1. de lepore Dominae fugitivo. Nymphas rogat | ut nivei leporis a domina sua fugientis iter indicent, | sibique restituant si ceperint eumque hortatur | ad dominam redeat et libertatem laudat
Dicite io Nymphae nemorum secreta colentesCandidus effugiens qua lepus egit iter;
Perfidus auratae subduxit colla catenae,
Ipsaque cum sancta vincula rupta fide.
5Dicite, sic vestro faveat Dictynna labori,
Praebeat innumeras sic locus iste feras.
Florida semper humus Zephyro silvaeque virescant,
Nec liquidam turbet cum grege pastor aquam.
Cynthia sic penitus vestros ignoret amores,
10Nec placidum furtis antra cubile negent.
Quid tacitae spectatis? Et ingens pectora vobis
Occupat, apposita risus ad ora manus?
Ne lacrymas gemitusque meos, ne verba puellae
Temnite, consilium ferte et opem mihi.
15Illum equidem reor hos saltus haec lustra petisse;
Signa canum late turba secuta dedit.
Ulla ne de comitum numero quae retia tendunt,
Fallaces timidum compulit in laqueos?
Reddite Hamadryades, nostrumque levate dolorem,
20Nec miserum tristi sollecitate mora.
Reddite, vosque mihi me restituisse putabo:
Lusus erat Dominae delitiaeque meae.
Hunc ego per virideis umbras cum matre vagantem,
Ad ripam excepi Sandale amoene tuam.
Hunc Clytumne tuum matri prope flumen ademit
Villicus Eurition imposuitque sinu
Parvus erat, totoque nitens in corpore candor;
Maeandri niveas exuperabat aveis.
Hic ego quam primum, dixi, mittatur amicae,
Nulla quidem tali munere digna magis.
Paulatim positoque metu mitescere coepit,
30Et Dominae teneros accubat ante pedes.
Et modo protenta virideis cervice corollas,
Accipit ac tergum molliter aure premit,
Et modo formosae lambens fert oscula dextrae,
Porrectas avido nunc capit ore dapes.
35Illa puellari studio depectere sueta,
Securum nitidis saepe lavabat aquis.
Gratus erat nimium dominae, nunc luget ademptum
Et cupit insano victa dolore mori.
Per superos oro Nymphae castamque Dianam,
40Reddite si vestros incidit in laqueos.
Aut vobis saltu si se tulit obvius isto,
Dicite quo celerem corripit ille fugam.
A quam ne trucibus timeo sit praeda molossis,
Et viridem lacero corpore tingat humum.
45A demens in aperta ruis discrimina vitae,
Improbe, quid dominam, notaque tecta fugis?
Humano cultu assuetus, pasceris amaro
Gramine, nec semper copia fontis erit.
Sed qua tarda graves agitabunt plaustra iuvenci,
50Sordida vix avidam leniet unda sitim.
Saepe levi strepitu folii lambentis ab ulmo,
Anxius in duro cespite somnus erit.
Huc ades et veniam supplex pete, pone timorem,
Si redeas, parcet protinus illa tibi.
55Novi animum, novi ingenium, quod molle piumque
Nesciat irasci, nesciat esse ferum.
Sed quid verba iuvat, questusque effundere inaneis?
Nec prece nec lacrymis perfidus ille redit.
Forsitan, aut viridi ludit lascivus in herba,
60Aut novus inventa coniuge gaudet amans.
O nimium felix, generoso pectore digna
Libertas, cunctis anteferenda bonis,
Non te solliciti congestum divitis aurum,
Torquet et immensas candida temnis opes.
65Te propter ferus hic illectus sprevit herileis
Blanditias, gratum quicquid et ante fuit.
Non tamen usque adeo nobis optanda videris,
Quin malim dominam servitiumque pati.
2. ad Cytheridem, quod eius causa mittatur in exilium
Eheu quam miseros spes credula fallit amanteis,Quam levis instabili vertitur orbe rota.
Ille ego, qui placido felix in amore ferebar,
Quem facili toties audiit aure Venus,
5Nunc dominam iubeor patriasque relinquere sedeis,
Et procul immeritum pellor in exilium.
Hoc mihi, non facinus peperit, sed me mea lingua
Perdidit ausa nimis libera verba loqui.
O utinam mi serum pietas me nulla Cytheri
10Movisset, lacera cum traherere coma.
Vel tua pressissent anima fugiente parentes
Lumina, quo fatis tristibus orta die es.
Te propter poenas dabimus, tu maxima nobis
Non expectati causa doloris eris.
15At quocumque feret me sors inimica sequendum est,
Saevitiem donec temperet illa suam.
Praecinctum nactus lapidosis rupibus antrum,
De domina solus conquerar ipse mea;
O utinam vel nulla tui me flentis aringa
Movisset pietas cum traherere comas;
Vel te Persephone teneris rapuisset ab annis,
Edita cum primum parvula vagieras.
Te propter mihi poena datur; tu maxima luctus;
Tu gravis afflicto causa doloris eris.
Ibimus et quacumque feret fortuna, sequemur,
Scaevitiem donec temperet illa suam.
