter tua fata loqueris
En et divino contiget ore legi.
Vive memorque mei de me quoque saepe loqueris
Efficias: famulum diligat ille suum.