argomentum
Tercius Otrisio dare velle Dimantida fingitAurum ingens quem turba necant. Hinc Troades iram
Aufugiunt populi, canis hinc regina latravit.
Puppe Caron regem Stigias devexit ad oras.
5Trax oculos in fonte labat, quo redditur illi
Visus quem terret conspectu turpis Avara.
Hec vehit Hismarium; subeunt iam limen Averni
Quod residet simulacra penes Limbumque penetrant
Elisiamque, vident varias mercede phalanges.
10Lethe animas tingit ducens ad sidera Stilbons,
Purgatur prope crimen, olens discurritur Orcus.
Hic inde atroci questu tormenta parantur,
Censores adeunt; queritur Polidorus, avarum
Contorquent, peccata ciet, damnatur atroces
15Ad penas. Vates exemplis corrigit aspros,
Consiliis armat quibus est spes scandere celum
Est animis quo tuta salus; pro munere vates,
Palmite Phebeo poscit sua tempora cingi.
Postquam animos Ecube furiis exasperat ultrix
Ad regem festinat iter sociata cohorte
Iliaca, passu volat alite tristis in urbem:
Haud secus, acta fame, properosa cupidine tigris
5Prede atrox se crure acuit. Nil tristius audax
Tros timet in rebus, tantum est fors tuta misellis.
Iam videt Allecto gradiens duce limina regis
Exprobatque mente silens; magis estuat ira:
Inspectis foribus tetigit quas, ostia pulsans.
10Hic aderat custos cui dixit: "Fide satelles,
Ad regem mox perge celer; dic prepete gressu
Huc hilaris veniat, opus est mora nulla sit, oro.
Anxia (dic) Ecube Polidoro fertilis auri
Relliquias quascumque gerit". Qua voce recedens
15Nuncius heroi quecumque relata profatur.
Evolat audito rex auri pondere, vincens
Ingluvie probrisque Midam. Sic inquit: "Anhele
Te expedias: aurum des, proli cuncta reservo.
Est intus: miseri nescit tormenta doloris.
20Nec poscas ne flagra sciat: des flebilis aurum,
Expedias foribus, solet ut ne querat alumnum".
His incensa magis ut aper spumosus ob iram
Insanit trux dente, manu qua vindice fodit
Lumina Bistonii lacerans sua dentibus ora.
25Iliades animant se sparso in sanguine regis,
Distendunt quem falce solo: scelus, auspice Dira,
Est scelere exactum puerilis vindice fati.
Fit furor in populo surgens in gente tumultu,
Aufugiunt femella cohors, quas impete vasto
30Traces alivagi furibunda clade sequuntur.
Tela agitant miseris: hec ferro concidit, illa
Fuste perit, pars caute iacet; sed regia mater
Iactibus in lapidum canis est lapidesque momordit.
Vertitur in rabiem Tracesque exosa malignos
35Sithoniis ululavit agris, sic devia morsu
Exanimat gentem Polidoria funera placans.
At miser in celebrem Polinestor tendit Avernum
Luce carens trepidante gradu; fedatus et ora
Sanguine consiliit Stigii sacra transtra Carontis.
40"Alme Caron, nostros manes ad inania Ditis
Regna nigri modo transfer" ait "ne premia poscas.
Ere vaco, imperiis locuples et censibus olim;
Si nescis, ego sum magnus Polinestor, avita
Stirpe satus, Mavorte potens: victoria sepe
45Vallibus ex Herebi surgens mihi lusit ovanti.
Perdomui reges arcthoos strage rebelles
Finitimos in pace tenens. Heu, gloria fallax
Interiit, sic sum muliebri victus in astu.
Fata opulenta prius mihi macrent: omnia Fatis
50Causantur concreta solo; quis sidere possit
Sensibus in propriis, et sorti ludere semper?
Icarus, astra petens alis sublimia, limphas
Ex alto ruit ore bibens. Vitanda profecto
Est fors celsa ruens si rumpat ad ima cadentes.
55Troia potens sceptris animos iam Pallade tollens
Nunc impos combusta iacet; si maxima virtus
Sepe labat nulla est quovis spes certa triumpho".
"Trax, mihi vera probas; nihil his est certius, istec
Indiciis me scire putes; hac puppe serenos
60Sepe traho heroas, miseris qui in rebus anhelant.
Qua boreas, eurus, qua circius efflat et auster
Conveniunt hoc amne chori; mea brachia remo
Hac rate multiplices traducunt sedula turbas.
Nec loquar orbigenas, his amnis gente Pelasga
65Et Phrigia Stix gaudet atrox; plus gaudet acervis
Iliacis ferrum quos nuper misit et ignis.
Ne tot fata loquar, ne tot modo nomina dicam,
Hos cernes quecumque notans: tunc luce redempta
Inspicies tenebris speculans tot damna potentum.
70Cuicumque exoritur effusum lumen Averno
Ut tabulis sua probra legat, formidet et inspex
Ut mage per proprias alienis cedibus herens".
Navita iamque senex Tracem devexit ad oras
Inferias, sua transtra regens. Iam Tracius heros
75Desilit in ripas fatali sorte paludis.
His oculos tersit sordentes sanguine limphis
Auspiciis Plutone datis, quo lumen ademptum
Mox rediit; letus satis est in conspice visu,
Incedit speculans sit quanta potentia limphe
80Qua superi intrare timent, qua visus ocellis
Redditur aspersis, qua iniectus quisque sacratur,
Qua puer Eacides fuit inviolabilis humens
Dum mersit sua membra Thetis. Vestigia preter
Tinctus erat, pedibus sic mors fatalis inhesit.
85Iamque esalantes fumos prospexit Averni
Ante fores quibus ire pavet, quibus ire coactus
Passus torpentes acuit: sic appulit illuc.
Sedit avara Lues illic deformis, anhelans
In loculis quos plena tenet, quibus ere refertis
90Macret et ad curas alis his sua pectora segnes.
Huic ait Otrisius: "Quenam es tam femina turpis?
Quo tendis? Quid mente putas? Me lumine terres;
Quicquid ades, locus hic, te inspecta, exterminat umbras.
Tu liventi acie sordens et crine soluto
95Ut tenuis formica macres, trux ungue rapaci
Murilegum simulas truce sectans ungue leonem.
