Quatrario, Giovanni Sulmona, 1336 - 1402, elegiae, elegiae eleg. elegiae (G. Pansa, 1912)

Festus in orbe dies summo celebrandus honore
Instabat, quo virgo deum patefecit ab alvo
Virgineo, partuque suo reseravit olimpum,
Progenies cum cara deo, Latiique stuporque
5Cui domus Ursino perfulgens sanguine montis
Usque per immensum produxit clara parentem
Suliacam dedit hic matrem qua clara priorum
Stegmata finierant turbantes omnia parce,
Venatum Comes ire parat cui iunctior unus
10Frater erat natuque minor, Mediusque per equor
It Comes et reduci comitatur claxe Monarcam,
Transalpes Rodanumque de parte petentem
Magnatum tunc turba fluit dominumque salutat
Nobilitas antiqua domus et funera silvis
15Concipiunt, rapidosque canes in vincla cohartant.
Atria discessu complerunt sibila mistis
Vocibus et notus canibus pro nomine clamor,
Guardia non Roccam misit per saxa ruentis
Impositam montis dudum pro nomine plani.
20Pyerides audite precor, non auribus ista
Displiceant, simulacra feram montique bicornis,
Et loca que vestrum memorant spectantibus antrum,
Mons petit excelse purgatum saxeus aure
Disiunctus medio vitreo in duo cornua fonte,
25Multa per illiride prospectans equora thetis,
Qui vocet hos colles alio quam nomine Nisam,
Hunc dextrum, levumque sacro moderamine Cirram
Vel furit aut numquam Parnasum mente figurat,
Non nis mentis inops renuetque summus Apollo
30Marcia quo victus miserum stagnavit in amnem
Hunc colat, ast alium proles Semeleia liber
Tristia qui spretus docuit miracula Thebis,
Fons latet obstruso saxis herentibus antro
Dulcis aque liquidaque sua qui decipit unda,
35Me memini quondam peregrinum fontis aventem
Ductus ego citius pedibus tetigisse liquorem
Quum possent oculi limpham spectasse morantem
Et subiti tactus mentem trepidasse favore
Pegasus hunc fodit genitusque cruore Meduse
40Fabula si verum memorat notissime vatum.
Vestibulum ante ipsum valvis sedantibus antrum
Apta domus Nimphis extu peditantibus umbram
Non manibus constructa riget, forte ruentes
Hunc lapides struxere locum formamque caverne,
45Quam circum crescunt rupes humentibus undis
Spumosas gelido sudantes vertice guctas.
Interea fessum studii si forte quiete
Ire vacat nervosque pigros extendere gressu
Florida planities iacet inter saxa domosque
50Iuger non campi patiens sed digna choreis
Mennoidum sacrosque iuvans in calle poetas.
Hic dirceus ager qui fecit nomina dirce
Digna mori manibus natorum morte mariti
Quem perimit campoque iacet cumulata patenti
55Ascripto sacris famoso crimine Musis.
Hic locus est studiis Musarum comptus amenis
Et celebri calamo toto memorandus in orbe.
Deficit ad laudes condignas gloria nostri
Carminis. Hortamur, summi cantate poete,
60Denique quo veris detur fiducia verbis.
Hic locus immense placuit tibi summe magistrer
Astrorum clarusque simul septemplicis artis
Castella genitus mundo memorabilis Ugo.
O mihi siqua Comes prestares gaudia vite,
65Da pictas aliis variisque coloribus aulas,
Da gazas aurumque simul, da feuda petenti,
Tu mihi que superest saxis da ducere vitam,
In quibus ingenium calcar sumpsisse iuvabit,
Antipodum lucem remeans cum fuscat Apollo
70Linquimus has sedes castrumque petivimus amplum,
Quo Comitatus habet titulum nomenque superbum,
Nocteque sub gelida sompno reparavimus arctus.
Interea pasti repetuntur gramine sacro,
Solis equi, currusque ferant, dent lumina terris
75Claustra per archinentis erant contermina capro
Surgitur ex laribus, dominos comitamur ad aras,
Hinc dubia in letis sumuntur prandia mensis
Postque diem medium Arbonam discessimus illinc.
Hic tenebras lux orta fugat, pulcherrimus Ugo
80Paulisper iunctas canibus dat cernere silvas,
Et vacuo cusu letus, comitemque revisit.
