Iliados liber XIV Latine redditus null, Iliados liber XIV Latine redditus (Renata Fabbri, 1981)

Nestora non latuit, quamquam discumberet, ingens
Rixa. Asclepiaden, secum tum forte epulantem,
Talibus aggreditur dictis: "Age, dive Machaon,
Fare quid iste velit tantus sub classe tumultus:
5Nam magis atque magis clamor iuvenilis ad aures
Crebrescit. Tu perge sedens discumbere, donec
Calfaciat latices Ecamida et caede cruentum
Te lavet; ascendo, rediens modo, summa locorum".
Sic fatus, nitidum ferro multisque relictum
10Perfossumque locis clipeum, quem ferre solebat
Thrasimedes (alium gnatus genitoris habebat),
Cuspide mox dextra praefixum hastile recepit.
Fervere Martis opus iuxta tentoria longe
Magnanimos Troas, Danaosque sub hoste ruentes
15Disiectosque procul muros et castra videbat.
Amplivagum veluti pelagus, si quando futuras
Praesagit ventorum acies, turgescit ab imo,
Nondum agitat fluctus, necdum tolluntur harenae
(Nutat enim donec ventorum a sede procella
20Missa Iovis iussu cursum det euntibus undis),
Sic animus vario curarum Nestoris aestu
Fluctuat, ambiguus cuneos penetraret Achivum,
Offendatne ducem populorum Agamemnona Atriden.
Atriden, visa est potior sententia menti.
25Interea pugnare acies et mutua ferre
Vulnera. Procumbunt pariter, dant scuta cavaeque
Conflictu sonitum galeae, ferit ensis et hasta,
Ictibus alternis reboant thoraces et arma.
Tres tum forte duces (nam quisque recessit ab armis
30Saucius), Atrides Agamemnon et acer Ulixes
Tydidesque simul, gradientem Nestora longe
Conspexere, rates egressi ut bella viderent.
Plurima tum pelagi seducta crepidine puppis
Et procul a pugna sicca tellure iacebat.
35Ut primas traxere, gradatim cetera classis
Pone subit: quamquam spatiosum, litus Achivae
Non erat usque capax classis, nec continet omnes
Ambitus populos, haerent angustius; illic
Impositae basibus complerant litora prorae,
40Extremos aditus facili quo turba meatu
Pergeret; iniectae replerunt aggere terrae.
Ut pugnam aspicerent, connixi hastilibus, illic
Convenere duces: clamor percusserat ingens
Corda virum; viso mox Nestore, tristior omnes
45Cura subit, dolor usque animos angebat Achivum.
Hunc tum vociferans affatur rex Agamemnon:
"Niliade, o ingens Argivum gloria, Nestor,
Huc veniens bellum cur exitiale relinquis?
Quam vereor ne nunc sermonem Martius Hector
50Perficiat, Teucros inter quem saepe minatus:
A ratibus sacrum non Ilion ante reverti
Quam iactis classem flammis exureret omnem
Et perimat Danaos. Belli dum munus obivit
Paene potens voti fuit. O miseranda regentis
55Condicio! Infensi Danai velut acer Achilles
Indignantur et in Teucros pugnare recusant
Pro ratibus". Nestor reddit tum Martius illi:
"Vera quidem memoras et sunt ita: protinus ipse !
Iuppiter altitonans fatalem iniecit Achivis
60Perniciem: murus tutandae in robore classis
Editus ingenti traxit cum mole ruinam,
Posse rui non ante rati; statione sub ipsa
Credidimus populos naves et castra tueri.
Sub ratibus pugnant acies densaeque sub armis
65Stant utrimque pares, necubi vestigia flectunt.
Contemplare licet quantum, labor urgeat utram
In partem ignores; populo Mars aequus utrique;
Impliciti nullo variant vestigia passu:
Saevit amor ferri diraeque insania caedis,
70Intereunt pariter, indefessique laborant.
Dicam equidem nostris quod nunc erit utile rebus,
Consilii si quicquam habeo: modo rursus obire
Non opus est Martem, gravibus cum saucius armis
Deficeret: nec tale quidem manet utile robur".