In te mille manus, oculi sunt mille; Gigantes
Centimanes excedis atrox. Tu lucibus inspex
Exuperas Argum. Quenam es? Die monstra petenti!".
100"Dicor Avara, potens auro; si censibus impos
Extorquens aliena rapax. Hoc numine macrens
Plena tamen miseris sorte atra spargo venenum.
Fenoris ingluvie mentes illudo scelestas,
Usuris sua vota replens; sua busta sepulcris
105Abnego deducens animas in Averna capistris.
Dira Fames odiis armata, Superbia mecum,
Livor edax sua gesta animant ut numina plene
Nostra scias, viciis mecum scelus omne triumphat.
Noster est ipse cliens fueris cum nuper avarus.
110Scis seriem, scis cuncta recors. Te ducere cogor
Intra Herebum: penas cernes quascumque gementum.
Cum sis occisus, cum sis inhumatus, amice,
Non retraham te fune tamen. Pars esset agonis
Hic laqueus: tibi post tormenta severa dabuntur.
115Ingrediamur opes miseras stridentis Averni;
Pulsemus, mora nulla, fores". Dea pulsat, et illas
Exaperit faciles: facilis locus ille misellis.
Illac quisque potest intrare et tollere penas,
Difficile est revocare gradus, tamen ordine certo
120Hinc abeunt umbre purgato crimine penis.
Stix Herebum novies infausto sidere cingit;
Est impar ubicumque scelus. "Pergamus in Circum"
Inquit Avara. Intrant: primis in faucibus herent:
Ultrices Cure Luctus tristique Senectus,
125Hic pallens se Morbus agit, Formido Famesque,
Forme terribiles, Letum, mala gaudia mentis.
Hic Sopor atque Labos, Bellum, Discordia demens
Eumenidum talamique vigent. Sine crimine morti
Damnati hic adsunt; infantes aute morantur.
130Illa etas Phebes aliquali numine gentem
Hanc Phebe semota fovet. Sub pulvere ludunt,
Vocibus incertis flent, rident impare nutu.
Pretereunt animas, tenebrosa luce penetrant
Que fame, que laude carent. Miscetur in illis
135Turba poli Domino fuerat que neutra per hostes.
Segnia cum fuerint neutralibus agmina gestis,
Neutra manent faciuntque nihil: sic ordine iusto
Nec bene nec prave prescimunt sorte tacenti.
Non procul inspectant gressu vexilla cohortis
140Vilanimis que sedit iners, que semper oestris
Saucia, unda gemit mananti sanguine membris.
Hoc super inspectu surrisit Avara, tirannus
Non audet ridere pavens: mala gesta parantur
In tenebris, nihil est usquam letabile mesto.
145Planicie in facili, penes hos, est cetus in iram
Effundens sua fata Dei. Dum perspice visu
Diva stupet turbam, vox est audita recentem.
Illac gurges erat quo vox insulsa Carontis
"Ha, miseri, torpetis!" ait "Per inania nunc vos
150Regna traham: non est celos spes ulla vivendi.
Aspera spes vobis superest intrare, calores
Et frigus scelera alta pati". Qua voce trementes
Exagitant Superos furiis et voce maligni.
His rex obstupidus, duce diva, mestus et expes
155Per primum descendit iter. Non limes ineptus
Est nimis, at semper nimbis involvitur aer.
Hanc sedem tacitam Limbum dixere priores,
Impunis quem turba colit. Gens illa profecto
Non coluit Regem plenis effectibus altum:
160Spe tamen affectant, nec spes est prorsus inanis
Tam pietas est magna poli. Hic prima propago,
Hic Abraam, Racael reliqua cum plebe morantur.
Tot proceres olim, reserant sic Fata, Magister
Ad superos celestis aget, sua gesta Sibille
165Et gens vera canent; quem Ihesum mundus adoret.
"Ante tibi ludos ostendam gentis amene
Quam videas tormenta miser; nam gaudia sepe
Visa animant mestos, refovent et robore vires.
Hoc ergo inspectu sis prudens: tolle futuros
170Eventus in pace truces; nam pena ferenda est
Que scelere exurgit, meus omni in sorte quiescat".
Dixit; et extendunt pariles in tramite gressus
Qua frondes ad tempe virent, qua menia Lethe
Cingit, agens rivos, hac illac arva coronans.
175Ille locus splendet tenebris concinctus opacis,
Temperies hinc inde viget; locus ille piorum
Dicitur, Elisio veteri sub nomine gaudens.
Insiliunt portas, felicia regna salutant.
Trecius si voce tremat, quis corde superbus
180Pectore non agitet cladis sua damna propinque?
Tegmine sub lauri proceres extendere divo
Aspiciunt sermone sophon: sic usque sophias
Certatim exercent hilares examine docto.
Sic videt hos reduces fatali ad corpora sensu
185Dum socio dea tanta refert: "Mens cuncta deorum
Inspicit arcanis illam si spiritus implet.
Tractat Apollonius que sit contructio, verum
Porphirius fert falsa secans, artemque loquendi
Hermes, Pitagoras numeros, Iubalornat et odas.
190Querit Aristoteles Socratem, Plato querit et illos.
Quas metas natura paret, quo sidera motu
Postulat Euclides, Ptolomeum fixus Olimpo.
Querit Anaxagoram discreta mente, Taletem,
Diogenes secreta movens. Democritus arcet
195Heraclitum studiis, arcet studiisque Zenonem.
Arte Diascorides referunt Hipocrasque medellas.
Empedocles canit ipse duces canit integer Orpheus.
Nominibus tantis dea visos nuncupat astu.
Parte equitant alia proceres radiantibus armis
200Quos clarus Mars laude fovet. Ninus occupat hostes
Truncat et armigerum Zoroastem sanguine vincens.
Sic Vesois Tanaus predis furit agmine cauto
Finitimos in cede premens. Sic Arbatus enses
Strage aperit. Cirus Tamiri cadit arva cruentans.
205Inspice magnates, Polinestor, parte sinistra
Rumpentens hinc inde choros. Ille Hector, et alter
Troiolus, ut sileam reliquos, Deiphebos et ille.
Sat procul aspicias Panasagora, cerne Sigilum
Ducentes in bella Scithas. Ii, vindice causa,
210Marte Asiam rumpunt: spoliis regnoque triumphant.