Tertius ecce dies, cum sol nutaret in alta
Parte poli, rerum longas contraxerat umbras,
Ire loco placuit, finem compescere ceptis,
85Ethereum quamquam velarent fusca colorem
Nubila, pulvereum quamquam stillantia rorem,
In nemus hinc itur ramorum brachia texens,
Cespitibusque fovens umbras negat hostia phebo,
Angrima cui nomen populi fecere priores,
90Utque solet mater damnati crimine nati
Detinuit que forte diem, ne colla securi
Subiaceant, gaudetque simul, trepidatque futuris
Securus pro cede sua, sic lucus euntes
Inspicit, et gaudet solitum non linquere callem,
95Pectore dilate volvens solatia cedis,
Tristia suspiriis expectat damna futuris.
Mictimur hinc campis large spatiantibus illac
Aprutiumque secans flumen, dat leva petendum,
Qua vada transiecto superabat cimbula fune,
100Obvius occurrit domini de parte Rogatus,
Aprutii cui iura dabat Regina Iohanna,
Legifera torquere manu, prosternere sontes,
Citra qui nostras augebat gente cohortes,
Huius in adventu domini letatur et ultro,
105Nobilibus verbis sese veneratur, et inde
Piscarie tumidum ligno trasnavimus amnem.
Tunc salubres cunti ripe deponimur ultra
Pennensi, et Cibacatum cum nocte replemus.
Ampla loco turris largis fortissima muris,
110Que lateres constructa tenet, calcemque lapillos,
Prominet, aspectu superans vicinia largo,
Non perfecta tamen, nubes tactura futuris
Temporibus, si vita suum non fallat amantem,
Subiacet inque latus castrum quod parva domorum
115Turba replet, magnisque suis sed tenditur arvis,
Hoc, noctem ludoque cibo, sompnoque fugamus,
Mane novo cunti propriis accingimur armis,
Et dominos iusse multa de parte phalanges
Circumdant, Peditesque simul diversa ferarum
120Funera vibrantes, partim fulgentia ferro,
Pars alia e fumo torpens ignobilis usu
Sanguine silvano cupiunt tersisse rigorem.
Hic manibus directa tenent venabula strictis,
Innitens aprum docto configere pulsu,
125Hic sua mortifera tollebat brachia celse
Verba simul, mentemque parans pro cede bipenni,
Astifer iste quatit ferrata cuspide lignum
Eminus expulsum fidens transfodere porcum,
Plurima diversis commiscent aera telis
130Agmina que dominos nemori comitantur euntes.
Ventum erat ad ripam summis deiectibus altam,
Radices cui nora rapit torrentibus undis
Auctus et ad tenuem rediens estate liquorem,
Planicies nemorosa iacet ditissima lustris,
135Quam medius currens limphis interluit amnis,
Parte tamen dextra non multo corpore lucus
Horret, et hinc magnis ambitus collibus, illac
Curvato flumen circumdat tesqua meatu,
Hunc iubet ambiri media stans parte cohortis
140Dux Comes, et docto producens ore loquelas,
Incipit affari, rebus quoque pandere metas,
Non mentis vultusque ferus quem martia poscunt
Bella per armatas spargentia viscere turmas,
Non tamen et risus molles descendit ad actus,
145Nubilium festis dignos servire choreis,
Sed medio frons digna manet ludique minarum
Apta ministeriis educens pectore sumptis.
Primus in explendis ordo censetur habendus
O socii, et calles tacite servare ferinos,
150Commissumque sibi quisquis tueatur honorem.
Retia vos subito leve contexite parti,
Que vada setiferis panduntur voce fugatis
In fluvium, silvasque simul meliore receptu,
Vos alii canibus quibus est fiducia morsu
155Armatis certare feris accingite silvas,
Ne fuga turbatos sperantibus auferat apros,
Ast alii doctis querentes naribus astent
Immoti, dum tempus erit clamore tonadum.
