Strozzi, Tito Vespasiano Ferrara 1425 - 1505, Borsias, Borsias Bors. Borsias (W. Ludwig, 1977)

Est locus, Aegaeis ubi fluctibus ardua rupes
Imminet ac longo prorumpit in aequora tractu
Dorsum ingens Chromyon veteres dixere coloni
Belus ubi templum, Cypri dum regna teneret,
5Idaliae fertur Veneri posuisse ministrosque
Ac vigilem sacrasse ignem solemnibus aris
Luciferasque faces statuisse in culmine templi,
Deprensi tenebris et tempestatibus acti
Quo dubios nautae scirent intendere cursus;
10Huncque diu morem perhibent servasse nepotes.
Huc se demittit Maia satus et procul omnem
Colle sedens tacito regionem lumine lustrat.
Inde pharetrati genitricem vidit Amoris
Ire coronato per florea compita curru.
15Quattuor ante rotas miri candoris olores
Mulcebant cantu dominam pariterque volabant
Candida purpureis frenati colla capistris;
Turba columbarum modo praevolat et modo ludit
Commiscens rauco pugnantia murmure rostra.
20Illius auratos praecingit myrtea crines
Intertexta rosis et citri flore corona;
Gratia dulcis inest oculis et amabilis ardor.
Ipsa vagos triviis populos sua sacra canentes
Prosequitur placide nimbo velata nec ulli
25Cernitur; alta sonant to clamore Cythera
Et nemus Idalium et genialis littora Cypri.
Filius ad laevam sublimi insederat axi
Floribus ornato variis myrtoque virenti,
Cornigerumque tenens arcum pictamque pharetram
30Nobilium auratis figebat pectora telis.
Pone sequebantur magno simul agmine Amores
Plebeia de stirpe sati furtivaque caeco
Vulnere in ignotum torquebant spicula vulgus.
Mollibus in rhedis Charitesque et blanda Voluptas
35Ibant et Psyche iam conciliata Dione;
Et Decor et cupidae titubans Fiducia mentis,
Fraude capi metuens, Maciesque et Pallor et Error
Iraque et Insidiae et Livor sinceraque raro
Gaudia quaeque suis alitur Spes credula votis
40Composita ex ebore et ebeno venere quadriga.
Ast Odium certaque carens ratione Voluntas
Et queruli Gemitus Lachrymaeque et cordis Amaror
His quoque se iungunt dominamque sequuntur euntem.
Huc se continuo celsis de collibus Arcas
45Contulit et, postquam aeterni mandata parentis
Egit, ad Hesperium volitans iter arripit orbem
Atque tuos cursu properante, Bononia, muros
Nocte subit media Stellaeque ad limina tendit.
Nescia fatorum nullaque exercita cura
50Carpebat virgo placidam Tolomea quietem.
Extemplo ingreditur thalamum, dehinc talia fatur:
"Stella, decus terrae, magnorum cura deorum,
Iupiter haec tibi me celeri deferre volatu
Imperat; sic divum interpres tibi nuntius adsto.
55Hac servasse tenus leges vitamque Dianae
Et nescisse virum satis est. Iam pectore amorem
Accipe et Estensis tandem ne despice vota!
Rex superum egregiam sobolem tibi, candida virgo,
Promittit caelumque dabit, natisque duobus
60Aethereas olim sedes veneranda tenebis.
Horum primus avos meritis Leonellus et alta
Ingenii ratione suos post terga relinquet;
Alter ad imperium populis mirantibus ultro
Virtutem accitus longe mortalia facta
65Atque hominum mortalis adhuc anteibit honores,
Et mansura diu terris fama inclyta Borsi
Solis ad occasum solis referetur ab ortu.
Maximus hac etiam veniet de gente sacerdos,
Aeneas primum Aeneae de nomine magni,
70Inde Pius tendens maiora ad munera dictus;
Cognato Stellam contingere proderit illi
Sanguine et ex hisdem traxisse parentibus ortum.
Quare, age, ne dubita duram deflectere mentem
Neve Iovis magni iussis parere recusa,
75Tantum et tale decus terris caeloque datura!"
Dixit et alta Notis spirantibus astra petivit.