Cerne penes fluvium: femellam cerne cohortem
Argolicos penetrare duces; Orithia turmas
Sternit et Anthiope, sevos lea qualis in hostes.
Illa est magnanimis Menalippe saucia frendens
215Herculeis mucrone viris. Hic Thesea mulcens
Hipolite capta est quem fecit prole parentem.
Pantasilea furens (loquar hic ne plura furoris
Feminei) parat ense neces; modo perspice nimpham
Sanguine si fedet populos, post victima Pirhi.
220Trax speculor silvam. Videas: est insita monti
Palmitibus fecunda sacris: sus, dama lepusque
Pullulat et capree quevis et preda per illam.
Iamque fere exiliunt, agitata fronde molossi
Sectantur: concerne iocos! Premit ille misellum
225Dente ferox leporem, damam capit alter inertem.
Carpit alanus, agens animos persuasus Adoni,
Spumosum feritate suem. Ne gloria desit
Virtuti Cephalus iaculo ferit eminus ursum.
Taxeus, Altee frater, Phexippus et illic
230Venantur. Meleager (adest Tegea) sagictis
Figit aprum: tollit caput apri, pignus amoris.
Que leo stant facie, caper alvo, clunibus anguis
Bellorophon fera monstra necat. Penes antra Corebus
Auspiciis spingem Phebes interficit ultor.
235Quid morer in verbis? Videas ad retia cervos
Hipolitum mactare leves, Acteona versum
Sub specie duplici cernas his esse catervis.
Lumina verte comes viridi qua pabula campo
Sacra Pales deitate fovet: locus ille superbit
240Aucupibus, sapidas perdices carpit Oeta.
Ille coturnices, quaqualas capit alter, anates
Astur agit: iocus arte placet. Sic nare sagaci
Inventas volucres catulus per signa revellat.
Gens alia ad platanos qua rivus inebriat umbras
245Magna sedet formosa togis, hic usque Ligurcus,
Hic usque Astiages, hic Thoas usque profatur.
Inspice per salices: turmas regit ore magister
Palladio, non ere capax; sua tedia pascens
Enormi studio scuticis examinat artes.
250Hinc inde evolvas aciem: notat ille tabellas
Sollemnes pia lucra parans. Enucleat audax
Hic leges censor solio sublimis eburno.
Hic curat medicus egrotos arte biformi
Exhibita mercede fruens. Agit alter opimis
255Mercibus ingenium precio mansuetus in omni.
Alter sculpit ebur, formas impingit et alter,
Certatim se quisque probat. Componit et aulas
Ille opifex; rebus mira est ea machina pulcris.
Altera gens subeunt, redolentia thura, sacellum
260Libantes et verba polis, sed hipocrita nullus
Hic manet, intus atrox tigres precellit et ursas.
Tempe perexili mercede librarius amplis
Scripturis insudat inops. Parat ille macello
Stridentes vitulos vicina morte bidentes.
265Per carecta latens massas agit ille fabriles;
Ille colit ruralis agros; premit ille lieum;
Ille suit clamides; sed lanas explicat alter;
Barbas ille secat; venas et sanguine tristi
Evacuat mercede pius; per rura liciscis
270Pastor agit pecudes spacians ad pascua cantu.
Vestibula et nemorum cernas. Hic milia mille
Cerne animas in nocte vagas, penes ampla palestras
Turba agitant hilares florenti in gramine gestis.
Omnia nempe vides: sunt hic pia facta virorum
275Que vivens quicumque facit". Sic indice gestu
Quisque redire cupit superas illimis ad arces;
Virtus quanta Dei est, manes ad Tempe beatos
Illustrat meliora parans animatque flagellis
Perpetuis umbras fallaces iustus in Orco.
280Talia dumque stupent, vox ethere prosilit, aiens:
Talia dumque stupent, vox ethere prosilit, aiens:
"Huc, anime, properate gradus, afferte tabellas,
Este hilares. Vobis nunc maior pompa creatur".
Territus auditu tristis rex inquit Avare:
285"Quis Superum sacra iussa tulit? Quo iure dehiscens
Huc volat? At quicquid faciet stat nempe stupendum".
His dea: "Mercurius quacumque in luce per umbras
Adventat: vox illa dei est. Nam discutit istic
Qui manes mereant, exacto tempore, celum:
290Propterea strepuit 'hilares afferte tabellas',
Ut series quascumque sciat. Sic ordine sacro
Virtus tanta oritur, manes ad commoda ducens".
Conveniunt umbre que, tracto tempore, possunt
Optatum penetrare polum. Sic, poplite flexo
295Iudicibus Ditis, sic Maie affantur alumnum:
"Care deus, retrahas nos spe radiantis Olimpi.
Non ab re huc producis iter; si stemus alacres
Elisia maior tamen est ad sidera plausus.
Tantum opus expedias, turbat mora semper inertes;
300Res dulcis festina placet, stat in ethere Phebus
Usque celer tribuens avidis pia lumina terris".
Alipes, egregio circumdatus ordine vultu,
Conspexit quoscumque placens; mox scripta benignus
Sacra legens animat festos ad gaudia manes
305Quos utraque manu capiens in gurgite Lethes
Submersit, sic ore loquens: "Oblivia rerum
Condite lapsarum, limphis modo linquite curas!
Non bene conveniunt labor acer et ocia mentis
Exanimet si hec ille frequens; est semper Olimpo
310Unanimis requies, pax et spes certa manendi".
Dixit, et assumens animas quascumque capaci
In gremio discessit ovans; has sacrat ad axes
Arcthoos, variis eternat et axibus illas.
Mox ubi prospexit tantos Polinestor honores
315Indoluit sua fata gemens: spes tota flagellis
Acribus est miseri lugentis strage propinqua.
Cui dea surridens: "Virtus" ait "alta sequatur
Qua profugos fortuna trahit; nil voce querenti,
Nil opus est lacrimis, datus es si sorte flagellis.
320Noscitur adversis virtus: si limpha quiescat
Quid Tiphis virtute paret? Si turba salutis
Fungitur, incolumes non querit Apollo medellas".
Elisiis abeunt, segnes, iovialibus arvis;
Diva tamen festinat iter: Stigis amne minori
325Iam steterant, penas volucres audire gementum.