Dumque ea pro iussu complentur fida benigno,
160Iacobus occurrit castri qui iura tenebat
Rossani, generosus avis comiteque parente,
Retia cum canibus vaxallos duxit et amplas
Auxit opes, nemorumque necis doctissimus heros,
Hic Comitis veniens lateri se iunxit et ambos
165Pulcher honor iungitque manus contactus amicas
Iste refert cum calle suo contenderet illuc,
Bis septem vidisse sues. Petitasse latebras
In lucum, quem docta manus tunc retibus ambit,
Et digito monstratque locum non ficta locutus,
170Panditur in turmas vox hec venatibus aptas,
Et citius vento cuntas it fama per auras,
Corda recalfecit factis plus frigore flammis.
Ibat agens socios fervens pulcherrimus Ugo,
Fortis equo, letamque tenens sub pectore mentem
175Gaudet ut e silvis erumpant monstra ferarum,
Degeneres doceant animos, monstrentque feroces,
Ut puer Ascanius libie in convallibus astans
Gaudet equo iamque hos cursu iam preterit illos,
Spumantemque dari pecora inter intertia votis
180Optat aprum. Aut fulvum descendere monte leonem,
Addidit ad laudem iuvenis plus iste laboris,
Desiliit lato rapiens venabula ferro,
It pedibus stirpi cupiens invadere porcum,
Grandis honor silvis. Propius constare periclo.
185Quem quum coniunctus eram, retinere precando
Frustrabar, passusque suos hac voce retentans,
Parce meo iuvenis temerarius esse periclo,
Neve feras quibus arma dedit natura lacesse,
Ille tamen menti potius virtute calenti
190Obsequitur medio rumpens sermone loquelas,
Nobilium periere preces. Vis acta revulsit
Multorum tandemque fero supereminet ardens,
Nuntius adventat nemoris de parte parati,
Quid satis o domini narrat, discurrite silvas,
195Tempus adest, nocuere more, veniamque merentur.
Narretis nunc vera dee quis clamor ad auras
Exoritur sonitusque frequens per tesqua latrantum
Insultusque virum, multus discursus equorum,
Dedignor, non ista meo commictite plectro.
200Interea vario torqueri murmure lucus
Incipit, et resono volvebat corpore voces,
Fertur equo Comes arcta tenens venabula dextra,
Et parem nemoris cursu transfodit opaco,
In flumen, silvasque rotat qua retia desunt,
205Expectans si silva parit trepidabile quicquam
Extimplo vox aucta virum, clamorque latrantum
Ostendunt turbasse feras, discurritur illis
Hac, illac, rostrosa tamen frendendibus ora,
Hec ruit in funes summis conatibus expers
210Consilii, nisuque suo convolvitur illis,
Clamosam ferris prebens per retia mortem.
Hec alia de parte furit, non impetus illi
Suffecit, licet ipsa trahat cum retibus omnem,
Materiam secum nemoris sudibusve revulsis,
215Sternitur in iaculis ferrata cede quievit.
His fuerat proles, densisve territa silvis
Emicat in spatium, varians vertigine calles
Ensifero letans equitum super agmina cursu,
Infelix, avidam canibus dans auribus escam.
220Hic prendit non tactus adhuc, sed victa dolore
Complent ora suis nemorum stridoribus auram.
Dissicit hic nando fluvium, cui lancea costis
Hesit, et emisso crevit tunc unda cruore.
Undique fit rumor, gaudent hinc inde cohortes,
225Quisque suum vacuat spirantia viscera ventre,
Inque novem subito pulcher stat corpora finis.
Taliter his gestis, comes heros funera lustrat
Perque loci partes varias, que strata iacebant
Sanguinolenta, suo spargebant arva cruore,
230Visit, et in sotium subito se colligit agmen,
Solicitans animos rerum novitate morantes.
Quid stamus Iuvenes, factis herere tuendo
Non opus est, tendit virtus inhiatque futuris,
Tentemus silvis aliis extrudere siqua
235Forte latent nostro non propulsata fragore,
Cum canibus, nostrosque iuvat circumdare lucos,
Semita nos gressu longat que vepribus horret,
Pannorumque rapax equitum male pervia calli,
Desilimus, manibusque ferum fert quisque sequentem
240In spatium, meliusque patens spectantibus arvum.
Obvia succurrunt rabidas vincentia fauces
His campis misto multoque diaria bacho,
Mandimus instantes leti rapimusque vicissim,
Et diversa locis ignens stat turba coronans,
245Tandem repleti cibis animisque repente
Tollimur hinc, multis volventes agmina campis,
Successu primo, turrim repetivimus amplam,
Cum nox fusca suis orbem complectitur alis.
