Verino, Ugolino Firenze, 1438 - 1516, Carlias, Carlias Carl. Carlias (N. Thurn, 1995)

At Latii Argivos diverso in littore Locros
Interea appulerat gentis regnator Eoae,
Africa cui paret tepido contermina Nilo,
Cui Phenix variusque Cilix, cui paret Idume
5Palmosa et radiis solis flammata Siene,
Rex Agolas natusque simul, fortissimus Almon,
Innumeros pedites ductans equitumque catervas,
Ut vix rostratae caperent hos mille carinae.
Non tot Phrisseum latuit sub navibus aequor,
10Cum defecerunt potanti flumina Persae.
Haec ubi percepit Pipini magnus alumnus,
Accersit proceres media de nocte iubetque
Orlandum Boviumque, duces, fortemque Caponem
Carpere iter; lectosque equites peditesque volantes
15Deducant, celeri ut raptim compendia cursu
Pervolitent Latiique Arabas Diomedis ab Harpis
Expellant, vacuas Calabrum ne diruat urbes,
Ne petat interius iunctis exercitus armis
Barbarus Ausoniam. Tunc incurabile vulnus,
20Si se Scandavio Garamas cum milite iungat.
"Dum nox atra polum nigranti involvit amictu,
Maturetis iter famamque anteire paretis,
Ut venisse prius, quam motos audiat hostes.
Non tuba, non lituus, tribuat non buccina signum.
25Ac superimpositis radiantia vestibus arma
Condite, ne vestris quisquam conatibus obstet."
Nec plura effatus. Celerant et iussa facessunt.
Viginti lectas ex omni robore turmas
Adduxere duces. Rapidi mox turbinis instar
30Carpsit iter velox plantis pernicibus agmen.
Non aliter volucres reserato e carcere currus
Prorumpunt inter Pisas atque Elidis arces.
Post ubi Dardanii coniux formosa mariti
Alipedes frenavit equos currumque volantem
35Impulit ascendens Pigmeo a littore Phoebus,
Francorum proceres circa praetoria Carli
Armati stabant pugnamque subire parati.
Nec mora, puniceam suspendit pertica vestem,
Loetiferae signum pugnae, lituique sonori
40Horrendo clangore ciunt in bella phalanges.
Primus init pugnam Medices comitante cohorte
Syllani generis tumidumque internatat amnem.
Gramineisque hostem ripis deturbat et ense
Stipatum faciente viam diverberat agmen.
45Cessit prima cohors longe statione relicta,
Insequitur Syllanus eques turmamque secundam
Invadit, gladios clypeosque cruore rubentes
Ostentat pavidisque instat retroque repellit.
Mox alii proceres atque omnis Celtica pubes
50Trans fluvium vexilla ferunt et Marte secundo
Scandavias caedunt acies. Princepsque Rinaldus
Immemor haud palmae hesterne prorupit, ubi ingens
Concursus regum et maior desevit Erynnis,
Bucephali invectus dorso mediosque per hostes
55Irruit ac densas scindit laceratque catervas.
Ceu foeta Hircano prodit cum tigris ab antro,
Armenias populatur oves, sic Martius Aiax
Sanguineo gladio clipeata per agmina fertur.
At contra Bostar Libycis advectus arenis,
60Squamosae cuius pellis detracta draconi
Instar thoracis villosum pectus obibat,
Francorum insanus vocat in certamina regem.
Obvia quaeque metit bellatricemque cohortem
Tuscorum aggreditur reprimitque furentia tela.
65Et primum obtruncat Bardum, qui signa ferebat,
Marcelloque caput, Tyrrhenae stirpis alumno,
Abstulit, et truncus cecidit foedatus harenae,
Germanum iuxta Garamantis cuspide fixus
Occubuit. Retroque gradum conterrita turma
70Vertit, nam densis illuc Desiderius armis
Irruit et pilis Theias metuendus aenis.
At Florentine ductor fortissimus alae
Nunc prece, nunc dictis virtutem accendit amaris:
"Non haec, o socii, Carlo promissa dedistis!
75Siccine terga datis? Quis vos timor urget inertes?
Hi sunt, Ausoniam qui destruxere tyranni!
Sustineas paulum, miles, dum transeat omnis
Francorum legio! Laus et victoria vestra est!"