75Talia dicenti ductor sic reddit Atrides:
"Nestor, ut in proris certant navalibus hostes,
Non murus nec fossa valent, ubi, plurima passi
Anxia, fidebant tanti se mole laboris
Argivi naves populos et castra tueri.
80Auspiciis sunt ista Iovis: si quando secundus
Ille fuit nobis, nunc est propensior hosti
Omnibus auxilio cum dis augetque vigorem
Et Danais vires animumque enervat in armis.
Consilio, ut referam, cuncti parebitis ergo:
85In sicco puppes seductae litore quot sunt
Reddamus pelago, passim quas ancora sistat
Dum nox diva diem nigranti obduxerit umbra
Et pugna Troes cedent: mox cetera classem
Turba salo retrahat; tenebrosae tempore noctis
90Non fuga turpis erit: quod dedecet usque latebit.
Perniciem satius fugere est, quam extrema subire
Excidia". Ingenii conspectus acumine multo,
Intorquens oculos, illi sic reddit Ulixes:
"Quale tuo, Atride, scelus excidit ore loquendo?
95Numquam animum imbueres talem, qui dignior esses
Vilis et alterius ductor quam gentis Achivae.
Iuppiter exhibuit tibi rex iuvenilibus annis
Imperium nostri, munus quo Martis obires
Et senior populos regeres graviore futurus
100Consilio, interea belli succederet idem
Omnibus eventus: unum et commune periclum,
Auxilioque pares animos gereremus in armis.
Obsidionem animo moliris linquere Troiae,
Milia tot cuius passi toleravimus ergo
105Exitia: infandum retice modo, ne quis Achivum
Audiat, et facinus volitetur in ora virorum,
In vulgus ne forte aliquis mox sceptriger Argi
Ambiguum referat, vel quis dominare rebelles
Imperio alterius tibi sint parere volentes.
110O nimium infelix! Non te modo quisque tuorum
Arguet, in pelagus solidas traducere puppes
Qui iubeas, acies medio dum Marte laborant.
Quid Troes cupiunt? Nos obsidione repelli,
Scilicet, et victis ample dominarier Argis,
115Unde gravis nobis iactura, et dedecus ingens.
Praeterea licet imperites: haud cetera pubes
Ista feret, quae nunc in aperta pericula vitam
Exponunt, retrahi naves si prorsus in altum
Respicient. Fugere ex acie tum quemque videbis
120Consilio tali; quanta est haec gloria belli!
Protinus a Danais ipsos referetur ad hostes".
Olli tum contra princeps sic reddit Atrides:
"O mihi nunc animum dictis confundis, Ulixe.
Non ego iussa dedi nolentibus ad mare puppes
125Reddere: si melior menti sententia cuique est,
In medium referat, iuvenis seu grandior aevo:
Pace mea dicturus erit, iamque ipse silebo".
His tum magnanimus Diomedes vocibus orsus:
"Parendum non vana reor, sed recta loquenti.
130Iam referam, modo nulla mihi ducis ira vel atrox
Invidia obstiterit: dictis parere necesse est,
Et meliora sequi; quamquam minor omnibus aevo,
Sum genus illustris ceu vos et glorior esse.
Me genuit Tydeus, sepelit quem Martia Thebe:
135Magnanimus natos Porthus tris edidit heros,
Pleuronem et celsam pariter Calydona tenebant
Agrius atque Melas et tertius armiger Oeneus.
Hic, minor, armorum virtute ingentior, omnes
Praestabat: genitorque mei fuit ille parentis.
140Incoluit patrias aedes; meus inde recessit
-Iuppiter et superi sic nam voluere -profectus
Agron, in uxorem ditis sortitus Adrasti
Progeniem. Satis ille quidem telluris habebat
Frugiferae vel quae plantis vestita virebat,
145Multorumque greges pecorum; quin fortior omnes
Armorum virtute duces vincebat Achivos.
Haec ut certa quidem vos non audisse pigebit:
Natales referens ortus, non degenerem me
Crediderim, vani veluti contemnerer auctor
150Consilii, quin et sensus iuvenilibus annis
Saepe viget: si fando aliquid bene fatus honorem
Et pretium mereor, nec quis mea dicta refellet.