At postquam confecta die sermone recursant,
250Virtutem fecisse iuvat, spectasse pudebat,
Post celebres mensas, statuunt pro luce futura
Quo domini silvas accedant more paratis,
Fessa suo quisquis deponat membra sopori.
Rumpitur aurora sompnus surgente cubili,
255Titonisque senis, tenebris renintentis eandem,
Et phebus pelago madidus surgebat eco,
Non radiis penetrare valens, nam nubila terras
Obvolvunt nix uda solo descendit aquoso.
Ardent corda viris nullo tepefacta labore
260Quin nemora exagitent, subiit melioris ymago
Ominis, et canibus capreos extrudere tesquis
In campos quos silva rotat ceu claustra iacentes,
Cunta simul lubricumque equitum peditumque caterva
Carpit iter, malefida ferens vestigia plantis,
265Sed deus aut natura, dei frenata lupato
Aspiciens nullo reprimi terrore virosque,
In subitum rediit melior conversa favorem,
Propulit excelse tacitas super aera nubes,
Suspenditque nives, aliasquas cogit in horas,
270Incipiunt oculis silve se ostendere postquam
Rarescunt nimbi, melior quos aura fugabat,
Mitior est aer, lucos spectamus apertos,
Stat tamen asconsus radiis nec fulget Apollo.
Arva iacent nullos inseque levantia colles,
275Larga situ nemorum multis spatiantia campis
Ad cererem, satirosque leve aptissima partim
Differtis trabibus summo salientia celo
Partim vota sui superant in messe coloni,
Vomere qui largis commisit semina sulcis,
280Hec aliis regio duplici sedatur ab arvis
Amne, latus dextrum pelago Piscaria inundat,
Levum Nora suis torquet variabilis undis,
Et quamquam fauces pateant aditusque capaces
Paulatim laxos acuunt currentia campos
285Flumina, et in bivium a sese miscentur aquarum
Dant metas, finitque simul non cognitus ultra
Nora, suum perdens maiori flumine nomen.
Huc pedites aditus campi vicina tonando
Per iuga descendunt, certant demergere largo
290Aut animal bello validum pugnaque timendum,
Sive fuga dubiam petitans per plana salutem,
Utque Comes sotiique simul spectacla ferarum
Aspiciant, mistusque miles discursit in apros,
Actentus largis speculans qui prestat in arvis,
295Non tamen aspirat primo fortuna labori,
Nam quamquam silvas multus venator oberret,
Ante tamen spatio rumor se iunxit equorum
Descendes ac ulla queant animalia bellis
Exprimere, et plenum + turbare cubile,
300Iungimur imbelles. Cecidit de corde parumper
Fervor, et in dubiis versantur vota futuris,
Tunc subitum vallis stridorem miserat apri,
Quem canis obductum multa vertigine tandem
Actigit expectans multa virtute patronum,
305Curritur, Ille canem luctatur scindere rostro,
Ipse tenax giro ductus deluserat omnes,
Adiutus iaculis primum dedit ore triumphum,
Post profugum leva capreum dant lina retentum,
Tuncque Comes reflectit iter collasque sinistrat
310Itque nichil facti pendens exordia, namque
Collibus aspexit per quos modo venerat agmen
Setigerum fugitare retro manibusque revulsum
Indignans cur tantus amens nos luserit error,
Cumque itur in campis rapitur quos flumen utrumque
315Circuit in variis condentes bruta locellis
Et capreos quibus ipsa dies moribunda reluxit,
Tunc populus Comitem silvas dispersus in omnes
Sentit abire loco. Redeunt et multa ferarum
Corpora narrabant variis prostrata periclis,
320Ex quibus obdensas nemorum perque avia silvas
Nil nisi longinquus pervenit rumor ad aures
Attentas domini capientes talia signis,
Iamque per erratis silvis exiverat agmen
In spatium dominosque rotant et verba parantis
325Expectant Comitis cuius pendebat ab ore
Fulctus ab obsequium reverens exercitus omnis
Iacobus insidias struit et circumspicit arvum
Non avidus mactare feras sed cernere cursus
Per dubios turbasque hilari miscere tumultu.
330Piscarie de parte iacet commistaque tesquis
Silvula lustrosis, flatu vessata latrantum
Atque hominum iactu crebro questuque sonanti.