Tunc dea: "Siste gradus, heros: locus iste vocatur
Umbrarum purganda lues. Hic flagra parantur,
Tempore signato, quovis in crimine lapsis.
Pena tamen gravis est, sed spes iniuncta dolori
330Tot mulcet tormenta sapis. Nam, fine benigno,
Anxia tristicies varium solatur agonem.
Posthac Elisie penetrant solatia manes
Ut Lethe sua membra lavent, et compote visu
Alipedis gressus et gaudia celsa morentur".
335Integra consensus magni Plutonis Avara
Hismarium per saxa trahit. Mox rupe tremenda
Congressu instabili descendunt tramite ceco.
Hac paliurus atrox, hac sens affligit acutus
Crura, pedes rubefacta viri. Coccitus inondat
340Regnum acre, effundens luctus stridore refertos.
Eacus et Minos hic et Radamantus Averni
Censores peccata agitant. Qui sede sedentes
Intrepida trepidos enervant voce furenti.
Dum dea cum socio, taciti, scelera alta viderent,
345Sic Minos: "Quid, Avara, facis? Quis regius hospes
Quem trahis in penas? Quisquis sit, obambulet Orcum,
Discurrat tenebras et lamentabile regnum,
Post redeat lugubris herus: nos fune scelestis
Interea dabimus, completo examine, penas".
350Obticet Otrisius, nec habet quid dicere possit
Tantum animus portenta timet. Cui limite tendens
Diva ait: "Hec gens est, si nescis, inscia morum.
Hic sunt iusticiam propriis qui nutibus omnem
Fregerunt, levitate acres; per stupra Frodissam
355Hic sunt qui implerunt, asinino federe, turpem.
Hic est Semiramis, Paris hic est. Hic et Achilles
Incendit fornace iecur. Post tempora Dido
Sic Fatis agitur; ruet hic Cleopatra tenebris.
Devorat hic Titii iecur ales sepe renascens,
360Sic vivax plerumque perit. Paulo ante latrones
Saxa agitant humeris, sociat quos Sisiphus asper.
Iam putridi centrum subeunt et inania mundi
Regna Acheron que fonte rigat; loca mesta fatigant
Grando nives, pluvie, tenebris suffectus et aer.
365Imperat hic Pluto, sociant quem Fata, trilingui
Suppeditans stridore canem: vorat ore tirannus
Stridentes animas, lacerat quas unguibus uncis.
Assidet huic Stigii Demogorgon primus Olimpi,
Fuste domans et strage scelus; scelus acre gulosi
370Usque luunt: penas Erisicthon temperat esu".
Est locus inferior quo Stix elabitur astra:
Hunc ineunt titubante gradu. "Gens pessima censu
Hic queritur, stimulis volvens grave pondus acerbis.
Aurius antistes Iunonis, pondere pressus,
375Crure labans e mole ruit. Trax, Phinea cernas:
Ille est delitias qui fauce epulatur inani,
Quas in parte tamen penis furantur Aelo
Occipite Celeno leves, et stercore mensam
Impinguunt: videas humana in fronte volucres.
380Has Cetus et Calais, semen boreale, sagittis
Quippe fugant; iocus ille placet: iam turba duello
Victa dolet poscens, ala fugiente, parentem.
Neptunus pater est; Sirenes equore verso
Has cantu plaudente replet, Tritones et ipsas
385Armigeri mulcent; mare placant ere sonanti.
Altera plebs ripa, ceno putente paludis
Volvuntur sub more suum, qui semper ob iram
Insulsi manibus rumpunt se et dentibus ultro.
Illic Almeon, illic Alphenor et Aiax
390Dente, manu, sua fata luunt. Polinestor, ad urbem
Quam Ditem vocitant intremus, transtra vagemur".
Puppim consiliunt Flegias quam remige ducit
Corde tumens ciliisque minax. Mox antra penetrant
Ardens que Flegeton concingit, Martius amnis.
395Urbs ignita vomit flammas, enixa furores,
Extrema sub valle patens: Allecto, Megera
Thesiphoneque colunt fera menia, numine diro;
Nomen habent certis effectibus. Auspice fato
Virus agunt sic putre choris; sua colla genasque
400Lambunt anguigeri crines et sibila certant.
Plectitur his Furiis, truce plectitur igne Tonanti
Insidians divina cohors. Hic quisque superbus
Plectitur. Hic pharao, Saul, hic sua crimina torret.
Suppositis facibus cruce penas usque latrones
405Fallaces animam vivacem funere rumpunt.
Quid prosit miseris animas aluisse perennes,
Perpetua si morte strepant? Foret utile, lapso
Corpore, flammivagis animas periisse feroces.
Panditur hic scelerum quavis in sorte malinus.
410Hic heresis tormenta capit, sic proditor ardet;
Fidentem nihil est peius quam fallere purum.
Prodens Scilla patrem, volucris fuit excita Niso:
Hanc videas volitare focis; sic Dedalus ardet
Artificem perdens demissum rupe nepotem;
415Devorat Aglauros incendia. Hipocrisis ardet;
Tetra intus si clara foris, simonia flagellum
Igne animat voces blandas exorsa furenti.
Medea hic magicis operosa incenditur herbis,
Sic purgat sodomita nephas. Sic gloria fallax
420Prorsus inanis alit quo semper strideat ignem.
Bellides, extra urbem, fractis e fontibus urnis
Haurire extimulantur aquas. Hixiona vertit
Hic rota et impositos sorti sub rebus agendis,
Qua stultus fidens Policrates iaspide rumbo
425Inventa Mavorte furit: quo victus ad hostem
Interiit manibus magni suspensus Orontis.
Labitur hac gurges, ripis pomaria tollens
Quo Pelopis stat fonte parens: sitit usque per undas
Tantalus, usque famens fugientia poma relinquit.
430Secedunt comites: Centauros milia mille
Sanguinea sub valle vident, ii sanguine pugnant.
Hic Folus, hic Chiron, hic Nessus vulnerat hostes,
Hic acies Teucris animant in strage Pelasgi.
Sic Danais dant bella Phriges: cum mobile primum
435Corruet, hos inter pax fiet blanda rebelles.
Hic se Menonides annali funere perdunt,
Exsurgunt mox sede truces; meminere parentis
Menonis he volucres Argiva in clade ferocis.