Nec plura effatus, Carbonem signa ferentem
80Regia confodit. Firmatur Tusca iuventus
Exemplo ducis. Ante alios Corsinus, et acer
Albitus obtruncat genitum de stirpe Cleonem
Vandalia, cuius maiores moenia quondam
Arreti atque ipsam prostrarunt funditus urbem.
85Conveniunt proceres; ferme omnis Martius ardor
Illuc versus erat. Furiali pertonat ore
Scandavius rector: "Tuscam, Lombarde, cohortem
Ante oculos prosterne meos; dominoque rebellis
Det meritas paenas! Viles interfice servos!"
90Evomit haec ardens Tuscumque erumpit in agmen
Albertique caput geminato perforat ictu
Et Medici telo galee decussit honorem
Perstrinxitque levi Corsini vulnere pectus.
At non Panzanus nudo Bindaccius ense
95Terga dedit. Regemque petit primumque Trevellum
Signiferum sternit. Mox ipsum cominus armis
Rectorem aggreditur. Scindit mucrone trilicem
Loricam, gaudet Lombardi sanguine viso.
"Non impune feres!" exclamat barbarus hostis
100Egregiique femur iuvenis transverberat hasta.
Occidit et prima bellator Circulus ala.
Quin et Compagnus germani morte Perini
Fervidus in regem nequicquam fulminat ense.
Et gemini fratres, tua, Canisiane, propago,
105Sarmatica cecidere manu. Discrimine summo
Iam stabat Syllanus eques septusque corona
Scandavia, ut nullus patrias remeasset ad oras,
Ni propere audita concisae clade cohortis
Sexcentos equites ex omni robore lectos
110Misisset subitoque una Pipinius heros
Ceu fulmen densas aperit mucrone catervas.
Turpe putans belli Tuscos virtute calentes
Deserere haud meritos volucri volat alite vectus.
Sed furit ante omnes rubicundo Amonius ense:
115Spumeus Heridanus veluti ruit aggere fracto
Avulsasque trahit segetes, armenta casasque,
Belgicus haud aliter Lombarda per agmina fertur
Aiax. Et primum Mauri ferit inguina regis,
Asdrubalis qui frater erat, cui mille carinae
120Atque omnis ponti fuerat mandata potestas.
Prostrata ut vidit Tyrrheni signa leonis,
Condoluit miserans tollique iacentia iussit
Vexilla et simul exclamat: "Syllane, timorem
Depone et poenas scelerato ex hoste repende!
125Francorum huc omnes volitant cum rege phalanges!"
His dictis crevere animi, et spes suscitat iram.
Instant ardentes, et cogit vertere terga
Florentina cohors hostesque in castra repellit.
Et possunt, quia posse putant. Presentia regis
130Urget, et ante oculos ductoris bella geruntur.
At Vercellensis turmae praefectus Alastor
In densos fert arma globos multosque trucidat.
Connubioque ferox et spe inflammatus inani
Iam sibi Gallorum dites devoverat urbes.
135Ingenti clamore ruens disiecerat alas
Romuleas. Caesis ducibus converterat agmen.
Parthenopes cecidit moribundus Coxia rector,
Terga Faventinus ductor formidine vertit,
Sed frustra: renes fodit fugientis Alastor.
140Vidit ut Ausonios Lombardis cedere turmis
Adimar Ulveriusque, duces, exclamat uterque:
"Sistite, magnanimi socii, gladiisque salutem
Quaerite! Fulmineis paritur victoria dextris!"
Nec plura, in medios alacer Burgundius hostes
145Dux ruit et iacta confodit Alastora quercu.
Igneus in Luscum iecit validam Adimar hastam,
Quae clipeum et thoraca et pectus perforat ingens.
Vicentina phalanx fugit rectore perempto,
Barbaraque Ausonius rursus premit agmina miles.
150Non ita nimbosis tempestas acta procellis
Insonat, adversis siquando flatibus Eurus,
Hinc Zephirus Corusque fremunt, salit horrida grando
In segetes, sternit miseri sata laeta coloni.
Nervius irruerat magno stridore maniplus,
155Bellovagusque ferox densos penetravit in hostes.