Extimplo offensus capreus non audet abire
Sentibus et se reflectens hinc inde latebris
335Prosilit in spatium tandem pulsore coactus,
Cunta videns circum celerem texentia mortem.
Hic postquam periturus erat, sic forte putabat
Cordibus in brutis quicquam si mentis inheret.
Gratus ero domino per quem secura tot annis
340Pasqua decerpsi. Reddam pro munere mortem.
Iam satis indulxisse dies sibi denique dignum,
Emoriar, mors ipsa dabit nichil esse timendum.
Gratius ut fiat varios sinuabor in orbes,
Atque canum allassus equitum peditumque catervas
345Eludam, miscebo viros multumque rotabo
Ut capiant fessum tandem pro morte triumphum,
Herois et tanti quondam sermone revolvar.
Hec secum, cepitque fugam quam multus utrinque
Obliquus latrantum iactus territat atque
350Subsessor quacumque fugit sibi nascitur hostis.
Delia tantus errat rumor de gente cohortus
Hosti equidem frustra tonuisset Iuppiter alto.
Nunc quoque per medios equites peditesque canesque
Labitur et cuntos sperantes sistere predam
355Evacuat cernitque vadum et se saltibus effert.
Nunc similis capto est hominumque canumque coronis,
Nunc manibus se proripit et circumvolat agros
Perfida turba canum sequitur certantque triumpho.
Certat quisque fere femori pendere priorque
360Aera deceptus collidit falcibus iste.
Dat spacium. Spes vana dedit titubare parumper,
Nititur ille canes cursu vitare propinquos.
Et multos villat sperantes prendere rictus.
Cogitur infelix obiectibus undique factis
365Obversus rabidas iterum quoque radere mortes.
Illic rictosos posses spectasse melamphos
Spartanasque alias alios quoque nare valentes
Et morsu innobates dorceos Archades atque
Cumque nothis variis varia de gente creatis
370Namque dolosa matris cernetur stirpe lacissa
Atque nape meliore licet concepta sub alvo,
Hanc lupus inque canem calidam dempsit adulter,
Protrabar in longum faciam fastidia verbis
Ni meus iste canum sermo resercetur ab ore,
375Sed prius ex digitis calamus pelletur inanis
Quam vos, o catuli, fratres avidique gemelli
Preteream Boccarde niger, Spangiole nivalis.
Ista canum species simplex generosa parentum
Amborum quos una dedit fetura sororem
380Et fratrem mirum servantes semper amorem.
Tristanus virtute sua magnoque decore,
Vir fuit et frater fratri nec nupta viroque
Cedebat Gisopta suo vel nomine vel re.
Avinione tulit grato pro munere condam
385Hos Comes ex terris nuper sublatus in astra.
Cum regina suum pro se misisset Achatem.
Mors nemorum Tristanus erat qui monstra ferarum
Perdomuit fortisque gerens in bella trilicem.
Morte superventus cara cum coniuge tandem
390Aera dimissis catulis vitamque reliquit.
Hii capreum longi fessum certamine cursus
Infestant patruisque vigor resipiscit in illis.
Cogunt in Cererem madidam transisse sequendo
Quam noviter sulcis avidus commisit arator,
395Cornipedi malefida fere vestigia dantem.
Subsidet oppressu pavidumque retentat anelum,
Sistitur attractu primo morsuque retrorso,
Procubuit subitoque canum iacet ore sepultus.
Ut cecidit multa tandem vix falce revulsus
400Totus erat vulnus remanent pro viscera pelle
Credo equidem varios cum se volvebat in orbes
Meque Comes querebat, enim constringe cachinnum,
Quo cora, periisse velit ne carmine ficto
Scripturus miseri variem spectacula fati.
405Sic fuit et talos tetigit nostrosque cadendo
Infelix rabidis stravit se faucibus escam.
At tu pulchre nimis procerum pulcherrimus Ugo,
Gaudia tot letis nostri miscesque sinistri.
Et nihil effectum fuerat te iudice si non
410Culpasset vestro mordendus ab ore Iohannes.
Et Sulmonigenas nemorum sat letus inertes
Risisses. Ludisque tuis verecundus haberer.
Quid referam, veniaque sua culpabitur auctor.