Ibimus in pugnam, confecti vulnere quamquam,
Ibimus: urget opus. Extra certaminis ictus
155Stabimus usque adeo, ne nos feriamur ab hoste
Vulneribusque super crudescant vulnera rursus.
Hortaturi alios praesentes comminus armis
Ut redeant pugnae quos ira laborque retraxit".
Sic fatus. Cuncti simul assensere volentes;
160Incedunt pariter, ductor praecessit Atrides.
At, vigil Argivum, faciem Neptunus anilem
Induit, Atridae dextramque accepit euntis
Par iter accelerans, fuditque volantia verba:
"Atride, quantum ex animo sit laetus Achilles,
165Palantes si quando metu vel caede ruentes
Respicit. Argivos, classem quem nulla tueri
Cura subit. Satiet quantumlibet anxius irae,
Per gentes ierit bellique inglorius omnes;
Indecores obitus statuit nam Iuppiter illi.
170Non immortales adeo te odere beati:
Ductores Teucrum et populos dare terga videbis,
Pulvereamque fuga nubem volitare per auras,
Perculsique metu naves et castra relinquent,
Troianam rapidis contendent cursibus urbem".
175Dixerat. Incedens per campum concitat omnes,
Clamorem horrendum tollit super agmina. Quantum
Milia vix novies hominum vel milia dena
Pugnantum inter se conserto Marte dedissent,
Pectoris eduxit tantum Neptunus ab imo
180Clamorem, quo longe animos incendit Achivis.
Aurea tum rediens solio radiantis Olympi
Aspexit Iuno fratrem sub imagine ficta
Cognatumque simul: talem vidisse iuvabat
Hortantem Danaos pugnae viresque foventem;
185Contra autem commota Iovi, quem forte sedentem
Multarum extremo nebularum culminis Idae
Viderat, etsi odio graviter succensa fuisset,
Arte sagax molita Iovem qua fallere possit,
Consilium intendit secum simul omnia volvens.
190Haec illi tandem potior sententia visa est.
Comere se, mox compta Iovem super ardua montis
Quaerere constituit, formae si captus amore
Optatos petat amplexus, placidumque soporem
Ardentem totis inspiret sensibus ignem.
195Ingreditur thalamum, carus quem filius olim
Ediderat Vulcanus ei, fulgentibus auro
Liminibus valido firmarat cardine postes
Portarumque aditus mira perfecerat arte,
Occultus quo nemo deum recludere posset.
200Has ingressa fores clausit mox Iuno nitentis.
Tum primum sordes divino a corpore purgat.
Ambrosiae se mox olei pinguentis odore
Perfudit (thimiama vocant), id roris eburna
Pisside confectum tales servabat in usus.
205In Iovis auratas tantum redoleverat aedes,
Ut respersa polum replerit odoribus aura.
Ut nitidos artus tali perfusa liquore
Pexuit et certo distinxit in ordine crines,
Ambrosiaeque super divinum instillat odorem,
210Induit ambrosio tenerum mox corpus amictu,
Quem Pallas mira textum variaverat arte,
Insignem gemmis auroque et imagine multa,
Aurea sub tereti nectit quem fibula collo,
Cingula mox recipit centum radiantia bullis,
215Et gremium cinxit late refluentis amictus
Aureaque ornabant defixa ricinia pectus,
Transpunctis duplices suspendit et auribus ormos.
Divino quanta radiabat ab ore venustas!
Reticulo frontem velavit diva dearum
220Candenti et nitido solis fulgoribus instar,
Mox pedibus crepidas splendentes indidit auro.
Ornatu postquam sese decoravit honoro,
Prosilit a thalamo, Venerem petitura Dionem,
A coetuque procul sic est affata deorum:
225"O mihi, cara Venus, morem gere, cara, roganti
Etsi non animo sequeris mea vota lubenti,
Quando ego sum Danais, contra tu sedula Teucris
Auxilio; neque enim, cum postulo digna, negabis".
Olli nata Iovis reddit Venus aurea contra:
230"Saturni Iuno soboles, regina dearum,
Fare age, posce: mihi tua iussa capessere mens est,
Si fuerint vires et rerum certa facultas.