Nec iam missilibus, sed stricto cominus ense
Pugnatur, magnis reboat clamoribus ether.
Per medios furibunda viros discurrit Erynnis
Verbera vipereis torquens horrenda chelidris
160Tartareaque canit feralia murmura concha.
Condunt tela diem, tellusque aspersa cruore
Visceribusque natat. Non unica mortis imago:
Thermodontiaco ritu gerit ille securim,
Ille venenatas Parthorum more sagictas
165Torquet, non una contentus spicula morte.
At pilis gladiisque ferox Romannus alumnus
Bella gerit spernitque mori pro laude perenni.
Quin etiam Balion, fraterni vulneris ultor,
Buldrinusque acer laetali perfurit orno,
170Braccius atque una Gratianus originis auctor
Egregiae densos fertur moriturus in hostes.
Roggeriusque Canis, Venetas qui rexerat alas,
Hactenus atque alii Perusina ex urbe profecti
Innumeros stravere viros. Dacisque fugatis
175Inter concisos Ligurum cecidere maniplos.
Mole gigantea Gessatum a sanguine pubes
Inter Lombardos horrentia bella ciebat
Terribilesque iubas variarum mille ferarum
Aere super nitido levaque ancile gerebat
180Lunate in formam peltae, sed cetera nuda.
Non erat huic gladius, sed grandia robora quercus
Nodose, quis sueta fuit prosternere turmas.
Prodiga gens animae placidaeque inimica quietis
Francorum turbabat opes. Iam terga dedisset
185Auxiliaris eques, magna ni concitus ira
Signiferum primo Carlus stravisset Othonem
Adventu. Gemuit collisa cadavere tellus.
Cuius sanguineo foecundis idra colubris
Picta fuit signo, subter Lerneius humor,
190Villosaque feri munitus pelle leonis
Vipereo Alcides foedabat sanguine clavam.
Mox ruit in densos equites Sipedisque cohortem
Prosternit latamque viam facit agmine caeso.
Ast ubi Gessatae Carlum videre furentem
195Perculsosque metu Halanos trepidare nec ultra
Instantem suffere ducem, dare terga maniplos,
Eminus horrendis urgent clamoribus hostem
Magnanimum. Et validis iaculantur saxa lacertis
Totaque contorquent decisis robora ramis
200Congestisque tegunt trabibus, ceu turba biformis
Obruit Aemathiis pugnantem Caenea campis.
Fatifero at Carlus furibundos ense gigantes
Dissipat, Antheo caput a cervice revulsum
Deicit et flava moribundum fundit harena.
205Dividit inque duas immania corpora partes
Pugnacis Pholoi. Cecidit quoque sevus Ataldus,
Balthea progenies, Lombarda ex matre creatus,
Cui falsus longos vite promiserat annos
Victori et vana miserum spe luserat augur
210Spes hominum fallax, venturi haud prescia secli.
Talia dum victor per campos funera Carlus
Misceret, turpi verterunt terga pavore
Lombardi. At sevus furiali turbine Theias,
"State, viri!" exclamat, "faciem convertite in hostem!"
215Comprehensisque Herulum fugientem sistit habenis.
"Non pedibus quaerenda salus, timidissime, rerum!
Dat gladius laudem, tutam dat dextera pacem!
Pulchrius est fortes patriis occumbere campis,
Quam semper miseram servare in carcere vitam!"
220Dixit et adverso gladium sub pectore condit.
Inde alios trucibus fugientes increpat iris
Instabatque ferox nec vertere terga sinebat.
At leva immitis pugnabat parte Gilulphus
Quadriugo vectus curru, quem fluminis Istri
225Accola Pannonius Rosimunda ex matre crearat
Arthemius. Longis illum Desiderius oris
Excierat multoque virum donaverat auro
Pluraque pollicitus Francorum ditia regna,
Si caesum aut captum dederit victoria Carlum.
230His alacer donis et spe inflammatus inani
Syllanum obtruncat Paulum Gallumque Diurcem
Vortigenumque ducem Pictonum. Concidit Octar,
Regia progenies Hunnorum, Thermodoontis
Non procul a gelidis genuit quem Durithus undis.
235Turbatis laceratus equis curruque sonanti
Perfractus, supraque caput rota fervida tracta est.
