Boccaccio, Giovanni Certaldo? 1313 - Certaldo 1375, bucolicum carmen, bucolicum carmen egl. bucolicum carmen (G. Bernardi Perini, 1994)

^1
2 Lusimus et sertis nimium nymphisque vacatum est.
Instat hyemps sydusque malum, mi Typhle, minatur
Exitium pecori: non cernis summa Cephei
Iam texisse nives et silvas ponere frondes?
³ 5Quid montes spectem? Video flavescere campos,
Et cantu rauce quatiunt arbusta cicade.
⁴ Falleris. Ast veniant segetes cantentque volucres:
Nonne puer Yacintus erat, puer et Ciparissus?
Florebat iuvenis, cecidit dum pulcher Adonis;
10Et victor florebat herus calidonius apri.
Exarsere novi pratis iam frigore flores,
Et cereris grando plenas vacuavit aristas.
Est mutanda quidem sedes, dum tempora cedunt.
⁵ Quis neget incautos quosdam cecidisse puellos?
15Ast ego si varios timeam quos astra minantur
Armentis casus, nusquam michi pascua tuta.
Hic gelidi fontes, hic pascua pinguia: quid plus?
Celum mite satis pecori, corilique frequentes,
Glandifere quercus et celse vertice pinus;
20Novimus hic omnes saltus et lustra ferarum:
Quid potius queram? Dissolvet more vetusto
Sol glaciem pelletque nives frondesque redibunt.
⁶ Hesperidum tibi poma Crisis fontesque Ticini
Spondet et apricas penei litoris umbras;
25Murmure sic blando et lacrimis versuta Dyones,
Heu, pedibus laqueos et collo vincula nectit.
Si sors illa tuum feriat caput impia que iam
Pervigilem lucis Daphnim subtraxit et Argum
Cognosces lacrimans quid nunc mea verba resultent.
⁷ 30Quid tandem, si vita placet? Sunt ocia nobis
Exoptanda diis, et spes maiora reservat.
⁸ Non prius humentem cantu secedere noctem
Excubitor premonstrat avis, quam: "Surgito, Typhle! -
Inquit amica Crisis - Pete pascua, solvito septas!"
35Surgis iners, gelidas tenebrosa per invia valles
Innixus baculo queris tectusque galero.
Hinc imbres quatiunt miserum lubricumque fatigat
Inde solum; nunc terga tibi nunc pectora nudat
Infestus Boreas, pelles iniuria vincit
40Etheris adversi. Veniet sed mitior estas:
Insomnes noctes, radios dabit illa diurnos,
Intentos stimulis culices; et mungere capras,
Lac palmis pressare tuis, fluvioque lutosos
Nunc purgare greges manibus nunc vellera lappis.
45Quas animo fesse pecudes morboque iacentes
Iniciant curas taceo: spes omnia suadet.
Nam tibi parta domi requies stratumque cubile,
Seu validas nemorum superare securibus ulmos,
Carpere seu messes seu terram vertere rastris
50Cogeris in reditu. Sunt hec, precor, ocia, Typhle,
Exoptanda diis? Non te Crisis optima linquit
Insudare iocis iuvenumque intrare palestras;
Non dum sacra diis fumant altaria ruris.
Femina nulla minus voluit pensare labores
55Non ut grata tue servet male parta quieti
Sed mechis quos ipsa novos exquirit anela.
⁹ Quos nequit amplexus sibi summere, damnat iniquus
Invidus extemplo. Quot mechos, queso, puelle
Usquam novisti, mordax Phylostrope? Narra.
¹⁰ 60Quod nolles audisse petis. Quot sydera celo.
Testantur veteres fagi, testantur et antra
Silvarum flammas Crisidis cripteque scrobesque,
Quotque lupis misere nodos canibusque reliquit.
¹¹ Ex multis unum saltem, si dicere plures
65Forte piget, numera; Crisidis iam pande lupanar
¹² Non piget; et clades pariter narrabimus ut quis
Sit finis videas mechis, cultoribus atque.
Auro qui nuper Pactoli tinxit harenas
Et frigios pavit vitulos, dilexit, et atro
70Tandem succubuit potato sanguine tauri.
Tymbreique ducem pecoris non dente molosus
Ex ulnis huius movit, silvasque ruinis
Argolicis turbo delevit missus ab antris?