Praecinctum nactus lapidosis rupibus antrum,
Solus ibi duram conquerar in dominam.
Et lassata gravi singultu pectora rumpam
Mixtaque cum miseris verba dabo lacrimis.
Effundam quoscumque premo sub corde dolores,
20Et quaecumque diu non patienda tuli.
Dicam etiam tenerae quanta inconstantia formae
Iuncta sit utque meis gaudeat illa malis.
Tum referam nimios fastus ingrataque facta,
Et tuto quiquid sentiet ira vomet.
25Vos modo Hamadryades miseros ne prodite questus,
Nec vos ruricolae turba benigna Dei.
Sic vobis silvae secreta cubilia praestent,
Sic vobis nunquam non sit amicus amor.
Ipse meam rebar portum subisse carinam,
30Nunc agitor mediis naufragus aequoribus.
At tu quid tanto contendis acerba furore,
Quid iuvat e nostris nomen habere malis?
Nil toties formae facies aequata Dearum,
Nil prosunt laudes, nil benefacta mihi?
Nec spes ulla mihi superest nisi tristia coelo
Discutias radiis nubila Phoebe tuis.
At tu quid tantum furis? Anthia parce fideli.
Quid iuvat e nostra crimen habere nece?
Nil me divinis facies aequata figuris,
Nil me tot laudes, nil benefacta iuvant?
Sed licet evellas cineres atque ossa parentis,
Et materna tua laesa sit urna manu,
Sed caput hoc quamvis ferro insecteris et igni,
Non potero tibi non deditus esse tamen.
3. ad Hieronymum Castellum medicum. | Ad Iovinianum poetam Siculum quod Anthia | sibi in amore non respondeat
Sic Venus insanos, Hieronyme leniat igneis,Sic mihi Pieriae faveant Ioviane sorores
Et mea Castaliis fontibus ora rigent;
Sic Venus insanos properet lenire furores
Ut miser assiduis uror amans facibus.
Illa tamen laeto spectare incendia vultu
Sustinet, ac nostris ridet iniqua malis.
5Sed quo dura magis misero adversatur amanti,
Hoc magis attonitum me nova forma rapit,
Atque ubi nox terras gelidis circumvolat umbris
Non levis insurgit pectore cura meo;
Et vaga roriferos luna fatigat equos;
Tum mihi difficile figit sub pectore curas
Et gravibus stimulis improbus urget amor.
Ante oculos nigri Dominae referuntur ocelli
10Collaque riphoea non minus alba nive.
Miror ut incedat gressu veneranda superbo;
Fulgeat ut nitido pressa adamanto coma.
Sive lyram increpuit, seu carmina dixerit, uror,
Sive agileis docta moverit arte pedes.
Seu tenues agili moverit arte pedes.
Singula dehinc vigilans volvo, sensusque labanteis
Et mentem implicitam vexat acerba Venus.
Tum magis atque magis noctes deflentur amarae,
Nec mihi Pierides nec mihi Phoebus adest.
Iamque tuis valeas musis comitatus Apollo,
20Si minus hac Dominae frangitur arte furor.
Alphonsi non arma cano victricia regis,
Quantave sit domita gloria Parthenope;
Nec refero quae sint Leonello in principe laudes,
Quem velut Augustum secula nostra colunt.
25Non Sigismundum belloque armisque frementem,
Qui Malatestigenas nomine vincit avos.
Nec te quem Latias iam nunc Federice per urbeis
Extollit forti gloria parta manu;
Cui magnum imperium fortuna et vivida virtus
Namque ferunt vates sic cecinisse parant.
Non Venetos canimus, terra pelagoque potenteis,
30Tyrrhenasve acies Sforzigenamque ducem.
Non acreis Insubrum animos, tandemque subactos
Marte gravi, aut regem Mantua clara tuum.
Haec ego non ausim nostris intexere libris:
Una puella mei carminis extet opus.
35Quae nisi se reddat nobis laudata benignam,
Bellerophontei gloria fontis abi.
Ecce per obscuram ingredior miserabilis umbram,
Et dominae immitis tecta superba peto:
Hic me cogit Amor lacrymas, suspiria, questus
40Mixtaque cum multa fundere verba prece.
Oscula do foribus, veluti sit sensus in illis,
Utque aditum ad Dominam dent mihi multa rogo.
Limina complector, per quae vestigia ponit
Et veneror quicquid contigit illa pede.
45Inde meos frustra incipio numerare labores,
Nec flectit duros vana querela deos.
Quid miser incuso reliquos? Ignoscite divi
Solus enim tanti est causa furoris Amor.
Ille feros animos dominae contundere cessat,
50Quae nimium forma facta superba sua est.
Verum ubi iam coelo stellas aurora fugavit,
Et redit exorto lucida sole dies,
Non exoratos postes et tristia linquo
Limina, meque dolor et male torquet amor.
55Impius Ixion fatali volvitur orbe,
Tantalus in media stat sitibundus aqua;
Immensusque lapis defessum Sisyphon urget,
Nataque mox Tityi viscera tundit avis.
