I.that is done with, out pay, reward, or profit; free, spontaneous, voluntary, gratuitous (class.): “ea (examina apium) vel aere parta vel gratuita contingunt,” Col. 9, 8, 1: “quid? liberalitas gratuitane est an mercenaria? si sine praemio benigna est, gratuita: si cum mercede, conducta,” Cic. Leg. 1, 18, 48; cf.: “probitas gratuita,” id. Fin. 2, 31, 99: “hominum caritas et amicitia gratuita est,” id. N. D. 1, 44, 122: “ne gratuita quidem suffragia,” purchased, id. Planc. 22, 54; cf.: “comitia gratuita,” i. e. at which no gratuities were distributed to voters, id. Att. 4, 15, 8; id. Q. Fr. 2, 15, b, 4: “pecunia,” i. e. without interest, Plin. Ep. 3, 11, 2: “cum debitor gratuita pecunia utatur,” Paul. Sent. 2, 5, 1; so, “usus pecuniae,” Suet. Aug. 41: “milies sestertio proposito,” id. Tib. 48; “and perh. also, fenus,” lending without interest, id. Caes. 27: “universi milites gratuitam et sine frumento stipendioque operam (obtulerunt),” id. ib. 68: “cadaverum et ruderum gratuita egestio,” id. Ner. 38: “gratuita in Circo loca,” free places, id. Calig. 26: “subsellia,” free benches, id. Ner. 17: navis, a free ship or boat, Sen. Ben. 6, 19: “furor,” innate, spontaneous, Liv. 2, 42, 6: “crudelitas,” unprovoked, id. 3, 37, 8: “praeterita parricidia,” without effect, in vain, id. 1, 47, 1: “AVGVSTALIS,” without pay, Inscr. Orell. 3918; “SO, SACERDOS, Inscr. ap. Maff. Mus. Ver. 80, 3: largis gratuitum cadit rapinis,” Stat. S. 1, 6, 16: “odium aut est ex offensa, aut gratuitum,” unprovoked, Sen. Ep. 105, 3 (al. gratuito).—Hence, adv.: grātŭīto , without pay or profit, for naught, gratis, gratuitously: “hic (Polygnotus) et Athenis porticum, quae Poecile vocatur, gratuito (pinxit), cum partem ejus Micon mercede pingeret,” Plin. 35, 9, 35, § 59; Tac. A. 11, 22 fin.: “neque tamen eloquentiam gratuito contingere,” without cost, id. ib. 11, 7: “multorum causas et non gravate et gratuito defendentis,” Cic. Off. 2, 19, 66: “cum mediocribus multis gratuito civitatem in Graecia homines impertiebant,” for no particular reason, id. Arch. 5, 10; cf.: “ne per otium torpescerent manus aut animus, gratuito potius malus atque crudelis erat,” Sall. C. 16, 3 Kritz: “gratuito nemo bonus est,” id. H. 1, 48, 9.
grātŭītus (grātŭĭtum , Stat. S. 1, 6, 16), a, um, adj. gratia,