"Secla per huc veniet (credas, Polinestor, Avare)
440Rex Macedum (sic Fata canunt), Dionisius istac,
Eccellinus, agent Nero strages, Attila, Pirhus.
Silva est inferior que devia turbat euntes,
Non viridis, non sicca manens; has equore lapse
Arpie steterant stridentes fata per umbras.
445Hic removent Teucris Strophadas, cledemque futuram
Edicunt sermone truci: sua gesta, loquelas
Cernimus; hinc abeunt rursus, Polinestor ad undas".
Dum silvam peragrant frondem truncavit ut, herens,
Rex baculo leniret iter: mox, arbore cesa,
450Emicuit sanguis, testatus ut umbra fuisset.
Umbra fuit, querulis infringens vocibus Echon:
Forte soror Phetontis erat, vel aquatica Lothos,
Vel Driope aut alia nimphe, vel Penea virgo.
Quantum est Astree numen si saltibus umbras
455Dilacerent ob prava canes, si semper harene
Ignite exaniment animas Iunone cadentes?
Tanto in conflictu Capaneus Numina ridens
Si vivax in morte perit? Qua clade Lichaon
Opprimitur: lupus est, sua sic manifestat imago.
460Iam nemus exierant: umbras prope saxa querentes
Semiustas videre vagi, videre cohortes
Assatas verubus, par cetera fervet aenis.
His nares replet trux fumis quisque satelles
Exultans nidore foci. Mox, dente famentes,
465Dilacerant miseros alvus quos integrat extra;
Ludus is eternis animat sub cedibus umbras
Vivaces. Lex equa manet: si crimina corpus
Semper alit fera mors, anime det semper agones.
Hos penes aspiciunt devotum fenus agentes
470Ut laceret draco dente furens; per colla crumene
Pectore dependent auro loculisque capaces.
Haud procul est putens manans ex tabe profunda,
Quo manes sua probra gemunt, quos stipite magno
Et mage lenones Stigialis turba flagellant.
475Sardanapalus inhers stupris, virtute virili
Prorsus inops, hac strage ciet quam Lidius heros
Candaulis moriens Gige fert ob stupra marite.
Inquinat Esonidem demon cornutus ob iram,
Absirthum cum fuste loquens; hoc verbere risit
480Gens Herebi. Aspiciens flevit Polinestor Avaram,
Que sibi tunc monstrat fetenti in stercore manes,
Blanditiis ad probra satos; ut virus iniqui
Blandimenta nocent fraudes paritura misellis.
In cruce pendentes, penes hos, agitantur ab auris
485Longa cohors ut canna levis: sine pondere gens hec,
Eloquiis pregnans, pompas animavit inanes.
Hinc iter accelerant; cursu Flegetontis in imo
Conspiciunt ferventis aves: ee voce strepenti
Sic lamenta acuunt ut scindant quaslibet aures.
490Usque rotant fato tardos grex ille volatus
Fonte super sic usque calent; hoc agmine Cornix
Pandit Ericthonium, vicians ob visa ministras.
Hic rea Nictimene, cupiens temerare paternum
Inguen, agit tot probra dolis; hic Corvus amanti
495Accusat nimphen ex albo ingressus opacum.
Hic volat Ascalaphus, cerealis grana marite
Exponens septena viro. Que vespere nomen
Accipiunt strepitu cum picis ethera pulsant.
Istac per spinas Epicuria vota sequentes
500Umbre habitant: cruor inde fluit, dolet ipse magister.
Tiresias, Mantho languent in acumine sentum.
Amphiaraus eques, vivus tellure subintrans,
Sanguineus spineta gemit, per senta tot augur
Intonat Euripilus quo plausit in Aulide Calcas.
505Hinc penetrant tetros fumosa nube penates.
Hic mira pix arte bulit: sepelitur in illa
Lusor mentis inops Superis convicia rumpens.
Pons illic aderat quem transilit unus et alter
Quo levior sed Avara fuit: videre per estus
510Sordentes populum, Gabadeos nuncupat Orcus,
Plumbea quos vestis fervore et pondere fessos
Seminecat fetore graves. "Ii Palladis aulam
Vix subiere, tamen se credunt esse peritos:
Sic ludunt celebres, vulgo presente, sophias
515Ignavi quas damna putant. Sic, voce proterva,
Exagitant mores sacros damnantque poetas.
Hec dixisse sat est: mihi credas, Tracius heros,
Stercus olens sua pompa sapit; vestigia gentem
Hanc ultra stolidam, suscepto calle, paremus".
520Per loca descendunt ubi prester, cammedrocontes,
Cum iaculis trux dipsa vigent: non parturit auster
Tot Libie phareas genere in quocumque chelidros
In quibus obscenis et dente ferocibus umbre
Sunt nexe post terga; manus cinguntur ab illis,
525Perpetuos morsus, effuso sanguine, tollunt.
Morsibus ignitis cineres vertuntur in atros,
Post redeunt in membra palam. Sic inclita Phenix
Nascitur ad Libiem calidam, tamen impare fato.
Gerionis rabies immani corpore serpens
530Seva triceps tormenta parat; cum coniuge Cadmus
Serpentes istic nec habent nec vulnera figunt.
Hic est illa cohors qui semper more nefando
Vixerunt ut asellus iners, qui Numina numquam
Crediderint, animas nec post existere corpus.
535Naturam exagitans unus convicia dicens
Mox morsus serpente fuit: qui colla recinctus
Cauda multiplici fedabat sanguine vultum.
Cacus, Aventinas qui sanguine proluit Alpes,
Hic fruitur mercede truci: percussus ab imo
540Alter fit serpens, redit hinc prior eius imago.
Sexcupes ecce draco, plantis mediocribus umbre
Hinc ventrem constrinxit atrox, sed brachia primis
Unguibus, inde pedes postremi crura recingunt,
Occupat ore genas, mediis in cruribus infert
545Tunc caudam que dorsa ligat; minus ibis inermi
Celsa volans victrix et victa recingitur idro.
Trax et Avara situs ascendunt igne coruscos
Spirituum quos ira agitat; hic stema Iocaste
Scilicet Ethiocles, Polinices usque cremantur.