Ni commissa luunt sceleratae crimina vitae,
60Ipse insons poena non leviore premor.
A te, cum mea sit mens non aliena Dione,
Nam mea cum Veneri fuerit mens dedita semper
In me tarda tamen, difficilisque manes.
Et sinis, infelix ut lento carpar amore,
Nec lacrymas curat dura puella meas.
65Quod mihi si facilis fueris votumque secundes,
Perscribam laudes inclyta diva tuas.
Aligerumque canam natum et penetrabile telum,
Imperioque Iovem succubuisse tuo.
Quid moror? ite pedes, dominae parete, superbas
70Formidate minas, pergite in exilium.
Linquimus hic animam; divellere corpus ab illa
Cogimur, heu vitae fata sinistra meae.
An quisquam miseros et iniquo sidere amanteis
Vivere, si tamen haec vita putanda, neget?
75Tu, Castelle, mei saltem miserere laboris
Atque mihi interea, qua potes, affer opem.
Sed quia laudatae coniuncta superbia formae est,
Quodque videre iuvat, saepe in amore nocet,
Tu cave formosis penitus te credere, si nos
80Haec eadem expertos recta monere putas.
4. ad Iovem ut tristia avertat insomnia. | Rebus suis adversari queritur
Quid votis adversa meis fortuna minatur?Quid superum tristis deferet ira novi?
Parce, Deum rector, non me duce dura iuventus
Titanum regnis intulit arma tuis.
5Non ego solis equos mutato limite duxi,
Cum timuit rapidas regia vestra faces;
Effera nec mihi mens qualis fuit ante Lycaon
Cum subito tellus obruta diluvio est.
Non ego, mactato crudeliter hospite, dicor
Humanos artus apposuisse tibi.
Auratas vesteis, siculi non more tyranni,
10Dextera de sanctis traxit imaginibus;
Haud ulli per me contempto numine divum
Sacrilega ablata est aurea barba manu;
Nec veluti Xerses Neptuno vincla minantur,
Classibus insolitum cum patefecit iter.
15Non per me Elysio rapta est Proserpina regi
Nec triplici latrans impius ore canis.
Ergo quid insontem crudelia somnia terrent,
Et durae volucres terribilesque ferae?
Nonne satis fuerat cara quod pulsus ab urbe,
20Sollicita vigilans tot mala mente feram?
Nocturnam turbent nisi tristia visa quietem,
Quae vel rara solet vel brevis esse mihi.
Dii, cohibere iras, miseris ignoscere, vestrum est;
In celeres abeant somnia dira notos.
25Tu quoque sancte puer, generosi rector amoris.
Saevitiae finem constituisse velis.
Nam tua non unquam contempsi tela Cupido,
Nec doleo imperii crescere iura tui;
Nec Veneris nostri indicio cognovit amores
30Depraensae mira callidus arte Faber.
Nempe ego te quondam felix duce miles habebar,
Invidit nostris fors inimica bonis
Omnia nunc contra coniurant, nulla facultas
Iam mihi vitandi tot fera tela datur.
35Quod si supplicium superest, si poena perennis,
Haec praecor ut vitae sit mihi summa dies.
Protinus expediet tristeis compescere luctus,
Nam satius miseris est periisse semel.
5. ad Amorem
A demens quisquis silvas, latebrosaque ruraCredit, Amor telis non adeunda tuis
Tu nemus umbrosum, tu ripas fluminis alti
Et liquidos fonteis, et iuga montis adis.
Parthorumque truces populos et caspia regna
Horrentesque scythas Aethiopesque domas.
Quae nitidi primum radiantia lumina solis,
Quae videt occasum, subiacet ora tibi.
Quasque tenent sedes Boreas et nubilus Auster
Indevitatas sustinuere faces.
A quoties gravibus cupiens me solvere curis,
10Desertos saltus, et loca sola peto.
Sive urbeis adeam, nemorum seu devia lustrem,
Sive ego coeruleum per mare puppe vehar,
Tu mea furtivo sequeris vestigia passu,
Et iacis immiti spicula certa manu.
15Parce, Puer, saevas in me torquere sagittas:
Ardenti infixum pectore vulnus alo.
Parce, puer, quid me extremum sentire furorem,
Cogis? An haec ullum vindicat ira nefas?
Non ego sancta tuae violavi numina matris
Fanave sacrilegae diripuere manus
O quam te decuit potius domuisse puellam,
20Quae me, quaeque tuum despicit imperium.
Ni frustra ex humero sonat aurea dive pharetra,
Ni micat ex oculis irrita flamma tuis,
Huc ades et facibus celeres Amor adde sagittas,
Noxiaque ultrici pectore fige manu.
25Fac tamen insignis pereat ne gloria formae,
Nec ducat roseo pallor in ore notam.
Hoc ego non cuperem nec sum me iudice tanti
Signa mihi satis est, si qua caloris erunt.
6. non nisi a Domina sanari posse. | Aegro sibi nihil medicos prodesse
Hei mihi nil prodest menti Podalirius aegrae,Non mea sanaret vulnera Phyllirides.