Perficere est animus quantum mihi posse licebit".
Comparat illa dolos et ficta mente locuta est:
235"Cede immortales cunctos quo vincis amorem
Mortalesque simul, viresque cupidinis omnes.
Nutricis rerum vado confinia terrae,
Oceanum visura, dei genus unde sequuntur,
Et Thetim genitricem.. Olim me sedibus ambo
240Suscepere suis ac erudiere iuventam
A Rhea, quando Saturnum magnivocus Zeus
Sub maria et terras superis detrusit ab oris.
Difficiles horum componam proxima lites:
Namque diu quisque alterutro desivit amore,
245Indignatus uterque animis odia aspera servat
Absistuntque toro; quod si mihi gesseris ipsa
Officium, verbis suadere ego sedula nitar
Utque in amicitiam redeant lectumque iugalem.
Id si perficiam, memores me muneris ambo
250I semper honoratam, celebrem me semper habebunt".
Olli subridens iterum Venus aurea reddit:
"Non ausim, nec fas, istuc modo, Iuno, quod optas
Abnuere, amplexu quando Iovis una recumbis
Altisoni". Sic fata, suo de pectore ceston,
255Cingula dissolvit distincta coloribus: illic
Omnis amor latitare omnesque cupidinis artes,
Quodque voluptatis sibi comparat ardor amantum,
Blanditiae lususque, sales quibus illa virorum
Furaturque deum mentes: non ulla valet vis,
260Nullaque mortalis quanta est sapientia sensus.
Hunc ubi Iunonis manibus Venus aurea ceston
Tradidit: "Haec -inquit- genitrix, cape cingula, Iuno,
Inque tuos compone sinus. Opera omnia amoris,
Hic artes resident omnes. Mihi crede, sequentur
265Optatus tua vota suos". Saturnia risit,
Occuluit gremio ceston laetata receptum.
Inde Iovis solium magni Venus alma recessit.
Iuno volans convexa poli per inania venit
Pieriam, quam mox celeri transgressa volatu
270Emathiam transit, domitores Thraces equorum
Praeterit et summos nebulosa cacumina montes;
Nec pedibus terram quicquam nec calcat in auras:
Fluctivagum Athoo pelagus penetravit et urbem
Lemnon adit, divi sedes ubi nota Thoantis.
275Convenit hic Somnum, mortis qui frater et instar,
Et dextra prensum sic ore affata verendo est:
"Cunctorum rex, Somne, hominum pariterque deorum,
Si quando audisti me, nunc audire necesse est
Et mea vota sequi; totos tibi grata per annos
280Noctes atque dies adero non immemor umquam,
Officiis cumulata. Iovis modo, Somne, soporem
Mitte superciliis, ut secum amplexa recumbam:
In gremio alterutrum fusi potiamur amore.
Dona dabo solium ex auro solidumque perenne:
285Id meus eximia perfecit Mulciber arte
Supposuitque gradum, pingues quo saepe recumbens
Sustentare pedes valeas epulatus et artus".
Olli tum Somnus: "Saturni filia Iuno
Et superum regina, immittere fortius ausim
290Alterius quemvis divum per membra soporem
Et reflui melius sopitas aequoris undas
Oceani faciam, genus unde et origo deorum est.
Nec quicquam Saturni ausim contingere natum
Nec sopire Iovem, sua ni mihi certa voluntas.
295Namque suos alia docuit non temnere iussus,
Ex quo magnanimus rediens Iove natus ab alma
Ilio et egregias Teucrum populaverat aedes,
Tempore cum primum percussit puppibus aequor.
Complexus tum membra Iovis blandoque sopore
300Eripui mentem: facti dux, Iuno, fuisti
Inventrixque doli; totos cum serperet artus
Dulcis et alta quies, ventorum a sede procellas
Excisti magno volventes turbine fluctus.
Sic illum, quem tu penitus disperdere nixa es,
305Fluctibus a coetu comitum procul omnibus egit
Tempestas, Coon donec vagus appulit urbem.