Iamque illic aderat peragens mandata Cupido
Formosaque manu peracutae cuspidis acer
Deligit auratam pharetra pendente sagittam;
80Tum fortem incurvans deductis cornibus arcum
Virginis ignoto praecordia vulnere fixit
Ac dulces furtim inspirans afflavit amores.
Quae postquam arcitenens egit deus, illicet omnem
Discedens magno thalamum fulgore replevit.
85Talibus excutitur somno conterrita visis
Atque deum formas et iussa ingentia virgo
Miratur tacitaque volutat singula mente.
Et modo falsa putat vanos ea fingere somnos
Et modo vera deum credit se numina coram
90Conspexisse, suoque haec secum pectore versat:
"Stella, quid hoc dices? Errantia somnia num te
Decipiunt umbraeque leves et inanis imago?
An tibi non fictae steterint ante ora videnti
Effigies vocisque tuas sonus attigit aures?
95Sic reor, atque oculis lux illa effusa per umbram,
Quae placidum obrupit subita novitate soporem,
Est aliquid; neque me securam haec somnia linquunt,
Et vereor tanto ne quis dolus adsit honori.
Quicquid id est, serva castamque tibique dicatam,
100Cynthia, virgineasque preces ne despice virgo!"
Audiit ac Stellae frustra Latoia sortem
Indoluit gemitumque dedit sententia perstat
Immutata Iovis, nec contra tendere fas est.
Illam multa suo suspensam corde moventem
105Atque alto huc illuc insomnem membra cubili
Versantem his nutrix affatur Olympia dictis:
"Quis novus insolitis casus te, dulcis alumna,
Implicuit curis interrupitque soporem?
Sensi ego iam dudum vigilans te ducere noctem.
110In longum expertem somni placidaeque quietis.
Fare, precor, si quid mentem contristat et angit!
Ne dubita arcanos fidei committere sensus.
Nata, meae! Scis, te quanto complector amore.
Tu requies, tu vita mihi, tu sola senectae
115Spes et dulcis honos, in te mea vota residunt.
Nec mea te propter tentare industria quicquam
Nam nihil ipsa cupis nisi recta et honesta recusat".
Stella refert: "O cara mihi super omnia nutrix,
Nulla tibi rerum, quaecumque erit illa, mearum,
120Dum vita fungar, series ignota manebit,
Atque mihi tecum nil non commune putabo.
Namque ubi me genitrix vitales fudit ad auras,
In manibus vagisse tuis tuaque ubera primum
Admotis traxisse feror lactantia labris,
125Infantemque pio fovisti sedula cultu.
At postquam erepta est mater carissima fatis
Ipsa puellares ingenti protinus annos
Rexisti affectu, et solum matris tibi nomen
Defuit atque vices egit tua cura parentis.
130Quare animum dictis adverte, atque omnia pandam".
Sic ait ac memorat, quae mentem insomnia nuper
Turbarint, faciesque refert habitusque deorum
Et mandata Iovis promissaque et aurea narrat
Spicula et immenso thalamum fulsisse nitore.
135Omnia quae postquam didicit fidissima custos,
Conticuit paulum atque animum per singula duxit.
Tunc sic orsa loqui: "Nihil est, o filia, quod te
Sollicitet; neque enim fallacis imagine somni
Esse potest quicquam levius, cui credere vanum est.
140Ut reor, Estensi nihil Itala dignius usquam
Principe terra tulit. Vidi semel ipsa Philippum
Insubrem, vidi insignem Guidacion armis
Et Malatestigenas fratres iuvenemque superbum,
Inclyta fatidicae parent cui moenia Mantus,
145Compluresque alios, quorum mihi nomina longum
Dicere, sed cunctis certe praestantior ille
Nicoleos; qui, seu belli seu pacis ad artes
Respicias, hinc egregie respondet et illinc.
Adde, etiam ipse tuo iam pridem captus amore
150Ardet et ante alias Stellam desiderat omnes.
Praeterea nulli hunc tam longo tempore casus
Vertere ab incepto, nulli potuere labores
Frangere, dura licet te propter plurima constans
Regali posito fastu sit passus amando.