Nunc licet Aesculapi redeas, redeasque Machaon,
Optatam poterit tradere neuter opem;
5Nec rapidos Hebri restingueret unda calores,
Nec qui septeno gurgite Nile fluis.
Hinc medicas arcete manus, succosque ministri,
Poeonia non hoc indiget arte malum.
Spes erit, ut vivat, dominae si gratia Tito
10Redditur; hanc praeter nulla relicta via est.
7. ad Antonium
Accipe inauditi formam maris, et mea qualiCymba sit, Antoni, structa magisterio.
Unda hic sunt lacrymae, venti suspiria, remi
Vota, error velum, mens male sana, ratis.
5Spes temo, curae comites, constantia amoris
Est malus, dolor est anchora, navita Amor.
Adde, quod est portus reliquis maribus, mare nostrum
Non tantum portu, sed statione caret.
8. somnium
Nox erat et varias agitabam pectore curas,Cum tandem oppressit lumina sera quies.
Hic mihi per somnum mista formidine certam
Spem dedit, atque animos sumere iussit Amor.
5Namque mare ingressus portu prodire videbar,
Quique ratem regeret navita nullus erat.
Littore constiterat iaculis armatus et arcu,
Et pharetra accinctus versicolore puer,
Huius erat facies, qualis cum luteus ora
10Exerit eoo Delius Oceano.
Nox erat et varias agitantem pectore curas
Serior oppressit me Nicolae quies.
Tum mihi, quae magnos cupio bene vertere divos,
Anxius immisit somnia moesta sopor.
Nam mihi visus eram pictam conscendere navem
Et placidum remis sollicitare salum;
Formosusque puer sublimi in puppe sedebat,
Qui puto divorum sanguinis unus erat.
Huic cum Narcisso phryx cederet alite sacra
Raptus et Alcidae maximus ardor Hylas.
Myrtea cingebant auratos serta capillos,
Nullaque in aligero corpore vestis erat.
Ille ducem mihi se, moderatoremque carinae
Obtulit, et coeptum tendere iussit iter.
15Tum levis insiliit puppim, clavumque magistra
Arte regens, Zephyris vela ferenda dedit.
Provehitur pelago cita crebrescentibus auris
Pinus et immensum protinus aequor arat.
Ipsa videbantur vario discurrere lusu
20Agmina Nereidum, quae freta salsa colunt.
Hic Ephyre, Drymo, Cydippe, Arethusa, Gryopis,
Xanthia, Cymodoce, Lysis et Opis erant;
Pone sequebantur Cyrene, Glaucia, Doris,
Lyriope, Cloto, Psychia, Lemothoe.
25Quas inter vix dum posito Galatea timore
Lumina velatus pharetramque arcumque gerebat,
Ipse regens, Zephyris pandere vela iubet.
Coeruleos fluctus ventis impulsa carina
Findit et immensum protinus aequor arat.
Ipsa videbantur molles agitare choreas
Agmina Nereidum quae freta salsa colunt.
Hic Ephire et Drymo, Xantho, Legea, Licoris,
Cydippe atque Opis, hic Aretusa fuit.
Quas inter deflens Atyn Galatea peremptum
Narrabat flammas trux Polypheme tuas.
Nomina sed longum est tot commemorare dearum,
Totque simul nandi connumerare modos.
Pars alterna iacit pulsato brachia ponto,
30Et vix parte movet posteriore salum;
Pars maris ima subit piscantibus aemula mergis,
Pars nisi quod superest vertice tota latet.
Haec veluti in modum duplicato poplite fertur,
Remigat haec pedibus, dum resupina iacet.
35At male dissimulans ardorem his mista Deorum
Spumiferas ingens turba secabat aquas.
Hic ego Arionium delphinem ludere vidi,
Tempora cui pietas vivere longa dedit.
Et varii tremulo nabant in marmore pisces,
Et varii nabant vitreo sub gurgite pisces
Aegaeum quales Ioniumque ferunt.
Multaque cernere erat quae non Laertius heros
Ante pererratis viderat aequoribus,
Quamvis Dedaliae tetigesset littora Circes
Legissetque tuas, vasta Carybdis aquas.
Hic mihi, quam tutum fragili considere ligno
Ostendere brevi ventus, et unda mora.
Namque ea dum miror, pelago provectus aperto,
Decrescunt montes, littora diffugiunt.
45Post, ubi conspectu tellus summota recessit,
Hinc Notus, hinc Boreas, Africus inde ruunt.
Undique convulsum feriunt mare, dumque tuetur
Quisquis suas parteis diripuere solum.
Involvere diem nubes, caecaeque tenebrae
50Insurgunt et nox ingruit atra mari.
Intonat horrisono coelum, se murmure miscens
Et sua terribilis Iuppiter arma ciet.
Ignea discussis erumpit nubibus aethra,
Deucalioneae praecipitantur aquae.
55Nunc ferit immenso Neptunus sidera fluctu,
Et nunc diductis terra aperitur aquis.
Tollitur in coelum, summoque in gurgite pandet,
Tartara mox praeceps fertur ad ima ratis.
Imaque nunc lapsis terra dehiscit aquis
Tollitur in coelum navis mox in vada praeceps
Fertur et humentes implet harena foros.
