Bonifacio Veronese Verona saec. XIII in. - Perugia? 1293, Veronica, Veronica Veronica Veronica (Clelia Maria Piastra, 1954)

Interea Christi sonuerunt funera mundo;
Sternitur unde telluri et pectora tundit
Dilaniatque genas; vite spiramina mallet
Inpendisse neci Christum quam morte teneri.
5Atque refert: "Quid Christe Patri, quid conditor orbis,
Humani factor generis? Quid et inpia Parca?
Ipsa licet nulli parcat, tibi parcere saltem
Debuit! Heu dudum scripsi, mirabilis Heros,
Ut tu iudeos fugeres et regna subires
10Hec mea tecta, lares ac horrea queque tenebam.
Obtulerat mihi quidquid erat; satis illud et ipsi.
Que modo te potuit gens improba, gens sine mente,
Gens sine iudicio crucis ac suspendere morte?
Quis Te non plagnet? Quia corpora visa polorum
15Te planxere, Iehsu! Tenebrosum vidimus ire
Solem luce illa luna mutasseque cursus
Et terremotus quales non sensimus ante;
Nec natura rei, nisi post tua funera nota est.
Vita hominum dulcedo qui es diademaque regum
20Quam male Te perdit Cesar, Te machina rerum,
Te surdus, cecus, leprosus et eger ubique!
Illa dies sceleris numero delenda dierum,
Infelix et amara nimis! Quid crevit in orbe
Illa dies qua facta lues caligoque gentis?
25Cur tunc flagitio tecum non Abgarus ipse
Ipse datus, mea sola salus solamen et umbra?".
Talia dum memorat, memorattis sepe diebus,
Ecce sub ingenti comperuit ede Tobie,
Alterius nati, qui nomine stabat eodem,
30Ipse Tadeus crucifissi singula narrans
Interitum penasque Ihesu; sed rex, ubi novit
Illic esse virum recitantem talia, dixit:
"Venit qui morbos curabit et ulcera nostri,
Plenius ut memori memorat mi pagina Christi".
35Mox regi accessit iussus tum presto Tobias
Et parens rediit sic et fert inde Tadeo:
"O vir sancte Dei, te queso accedere; regni
Quid velit ignoro; Christum tamen ille veretur
Ac Domini vultum secum tenet atque perorat
40Et longe metuit". Sic dixit. At inde Tobias:
"Missus ad hoc veni regemque videre necesse".
Ire libet tenduntque ambo scanduntque per aulas
Regales regemque adeunt solioque sedentem
Aspiciunt. Rex ipse videns assurgit et orat
45Sollemnem Christi famulum turmeque stupescunt
Astantesque urbis proceres comitesque potentes.
An Deus hoc statuit quod sic foret ut tibi natus
Cresceret infamis, tua ut commissa tulerunt?
An modo, siqua salus orbi ventura caduco,
Romulee urbi ducibusque et regibus eius,
Rex pie quod primogenitus tuus improbus heres
85Detestanda ferat vel tanta nepharia ducat?
Suscitat omne nephas, sculptile fecit et orat
Idola, marmoreos vultus, oracula surda;
Hinc responsa deum, que lingua et gutture desunt
Et que luce carent et sensibus orba recumbunt
90Et que non vivunt anima nulloque vigore
Nature perstant. Legem subvertere curant
Et regnum mutare fide populosque fideles
Gentili de more facit quecumque vetusta:
Tartareos colit ecce duces dominosque silentum
95Cerbereosque canes, manes flentesque cohortes.
Artibus aereis vacat auguriisque sub ipsis
Atque matematicis ni cromantica concitat ora
Misterium deletque Ihesu vultumque verendum
Horret et advertit pretiosi dogma Philippi.
100Ceditur Attevus presul venerabilis urbis
Quem quondam instituit divinus Apostolus illic,
Ac simulacra iubet fratrem hic orare minorem
Et matri dixisse sue perhibetur honeste:
"Aut tu sacrifices statue vel dote recedas
105Ipsa tua divoque tuo vultuque patenti,
Aut tu procumbes iaculis et morte iacebis
Qua iacet atheus". Sed postquam hec talia sensit,
Non natum revocare valens erroribus actis,
Exul ab ede sua, vultu contempta recedit
110Ierusalemque venit; velut hospes et advena querit
Passus ubi Christus, quis sit locus ille sepulchri.
Compatitur plagis, fusum plangitque cruorem
Inproperat terre spectatque quod ultio fiat
Illius et celeris mundo vindicta resurgat.