155Non humili de plebe satus, sed origine clara
Maiorum illustris nec cuiquam laude secundus;
Qui genus omne hominum donis et honore benignus
Prosequitur, ceu fama refert, pulcherrima cuius
Auspiciis placida gaudet Ferraria pace.
160Huic te si vinclo sociarent fata iugali,
Credo equidem, haud Latias te fortunatior inter
Nuberet ulla nurus. Id nobis saepius ipse
Pollicitus. Sed enim non omnia credere tutum est;
Et te virginei famam servare pudoris,
165Legitimis tibi se thalamis nisi iunxerit, hortor.
Quod procul a recto est, quamvis prodesse putatur,
Stella, fuge! Aequatas ubi iusti examine lances
Videris atque suos fines tutatur honestum,
Conandum est, ut, dum licet, amplectaris utrumque.
170Quodsi forte parant aliquid praedicere divi
Et pater omnipotens tibi magna interprete misso
Pollicitus parere iubet, nihil ipsa repugno.
Quis namque auspicibus superis quaecumque geruntur
Improbet aut illis demens se opponere tentet?
175Interea tamen hanc ipsis permittere curam
Esse reor satius; tum res tempusque monebunt,
Quid deceat, quid sit nobis optare necesse,
Invenientque viam superi, quam, Stella, sequamur".
Haec ubi dixit anus, rursum vigilantia dulci,
180Dum redit alma dies, monuit dare lumina somno.
Nec vero, quamvis cuperet, Tolomeia virgo
Comprimere insolitos motus et pectoris aestum
Aut curas arcere valet frustraque laborat
Optatam invitis oculis captare quietem.
185Instat Amor furtim rapidosque sub ossibus ignes
Improbus accendens aegram quatit undique mentem.
Tum superum oblatas facies summique Tonantis
Imperia ipsa sibi proponit et undique magnis
Concutitur stimulis; ferus hinc Amor urget et illinc.
190Non tamen implicitam mentem ulla obscoena cupido
Polluit, insano castus nec terga furori
Dat pudor, et nulla maculantur pectora tabe.
Impositam Ligurum velut altis montibus arcem
Cum simul hostiles circumsedere catervae,
195Hi scalas ignemque ferunt, hi proelia aperto
Marte gerunt, alii caecos tellure sub ima
Occulti infodiunt aditus, pars illa per altas
Quaerit iter cautes et scandere moenia tentat;
Viribus at pubes validis inclusa resistit
200Tutaturque domos atque hostem submovet armis.
Haud aliter varia curarum mole fatigat
Stellam durus Amor, magni sed plena vigoris
Stat ratio atque animi candor manet ille pudici.
Atque ea dum caelo pariter terraque geruntur
205Consilio nutuque Iovis, Tolomeia virgo
Saucia dum primos sentire Cupidinis ictus
Incipit atque animo serpentem admittere curam,
Non minus absentis torquetur imagine formae
Nicoleos totisque exaestuat ossibus ardor.
210Non illum, roseo vel cum procedit ab ortu,
Occiduo vel cum submergitur aequore, Titan
Invenit exutum curis animove quietum;
Quaque potest dictis factisque inservit Amori.
Et modo mutatis optatam cultibus urbem
215Nescius ingreditur, caros visurus amores,
Et modo regali celebrat convivia sumptu
Largus et indulget festis sine fine choreis,
Interdumque novos lusus meditatur in armis
Certantum iuvenum et simulati proelia Martis
220Acer init validisque impingit viribus hostes
Et palmam egregia victor cum laude reportat.
Rorifero medium conscenderat humida curru
Luna polum et tacitis nocturna silentia terris
Sparserat, et dulci furtim volucresque ferasque
225Amplexu sopor atque hominum genus omne fovebat.
Sollicito interea iuvenis sub pectore caecum.
Vulnus alens nullam aut oculis aut mente quietem
Accipit, atque animo Cura immortalis oberrat.
Sensibus attonitis velut praesentia carae
230Virginis ora videt, quamvis procul absit, et illam
Anxius alloquitur veluti responsa daturam
Multaque per noctem studio meditatus inani
Ingemit et lachrymis humentia lumina tollens
Sic ait: "Heu miseros et iniquae sortis amantes,
235Quantum durus Amor gravibus sine fine dolentem
Suppliciis vitam exercet nec respicit aequis
Luminibus tristique sinit tabescere morbo!