Ter centum a leva stridentia plaustra Biordus,
Scandavii regis gener, a radicibus Hemi
Ducebat, latis ubi purior area campis
240Monstrat iter, senos pugnantes singula portant.
Et dociles, quocunque libet, per gramina gyro
Flectit equos torto dominumque auriga monentem
Audit et imperio pugnantis vertit habenas.
Hi magnam ediderunt stragem Tuscamque phalangem
245Alphei populi delerant sospite tantum
Lanfranco, primus tribuit qui nomina genti.
Iam Perusina cohors falcatis obruta plaustris
Conciderat, trunco periit Cerbonius ore.
Arreti occisis ducibus miserabile vulgus
250Errabat, pecudes veluti pastore perempto.
Fulminat egregiis Carlo notissimus armis,
Saxone qui caeso iuvenis cognomen adeptus
Clara dedit Tuscae Saxettus nomina proli.
Per medios cuneos hostili sanguine rorans
255Massiliae regem transverberat ense Siphacem
Conobique femur terebrat mucrone Britanni,
Perfidieque luit scelerato sanguine penas.
At princeps Medices audita clade suorum
Flectit equum aeratis fodiens calcaribus armos
260Sanguineoque aciem gladio scindit. Via ferro
Fit; reserat densas stricto mucrone catervas.
Advolat Ulverius, simul huc Uggerius heros.
Et primum immitem Ripheo a vertice Bledam,
Hunnorum sobolem nulli feritate secundum,
265Obtruncant, cui forma brevis tum pectore lato,
Nare fuit simo tetri tum rara coloris
Barba, caputque oculis fuerat pregrande minutis;
Sic illum perhibent Atilae de semine cretum.
Extremoque ruens nequicquam Alemannus ab Albi
270Confossus vitam Latiis efflavit in agris.
Adimar ante omnes nudo volat igneus ense,
Quo maior belli moles maiusque periclum
Urget, et egregiam quaerit per vulnera mortem,
Ut leo terribilis medios prorumpit in hostes.
275Sarmaticamque alam Ganus Quadosque feroces
Aggreditur natusque simul, Ponteriaque omnis
Turba ducem sequitur, quo non prestantior alter
Francorum fuerat iuvenis pietate vel armis
Dissimilisque patri, reditum cui fata negarant.
280Caesorum tamen ingentes Albertus acervos
Liquit in Italia aeterni monumenta trophei.
Barbarus at Theias, catulis ut tigris abactis
Venatoris iter rictu truculenta minaci
Insequitur, Tuscum haud aliter defertur in agmen.
285Nec non Gessate magno clamore ruentes
Depulsis Italis Gallorum signa petebant.
Forsitan hac esset clades in parte recepta,
Robora ni sacrae propere huc cum rege phalangis
Irruerent Magnique comes Mavortius Aiax,
290Terribiles qua parte videt fervere gigantes.
Ceu duo falcones rapido stridore per auras
Hinc atque inde premunt pavidas sub nube columbas,
Sic densas ambo rumpunt mucronibus alas
Dilacerantque globos Gessatarumque catervas.
295Victores victique cadunt. Iam plena cruore
Terra natat, nec sistit eques per lubrica prata.
Collisi intereunt pedites, -miserabile visu! -
Ferrati calcant spirantia pectora currus,
Impediuntque fugam numerosa cadavera. Nec, quo
300Mentis inops vertat, cernit vestigia miles.
Mortis ubique pavor, strepitus gemitusque cadentum.
Hinc litui incurvi resonant clangorque tubarum,
Hinc sevum accendunt horrentia timpana Martem.
Caucaseaeque ferae dorso Mors pallida vecta
305Falce metit populos ducitque in Tartara caesos.
Vidit ut alterno pugnam nutare periclo
Francorum rector mirandaque fulmina Theiae
Gessatasque feros tanto pugnare furore
Rursus et infestis Dacos concurrere telis,
310Albanum accersit bellatricemque cohortem.
Mox inquit: " Virtute opus est, generose Rinalde!
Festinemus opem fessis adducere rebus!
Duc tecum electos equites! Mihi regia turma
Serviet, et solum speculabor in agmine Theiam."
315Dixerat et densos alacer rex fertur in hostes.