Haec ubi rescivit genitor deus arsit in iram,
Excitus somno, caelique per atria divos
Praecipitabat atrox, et me furialibus unum
310Vestigare minis; caeli de culmine summo
Praecipitem in medio pelagi per inane rotasset,
Ni mi Nox, hominum domitrix divumque, fuisset
Praesidio; fugiens iram Iovis usque petivi
Noctis opem: quamquam ulcisci foret anxius, iram
315Continuit, veritus tenebrosae numina Noctis,
Ne gravius saevire deum contingeret aequo.
Deteriora modo tentare pericula suades?"
Olli tum Iuno reddit, veneranda boopis:
"Somne, quid hoc animum modo sollicitudinis urges?
320Inquis, enim, altitonans veluti si Iuppiter idem
Alcide genito et Teucris pariterque tueri
Invigilet studium similique effrendeat ira.
Vade age, Somne, tibi Charitum de gentibus unam
Coniugio iungam stabili propriamque dicabo,
325Pasitheam iuniorem aliis, quam semper amasti,
Omnes ut tecum, meritis pro talibus, annos
Exigat, et pulchra faciat te prole parentem".
Dixerat. Oblato laetatus munere Somnus:
"Eia, age, per Stygios, numquam violabile numen,
330Iurato latices -inquit- rerumque parentem
Tellurem dextra, pelagus continge sinistra
Caeruleum; testes adsint quaecumque sub Orco
Numina Saturni complectitur ultima proles,
Te mihi, quae Charitum iunior, dare scilicet unam
335Pasitheam, miro quam semper amore cupivi,
Omnes ut mecum feliciter exigat annos".
Sic fatus; dictis candens dea brachia Iuno
Annuit ore; deos tum nomine quemque ciebat
Titanesque Erebi cunctos testata silentis
340Iuravit. Verbis res est ut adacta vicissim
Conceptis, humentem Imbron Lemnumque relinquunt,
Aerea saepti nebula vada caerula tranant.
Egressi quam, mox Idam petiere ferarum
Et nemorum genitricem, adeunt et Lecton. Ad illos
345Frondosae incessus tremuere cacumina silvae.
Hic Iovis ante oculos abies procera sub auras
Alta comam ramosque diu non tacta virebat.
Hanc super ascendit Somnus, mox frondibus atris
Abditur , in morem volucris quae saepe canoros
350In lucem numeros orditur (chalcida divi,
Mortales illam soliti vocare cymindim).
Extremum Iuno conscendit Gargaron Idae
Conspicienda procul. Nebularum Iuppiter actor
Aspiciens, solito magis arsit, ad usque medullas
355Intravit calor, et labefacta per ossa cucurrit,
Infecitque animum et totos in pectore sensus.
Non minus exarsit quam cum petiere vicissim
Concubitus primos et praeposuere iugales
Immemores patrii taedas votumque decoris.
360Tum prior assurgens illi sic Iuppiter orsus:
"Quo properas, mea Iuno? Refer: cur linquis Olympum?
Nec tibi sunt currus qui te libet usque tulissent".
Agnovit flammas Iuno et simulata profatur:
"Extremas propero terrae omnipotentis ad oras,
365Oceanum visura, dei genus unde sequuntur,
Et Thetim genitricem. Olim me sedibus ambo
Suscepere suis ac erudiere iuventam.
Difficiles horum componam proxima lites:
Namque diu alteruter solito desivit amore,
370Irati inter sese animis odia aspera servant,
Absistuntque toro, postquam semel ira diremit.
Montosae pascuntur equi per prata vagantes
Radices Idae, qui me sive aequora supra
Seu terram rapido sublimem flamine ferrent.
375Ad te nunc venio caeli devecta per auras,
Ne quicquam posthac animum tibi concitet ira
Quod tua nunc coniunx venia sine forte profecta
Iverit Oceani late refluentis ad aedes".
Illi tum reddit nubis collector aquosae:
380"Illuc ire tibi dabitur post. Iuno, facultas:
Nunc age, dum volupe est. pariter coeamus; amori
Indulgere iuvat: numquam mihi tanta medullas
Flamma subit domuitque animum tam dira libido,
Sive deam quamvis rapui labefactus amore,
385Seu mortalem aliquam, non quando Ixionis arsi
Consortem. peperit mihi quae caelestibus aequum
Perithoon, pulchram vel Damnen Acrisionis,
Qua genui heroa illustrem praeque omnibus unum
Persea, Phoenicis rapuive Europan alumnam,
390Minoa quae peperit <atque> antitheum Radamanthum.