Tertius hic agitur revolubilis mensibus annus,
Ex quo formosam nostri Tolomeida primum
240Conspexere oculi subitoque exarsimus igne,
Seu deus hanc seu quis sortem milii casus iniquam
Obtulit, in saevis ut vita laboribus acta
Ante diem fugiens viridi me linquat in aevo.
Hoc si Stella cupit, nostro si funere gaudet,
245Nil renuo, nil fata moror; finemque supremum
Nunc, precor, imponat florentibus Atropos annis.
Sed tamen haud quemquam infelix hominumve deumve
Usque adeo laesi, tales ut solvere poenas
Debuerim. Potui multis prodesse meisque
250Dedecori non esse, modo diuturnior essem,
Nec mea nunc mallent abrumpi stamina Parcae.
Nil ego non egi, quo mentem agnoscere posset
Stella meam gemitusque graves votumque fidemque.
Illam ego per terras, illam sine fine per undas,
255Rupibus Haemoniis veluti Peneida Phoebus,
Dum sequor ac mira latitantem indagine quaero
Anxius, haud timui gravibus me sponte periclis
Obiicere atque animo invicto cuncta aspera ferre.
Praeterea, seu me placido genialia rura
260Secessu villaeque tenent, Ferraria seu me
Accipit ac laetis redeuntem civibus offert,
Sive iuvat regni latos invisere fines,
Quos mare Tyrrhenum supra quosque alluit infra,
Cui mea mansurum nomen dedit Adria, pontus,
265Seu procul externas hospes divortor ad oras,
Sive ego militiam sequor atque horrentia duri
Martis in arma vocor laudumque animosa cupido
Audaci ingentes stimulos sub pectore figit,
Seu quid ago, seu quid meditor, noctesque diesque
270Ad Stellam mens aegra redit; namque omnibus illa
Posthabitis, ingrata licet, me possidet una.
Sic nec saevus Amor nec me impia mater Amoris
Respiciunt et opem misero mihi ferre recusant;
Nec precibus surdas crudelis porrigit aures
275Stella meis. Quid restat adhuc tandemque malorum
Tantorum quae finis erit, nisi ponere vitam
Ingratam, ut video, superis et forsitan illi,
Quam propter fuerat mihi dulce in luce morari?
Iupiter, avectae fraterna per aequora si non
280Immemor Europae Inachios reminisceris ignes,
Dissimulare deum, varias adsumere formas
Saepius ac caelo terras praeponere si non,
Rex hominumque divumque potens, tibi turpe putasti,
Nunc adsis, precor, atque horum miserere laborum
285Et bonus afflictis aliquam spem porrige rebus!
Nulla dies tanti me muneris arguet umquam
Immemorem nec parva tuis altaribus ipse
Dona feram statuamque tibi solemnia templa.
Tu quoque, curarum requies, placidissime Somne,
290Tandem oculis dignare meis obrepere et illam
Candida fac saltem referant insomnia amanti
Et miserum falsa sub imagine lude furorem,
Si nequeo veros aliter nunc cernere vultus!"
Dixerat atque imo suspiria mille trahentem
295Corde Sopor Iovis imperio demissus ab astris
Occupat et placide resolutos dulcis in artus
Serpit et auguriis animum felicibus implet.
Namque videbatur niveam cum cornibus aureis
Cernere pascentem florentia gramina cervam.
300Illius egregios pulchrae admiratus honores
Frontis et aspectum, qualem, quicumque videret,
Iuraret non esse ferae, simul omnia laudat
Et simul exoptat studio flagrante potiri.
Non tamen aut saevo conspectam laedere ferro
305Sustinet aut rabidas animare in vulnera curat
Dira canes, praedae quamvis accenderet ardor.
Sed quacumque fugam mox tentatura videtur,
Parte illa subito laqueos ac retia tendit
Praecluditque omnes aditus, ne evadere possit.
310Hinc atque hinc celerique premit vestigia gressu
Atque ita in insidias trepidam compellere tentat.
Illa ubi Nicoleon longe per gramina euntem
Vidit, cuncta pavens incertis cursibus errat.