At puer insanis agitari ut fluctibus aequor
60Terribileisque poli sensit adesse minas,
Evolat et celsae residens in vertice rupis,
Eventum saevi prospicit inde mali.
Deficit auxilio spoliata carina magistri,
At puer ut vastis consurgere fluctibus aequor
Terribilesque poli sentit adesse minas,
Evolat et comitem pariter cum nave relinquit
Saevaque prospiciens in freta rupe sedet.
Deficit auxilio puppis spoliata magistri.
Atque procellosis ingemit icta notis.
Dilacerata furens Aquilo fert vela per auras,
Et celer eoos concitat Eurus equos.
Correptamque ratem scopulis illidit acutis,
Lataque per rimas est via facta salo.
Talia cernenti gelidus tremor ossa pererrat,
70Sollicitant nostrae numina sancta preces.
Ipsum quin etiam, mea qui modo vela regebat
Naufragus imploro, coeruleosque deos.
Nec iam restabat misero spes ulla salutis,
Ante oculos species plurima mortis erat;
75Cum subito tristeis compescuit Aeolus iras,
Atque reluctanteis traxit in antra notos .
Tum rapidos fratres latebroso carcere clausit,
Et rediit pulsa nocte serena dies.
Ipse tridente suo pelagi rex temperat undas,
80Lapsus coeruleis per maria alta rotis.
Quem medium vasti comitantur Numina ponti
Humida roranteis implicat alga comas.
Hic puer ad navem levibus redit impiger alis,
Sollicitosque iubet ponere corde metus.
85Exoptata procul monstrat mihi littora dextra
Atque inquit ridens: Haec tua, Tite, fides?
Exiguam ne adeo spem nostro in numine ponis?
Quid dubitas? Quid nunc vult timor iste tibi?
An paterer, si me fueras duce creditus undis,
90Dicerer ut mortis causa fuisse tuae?
Ille ego sum, quem tu nosti Deus auctor amoris,
Quid dubitas demens? Quid timor iste tibi?
Haud aequum fuerat me sic patiente perires,
Candida si ventis me duce tela dabas.
Si nescis, ego sum teneri deus auctor amoris,
Qui tibi nunc dominam conciliare paro;
Quae nunc difficilem quamvis se praestet amanti,
Perfer, erit mitis protinus illa tibi.
95Nec te formosae pigeat servire puellae;
Quid non Alcides ipse in amore tulit?
Praetereo mortale genus, divosque minores;
Perdomui Phoebum magnanimumque Iovem.
Ista tuos volui praedicere somnia casus,
100Ne curae credas te minus esse mihi.
At tu marmoreis referas pia munera templis
Quae cum siderea matre Cupido tenet.
Haec ait. Interea navis petit anxia portum,
Somniaque excussit nuntia lucis avis.
9. ad Poetam, qua se dignum scripserat, dignum gloria. | Ad Basinium parmensem poetam
Non mea Pegaseos tenuis libare liquoresAusa, nec Aonium Musa subire nemus,
Limosas inter potius sed nata paludes
Incultis didicit stridere arundinibus;
5Cui neque conveniunt citharae, nec laurea serta
Gloria quae doctis contigit ingeniis,
Illius apta magis Nonacria fistula collo,
Populea sat erit cingere fronte comam.
Ille meos summis versus qui laudibus effert,
10Clarus et ingenio est, clarus et eloquio.
Sed nobis nimium fortasse indulsit, et illud
Castelli superat gratia iudicium.
Tu quoque, parce leveis nugas extollere tantum;
Non petit ingenteis parvula Musa sonos.
15Illa mihi tristeis fastus, animosque puellae
Molliat, et teneris oscula det pedibus.
Et placidam exoret felici carmine pacem
Rideat alludens, eliciatque iocos.
Te quem bella iuvant acri referenda cothurno,
20Clara poetarum munera ferre decet.
Nam qua me dignum censes, tibi gloria parta est,
Et nova Basinii carmina nomen habent.
10. ad Ianum Pannonium
Arbiter Idaeus, quamvis sua praemia nondumViderat, et qualis Tyndaris ipsa foret;
Dicitur absentis tepuisse cupidine formae,
Aequarat victrix quam Cytherea suae.
5Ut Meneleos subit ratis hospita portus,
Obviaque est phrygis facta Lacaena viris,
At Menelaeis ubi sedibus appulit hospes,
Obviaque est oculis facta Lacena suis
Acer in extremis Paridi calor ossibus haesit,
Atque ipsas Helene vincere visa deas.
Sic ego iudiciis hominum te Iane, probari
10Accipiens, coepi nomen amare tuum,
Longaque de studiis quoties oblata facultas,
Laetabar tecum ducere colloquia.
Sic veluti quoddam fatis praesentibus ortum,
Principium inter nos huius amicitiae.
15Vel lecta est Tomyris, nec non Constantia Trottae,
Quas immortaleis, dive poeta, facis.
Vidimus et postquam tua carmina amore relicto
Grande quibus suades aggrediamur opus.