115Iam pennata diu ruerat sevissima Fama
In partes ubi Titus erat, regnator arene
Famosus libyce, tanti discrimine casus
Exitioque acto Christi cruciamine diro;
Quod Nau genitus Nathan narraverat illi
120Quem casu Boreas illuc ad littora perflans
Impulerat. Grais quamquam de finibus esset,
Ierusalem tamen hospes erat legatus ad urbem
Augusto pacti stabili pro lege trahenda;
Cuius sperabat Titus gaudere medela.
Titus et ut novit quod non foret amplius alter
Qui sanasset eum qui nec sibi cura fuisset,
Ni foret ipse Deus vel quem Iudea peremit,
135Ingemuit statuitque ulcisci funera tanti;
Et cum vindictam pressisset corde sub alto,
Seva verecundo discessit lumine lepra
Eius ab aspectu, sani vestigia linquens
Et forme prestans illi spectamina pulchre.
140Hic ubi tanta videt Christi miracula morte,
Efficitur stupidus quicumque et talia cernens,
Moxque Ihesum credit crucifissum Virgine natum
Atque fuisse Dei genitum. Sic supplice voce
Orat tum atque animo: "Tu iam permitte Marie
145Nate mi, qui cunta potes, qui rector es orbis
Motorum et motor, qui provides omnia solus
Distinguisque dies numeris et legibus evum
Imples, ulcisci rursus tua funera presta".
Sic ait et frater succursum poscit ab urbe,
150Imperii vires irritans atque senatus;
Miratur frater, mirantur rostra curules
Patriusque urbis prefectus et inde tribunal
Atque magistratus, capitolia, curia, Roma
Invasisse hostem Libien Titumque remotum;
155Nescia iam cause submurmurat atque pavebit
Deterius patrie. Sic ergo alit ore pubes
Consultum et pelago tradi portuque moveri
Tibridis et fervens mox Vespasianus in arma
Irruerat validasque acies et quinque virorum
160Milia traducens in prelia, velasque ventis
Iam dederat flexoque ibant sub remige puppes.
Undisonos verrunt austus fluctusque tumentes
Et divo motu sua gratior aura secundat.
Carbasa sic prompti lybycas referuntur ad oras
165Burdigalque petunt, ubi Titi exercitus ingens;
Unus in alterius pia lumina iactat
Et frater fratri coniungitur; obstupet autem
Vespasianus eo quod venerit hoste vacante,
Et quod sanus eat et macula mundatus ab omni
170Titus. Cui Titus gaudet: "Quia gaudia, frater,
Evenere tibi, que causa effulserit armis
Hec est quam quero: iudeum evertere regnum
Et nece qua Christum verum fudere prophetam
Effundam sternamque illos et primis in armis,
175Si libet, hiis adero, campum pugunamque lacescam.
Hec erit illa dies in qua meus iste salutem
Acquiret fratri totoque in corpore carnem
Induet ecce novam, leprarum peste resurgens".
Finit et arma capit non ultimus. Inquit:
180"Primus honor belli, sed gloria Martis utrisque
Tradatur queso; cupio dissolvere vitam
In Christoque mori, si fata optata parabunt".
Mox sic arma iubent et prebent fluctibus
Equoreis placidisque auris et flatibus altis
185Interdum, donec iudea in littera naves
Conduxere suas. Confinia proxima tangunt
Gavisi terramque petunt et lintea ponunt;
Insudant remis, iactatur et ancora pontu;
Ac exire student ac hostica menia sevo
190Aspectu invadunt ac ocior alite quisque
Ierusalem subest, muros iaculatus et ignem
Ac gladios vibrans arcu laxansque sagittas
Ferum ex balista circumdat et undique castra.
Rex iudea tunc Archelaus, iniquo
195Seductus motu, gladium per viscera mittit,
Evomit ac animam rutilo cum sanguine diram
Noctigenis umbrisque orci commendat et illam.
Effusus merore gravi, cervice reflexa
Ac oculis iacet eversis ut triste cadaver
200Principibusque aliis natis committit et urbem.
Hinc urbs vexatur, septemque obsessa per annos
Languet et ipsa fame queritur terramque remordet,
Vescitur immundis, humana est carne potita.
In natum gladio mater desevit acuto
205Inciditque armos et decoquit; usaque pastu
Exuriens sic tanta urget convertit et enses
In se seque ferit, ledit prosternit et ipsam.
Grandis plaga hominum cedesque nephanda parans,
Heumenides furieque truces Bellonaque mesta
210Precipitant; Parceque fere sua stamina rumpunt,
Corpora dira lues et funebris omne acerbe
Excidunt, vehunt duodenaque milia strata
Hinc mucrone labant, occumbunt inde plateis
Corpora dira lues et funebris omne acerbe
215Sortis et atra dies angustia mortis et asper
Exitus et vite finis sub fine dolorum.