Nunc cupit ad sylvas et ad invia tendere lustra,
315Nunc peragrare fuga saltus meditabat apertos;
Interdumque latet sylvestribus abdita dumis,
Interdumque metu posito per frondea tecta
Fert secura pedem et virides depascitur herbas.
Ille autem multa latitantem sedulus arte
320Eruit e latebris magnoque labore secutus
Perductam in laqueos victor sic denique cepit
Firmaque luctanti connectens vincula collo
Protinus abduxit. Iuveni sua gaudia somnos
Abripiunt; tacitam mox visa ad somnia mentem
325Ipse refert et fausta suis cupit omina rebus
Ac meliora sibi sperat promittere divos.
Dulcis enim rursus visis grataque tenebat
Illectum novitate Sopor placideque fovebat.
Maximus ecce virum miseratus ab aethere iamque
330Prospiciens populis et nostro Iupiter orbi
Iunonem Veneremque vocat, dehinc talia mandat:
"Ite simul celeres et Felsina moenia, divae,
Labentes caelo simul et Tolomeia tecta,
Candida virgineos ubi somno molliter artus
335Stella fovet, petite! Hinc thalamos intrate pudicos
Virginis et tacite nocturnas ferte sub umbras
Sopitam, ne qua nostris contraria coeptis
Obstet! Iter vestrum post haec Ferraria sistet,
Urbs praeclara virum sobole et felicibus arvis
340Atque eadem Estensis regni caput. Optimus illic
Nicoleos longo Stellae correptus amore
Carpitur. Huic illam socialis foedere lecti
Iungite! Cur sedeat menti haec sententia nostra
Iam satis edocui". Sic fatus ad oscula divas
345Excipit et sacri indicium largitur amoris.
Ast illae veterum, quibus exarsere tot annos,
Irarum oblitae parent Stellamque ferentes
In iussum posuere thorum, dum somnus amantem
Ignarum aetherei monitu Iovis altus haberet.
350Atque hic ter liquido tonitrus cum luce corusca
Insonuere polo et Charites felicia signa
Adventus tribuere sui magnumque repente
Fulgorem emisit Phoebea mirantibus astris.
Ipsa quoque adsensu claro Saturnia favit
355Ominibus Paphieque suos ibi fudit amores.
Nec mora, sublimes his actis curribus ambae
Ad caelum rediere suis. Pavonibus illa
Ducitur, haec cygnis; illos sua crista superbos
Reddit et artificum studio praestantior omni
360Colla per haud unus color et per pectora ludit,
Dumque volant, pictae panduntur sydera caudae;
Hi candore suo gaudent et dulce sonoro
Gutture certatim nullis imitabile carmen
Vocibus ad numerum modulantur et aera pennis
365Pulsant. Nec celeres tenuere utrique volatus,
Stellantis donec statuere in culmine Olympi
Ante Iovis solium dominas responsa ferentes.
Mollibus inde iugis resoluti colla, virentis
Elysii lucos fontesque et nota pererrant
370Pabula et ambrosiae saturantur corpora succo.
Expulerat tenebras et opacae tempora noctis
Finierat Titan lucemque reduxerat almam.
Tandem Nicoleos votis et amore potitus
Dis meritas grates pro tanto laetus agebat
375Munere, blanda ferens trepidae solatia nymphae.
Et iam foecundo fortunatissima partu
Ingentem aethereas Leonellum Stella sub auras
Fuderat atque brevi pulcherrimus intervallo
Borsius ortus erat, Latio decus additus orbi.
380Illum prima suis manibus Lucina creatum
Sustulit ac primis roravit fontibus artus,
Oscula prima dedit, primos involvit amictus,
Prima ter, ut perhibent, solemnia murmure parvo
Verba susurravit teneras infantis ad aures
385Successusque bonos portendit atque omina fausta
Praedixit puero, venturi haud inscia fati.
Nec minus exceptum gremio Tritonia fovit
Laetaque ridenti allusit neque amoris in illum
Signa minora dedit. Tum cunis molliter aureis
390Compositum liquere ambae simul astra petentes.
At Iovis imperio pueri fidissima custos
Excubat ante torum noctes Astraea diesque
Nec sera quamvis provectum aetate reliquit.