Nec non Albanus magna vi concitus Aiax
Viginti turmis equitum per mille cohortes
Irruit, ut fulmen per tela furentia labens
Dat laeto sternens, quodcunque occurrit et obstat.
320At non audaces retro cessere gigantes:
Ultro animos tollunt. Primumque ingentia saxa
Coniiciunt magnisque hostem clamoribus urgent.
Terrigene ut quondam iaculati pondera montis
Cum Iove conseruere manus (silvisque revulsis
325Nudus adhuc monstrat Phlegraeus funera vertex),
Sic Gessatarum circum fera turba Rinaldum
Perfurit. Ille tamen tectus fatalibus armis
Sarmaticas acies caedit. Nec Gallio, quamvis
Herculeum aequarit procero corpore robur,
330Laetiferae potuit vitare pericula dextrae.
Occidit Ardurius longe fortissimus unus
Albicolae turmae tardi sub sidere plaustri,
Quique humeris latis spirantem ferre iuvencum
Cumque fero solitus fuerat pugnare leone.
335Occidit Euridimes vates, Neptunnia proles,
Pressaque congemuit spatioso corpore tellus.
Sternitur et Theras et diis invisus Acastus.
Non maiore ruunt pinus e montibus altis
In vallem strepitu, quam immania membra gigantum.
340Parte alia victor maiori mole premebat
Theias, horrendumque truci manabat ab ore
Murmur. Et egregiae secum bis quinque puellae
Thermodontiaco ritu duraque bipenne
Armate Ausonidum foedabant sanguine campos.
345Foemineos sed enim celarant casside vultus
Levaque condiderant lunatis ubera peltis.
Hae tunc aggressae venientem in proelia Carlum
Spicula laetiferis torserunt tincta chelidris.
Agmine mox facto stricta cinxere corona,
350Quarum ingens Tamiris summo de vertice conum
Excussit regi vibrans immane securim.
Tunc vero exarsit, virtusque immissa furori est.
Obvia cuncta neci dat Carlus, sevit in hostes
Stridentique omnes prosternit Amazones ense.
355Octorium Teudamque, duces, confodit Horestem,
Tessala cui mater, genitor cui Dacus Amongus.
Iam cecidit Clephes poenasque e crimine sumpsit,
Nam scelere ante alios fuerat crudelior omnes,
Diruta cuius avus Corneli moenia versi
360Condidit et nomen genti mutavit et urbi.
Barchionis rector Zato dirique sacerdos
Maumetti densam Francorum fertur in alam.
Nequicquam in regem ferratam coniicit ornum
Vaginaque ferox gladium denudat eburna
365Ac verbis demens in Carlum exultat amaris:
"En Maumette, tibi mactatur victima Carlus!
Nunc cadet ille tui sceleratus nominis hostis!"
Dixit et ingenti thoracem percutit ictu.
Ceu rigidas cautes solidumque adamanta feriret,
370Insonuit thorax, et fractus corruit ensis!
Cui rex letali subridens intonat ira:
"I nunc Tartareos manes visure, sacerdos,
Hostia viperei Ditis, non hostia Christi,
Ut cum sacrilego semper cruciere tyranno!"
375Nec plura, immisso rupit praecordia ferro.
Transfossusque uno cecidit Mauritius ictu,
Siderei qui templa Dei spoliaverat auro.
Corruit ingenti laceratus Isatius hasta,
Umbraque discessit Stigias subitura lacunas.
380Ast ubi Maumetti Hispanum simulachra per agmen
Vidit et ante oculos signis effulxit imago,
Ingemuit lachrymans Francorum maximus heros
Et Tarcessiacas stricto mucrone catervas
Dissipat atque hostes Christi violentius urget.
385Ceu stimulante fame Massila per arva iuvencas
Mane leo insequitur fugientes, instat anhelis
Erectisque iubis saltu micat otior Euro.
Dum medias acies percurrit, barbarus Halis
Exclamat: "Pugnate, viri! Dedit omina laeta
390Delerique hodie Francos promisit aruspex!
Haec nos Tarpeiam victoria ducet in arcem!"
Talia nequicquam dum iactat in agmine demens,
Vocis iter guttur laetalis clausit harundo
Preripuitque udo verba imperfecta palato.
