1. de primavera
Multicoloritam recipit iam terra camoramBellaque florettos dat pradaria novos.
Montagnae rident, boscamina virda fiuntur,
Qua eque sibi charum cercat osella virum.
5Frigida per caldas rampat luserta muraias
Et bona florigeros pecchia sachezzat agros.
Exit graniferas formica sacenta masones
Ranaque domandat quo peregrinus eat.
Pastorella suum cantat damatina morosum,
10Cui texit variis serta galanta rosis.
2. de aestate
Caldus afogatum iam schiappat Apollo terenumCunctaque boiento brostolat arva foco;
Vult eat addagium pigris carretta cavallis
Ipsaque straccatur dextra tirando briam.
5Omnia maturis ita flavent rura biavis,
Ut iam polledris fraina negatur equis.
Cantat supra palum crepatque canendo cicala,
Stigat mastinos mosca tavana canes.
Arsus comportat villanus apena camisam,
10Caneva Todeschis semper aperta manet.
3. de autumno
Ut cibet Invernum mater Natura famatum,Multa magazzenis stipat edenda suis.
Formichetta trahit segetum ad granaria somas
Mellaque ceratis condit apetta casis.
5Stramina pro bobus mangianda bovarus adunat
Idque facis pegoris, bel pegorare, tuis.
Rumor ab obscuris cantinis maximus exit,
Dum cerchiant vino vasa paranda novo.
Mustolenta replet graspis fameia tinazzos
10Todeschique canunt: "Ehu ohe, trincher io".
4. de inverno
Tornat Hyperboreis iam Borra gaioffus ab Alpis,Manticibus sfoliat qui nemus omne suis.
Flumina deventant vitrum campique biacca,
Brumaque candelas spargit ubique suas.
5Cheta stat in gusso foribus limaca seratis,
Frigore iam moritur mosca, cigala fame.
Vecchiarella parat coctae convivia rapae
Nec pransat, nisi sit voda conocchia prius.
Pallidat insomnes oliosa lucerna pedantos,
10Tuque malenconica nocte, studente, godis.
5. Baldus ad Merlinum
Quos mihi misisti versus de quattuor anniTemporibus, medio legimus in Studio.
Diversas de te diversa in gente catavi
Sentenzas, quarum displicet una mihi,
5Scilicet ignorans quod sis parlare Latinum,
Unde macaronica dicier arte cupis.
Fac, age, quaeso, provam, si quattuor illa Camenis
Tempora legitimis dicere forte queas.
6. Merlinus ad Baldum
Nil mihi diversae stimmatur opinio turbae:Sum macaronus ego, sic macaronus ero.
Sed tibi, Balde, tamen parebo: dat ecce Comina
Hos utcumque potest facta Latina modos.
7. experientia 1
Ver novum domitis adest pruinis,Cui Mars nunc aperit tenerque Aprilis,
Occurrunt Veneres vagique Amores,
Dum tectum vetuli subintrat Anni.
5Sol freno ignivomos equos retentat,
Lentis solstitium notans quadrigis;
Aestas nuda sitit, gravesque spicas
Duro torret, cupidos parat colonos.
Autumnus moderante sole flammas
10Prodit tardigradus, satis quod ille
Succulentus hebet sua eque vites
Illi palmitibus gemunt onustis.
Adportat gelidos Hyems novembres,
Canasque hirta comas trahit podagram,
15Tussit pelliceis pedes ad imos
Se volvens tunicis fovensve prunas.
8. experientia 2
Ver nitens, ubi nix modo imperabat,Summit regna suasque ponit herbas:
His arridet Amor parensque Amoris,
His blanda Zephyrus iocatur aura.
5Aestas delitiis laboriosa
Praefert seria decutitque flores:
His fruges subicit Ceres opimas,
His flavae subeunt deae manipli.
Autumnus vacuos cados vetusti
10Ad novum reparat Thyoniani:
His plaudit Bromius, Bromique pupi
His circumsiliunt chorosque ducunt.
Horret bruma gelu casa eque rimas
Stipat sedula pervias rigori:
15His mugit Boreas suasque victor
His vibrat Scythico nives ab Arcto.
9. experientia 3
Iam novos variosque picta floresPassim reddit humus decusque veris;
Lascivit Cytherea consuitque
Ludenti violas rosasque Amori.
5Dat messes ager hispidus salubres,
Nec tunc utilis impeditur ardor;
Texit flava Ceres graves aristas,
Cingens tempora spiceis corollis.
Pingues pampineos gravant lacertos
10Uvae, pampineos gravant lacerti
Ulmos, ulmi asinum gravant flagellis,
Dum, Silene, agis hunc gravem racemis.
Nix Alpes aquilone sibilante
Summas candidat, implicantur amnes;
15Hinc Nymphae vitreo stupent ab alveo
Et comunt glacie comas sub ipsa.