Pastorem eoum, cui Ganges grandis et Yndus
75Potavere greges et longus culmine Taurus
Pavit, in arthoos flexus seu versus in austrum,
E gremio Crisidis carpsit sus feta caputque
Sanguine respersit putrido truncumque cadaver
Exhibuit scithicis corvis milvisque ferisque.
80Silvarum predo pregrandis et arbiter olim
Pharsalicus Crisidem tenuit; post liquit amatam,
Adversis haustis deceptus iaspide succis.
Nec tu Dametam gratum vidisse negabis
Infande iuveni: cui dum Pan iussit abiret
85Exul in externos agros, concessit eunti
Nec lacrimas, ommitto greges, non, pessima, vestes,
Sed solum nudumque solo canibusque reliquit,
Ni pia tunc gremio Cibeles cepisset amico:
Et miserum risisse senem potuere subulci.
90Quid numerem multos? Dudum Crisis impia nobis
Obtulit obscenos, quercus has inter, amores.
¹³ Me miserum! quotiens ursis et ab ubere natos
Eripui, quotiens tremulis pendentia ramis
Mala tuli Crisidi, quotiens pullosque palumbis
95Subtraxi cursuque pedum iaculisque coronas
Quesivi: mechis, video. Nunc pulchra Dyones
Sola meas placido servabit pectore curas.
¹⁴ Corporis exitium fugies mentisque ruinam
Si blandam fugias nimium sevamque Dyonem.
¹⁵ 100Quid meruit quia blanda fui? Dilexit amantem.
¹⁶ Quid meruit? Cernis quot gignant arbuta frondes?
Tot mala, tot mestis dedit ista pericula silvis.
Hec Nysi crinem dicteos iecit in agros,
Pasiphen tauro stravit Mirramque nefandis
105Ignibus incendit, privavit vellere Phasim
Quondam dyrceo, flammas contorsit in Ydam,
Lumina turbavit Mopso (sic Cyrcis honores),
Abstulit Alcidi clavam. Quid multa recensem?
Plura petis? Satis ista quidem: tu nescius erras,
110Dum lacrimis credis, dum summis et oscula diris
Delinita malis. Has pestes mitte, precamur;
Hostes pelle, precor, diros, ne forte morentur
Sedibus his captos, pluvius dum surgat Orion.
¹⁷ Auribus ecce lupum teneo: quos damnat amores.
115Hos cupio, timeoque dolos et temporis ortum.
Premia quis linquat Crisidis? quis grata Dyonis
Basia et amplexus ac dulces reprobet ignes,
Quisve nives imbresque graves celumque superbum
Perferet, et ventos et duras etheris iras?
120Sed quid dimoveor? Nunc primum perdere frondes
Vidimus has fagos nivibusque albescere montes.
Que tulit Alcidamas, que passus grandis Osyris,
Non ego ferre queam? Stipulis et carmine vitam
Ducere consilium: Crisis assit et alma Dyones;
125Illa legat flores, imponat et altera sertum.
¹⁸ Decidet iste calor; pratis armenta peribunt;
Infames stolidum rapient per devia nymphe,
Teque Trinos Penosque trahent Thlipsisque Lipisque
In scotinas silvas, famuli pastoris Averni.
¹⁹ 130Etatis placidos ludos, dum credis, amice,
Teque simul perdis. Memini: cantabat inesse
Pastor Epy, silvis quondam famosus apricis,
Interitum menti pariter cum corpore cunctis.
²⁰ Typhle, precor, sanusne satis? Dic, improba credis
135Dicta senis damnata diu, cum dicat Ariston
Et samius cantet pastor cantentque bubulci
Omnes romuleos qui mulcent pectine saltus,
Eternas hominum mentes a numine lapsas
Ethereo? firmetque Soter, qui sanguine silvas
140Infectosque greges pridem purgavit, in altum
Scandere non sontes et letis sedibus uti,
Sic alios post fata focos intrare typheos?
Hos ego, si possem, mecum, mi Typhle, volebam
Effugeres rupesque novas scopulosque videres.
²¹ 145Quid faciam? Ridenda michi, Phylostrope, suades:
Certa sinam, non certa sequar? Quis, queso, sequatur?