550"Aspice, Trax, miseros qui plagis sepe cadentes
Alternis se lite animant; si sanguine ferro
Se fratres vacuent, pietas est nulla vel impos.
Cum sit nulla fides, aut rara, colentibus orbem
Est umbris Stix ampla capax; ut stipite palmes
555Par pare conseritur, parili sic sorde putredo.
Quo fit ut huc veniet quondam viciosus Ulixes
Ut penis se semper alat; Diomedis imago
Hac ruet et sontes qui in equi latuere cavernis".
Non procul inspectant undantes sanguine terras
560Qui Phrigia Minor ante fuit; qui scisma tulerunt
Scandalaque in populis lacerant se semper ut hostes.
Hic turpi ingenio qui famam laude nitentem
Offuscant hac clade luunt; nil peius honores
Rumpere quam pulcros et risu plaudere coram.
565Demonibus tamen hac multi cecidere ruina
Stridentes ut ventus aquis. Caput unus earum
Truncatus palmis caput ante ut lumen agebat:
Conqueritur caput hoc sociis quia fregit amores
Et natis patribusque pios, quia labra fuerunt
570Causa mali, nomen fuit huic, tumefacta, Labrissas.
Cui comes imberbis vultu livente susurrans
Semisenex sua probra animat; color ille malignus
Barbaque rara hominem viciis quemcumque recensent.
Parte alia penetrant collem putredine plenum
575Quo stimulant se falsa cohors, quo quisque protervus
Alchimista dolens massas alternat in aurum.
Qualis in Egina dolor est dum sexus uterque
Peste ruunt sub olente polo, pars valle iacebat
Febricitans, aliquot languebant cladibus umbre;
580Brachia, crura, genas, ventrem pars sanguinat ungue
Ob scabiem furibunda truci, lare qualis equino
Est ad equum strigili dominum cum servus obhorret;
Non aliter tabem scoriant quam pisce seniles
Quis squamas mucrone aperit. Lis tanta flagellis
585Insita perpetuis enervat turpiter umbras.
Non magis in Semelen exarsit Iuno, Learcum
Non Athamas cum morte premit quam dente canino
Se mordent anime, nudato corpore, semper.
Stabat Mirra ciens alia se in imagine patri
590Obsimulans, invisa dolis; hic turba procellis
Exuriunt, sitiunt scribentes falsa tabellis.
Clade Sinon carpit, fuerit quia falsus, Alexum,
In nummis hac arte sagax; ciet iste Sinonem
Cum falsus sit equo, periurus ludicris astu.
595Cernitur ulterius ingens super ethera turris,
Cornisono stridore stupor: prope quisque Gigantum
Ferventi in puteo mugitus edidit aspros.
Non plus assiduis vomer tenuatur in arvis
Quam tenuet sua membra dolor; non Appia callis
600Est mage trita rotis quam sint sua pectora flagris.
Iuppiter his etiam tonitru plerumque minatur
Exosus sua gesta recors. Hic, inscius omnis
Eloquii, Nembroth stat, nexus colla capistris;
Stringitur in vinclis audax per membra Fialtes
605Rugitus leo qualis agens: sic terruit orcum,
Horreat ut Pluto, Demogorgon, Cerberus, umbre.
Labe Tipheus inest, Briareus fortis et acer,
Antheus sine fune sedens. Per saxa vagantes
Trax et Avara lacum cernunt in valle profundum;
610Ille lacus friget plus quam gelidissimus amnis
Arcthous cum sevit hiems: stat proditor atrox
Frigore concutiens hic dentes ibidis instar.
Frigore densantur lacrime; quis perdidit aures,
Quis nasum torpente gelu, quis frigore plantas,
615Frigore quis manuum digitos amisit in undis.
Lexicus ecce gelu comedit furibundus Aphile
Cervicem, pallore fremens. Damnatus ob illum
Cumque tribus genitis cadit atra morte famescens.
Haud secus irascens Menalippo cruda Tideus
620Ora ferox sua dente vorat; quo maius acerbat
Hostem supplicium, plus ultor gaudet ob iram.
Lurida iam regis miseri vexilla patescunt
Ante olidas extensa fores. Heu quanta ruinis
His lamenta insunt, dolor est heu quantus ad umbras!
625Pars in strage iacent, qualis si funera vivus
Aspectet, sua busta videns, pars, tabe morantes,
Errecte titubant ut frons agitata sub euro;
Pars sursum plantas, caput infra continet egrum
Ut radix stat crinis humo, sic arboris instar
630Usque gerit foliis exute frigus ob asprum.
Territus inspectu curas impulsus ad acres
Rex Tracum se prorsus odit; stat qualis anhelus
Si quis litorem sua membra extinguere cernat;
Si quem percussit fulmen mortale, caterva
635Illi astans trepidare solet; contagia morbi
Quisque sagax metuit, venturum funus abhorrens.
Cui dea: "Ne timeas, animes te robore; stultum est
Ante diem tormenta pati; spes usque timorem
Diminuat. Forsan penas patiere minores".
640Prospiciunt Ditem medio qui pectore sursum
Ex glatie prodibat iners; iam pulcer et insons,
Nunc sons et turpis celesti in rege superbit.
Ipse trifrons quatiens faciem per quamlibet alam
Flamem agit mortale umbris; ut lumine linces
645Exuperet, sextas acies alit ore trifronti.
Si tria discurrant lacrime per menta, liquores
Densantur fetente gelu; delapsa labellis
Sanguis spuma fuit, prorumpens virus Echine.
Quolibet ore animam spumantem sanguine rodit
650Stridentem "Miserere parum" quas unguibus arcens,
Ut canis ad leporem prensum, furibunda lacessit.
Cimpheas segetes numero, thima, gramen et Hible
Exuperant tormenta Herebi, superantque volucres
Aeris, equoreos pisces fluvialis et unde.
655Hinc abeunt, celerant peiori calle sinistro
Qua possint virtute gradus. Iam regia cernunt
Atria censorum; steterant mox ante tribunal.
Regia progenies aderat Polidorus, alumni
Ut noscat tormenta trucis. Polinestor alumno
660Mox viso indoluit, metuens pia iura miselli.
Haud secus agna lupum formidat saucia pridem
Quem vidit se stare penes; timet haud secus ales
Accipitrem visum prius ungue exempta feroci.