In te crevit amor meus et nova gloria famam
20Transgressa est dextro numine parta tibi.
Sic ego te dudum mirabar Iane priusquam
Sic te ego iam pridem admirabar priusquam
Phoebeis legerem carmina digna sonis.
Nam neque in obscuro potuit lux ista latere
Nec reticet laudes Ausonis ora tuas.
Nunc ubi se virgo cognomine Barbara non re
Obtulit adriacis consociata choris,
Et lecta est Tomyris nec non Constantia Trottae
Quas immortaleis, dive poeta, facis,
Obstupui longeque ipsam tua gloria phamam
Vicit, iudicio nec minor illa meo est.
Illic enituit cultae suavissima Musae
Gratia visque tui claruit ingenii.
Tanta ibi dicendi gravitas, facundia tanta est,
Reddar ut incertus quid magis ipse probem;
Et tibi Phoebus adest elego seu carmine laudas,
Sive canis paribus grandia facta modis.
25O dilecta Deis, o felicissima tellus,
In qua tu fausto sidere progenitus.
Nos quoque felices, ad quorum limina sacros
Pieridum cantus ex Helicone refers.
Tu tamen in primis nova concipe gaudia, nostri
30Temporis egregium, clare Guarine, decus;
Nam liquor ille tuo manans de flumine, latum
Per terras omneis, iam sibi quaerit iter.
Nam liquor ille tuo manans de fonte per omnem
Hesperiam latum iam sibi quaerit iter.
Optima sic fructus generosos educat arbor,
Sic radios spargit Cynthius ipse suos.
11. querela uxoris occiso Principe. | Helisiae puellae illustris conquestio funere Odrisii ducis | Brittaniae coniugis sui a popularibus caesi
Heu nimium viridi coniux erepte iuventa,Heu vitae quondam spesque salusque meae!
Hanc ne tuam faciem video? pectusque decorum?
Haec tua, quae geminum lumina sidus erant?
5Vix laceros vultus, et sparsos sanguine crineis
Agnosco et diris membra cruenta modis.
Occidis heu manibus, coniux miserande, tuorum
Vulneraque in tenero corpore saeva patent.
Unde mihi speranda salus, regnique fidele
10Praesidium fuerat; prodiit inde nefas.
Deneget iratus populo sua lumina Titan,
Impiaque aversis moenia damnet equis.
Quis scelus hoc Colchus, quis Thrax, quis Thessalus ausit
Quisve Getes scythico proximus Oceano.
Cur me fata sinunt tanto superesse dolori?
Cur tua summe Deum dextera cessat iners?
15Nec ducis immerito maculatos sanguine civeis
Horrida phlegraei fulminis ira petit?
Non genitor, non forma tibi, non profuit aetas,
Iunctaque cum multa brachia ferre prece.
Nil hominum iuvat, atque fidem implorasse Deorum,
20Impia sed caeco est acta furore manus.
Meme utinam leto comitem tibi dextra dedisset,
Quae pectus duro perculit ense tuum,
Ne quam iunxit Hymen, divelleret Atropos a te,
Sed coniuncta forent funera nostra tuis.
25Nunc saevos inter gemitus, lacrymasque relinquor,
Nec sine te grata est vita futura mihi.
Nunc mea ferali mutantur serta cupresso,
Aspicioque tuos vix bene nupta rogos.
Quam modo festus hymen taedam gestavit ad aras,
30Illa sepulchraleis ponitur ante focos.
Felix natorum Niobe post fata fuisti,
Eripuit sensum saxea forma malis.
Felix, quae dominam Cyane dum luget ademptam
Sicelidem subito fonte rigavit humum.
35Felices etiam viridi quae cortice clausae,
Fletibus Heliades imposuere modum.
Ipsa dolore gravi nimium confixa reservor,
Fortunamque timent ista subire meam.
Et mihi, vir, tecum moriendi iura negantur,
40Parcaque non gratam prorogat usque diem.
Vos precor, o superi, si quid pietatis et aequi est,
Si flectunt ullae numina vestra preces,
Ante oculos vestros inter penetralia caesi
Principis, iniusta fraude piate necem.
45Et scelerum ultores merito punite nocenteis
Supplicio, et factis praemia digna date.
At tibi, per facinus, vitam cui funere acerbo
Abstulit ante annos impia dextra tuos,
Elysii placidas liceat cognoscere sedeis,
50Et memor Elysiae, care marite, vale.
12. de Raccini formosissimi pueri miserando interitu. | Quantam felicitatem Raccinus in casu suo consecutus | fuerit clarissimo Iani Pannonii carmine celebratus
Quisquis eras, certe, felix Raccine, fuistiDoctiloquo vates quem sacer ore canit.
Scilicet Arctoae decus admirabile gentis,
Aeternum Ianus dat tibi nomen herus.
5Exprimit ille tuas praeclaro carmine laudes,
Et faciem et mores ingeniumque probat.
Te quanti faceret, miris affectibus ardens,
Indicat ipse pio captus amore tui.
Nec secus allato casus rumore sinistri
10Concidit attonitus mente abeunte pater,
Quam solet indigno morientis funere nati
Collabi amissis sensibus orba parens.