Non me adeo Semeles. nec me Thebana volentem
Alcmena implicuit, quarum dedit altera Bacchum
Delicias hominum, genitrix fuit altera magni
Herculis, auricomae tantum nec regia forma
395Flammavit. Cereris, nec me Latona furentem,
Nec tu, cum primum coniunx geniale cubile
Pacta subis: hausi numquam violentius ignem,
Iuno, tui". Sensit victi Saturnia flammas
Coniugis. Ardenti simulat causata pudorem:
400"Quale tuo verbum modo, Iuppiter -inquit- ab ore
Excidit? In nudis Troianae montibus Idae
Concubitus gliscis. Sunt haec pudibunda patentque
Dedecora. Insipiens, quid si nos forte cubantes
Quis superum aspiciat, caelique per atria divos
405Conveniens referat, volitetque haec fama per omnes?
Me miseram! Peteremne tuas, rex Iuppiter, aedes
Concubitu surgens, rursus reditura fuissem
Ad superos? Cupis haec dis aspicientibus, heu, heu!
Quod si adeo volupe est, tantaque libidine flagras,
410Est thalamus mira nobis quem Mulciber arte
Edidit et solido communiit obice postes:
Ibimus huc cubitum, dabiturque explere quod optas".
Iuppiter ast illi, qui cogit in aethere nubes:
"Non est, Iuno, oculos modo quod vereare deorum
415Aut hominum: ex auro nebulam super usque tegentem
Effundam quo nemo deum, nec lumineus sol,
Perspicuum quamquam et late penetrabile sidus,
Aspiciet". Mox Iunonem complexibus ambit,
Tum molles herbas et flores subter odoros
420Alma tulit tellus, interque virentia densat
Gramina purpureum loton roseumque hyacinthon
Et crocon; herba torum viridis librabat in auras
Floribus immistis, nec amantum pondere curva
Sustinet amplexus suavesque inspirat odores.
425Alterum in alterius gremio super aurea nubes
Obnubit; liquidi stillabant undique rores,
Dum super extremum sopitus Gargaron Idae
Coniugis infusus gremio victusque iaceret
Iuppiter. Ad naves celerans it Somnus Achivum
430Omnia Neptuno, terram qui verberat undis,
Laturus. Iuxta mox verba volantia fudit:
"<Tu>, Iovis absque metu, Danais impende quod ultro
Auxilium optabas: belli modo gloria certa est
Cui largire velis: placido decepit amore
435Iuno Iovem: molli strato super ille recumbit
Coniugis in gremio, sopitum lumina liqui".
Sic dicens alios mortales Somnus adivit;
Auxilio Danais Neptunum in castra reliquit.
Tum magis insultans primores excit in armis:
440"Linquitis en iterum belli victoriam, Achivi,
Hectori Priamidae: naves expugnet et omnis
Sit sua quantalibet (sinitis sic) gloria belli;
Laetetur, iactetque diu quod saevus Achilles
Puppibus insideat mediis, nec temperet iram
445Illius auxilium: pro classe morabimur. Ergo
Pelide nobis non est opus, omnibus omnes
Praesidio alterutri pariter si simus in hostes.
Verum, agite et dictis cuncti parete volentes.
Viribus e nobis praestantes fortibus omnes
450In clipeos mutent maiores scuta, nitentes
Et capiti galeas varient. hastilia dextrae
Ingentes capiant hastas. longissima quaeque
Tela gerant. Alacres. duce me, celeremus in hostes.
Non reor, armorum quamquam virtute superbit,
455Hectora Priamiden totum modo robur Achivum
Expectare. Quidem mutent breviora ferentes
In clipeos scuta atque armis maioribus intret
Egregius bello. Paret tum quisque loquenti.