Quis fuit iste furor? Quenam vesania mortis?
Est satis ire mori cum mors infesta minatur!
Nedum cum vite cursus queat esse superstes,
220Anticipare necem placuit. Gens improba nobis
Innocuas nocuasque simul disperdere turbas.
Vivere dulce homini laudabile prefuit esse
Quam non esse magis. Quis flagitat ire per umbras,
Linquere tuta sui loca nec prescire futura?
225Quove incertus eat? Quo nescius audeat ire,
Ni sit mente carens? Sed dicta es mente carere
Heus hebrea cohors! Ubi non tibi noscere Christum
Ecce tuum libuit?
"Accedunt reges primo radiantibus armis
Titus Marte potens et Vespasianua anhelans
Iudeorum obitu. Sequitur stipata iuventus,
Iudicium clavesque urbis regnique rependunt.
Ingressus iam Roma tenet Tirone superbo
265Stridentique tuba turbe clamore ruentis
Comprenduntque duces Annam Cayphamque revolvunt
In mortem horrendam lapidatos atque relinqunt.
Inde damasceno Pilatum carcere claudunt
Dum casu maiore trahant; crucibusque flagellant
270Hinc alios, alios scindunt aliosque reservant
In servos venduntque foro; quo proditus extat
Iudeo Christus pretio, sic quisquis eorum
Venditus ac simili mensura venditur illis
Atque pari trutina sub eodem pondere massa.
275Funduntur muri, sternuntur menia celsa,
Diripiturque aurum pretiosaque tota suppelex,
Et templi spetiosa cadunt sinagocaque cedunt
Atque prophete complentur et uncio cessat,
Hinc Aaron virga et Moysi io federis arca.
280Urna repleta est manna, rapiuntur et arae
Ornatusque harum Cherubin Seraphinque revellunt,
Organa perfrigunt, candelabra vasaque cuncta
Aurea deportant et quatuor inde columnas
Eris. Et in planum ducuntur et omnia fiunt
285Imperio atque urbi. Tanti victoria Martis
Traditur et bello mundanas percutit aures.
"Armenia venit nato regina repulsa
Cui nomen sonuit Veronica dicta tenere;
Hec Christi vultum vere impressamque figuram
305Que dominum regem Edese tunc ulcere canchri
Restituit sanumque dedit medicamine tali".
Cesar egit. Dixit: "Regnum pro Cesare iussus
Spondeo, cesareum rursus diademaque pendam
Perpetuo sibi quidquid habet dum vulnere lepre
310Liberet et sanum modo gentibus urbis et orbis
Reddat". Ait; totam tendit sic preco per urbem.
Buccinat et Annam lustrat parereque regi
Precipit; hec coram stat preside, tradere iussa
Celatum vultum Domini. Negat inscia facti
315Remque ipsam simulat; rex autem, concitus ira,
Supplicio tradi iubet hanc et fune ligari.
Hec ubi se cernit tormentis anxia, vultum
Explicat atque duci lacrimis mandantibus alto
Lumine designat; sed non sinit illa secuta
320Vultum quem coluit, quem sepe orare solebat,
Quo confisa aderat, cui semper lumina flexit
Tradiderat mentemque suam, vocemque resolvit
"Spem mihi trade meam vultum sanctumque videre
Da mihi; numquid ego, laribus deiecta, redemi
325Et tectis depulsa meis, post summa mariti funera
Funera visa mei non me vexasse licebat?
Velosiane, sequar quo vultum fata lacessent".
Pervenit ad proram lacrimis et vocibus acta:
"Non sine me Domini vultus de littore cedet.
Non urbem intrabit sine me. Non ista carina
335Perficiet cursum nec ventus flaverit aptus.
Tollite me sursum, me sursum tollite naute
Ut faciem quam sepe fui consueta videre
Orem, quam longe servavi tempore mecum".
Applaudit princeps, applaudunt undique naute,
340Talibus inspectis miris, veniamque reposcunt.
Hostia panduntur navis mulierque subintrat
Illius et pedibus declinant agmina puppes;
Nobiliore loco, tamquam regina, locatur.
Vela parant et ventus eis gratissimus heret
345Perflat et a tergo potius et litora crebro.
Ut pelagi fugiant fastidia, grandia carpunt
Ac animis requiem donant et sepe per algam,
Sepe super stramen, virides ac sepe per herbas
Conducunt somnos, cenas et prandia sumunt;
350Interdum prestantque iocos, solatia ducunt
Magnificantque Dei quo tybridis undas
Attingunt portusque intrant.