Sed rapitur cursu properante volubile tempus
395Et nihil esse diu patitur mortalibus ordo,
Quem statuit certa divina potentia lege.
Namque modo geniti, Leonellus et altera proles
Borsius, exactis ambo puerilibus annis
Iam pulchrae attigerant confinia prima iuventae.
400Libera iam curis genitrix mortalibus inter sydera
Noctivagae lucebat proxima Phoebae.
Nec minus Herculeo puerum de nomine dictum
Sismundumque viro coniux Rigarda crearat,
Ambo animis, ambo insignes pietate futuros.
405Quin etiam Insubrum genitor longaevus ad oras
Et Belriguardi tectis Leonellus in altis
Mortalem exuerant resoluto corpore vitam.
Multum bis ereptis decoris Ferrara, multum
Praesidii amisit; turbataque protinus omnis
410Maeret Atestino tellus quae subdita regno,
Quippe animos hominum terrebant omnia late
Armorum furiis saevoque frementia bello.
Ecce duos meritis celebranda modestia fratres
Laudibus egregio pulchri in certamine facti
415Discordes agit et grato pia pectora motu
Sollicitat variisque replet sermonibus urbem.
Estenses fratres regali magnus in aula
Parthenopem a genero missos Alphonsus alebat;
His procul a patria positis Leonellia proles,
420Nicoleos, tunc paene infans, succedere curis
Imperii minus aptus erat; regnisque paternis
Hic status urbis erat, cum Borsi digna relatu
Ac Meliaducis discordia protinus orta est,
Consulere alterius dum nititur alter honori.
425Carus erat populo imprimis alacrique favore
Borsius et magno consensu ad regia primus
Sceptra vocabatur tantaeque ad pondera molis.
Hic aetate minor, pietate inductus et aequo,
Nutanti fratrem imperio patriaeque saluti
430Prospicere hortatur vacuasque capessere sedes,
Ne quicquam inter tot rerum discrimina possit
Incidere adversi et populos turbare quietos.
"Gentis", ait, "nostrae soboles tu prima, neque adsunt
Rigarda genitrice sati, et stirps unica fratris
435Nicoleos nondum pueriles attigit annos,
Defendi auxilio nec se Ferraria tali
Posse putat, si quis ferat ulla pericula casus,
Quae non pauca vides ardentibus undique bellis
Ingruere. Et tibi quod praesens fortuna merenti
440Obtulit, et tua quod virtus clarissima poscit,
Aggredere et, si quid pro te mea gratia, si quid
Hic animus viresque valent monitusque fideles,
Utere et eventus promptum experieris in omnes!"
Sic ait atque ultro dextram dedit ipse fidemque.
445Alter ubi indicium tanti prospexit amoris,
Obstupuit tacite admirans et lumina fixit
Terrae immota diu mentemque per omnia duxit.
Tum meritas fratri grates laetissimus egit
Caraque fraternis amplexibus oscula iunxit
450Laudavitque simul lachrymans; dehinc talia dictis
Reddidit: "Haud animum certe spemque ista voluntas
Iam pridem frustrata meam, carissime Borsi;
Non tamen ingrato te offers, nec muneris huius
Immemor inveniar, vel dum sinet Atropos alma
455Luce frui vel cum hos vita spoliaverit artus.
Tu vero, qui sponte tua nunc spernere tantas
Ausus opes tali officio mecum, optime, certas,
Dignus es imperio, cuius me sumere curam
Non sinit hic habitus et vita obnoxia sacris.
460Praeterea vates hac tempestate futurum
Nostra aliquem de stirpe ferunt, mortalia facta
Qui mortalis adhuc superet, deus ipse futurus.
Illum ego te reor atque opto, di vota secundent".
Talibus inter se studiis certamen alebant
465Haec alternantes suspensaque corda tenebant
Mussantis passim populi regemque petentis,
Cum subito aetherea res finem invenit ab arce.
Vos, quibus Aoniis de collibus abdita divum
Consilia et sacras fas est cognoscere mentes,
470Vos mihi, Pierides, ingentis pandite facti
Occultam seriem mortalibus et date famam
Carminibus, ne rem ventura hanc nesciat aetas
Neu lateat, ductus fatis cum Borsius urbem
Rexerit atque suae dederit nova nomina genti!
