I.to spread out, extend; to unfold, expand [from the root pat of pateo, cf. πετάννυμι, q. v.] (syn.: explano, explico, extendo).
I. Lit.: “pandere palmas Ante deum delubra,” Lucr. 5, 1200; so, “ad solem pennas,” Verg. G. 1, 398: “retia,” Plin. 9, 8, 9, § 29: “telas in parietibus latissime,” id. 29, 4, 27, § 87: aciem, to extend, deploy, = explicare, Tac. H. 2, 25; 4, 33: “rupem ferro,” i. e. to split, Liv. 21, 37: “utere velis, Totos pande sinus,” Juv. 1, 150.—
(β).
With se or pass., to spread one's self, stretch, open out, extend, etc.: “immensa panditur planities,” Liv. 32, 4: “dum se cornua latius pandunt,” id. 2, 31: “rosa sese pandit in calices,” Plin. 21, 4, 10, § 14: “ubi mare coepit in latitudinem pandi,” id. 6, 13, 15, § 38: “si panditur ultra (gremium),” i. e. is not yet full, Juv. 14, 327.—
2. In partic., in econom. lang., to spread out to dry, to dry fruits: “ficos pandere,” Col. 2, 22, 3: “uvas in sole,” id. 12, 39, 1.—
B. Transf.
1. To throw open, to open any thing by extending it (mostly poet.; “syn.: patefacio, aperio, recludo): pandite atque aperite propere januam hanc Orci,” Plaut. Bacch. 3, 1, 1: “pandite, sulti', genas (i. e. palpebras), Enn. ap. Paul. ex Fest. s. v. genas, p. 94 Müll. (Ann. v. 521 Vahl.): dividimus muros et moenia pandimus urbis,” Verg. A. 2, 234: “(Cerberus) tria guttura pandens,” id. ib. 6, 421: “limina,” id. ib. 6, 525: agros pingues, to lay open, i. e. to plough up, till, Lucr. 5, 1248: “piceae tantum taxique nocentes Interdum aut hederae pandunt vestigia nigrae,” disclose, Verg. G. 2, 257: “torridam incendio rupem ferro pandunt,” lay open, split, Liv. 21, 37, 3: “pandite nunc Helicona, deae,” Verg. A. 7, 641; 10, 1.—
2. Mid., to open itself, to open: panduntur inter ordines viae, Liv. 10, 41: “cum caudā omnis jam panditur Hydra,” i. e. displays itself, Cic. Arat. 449.—
II. Trop.
A. To spread, extend; and with se, to spread or extend itself: “cum tempora se veris florentia pandunt,” Lucr. 6, 359: “illa divina (bona) longe lateque se pandunt caelumque contingunt,” Cic. Tusc. 5, 27, 76: “quaerebam utrum panderem vela orationis,” id. ib. 4, 5, 9: “umbriferos ubi pandit Tabrica saltus,” Juv. 10, 194. —Mid.: “ab aquilone pandetur malum super omnes,” Vulg. Jer. 1, 14; see also under P. a. B.—
2. In partic., to unfold in speaking, to make known, publish, relate, explain (mostly poet.): “omnem rerum naturam dictis,” Lucr. 5, 54: “primordia rerum,” id. 1, 55: “res altā terrā et caligine mersas,” Verg. A. 6, 267; 3, 252; 3, 479: “nomen,” Ov. M. 4, 679: “fata,” Luc. 6, 590: “Hesiodus agricolis praecepta pandere orsus,” Plin. H. N. 14, 1, 1, § 3.—Hence,
A. pansus , a, um, P. a., spread out, outspread, outstretched, extended (rare and mostly post-Aug.): “manibus et pedibus pansis,” Vitr. 3, 1: “suppliciter pansis ad numina palmis, Germ. Arat. 68: sago porrectius panso,” Amm. 29, 5, 48: “pansis in altum bracchiis,” Prud. Cath. 12, 170: panso currere carbaso, id. adv. Symm. praef. 1, 48.—
B. passus , a, um (cf.: “ab eo, quod est pando passum veteres dixerunt, non pansum, etc.,” Gell. 15, 15, 1), P. a., outspread, outstretched, extended, open.
1. Lit.: “velo passo pervenire,” under full sail, Plaut. Stich. 2, 2, 45; so, “velis passis pervehi,” Cic. Tusc. 1, 49, 119: “passis late palmis,” Caes. B. C. 3, 98: “passis manibus,” Plin. 7, 17, 17, § 77; Gell. 15, 15, 3: crinis passus, and more freq. in plur., crines passi, loose, dishevelled hair: “capillus passus,” Ter. Phorm. 1, 2, 56; Caes. B. G. 1. 51; 7, 48; Liv. 1, 13; Verg. A. 1, 480 et saep.—Hence, verba passa, loose, relaxed, i. e. prose, App. Flor. 2, 15, p. 352, 1.—
2. Transf.
(α).
Spread out to dry (v. supra, I. 2.); hence, dried, dry: “uvae,” i. e. raisins, Col. 12, 39, 4; Front. Ep. ad M. Caes. 4, 4 Mai; Vulg. Num. 6, 4; so, “acini,” Plin. 14, 1, 3, § 16: “racemi,” Verg. G. 4, 269: “rapa,” Plin. 18, 13, 34, § 127: “uva passa pendilis,” Plaut. Poen. 1, 2, 99: “lac passum,” boiled milk, Ov. M. 14, 274.—Hence,
(β).
Transf.: rugosi passique senes, dried up, withered, Lucil. ap. Non. 12, 5 (Sat. 19, 11).— Hence, subst.: passum , i, n. (sc. vinum), wine made from dried grapes, raisin-wine: passum nominabant, si in vindemiā uvam diutius coctam legerent, eamque passi essent in sole aduri, Varr. ap. Non. 551, 27; Plaut. Ps. 2, 4, 51: “passo psythia utilior,” Verg. G. 2, 93; Juv. 14, 271; cf. Col. 12, 39, 1; Plin. 14, 9, 11, § 81; Pall. 11, 19, 1: “passum quo ex sicciore uva est, eo valentius est,” Cels. 2, 18.—
3. Trop.: verba passa, prose (post-class.), App. Flor. p. 352, 1.