Auspiciis Phebi Venerisque elapsus ad Orcum
665Scripta dedit secreta puer quibus, auspice fato,
Libera stat virtus ad sidera celsa reverti.
Sic flens est orsus: "Iugulum modo cernite Trois,
Pretores, aperite oculos! Me Tracius hospes
Fedus amicicie perimens violavit alumnum.
670Carpsit avarus opes animans sex mille talentis
Ad clades, ad probra dolos. Si matre scelestus
Interiit, tamen hic penas patiatur atroces.
Vindicat illa scelus, conciso corpore, Teucrum;
Strage anime mulcete, patres: hoc imperat equus
675Iuppiter. Hinc pereat Polinestoris umbra cruenti".
Rettulit huic Minos, sociis stipatus amicis:
"Vade, vale, letare, puer, tormenta sequemur;
Hic Astrea viget, nemo est impunis Averno".
Talibus exultans rediit Troianus ad axem
680Astrigerum qua tuta quies, qua vita perennis
Fulget in eterno, contemplans sidera plausu.
Acribus insultans Minos Polinestora verbis
Fune ligat post terga manus. Mox fune satelles
Pendenti enervat sursum sua membra deorsum.
685"Trax, scelus infandum, quecumque et crimina profer!
"Censor" ait "dic probra celer. Tot probra tabellis
His inscripta legas, aperi iam limina scriptis.
Crimina ni referes vibratus fune, fatendum
Est pena maiore scelus; calx naribus acris
690Mox dabitur, stringet laqueus tua tempora mordax.
In cipo pollex cuneis obstrictus uterque
Te coget stridere nephas; scarabeus obintrans
Umblicum, voces faciet te pandere sevas.
Sanguine fustis agens crus stridule, postus et igni
695Sub pedibus lamenta acuet. Pix ignea tinget
A capite incipiens tua membra in clade triumphans.
Si nihil hec prosint faciam te cuncta fateri
Pertrucius. Dic cuncta, malum! Te lignea scindet
Ductilis impositum sub acutis machina dorsis".
700Subticet Otrisius, librans incommoda, qualis
Est vulpes in voce canum, sed brachia litor
Fune iterum torquet connexa ruenti ab alto.
Trax miser, ob crudos stridens cruciatus agones
Iam penas tolerare nequit. Lamenta reorum
705Visa prius faciunt ne pandat crimina penis.
Sic secum: "Cautum est clades vitare futuras,
Si possim, scelera alta silens; si fune flagellis
Pendulus exciderim, funi mea brachia linquam,
Non tamen eventus vitabo hac strage futuros.
710Vult Minos delicta loquar: tormenta parabit
Hoc peiora satis; seriem mihi dixit eorum".
Sic utrumque agitans disponit dicere sordes
Ne flagris tot flagra greget; scelus acre piandum
Est scelere infausto. Sic orsus crimina elargit:
715"Infelicem animam plus ne exanimate flagellis,
Censores, peccata loquar; mihi credite, dicam
Vera quidem Stigias ac si iurata paludes.
Usque fui mendax, ornans opprobria gestis,
Iniustus, sermone sagax; hac arte parentem
720Consequor ex atra manuali stirpe creatum.
Secessi patriis, expes et pauper, ab oris,
Post redii censitus eques. Sic dives in auro,
Sic locuples famulis, turba venerabor ab omni.
Laudibus in tantis regali ex sanguine cretum
725Me Scithico confessus eram; dum regia fallax
Stemate castra rego, cecidit rex morte senili.
Me Traces properant sceptris regemque salutant
Dicentes: 'Probus esto choris!' Per sidera iurans
Tracibus Astream sum fraude operosus atroci.
730Turpe est, confiteor, si degener occupet alte
Defuncte pia signa tribus: hoc crimine penas
Multiplices mereor, pompa complexus inani.
Nunc, reus infelix, aliena in laude rubesco;
Turpe iacet quod sorde venit, lex imperat ater
735Ne corvus simulet pavonem, pulcer amictu.
Sum genere in quovis delicti sordidus, atras
Luxuries ut gallus agens, per cuncta superbus,
Invidus ad cives, viciis sum fomes iniquis.
Quid sceleri cumulem scelus ordine? Cuncta patescunt
740In scriptis: affirmo nephas. Informis avarus
Transfixi iugulum Polidori falce scelesta.
Ha, precor ut penas aliqua pietate paretis,
Si pietas est ulla Stigi! Confessio prosit
Vera aliquantisper, minuens pietate labores".
745His risit Minos, risit Radamantus et alter.
Sic Minos metuendus ait: "Confessio sontes
Non Herebo placat tormentis anxia dignis:
Vox vera scelerum contrito corde, satisdans
Criminibus, peccata lavat. Non ista, misellus,
750Implesti, in superis extendens crimina terris.
Ut lex nostra iubet meritos potiere fragores.
Pace, miser, tua damna feras: in prepete gressu
Frigore sub gelido, loca scis, in secula langue.
Te quia regali mentiris sanguine cretum,
755Prodideris quia morte Phrigem, mutileris acerbam
Hic prius ense manum, linguam mutileris et acrem".
Discessit mestus lacrimis et sanguine tingens
Qua transit Polinestor humum. Data frigora frigens
Insilit ad limphas semper mansurus olentes.
760Optat ut hec Traces noscant incommoda, prorsus
Vota suos tetigere deos. Mox Fama susurrat
Tracibus infernos obitus plagasque tiranni.
Quid iuvat illecebris convicia pascere semper
Si finis tormenta parat? Quid profuit ira
765Post cineres Mario, quid Sille, sanguine rumpens?
Perdidit Ariunam Damasippus, perdidit hostes
Munatius sed uterque ferox. Quid perfidus infert
Domitius tenebris Bituitum fraude superba?
Quid ferit ense Clitum surgens ex stirpe tirannus
770Eacidum tot probra fovens? Quid Cenea prodit
Beronice? In Romam quid sic Catelina superbit?
Regnat ubique scelus, nihil est sine crimine terris
Si inspicimus fera gesta chori. Quid tanta virorum
Ingluvies regnat, torvos enixa paratus?
775Turpe est si vicium regnet, si strenua virtus
Intereat confusa dolis. Scindamus atroces
Insidias, animent mores preconia nobis!