Ductores primi Diomedes, divus Ulixes
460Atridesque Agamemnon, quamquam viribus hausti
Vulneribus, totas cogunt in proelia vires
Disponuntque acies, clipeos atque arma per omnes
Partiti, maiora capit qui fortius audet.
Deteriora minus pugnax: sic arma vicissim
465Distribuere duces. Postquam nitet omnis in aere.
Accelerant; praeit horrisonans Neptunus in hostes:
Alte sublatum dextra nudaverat ensem.
Mortales non est tali fas sternere ferro,
Pugnantes medio formidine Marte coercet.
470Ex alio Teucros instruxit Martius Hector,
Praesentis belli cunctos succendit amore.
Auxilio Teucris hic, ille incendit Achivis;
Complerant medium tentoria quicquid et altum
Inter erat puppesque. Simul collecta iuventus
475Contremit omne solum seseque hortantur in armis,
Exultant alacresque ruunt, boat undique clamor.
Hinc Neptunus agit turmas, hi<n>c splen<di>dus Hector.
Non secus ac longo fluctus super aequora tractu
Flatibus ad litus resonant borealibus acti,
480Vel cum flamma rapax nemoroso in monte fragorem
Per silvas agitata dedit, vel turbine quando
Alticomas quercus inter violentior Eurus
Perfurit ac multo diverberat agmine ramos,
Sic acies inter Troum Danaumque tumultus
485Tollitur, et vasto sese clamore lacessunt.
Aiacem primum percussit Martius Hector;
Hasta subit velox frustra, sed pertulit ictum
Nam Telamoniadae steterant duo pectore baltei:
Horum alter clipeum, mucronem sustinet alter;
490Argenti circum decorabant vincula bullae,
Ambo per obliquum stringebant pectus ab alto
Pendentes humero: bullis stetit ictus in ipsis,
Perstrinxit nequicquam. Animae turbatus in iram,
Quod frustra telum contra detorserit hostem,
495Ad socios fugiens Hector se fata retraxit.
Insurgens heros contra Telamonius Aiax
Saxum immane manu sublatum torquet euntem,
Qualia multa rates inter revoluta iacebant
Pugnantum ante pedes, quo pectus et Hectoris inter
500Percussit iugulum, violenti turbinis instar
Quem strombon dicunt. Concusso corpore terrae,
Excusso dextra iaculo clipeoque sinistra
Ingenti super armorum galeaeque fragore
Corruit. Ut quercus violenti fulminis icta
505Vi ruit, evulsis radicibus usque ruina
Implicat et tristis redolet grave sulphuris auram,
Hectoris haud aliter terrae vis concidit. Ingens
Fit strepitus, pubesque omnis concurrit Achivum;
Invadunt ac tela procul iaculantur et instant:
510Sperabantque virum capere et perducere captum.
Id vis nulla ducum valuit nec stringere ferro.
Subveniunt illi Troum fortissima quaeque
Pectora, Polydamas ingens et divus Agenor,
Aeneas et dux Lycium Sa<r>pedon et acer
515Glaucus; in extrema nemo tibi sorte recessit,
Hector, ab auxilio; lapsum tellure coronant
Scutati comites, sublatum in brachia, donec
Et medio de Marte ad equos traxere iugales.
Tela manusque inter belli post terga tenebat
520Quadrupedes auriga citos currusque rotantes.
His super impositum graviter suspiria flantem
Ad Troiam vexere. Vadum Xanthique fluenta
Ut ventum est, genuit rerum quem Iuppiter auctor,
Deponunt curru et faciem sparsere liquore.
525Hic primum graviter suspirans aspicit auras
In genibus surgens, nigrum vomit ore cruorem;
Exanimi similis recidit lucemque reliquit:
Sic animum dolor et saxi labefecerat ictus.
Ut procul exactum viderunt Hectora pugnae,
530Argivi, memores virtutis, fortius hostem
Urgebant. Primus Aiax heros Oileus
Satnion aggrediens iaculo percussit acuto
Enopiden, Nais peperit quem nimpha; vocabant
Sic illum quoniam prope litora Satniontes
535Enopeo pascente boves enixa resolvit.