475Nota quidem vobis ea sunt atque omnia vestros
Saepe choros inter Phoebum cecinisse, puellae,
Credibile est; vos illa decet nunc prodere vati.
Eversas Iuno Tyriae Carthaginis arces
Dilectumque solum ac veteres visura ruinas,
480Nondum oblita loci, Samia veniebat ab urbe
Et caelum alitibus pictis invecta secabat.
Dum super Illyrici virides volat aequoris undas,
Prospicit Italiam longe flatuque sonoro
Ventorum ac gelidis pulsatas imbribus Alpes.
485Tum, pater in fluctus ubi porrigit alta marinos
Ora Padus, variis distincta coloribus illuc
Diva citatarum convertit colla volucrum
Lora manu flectens in dextri littoris oram.
Protinus Adriacas prospexit ab aethere terras.
490Hinc progressa pios fratres totamque iacentem
Ferrariam in lachrymis et acerbo funere moestam
Vidit et immensum populi miserata dolorem est.
Inde viam accelerans tali Thaumantida voce
Alloquitur divamque iubet descendere caelo
495Erectura novo afflictas solamine mentes:
"Vade", ait, "o nostri fidissima pectoris index,
Atque illam, Eridani gemino quam flumine cinctam
Hinc atque hinc urbem turritaque moenia cernas,
Iri, pete atque viris, quorum illic cuncta geruntur
500Consiliis, ut non ignoras, nomine nostro
Talia iussa dabis, quae nemo obiisse recuset!
'Luctibus imponi vestris Saturnia finem
Imperat. Haec facite, in populum atque in regna vocetur
Borsius! Eius enim auspiciis Rugeria magnum
505Nomen adepta caput stirps efferet, et vaga late
Huius fama viri terra caeloque volabit'.
Coniugis omnino certa haec sententia nostri est".
Dixerat; illa fugit ventis festina vocatis
Ac dominae mandata ferens descendit ab alto
510Ad terras delapsa polo, haud ignara locorum.
Mox Augustino se offert, dum forte remotus
Secreta senior tectorum in parte sederet
Multa super populo meditans rebusque futuris.
Huic Villaea dabat stirps non ignobile nomen;
515Sed meritis superarat avos princepsque senatus
Carus erat patriae. Quem sic Iunonia virgo
Alloquitur demitque graves de pectore curas:
"Augustine, piis quem publica iura tenentem
Consiliis populus merito veneratur honore,
520Me tibi magna Iovis demittit ab aethere coniux.
Iam lachrymis saevoque datum satis esse dolori
Asserit imponique modum vult fletibus istis
Et promissa iubet fatis in regna vocetur
Borsius. Hic fama terras cum impleverit omnes,
525Tollet Atestinam factis ad sydera gentem.
Haec animo sedit Iovis immutata voluntas.
Hanc sequere! Imbriferens ego sum, quam pellere nubes
Ac sudo apparere iubet Saturnia caelo,
Non imitabilibus variata coloribus Iris".
530Haec ait et volucri repetit levis astra volatu
Ocyor ipsa Notis et magno cingitur arcu.
Territus obstupuit primum Villaius heros
Admonitu tanto et praesentis imagine divae;
Mox animo gavisus ait: "Quaecumque dearum
535Voce tua iussisque hilaras caelestibus urbem,
Nuncia reginae ingentis sanctissima, salve!
Te sequimur. Tu nostra tuo, dea, coepta favore
Prosequere!" Ad caelum palmas haec fatus utrasque
Tollit et aetherei numen genitoris adorat.
540Inde forum subito petit et reserata vocatis
Curia completur patribus; simul undique cives
Atque magistratus coeunt, quibus ordine cuncta
Pandit, et imperio properant parere deorum.
Nec mora, qui patriae portent mandata, leguntur
545Nicoleos ac Paulus avis insignibus orti,
Stroccius ille, alter Constabilis, aptus uterque
Magnarum rerum studio exercere fideli
Munia; seu populi, seu regum commoda poscant,
Seu privata gerant, permansit notus uterque.