Ut dolor exuperans animum, vocemque reduxit
Multa gemens homines invocat atque Deos.
15Proque tua, dilecte Puer, non parva salute
Illum cura tenet: praecipit, urget, agit.
Pro te vota facit: celeres properare ministros,
Ac de te subito certa referre iubet.
Spemque metumque inter dubius sic pendet, ut aegrae
20Occurrat menti nil nisi triste tamen.
Eheu nulla valet fugientem sistere vitam
Henrici admotis ars medicaminibus.
Namque ferox quadrupes, stimulis agitatus et ira
Concitus, huc illuc dum sine more ruit,
25Excuteris dorso loris Raccine relictis,
Pronus et ad duram praecipitaris humum.
Heu crudele nefas, fracto sors impia collo
Protinus extinxit te miserande puer.
Talis ut et perhibent anima fugiente per auras,
30Qualis purpureus flos ubi languet eras.
Vidit equum procul excusso rectore furentem
Corripere incerto tramite Ianus iter.
Vidit, et hinc sumpsit miseri praesagia leti
Laevaque funereum questa volavit avis.
35Anxius huc vates dum lumina volvit et illuc,
Dum cupit, ac metuit damna videre sua,
Ecce simul iunctis manibus per mutua magno
Cum gemitu famuli corpus inane ferunt.
Nervorum compage labans caput ille soluta,
40Sustinet, et lacrymis os puerile rigat.
Neu raptentur humo per candida colla fluentes,
In nodum longas colligit ille comas.
Hic dextram, ille tenet levam, hic pendentia crura,
Labentem hic tunicam, sublevat ille pedes.
45Sanguine adhuc tepido, roseoque manente colore,
Assueti facies signa decoris habet.
Ianus ut hac visa, sensus amisit, ut illi
Maxima cum puero vota fuere mori.
Quos gemitus et quas lacrymas, et qualia verba
50Fudit, et in Parcas quae maledicta dedit?
Multa minans graviter Raccine irascitur illis,
Tristiaque obiectat facta, tuamque necem.
Et cupit ultorem tanti se criminis esse
Si modo fas, canas et lacerare comas.
55Hinc queritur tecum nequicquam saepius acreis
Quod formidandos praemonuisset equos.
Atque exempla refert quibus haec animalia monstrat,
Exitium multis antetulisse viris
Non audituro; sed dum tibi talia narrat,
60Ipse alias sedeis iam levis umbra tenes.
Si periturus eras, tamen hoc solamen habebis,
O Puer aethereas digne habitare domos.
Quod non Narcisum magis aut Phryga, non Hiacynthum
Aut magis Herculeum fama loquetur Hylan.
13. ad Pisanum pictorem statuariumque, | antiquis comparandum
Quis Pisane tuum merito celebrabit honoreIngenium praestans artificesque manus?
Nam neque par Zeuxis, nec par tibi magnus Apelles
Sive velis hominem pingere sive feram.
5Quid volucres vivas, aut quid latentia narrem
Flumina, cumque suis aequora littoribus?
Illic et videor fluctus audire sonanteis
Turbaque coeruleam squammea findit aquam.
Perspicuos molli circumdas margine fonteis,
10Mistaque odoratis floribus herba viret.
Per nemora et saltus nymphae venantur apertos
Retiaque et pharetras et sua tela gerunt.
Garrula limoso sub gurgite rana coaxat,
Valle sues; ursos monte latere facis.
Tum liquidos molli circumdas margine fontes,
Mixtaque odoratis floribus herba viret.
Umbrosis nymphas sylvis errare videmus,
Haec humero casses, altera tela gerit.
Parte alia capreas lustris excire videntur,
Et fera latranteis rostra movere canes.
15Illic exitio leporis celer imminet imber,
Illic fremit insultans, frenaque mandit equus.
Nare lacu ranas, silvis errare leones,
Ima valle truces ire videmus apros.
Se profert antro catulis comitantibus ursa,
20Martius ad plenum tendit ovile lupus.
Quis non miretur gestusque et sancta virorum
Corpora? quae penitus vivere nemo neget?
Quisve Iovis faciem pictam non pronus adoret,
Effigiem veri numinis esse ratus?
25Denique quicquid agis, naturae iura potentis
Aequas divini viribus ingenii.
Nec solum miro pingendi excellis honore,
Illustris nec te tantum pictura decorat.
Nec titulos virtus haec dedit una tibi.
Sed polycleteas arteis ac Mentora vincis;
30Cedit Lysippus, Phidiacusque labor.
Haec propter toto partum tibi nomen in orbe,
Te praesens aetas, posteritasque canet.
Et meritas laudes candida fama canit.
Sis felix longum Lachesis te servet in aevum
Et nostram, si qua est, dilige Calliopem
Ast opere insigni nostros effingere vultus
Quoc cupis, haud parva est gratia habenda tibi.
35Si longos aliter mea non exibit in annos,
At saltem vivet munere fama tuo.
14. ad Ariadnam puellam formosissimam
Ut prior est aetas faciem mirata lacaenae,Sic formam laudant nunc Ariadna tuam.