Hunc Aiax iuxta venientem intercipit hasta:
Ilia pertransit vulnus, revolutus in armis
Corruit. Hunc circum Troes Danaique iacentem
Agglomerant totum Polydamas hastile coruscans
540Panthoides fuit auxilio, Prothenora divum
Nactus Ario<lo>co genitum transverberat hasta
Per dextrum porrecta humerum, tum brachia tendens
Tellurem amplexus vitae spiramina liquit.
Has hic Polydamas voces iaculatur in auras:
545"Non reor incassum forti torsisse lacerto
Panthoidem iaculum: Ditis detrusit ad aedes
Porro aliquem". Dictis contristat talibus Argos.
Tum dolor exacuit stimulos, et fortior ira
Ante alios Telamoniadae, qui viribus hastam
550Ingentem validis abeuntem torquet in hostem.
Polydamas iaculum veniens letale per auras
Declinat; lateri velox Antenoris hasta
Vulnerat Archelochon natum: di talibus illum
Sacrarant telis. Traiecto gutture nervos
555Cervicis penetrat geminos letalis harundo.
Corruit ora, caput naresque illisus harenae.
Magnanimo inclamat tunc Aiax Polydamanti:
"Fare, age, Polydama, verum: quem misimus Orco
Dignus erit vir pro Prothenore? Nam mihi visus
560Indolis egregiae, gnatus vel frater ut esset.
Sic redolet prolem generosi Antenoris, illi
Persimilis". Dixit. Tristis tum pectora Troum
Maestities subit. Audita mox fratris acerba
Morte, Acamas Promachon nactus tum forte Biotum
565Egregium bello, splendenti perforat hasta;
Nam pede susceptum raptaverat ille cadaver.
Hic tales Acamas iaculatur in aethera voces:
"Marte minus Danai quam voce minisque furentes,
Non dolor hic Troas et tantum luctus acerbat, ,
570Sed vos tela simul perimunt bellator et iste,
Qualis humi egregius nudae, spectate, quiescit
Confossus iaculo; germani funus inultum
Non erit aut inhonora diu stetit ultio mortis
Ultoremque domi frater non liquit acerbae".
575Dixerat. Hic animos turbavit luctus Achivum.
Talibus exarsit dictis violentia magni
Peneleos: motus furiis Acamanta petebat.
Sustinuit non ille moram: tum vulnerat acrem
Ilionea satum magno Phorbante, colebat
580Dardanides quem Mercurius praequam omnibus unum,
Auxerat et multis opibus; namque unica proles
Matris erat. Dextri percussit luminis orbem
Sub cilio: nacta est tenuem levis hasta papillam,
Transiluit nervos, cuspis post colla reluxit.
585Tum genibus flexis duplices tendebat in hostem
Infelix palmas: rigidum mox eripit ensem
Peneleus. Secat inde caput. Quod comminus ipsa
Capside cum cecidit, fixoque in lumine telo,
Tum iaculum erectum veluti tellure papaver
590Et caput ostentans fixum super eminus inquit:
"O Troes, si quando patrem vidisse licebit
Et Promachi uxorem cara cum matre perempti
Lugentes tum forte domi, cecidisse sub ista
Ilionea feram dextra: nec mortis acerbae
595Ultorem quaerant alibi". Tum luctus et ater
Invasit Teucros metus, exitiumque verentes
Qua sibi quisque via fugerent prospexit ad urbem.
Pandite, quae sacras aedes habitatis Olympi,
Quis, divae, primum vita spoliarit et armis,
600Hostiles cuneos postquam Neptunus honorem
Largiri voluit Danais. Telamonius Aiax
Gertiaden comitem Musarum obtruncat et armis
Hyrtion, egregium Phalcen et Mermeron acer
Antilochus, Moryn ac Hippotiona peremit
605Miriones, Teucer Protheona Periphitenque,
Ductorem populorum Hyperenora divus Atrides
Ilia transabiit, rigidum perque intima ferrum
Vitalis fugiens patulum per vulnus abivit
Sanguis, et obscurae lucem clausere tenebrae.
610Quot populis animas Aiax Oileus ademit,
Acrior ante alios pedibus, qui terga virorum,
Dum fugiunt, atrum mittit si quando timorem
Iuppiter, insequitur longeque et comminus hasta!