395Dux Ligurum et nunquam Francis Grimoaldus amicus
Nestorei cecidit confossus cuspide Nami.
Infidus patriae et nunquam sine fraude Fregosus
Bavaria occubuit dextra. Hac quoque caesus Adornus,
Qui legionis erat Ligurum prefectus equestris.
400Quis numerare ducum caedes et funera posset
Caesorum? Tellus atro iam plena cruore,
Plena cadaveribus cursum impediebat, et alta
Congeries equitum peditumque admixta iacentum
Victores victosque simul tardabat. Ubique
405Horror erat, stratusque omnis Gessata iacebat.
Quam Ligurum stragem, quam regia turma procellam
Lombardae gentis dederat! Prostrataque signa
Aut capta abstulerat Carli Mavortia pubes.
Sarmata pugnabat, genus insuperabile bello.
410Huic Sipedum coniunctus eques Quandique feroces,
Quos Longobardus multo conduxerat auro
Iam pridem in Latium gelidis Aquilonis ab oris.
His contra Gallos nequicquam fortiter usus,
Nanque equitum septus viginti millibus heros
415Celtarum irrumpit, densas ubi conspicit alas.
Iam cessere loco Sipedes Butheone perempto,
Sarmaticae qui ductor erat Sipedumque catervae.
Potatorque Vadi glacialisque accola ponti,
Dux Herulae gentis, transfixus corruit Occus
420Ulverii telo. Non hoc immanior alter
Barbarus extiterat: natis et coniuge caesa,
Quae soror et coniux fuerat, bacchatus in omnes
Agnatos dira foedarat caede penates.
Vidit ut afflictis nullam superesse salutem
425Fulmineus Theias stragemque fugamque suorum
Francorumque ducem conspexit Marte secundo
Defurere in victos hibernae grandinis instar,
Accensus subito furialibus aestuat iris.
Ceu pardus densa venantum indagine septus
430Mandit hanelanti frendens venabula rictu,
Nec fugere ira sinit, virtusque repingit in hostem,
Barbarus haud aliter densis circumdatur armis,
Nequicquam stricto scindit mucrone coronam.
Quem contra infesta subiit Pipinius hasta
435Collatisque armis et stricto cominus ense
Aggreditur. Stat contra hostis telumque coruscat
Et prior ingenti laetali turbine cornum
Coniicit. Hanc longe propulsat ferreus umbo.
Laetifero at Carlus Theie fodit inguina ferro,
440Mox caput et galeam geminato discidit ictu,
Caesorumque inter cecidit moribundus acervos.
Iam nox obscuro terram involvebat amictu,
Perstabat tamen in sevo certamine Martis
Carlus et ereptos tenebris nigrantibus hostes
445Dequestus tutamque fugam prebere latebras
Nocturnas, quin nullus erat sine sanguine miles
Strenuus. In seram venit victoria noctem.
At Longobardus nota regione viarum
Effugiens glomerabat opes lacerosque maniplos
450Dispersasque legens telis ac voce cohortes
Exornat pulsosque metu confirmat et arces
Stipat frumentis et fido milite replet.
Nec non interea Pipini magnus alumnus
Castra vigil lustrat. Quamvis sudarit in armis,
455Quam lux longa fuit Maii, tamen omnia per se
Exquirit positoque iubet custode sileri.
Vix gelidas noctis tenebras Aurora fugarat,
Cum subito egressus princeps tentoria Carlus
Aethereo fert sacra Deo, votisque peractis
460Iussit humi egregias animas et corpora caesa
Abscondi et merito donari mortis honore,
Quae tantum peperere decus. Primusque sacerdos
Turpinus sacra redimitus tempora mitra
Et niveam vestem et celestem indutus amictum
465Divinum cecinit carmen sacroque liquore
Ter lustrans caesis requiem sine fine precatur.
Mox rex Francorum solio sublimis in alto,
Unde omnes spectet proceres turbamque minorem,
Lumina ter circum flexit vultuque sereno
470Pauca refert: "Socii, in manibus victoria vestris
Pendet. Pugnatum satis. Immortale tropheum
Preda ingens vobis nullo discrimine restat."
Dixit et insignes prestanti munere donat
Rectores meritoque omnes decoravit honore.