Simus amore graves, odiis ex pectore pulsis,
Insignes probitate pia qua Lucius ardens
780Inclitus extraxit Cepionem carcere tristi.
Libera iam virtus radices inserat amplas
In nobis se laude parans qua Maximus ere
Captivos Fabius Penos absolvit ad urbem.
Nos alat humanis clementia rebus: ob illam
785Cornelius sepelivit herum. Data basia gnate
Sponte Pisistratus toleravit mitis amanti.
Nostra sit officiis meus semper grata receptis
Par superans paritate avida; sic funere regni
Actalus imperium Romanis liquit honestus.
790Est nimis obscenum, fuerit si ingrata voluntas
Obsequiis hinc inde habitis; hac turpis et atrox
Pompilius stravit Ciceronem fronte benignum.
Quolibet ingenio foveamus rite parentes,
Sint quavis in sorte siti; sic damna parentis
795Cocta Gneum fligens animoso vindicat astu.
Germane soboli mentes acuamus ut ad nos
Auxiliis et pace hilares; sic Castor agendis
Polluxque unanimes vixerunt, sidera posthac.
Simus solertes patrie pietatis ad ulnas
800Cogentes sua vota palam, qua Curtius undis
Mergitur putribus morbis ut liberet illam.
Dulces ad gnatos, quibus exit postera proles,
Simus eis tutela sagax; sic pignore Balbus
Constitit aufugiens inimica morte subactus.
805Dedecet in stirpem pravam nimis esse severos,
Sufficiat si pena datur; sua pignora damnans
Brutus lege fuit nimis atrox vulnera cernens.
Iusticie auspiciis vigilemus semper honestos
Effectus ad gesta graves; quo luce Zalencus
810Ob prolem caruit, proles cecatur et una.
Usque pudiciciam factis et voce paremus,
Quam nescit virtute vacans; ne capta labaret
Stupris Virginius natam detrusit in auras.
Publica nempe fides servetur corde fideli.
815Est regum servandus honor: nec fraude nec ira
Seditio in dominos animet turpissima cives.
Hannibalem contra Romanis Marte Saguntum
Exhibuit probitate fidem: ne Penus in auro
Plauderet ingenti, se et gazas igne cremarunt.
820Semper quisque pari tedas in amore iugales
Servemus, dum Fata sinant; qua lege pudica
Alcione et Ceix vixerunt nutibus equis.
Stemus in adversis patientes; roborat acrem
Iacturam pax firma animi, qua Scevola flammis
825Imposuit dextram, credens stravisse tirannum.
Sectemur proavos sincera mente; Camillus
Est titulos sectatus avi. sceleratus honores
Degenerat stirpis vicians Hortensius altos.
Dos est magnanimi constantia rebus agendis
830Si libret concepta probe; cui Pontius herens
Elegit mortem potius quam linquere regem.
Integret effectus nostros moderata voluntas
Infectet ne gesta furor: succensus ob iram
Noluit Architas servum punire nocentem.
835Exeat amplus amor odiis et lite capaci;
Quid rixis frendere iuvatur? Collega Neronis
Livius officio fidenti pace quievit.
Contineat prudens avidis si infamia surgat
Offuscans illustre decus; Samnitibus aurum
840Neglexit pauper Curius, probitate locuples.
Abstineat Veneri dapibusque verenda propago
Si famam servare cupit; Cato Drusus opimis
Indulsere epulis, sic indulsere Dioni.
Compta rubore genas aliquo verecundia signet
845Ne ambitio nos iugis agat; quo Crassus in alta
Sede sedens socerum rogat ut secedat ab ipso.
Demus ad heroes meritum decus usque verendos,
Cuique suus prestetur honor; quo laudibus hostes
Emilii asportant legati busta sepulcris.
850Mutemus mores pulcris in rebus anheli
Tollentes pia facta palam; Torquatus aratro
Discessit consul pandens proba gesta Senatu.
Omina fortune timeamus, amara bifrontis
Si dulci nos melle riget; qua Nassica censu
855Dives, inops lusus, casum deflevit atrocem.
Vitet avara lues nos, tabes prodiga vitet.
Stet pulcer per utramque modus; parasitus ab ista
Sergius evehitur, genitor pelopeius et illi.
Omnibus in gestis mendacia agentia fraudes
860Sunt animis fugienda probis; hec degener amens
Herophilus tractans cecidit simulatus honori.
Turpe quid acturi timeamus nos sine teste,
Est testis mens vera hominum; meditemur honesta
Ut Salomon semper, Socrates ut honesta loquamur.
865Dulcibus in studiis quibus est industria compos
Sudemus virtute hilares; qua dote triumphans
Carneides epulis sepe est oblitus edendis.
Mentibus ingenuis Superos foveamus; eorum
Libemus delubra pii, sacra thura cremantes
870Poplite succiduo, sibi flentia verba dicemus.
Mitibus in sacris regem speculemur Olimpi
Concinctum radiante choro. Speculemur honores
Plausibus in tantis diversa et gesta polorum.
Omnia pretereunt, nihil est in sorte cadenti
875Optandum. Que cura fremat? Qui ignita sacellis
Thura adolet supplex, est felix pace deorum,
Sorte data exultans, adversis usque benignus,
In letis adversa timet. Nihil inficit illum
Unanimem cum quo stat gloria semper Olimpi.
880Quid gens stulta furit si sit post busta cadaver?
Si semper mens nostra viget, vel meret ad Orcum
Umbra ferox avidis, probitate aut gaudet in astris.
Officiis humiles Polinestoris acta ferocis
Spernamus, virtute probi; spernamus Avernum
885Mente pii, astrigeros cupiamus stare per axes.
Hic opus exigitur; quale est cecinistis, honorem
Pierides efferte suum, super astra poetas
Tollitis eternos, sua nomina laude sacrantes.
Ipse ego sum vates, cecini si Elicone libellos
890Vestra labris pia labra fovens. Mea cingite lauro
Tempora; nam lauri sunt premia digna poetis.
Laus Deo. Amen.
Explicit liber Polidoreidos Anthonii Baratelle
De Laureia agri Patavi. Deo gratias. Amen.
895Fert octingentos liber hic duomilia versus
Atque unum quadraginta sinu; creat arte sapores
Interius placidos et cortice ludit acerbus.