Munere pro magno vester venerabilis abbas
415Proth venerandus homo domino mentitus amico
Dat geminos fratres, nigris quibus integra villis
Pellis erat, tactusque manuum passura dolenter
Illis ira modum super rabiesque nefanda,
Affuit applausu nulla placabilis arte.
420Qua precor et dantis femorum genitalia vellant
Castigent venerem antiquam rapiantque futuram
Auctoremque suo repetant mendacia damno.
Que michi decepto tantum potuere ruborem
Imprimere, ac turbis variis fecisse cachinnum.
425Alter erat fratrum nostro suspensus ab armo,
Funicolo villis vario quem tempora postquam
Ad nostri duxere feram contermina iactus,
Irrito languore suo non arrigit aures,
Non acuit mentem, gemuit, nec fune ligatus
430Non trahit enissus laqueum violatque tenentem.
Truncus erat, nullo vivebant corda favore.
Hunc postquam delusus eram sub laudibus illis
Vi traho tractumque fere proiecto sub armum
Iam fesse, pauca potuit virtute triumphum
435Eripere et laudes domini peperisse tenentis.
Degener ipse fugam arripuit ceu turba luporum
Agmina cunta canum foret apparerentque trementem.
Vade canis maledicte tue maledicta parentis
Ubera vade foco pereat quete educat edes.
440Tu moriare senes pulsus dehinc morte senecta
Extrahat articulos macies totusque rigescas
Rugosus saniemque fluant de corpore squame.
Sis villis exutus iners, pro vellere musce
Et pulices nigrent penetrent tua tergora rostris.
445Hec satis inque canem, sed cur notissimus error
Implicuit nigro me spem posuisse latranti?
Omnia nigra malum portendunt sepius omen,
Tartara nigra manent, dominis nigresscit eorum,
Assimilis vere furvens depingitur omnis
450Demonis effigies, subito nos territat Indus
Nigrantesque herebi dominis pagana dicavit
Relligio facies, fantasmata nocte videntur,
Sed peregrina quidem nimium mea vota morantur
Tristia si verum memorat Terentius ipse.
455Fata canis furvens edi, cui se ingerit infert
Ergo deceptum poteris risisse Iohannem
Ugo valens nemorum nec se clamabis inertem
Gratia salva tui maneat vigeatque perennis.
Et melior lusa veniat sententia mente.
460Sed repet spatiata nimis mea cimbula cursum,
A quo discendens vanum sat lusit in equor.
Post caprei celebrem casum letanter in unum
Lassa famos populos cumulat largusque paratus
Et Cereris Bachique simul mentesque reprensant.
465Venantes, dominus tripode prosistit inerti,
Baronesque simul numero quos dicere longum est.
Me tamen ex turbis quum memorare necesse
Ne nevum turpem vocitent in corpore mendam.
Diligis alme Comes minimi non inmemor altis
470Atque vocas, pareo, placuit pretendere dextra
Sublatam mense patinam verbisque sequendo
Delige quem melius poteris tibi suscipe bolum,
Nec pudeat raptim socios equare, Iohannes,
Tempore cunta placent, amat hoc qui respuit illud,
475Desipiasque loco sapere est variumque videri.
Obsequor et flexus capio quid promptius extat.
Forte capo semesus erat cui pinguia collum
Vestimenta beant, sinui qua iungitur, ergo
Hocque traho credens sinui non esse ligatum.
480Decipior, tractum, scapulas suspendit at ille
Spinam spina trahit, tumidos ab domine clunes.
Naufraga sicque manu suspensa est navis ab alta.
Subrides cogisque parum nutare sed audax
Sublatam rapio tanto quoque turbine predam,
485Quid iuris morisque simul contendere pulcrum
An iusto maculer tanta sermone rapina?
Postponam clipeo forsan mea pectora, forsan
Qui ferrum ferro poterit pepulisse petulcum?
Parvum parva decent, fateor, sed magnaque magnum.
490Antigono Cinicus petiit querendo talentum.
Rex ait, plus est cinico quam competat ille.
Ast assem respondit enim minus esse quod illi
Competeret regi. Cinicum dimisit inanem.
Fecit ut obscuras faceret somnia mentes
495In dando capiendo simul, sed lucidat illas
Magnus Alexander pugili cum traderet urbem.