²² Quid certum, dic, Typhle, tenes? Rapit omnia tempus:
Quas Amon vestit silvas, denudat Orion,
Et sub sole cadit quicquid sub sole creatum est.
150Verum ego perpetuos fontes umbrasque perennes
Ut videas teneasque loquor, pestesque furentes
Chyronis fugias preponens firma caducis.
²³ In siculis Arethusa iugis hec pascua servat?
²⁴ Non equidem, nostris nemus hoc plus distat ab oris.
²⁵ 155Quis colit hoc igitur? Trax forsan, forte canopus?
²⁶ Surgit silva virens celi sub cardine levo,
Aspera dumetis et saxo infixa rubenti.
Presidet insignis magnusque Theoschyrus illi
Pastor, et emissos lambunt de rupe liquores
160Selecte pecudes pauce domitique iuvenci,
Ac herbas tenues carpunt quas undique prestat
Ipse lapis, dum longa quidem ieiunia solvant
Quod mortale solum fecit per inania pingue.
²⁷ Quid frustra signare locum nemus atque laboras?
165An visurus ego veniam, Phylostrope, silvas
Huius, queso, senis, cuius rapuisse iuvencam
Iamdudum memini, leges ritusque suorum
Iam pedibus calcasse meis manibusque nefastis
Carpendas porcis olim iecisse Dyonis?
170Non veniam; timeo vires irasque frementis.
Preterea in saxum fecundas ducere capras
Precipis ut pereant macie scabieque geluque!
Non faciam; potius nostris est vivere silvis.
²⁸ Non hominis mores nosti; miserebitur ultro
175Si dicas peccasse sibi veniamque preceris.
Quid Glaucus fecit, quid post hunc magnus Amintas?
Sed sine deveniam quo tendit sermo priorum
Et demum, si iure potes, premissa refelle.
Hinc faciles scandunt scabrosi culmina montis
180Letaque comperiunt que dixi pascua fronde
Fontibus ac umbris longoque patentia tractu;
Non ibi fessa gelu pereunt armenta nec Auster
Aut pinguem Boreas adversis flatibus orbem
Concutiunt, non dira lues astrumve malignum
185Infundunt pestes: Zephyrus sacer omnia mulcet.
O tibi si referam quas nutriat illa puellas
Silva parens nymphasque, deas dryadesque frequentes!
Ilico damnabis Crisidem turpemque Dyonem;
Sponte quidem dices: "Satyros dimitto iocantes
190Et faunos cantusque avium placidosque colores
Herbarum florumque" simul tu forte videbis.
²⁹ Iam cupio: sed, queso, refer quis sibilus auri
Detulit ista tue seu si tu forsan adisti.
³⁰ Archades ac ytali firmant priscique sicani
195Pastores, quibus ante datum conscendere culmen.
³¹ Que nova lux oculis venit, Phylostrope, nostris!
Iam foveas et putre solum rupesque cadentes
Insidiasque graves et sevi gurgitis iras
Et pecoris pestes video, nymbosque minantes.
200Assis, pulchra Pales, supplex tua numina posco.
Optime, da veniam, pater, oro, Theoschyre, lapso.
Heu michi, quo fugiam? Gelidas has linquere valles
Infectosque greges cupio silvasque remotas
Querere, si possim duras fregisse cathenas
205Quas posuere truces pedibus colloque puelle.
³² Vir nuper fueras Poliphemi tractus in antrum
Obicibus fractis, et nunc es femina mollis.
Frange trabes animo forti postesque revelle,
Reddito teque tibi; pueris aliena sinamus,
210Et nostro meliora gregi nobisque petamus.
³³ Me quoque terret iter durum vertexque levatus;
Deficient vires. Non est presummere sani,
Quod non perficias, hominis; desistere mens est.
³⁴ Nondum fregisti laqueos: tua lumina circum
215Obscene volitant volucres. Obsiste, repelle;
Est iter in primis durum, parvoque labore
Vincitur inceptum. Vires prestabit eunti
Ipse Soter; nunc surge, precor; sol vergit in undas.
³⁵ Urgeor insistam. Tu primus summito callem.
220Laurea, sis felix, et vos estote, capelle;
Imus ut ex syrio carpamus litore palmas.