Tyndaris hoc uno fertur superasse, quod illa
Difficilis blandis nesciit esse procis.
5Tu pietate carens et fastus plena superbi
Formae corrumpis maxima dona tuae;
Nec magis Euryali gemitu lacrymisque moveris
Quam prece turbati flectitur ira soli.
Quid faceres si nestoreos bic vinceret annos?
10Et tangeret crispas horrida barba genas?
Exemplo tibi sit pharetrati mater Amoris,
Dignata est puero iungere Diva latus.
Ah quotiens vidit nemorosa in valle iacentis
Avertitque oculos Cynthia casta suos.
Illo etiam fertur lacrymas fudisse perempto
Et solitus roseo fugit ab ore decor.
15Abstulit Endymion tenera Latoida forma,
Dum patrio niveas monte reducit oveis.
Ipsa licet dea sit, noctisque aurora tenebras
Pellat, in amplexum non pudet ire senis;
Invidisse deos perhibent, cum mollia cano
20Oscula Tithono culta puella daret.
Tu iuvenem, quo non formosior alter in urbe,
Spernis, et insano cogis amore mori.
Si sapis, ipsa tuae fructum decerpe iuventae,
Respice iam properans terga senecta premit.
25Quod si nec facies qualem Narcisus habebat
Nec movet antiquo sanguine clara domus,
Te saltem moveant generosae Palladis artes,
Queis inter priscos hic numerandus erit.
Huic tu si faveas, hunc si digneris amare,
30Cantabit laudes, dia puella, tuas;
Atque immortalis famae tibi quaeret honorem,
Et tua post obitum forma perennis erit.
15. ad amicum de obtrectatore
Ille igitur Cambi de me mala verba loquetur?Et laesum toties ora aperire vetas?
Taurus in adversum cornu ruit obvius hostem,
Atque lacessitus dente minatur aper.
5Molle pecus, quacunque potest defendere sese,
Certat, et accipitri parva repugnat avis.
Ille mihi verbis petulantibus insultarit?
Et lapis, ut visa Gorgone, mutus ero?
Non ego sum iusta patiens ac segnis in ira,
10Urenteis flammas et meus ignis habet.
Criminibus fictis infamem quisquis amante
Reddit, sacrilegos inter habendus erit.
Laesus Amor bello genitas non segniter ultus
Belidas violatur amor, non segniter ultus.
Impia lethaea colla fatigat aqua.
Albus erat quondam volucris Phoebeia corvus,
Nunc importunae praemia vocis habet.
Tu quoque ne dubita, solves mihi perfide poenas
Et quod mentita est invida lingua, luet.
Stulte, quid insanis? male cautas novimus arteis
20Et tua non ulla retia fraude latent.
Rumperis atque meo frustra insidiaris amori,
Nec tibi successus improba vota dabunt.
16. de amore dormiente sub arbore
Materna caperet dum forte sub arbore somnumArmaque securus deposuisset amor,
Incidit in puerum, neque amico lumine vidit,
Antiquum repetens Cynthia mente odium.
5Mox conata faces extinguere, frangere tela,
Fataleis perhibent id vetuisse deas.
Sopito certant innectere vincula Nymphae,
Ipsa leveis pennas vellere diva parat.
Excutitur somno puer, et miserabile luget;
10Audit et ad vocem fert Cytherea gradum.
Mars quoque in auxilium accelerat, cum Pallade Phoebus
Dictynne se addit, nec bona verba sonant.
Quod nisi funestam properasset tollere litem
Iuppiter, exempli res erat illa mali.
15Solvite ait puerum, funestaque ponite Divi
Iurgia, fungatur munere quisque suo.
17. de Pado concreto frigoribus. | Ad Leonellum de Padi fluminis ariditate | et quod durissima glacie sit astrictus
Qui Phaethonteos extinxit plurimus igneis,Pene gelu absumptis nunc Padus aret aquis;
Atque repentinos borealia frigora ponteis
Struxere, et sicco pervia lympha pedi est;
5Quaque rates vanis oneratae mercibus ibant,
Nunc plaustris iunctos cernimus ire boves.
Ad nova concurrit spectacula vulgus et audax
Turba per insuetum fluminis errat iter.
Mira quidem sunt haec; sed te mirabile Princeps
10Optime nil aetas protulit ulla magis.
18. de Musis a Leonello principe acceptis Ferrariae
Armorum strepitu Latiis fugiebat ab orisTerrita cum sacro Calliopoea choro.
Excipit hanc divus placida Leonellus in urbe:
Officiis homines hic ligat atque deos.
19. ad Musam suam, ut intrepida petat benignissimum Principem. | Ad libellum suum quem eidem legendum miserat
Ne vereare sacros mea Musa subire penateisCaesaris, ingeniis ille favere solet.
Quin etiam placidis animos tibi vocibus addet,
Ad se si trepido viderit ire gradu.
5Nec leget invitus duro tua carmina vultu:
Tempora tu tantum non aliena lege.
O nimium tali Ferraria principe felix;
O princeps hominum gloria, cura deum.