Invidiam tanti refugit quoque muneris ille,
Fortuneque sue dispar fore dixit, at ipse:
Non te quod deceat quero nunc sumere, sed quid
500Me dare. Monstravit donum decuisse minorem,
Non sibi sed danti domino captare coequum.
Vinco equidem, et tanta licuit michi sumere dextra
Intactum si forte foret iam fine caponem,
Et decuit tanto tantum me sumere acervo.
505Alme Comes, te dona decent non parvula magnum.
Finis erat mensis cum Iustitiarius orat
Discessum phebumque videt restantia celi
Declivi properare fuga breviterque ruentem.
Ante Theatinam repetat quam cursiger urbem,
510Vi multa substentus abit tandemque valete
Dixit, io domini vincat successus aventes,
Nec minimum mactasse feras apros capreosque
Quindenas. Callem rapiens evanuit illinc.
Restabat campi spatium quem flumen utrumque
515Terminat ammistum filia flavebat inani.
Hic sotii caprei surgunt, quos digregat ardens
Visque canum celoque ruens ceu strictus in alas
Ancipiter, socias turbat stridore columbas.
Obvolvunt campos cursu non exitus illis
520Piscarie de parte patet, sed nora sinister
Datque vadum undarum pauper non actus ab imbre.
At pelagi dextrum porci navere per amnem.
Nec dominum fugiunt aliis nam regnat in arvis.
Hic igitur laudis variis cursuque peractis
525Sparsa manus militum campis se colligit atque
Constipant Comitem pacem cui linquere silvis.
Iam placet et votis plenum finire laborem.
Vertimur et castrum solitum turremque replemus.
Nex silet et placido demulcet menbra sopore,
530Quam pepulit lux orta sequens sonnosque fugavit.
Tunc dominus rerumque memor, nam seria ludis
Ammiscere satis didicit, circumspicit ipsa
Menia, dilatat fossas operique ministros
Ingerit et longius prospectat temporis usum.
535Principibus natura viris cur nescio multum
Ut sapiant concessit enim superentque minores,
Pectore et absconsi presciscant signa futuri,
Quos veniens rebus consors iam detegit ordo
Cantandus meliore lira; nos ista sequamur.
540Cessimus hinc sero cimbaque renavimus amnem.
Nosque Theatinis campis comitatur Apollo,
Et subitam noctem terris diffudit Olimpus.
Silva situ furvens noctis furventior umbris
Angrima nos sorbet torvis densissima ramis.
545Precedo vestrumque meo propello periclum.
Ugo libens vultusque novo preterritus ictu
Ammonet et dictis: caveas hic virga molestat,
Hic truncus, nunc flecte caput, nunc pende sinister,
Nunc dexter, foveamque cave rivumque voracem,
550Contrahe nuncque pedes. Tandem vix nocte maligna
Indennes sacra Arbone requevimus ede.
Nocte alia hospicium Manupelli sumpsimus. Illinc
Guardia vos retrahit festum celebrare propinquum.
At me Sulmo meus florum flos inclitus omni
555Aprutio, redolens morum gravidusque metallis
Allicit et senio mater confecta iacenti.
Ite alacres domini, virtus vos tempus in omne
Perpetuet serusque dies vos redat Olimpo.
Hec cecini tantillus ego. sed marcia quisnam
560Principia eventusque canet. Crepitusque tubarum
Vexilloque suo sine se volitante per auras
Castraque saxose subcinta cacumine montum
Defecisse simul. Vicinos pace superbos
Armata tetigisse manu. Monstrasseque ludis
565Quid rabie succensus erit poteritque coruscus.
Non humeros tantis onerabo credite nostros
Emonium hec vatem cupiunt vel forte Maronem.
Crescit in immensum virtus etate leonis
Ut catulus cui nulla suos sua sanguine rictus
570Preda fovet, sed vivit adhuc de cede parentum.
Creditus ipse sibi postquam per gramina taurum
Cornupetare videt. Natura irrisus in ipsum
Se movet, et retinet. Movet et se seque retentat,
Nutat et insolitis primum se credere bellis.
575Mox semel expertus. Fidens disquirit hiando
Quod voret. Et tamen stratis quinque pepercit.
Sic iuvenem nostrum Comitem tentata iuventus
Exercet. Memoroque viro procumbite tanto.
Utque sibi lenem reddat patientia mentem.
580Qui sibi vicinis cupitis bene degere terris.