10. experientia 4
Fragrant multicolora prata gemmis,Quas leni populant apes susurro;
Laetae qua nemorum trabes comantum
Frondescunt, avibus sonant canoris.
5Flagrant pulverulenta rura flammis,
Quas brevi extenuant oves sub umbra;
Lentae qua coryli nigraeque olivae
Pallescunt, querulis strident cicadis.
Turgent mellificata musta botris,
10Quos Bacchae patulis ferunt canistris,
Et qua vitibus explicantur umbrae:
"Io, Bacche - canunt -, io, Lyaee!"
Torpent obstupefacta stagna crustis,
Quas nec plaustra notant rota eque signant;
15Et qua cymba modo premebat undas,
Colludunt pueri labantque plantis.
11. experientia 5
Florescunt sata vineaeque gemmant,Purae per teretes cient lapillos
Raucum murmur aquae, udulique rivi
Albent liliolis, rubent rosetis.
5Durescunt segetes agris caduntque
Iam curvis sata falcibus, nec aestu
Messores avidum gemunt laborem,
Sed crebris cyathis levant calorem.
Dulcescunt nimioque botriones
10Sunt ulmis oneri tumente succo;
Fit vindemia vinitorque laetus
Suo destituit decore vites.
Canescunt nive tecta stiriaeque
His pendent vitreae stupentque guttae;
15Pastor straminibus simulque arator
Defendunt, hic oves, at ille tauros.
12. experientia 6
Vector Sydoniae calet puellae:Sagittas acuit tener Cupido,
Torquati geminantur hinc palumbes,
Auriti lepores boaeque turpes.
5Sydus Herculei flagrat Leonis:
Frondes nec tenui moventur aura,
Dumos nec gelidi exeunt lacerti,
Portu nauta latet, viator umbra.
Pugnaci haeret Apollo Scorpioni:
10Spumant labra mero lacusque praelo
Vi pressante capit novum Phalernum,
Complenturque cadi amphoraeque grandes.
Horret sydere bruma Capricorni:
Auget ligna focis veruque torret
15Longo terga suum, superque crates
Tuceta et croceae strident tomaclae.
13. facete dictum
Quare si quemquam chiamamus, dicimus: "Ola!",Et qui respondet consonat ore: "Che la?",
Si quis forte huius causam vult scire cotali,
Dicam, sed dicat hoc prius ille mihi.
14. de quodam parasito
Est poltronus homo, sguataro poltronior omni:Bos plus vergognae plusque rasonis habet.
Trat sine respetto turba praesente corezzas
Nec pingit guanzas ulla rubedo suas;
5Semper enim fortum paret mangiasse fenocchium,
Semper et aiorum quinque vel octo capos.
Saepe cativeria tamen hac usatur et arte:
Cum tussit retro, tussit et ante simul,
Ne quisquam valeat crepitum sentire scapatum
10Ac odor alterius pareat esse viae.
At tussis vacem bombardae vellet habere,
Tanto croccatur stricta corezza sono.
15. de Benaco
Quam bene disposuit cunctis natura facendis,Quam bene procedunt ordine cuncta suo!
Est lagus Italiae, qui nunc de Garda vocatur
Quique procellosis ut mare balzat aquis.
5Non nisi bon pisces mangiantur semper ab illo:
Sardenae, anguillae, carpio, tenca, trotae.
Sed nil Palladio piscis valet absque liquore:
Nonne oleo pisces nigra padella coquit?
Ergo per intornum ripae carigantur olyvis
10Datque vasos ferri Bressa propinqua sui.
Nascitur hic oleum, piscis, piscator et ipsa
Piscibus assandis apta padella simul.
16. de morte Tonelli
Venerat ad mortem terzana febre Tonellus,Cui stabat praesens mater et una soror .
Affuit hic candela sefi constata quatrino,
Quam tenet in propria povera vecchia manu;
5Dum brusat et culum iamiam focus ardet ad imum,
Mater ait: "Fili, iam moriare, precor;
Nam neque tu moreris, nec ego meschinula filo,
Et iam candelae culus adustus abit".
17. de Baldracco
Baldraccus numquam nisi de mangiamine pensat:Cum mangiat, satiam nescit habere gulam.
Scit dare praeceptum galantiter omne coquinae,
Namque lecatoria semper in arte studet.
5Sic ait: "In speto rostirier oca tenetur
Plenaque sint spetiis interiora bonis,
Quae dum arrostitur, quae dum gyratur atornum,
Non cesset lardi serva butare brodum.
Haec est materies atque ars et forma coquendi,
10Haec venit a nostris regula docta scholis".
18. ad poetam impudicum
Quam sunt et lepidi, quam et elegantesSunt tui endecasyllabi, Petrille,
Summaque arte laboriosiores,
Doctos qui referas in bis Catullos,
5Tam sunt illecebrae tui exoleti
Scortilli putridae iocique turpes,
Ut non putridius cadaver, ut non
Sit, cur turpe oleat magis cloaca.
Quare odoriferas rosas, Petrille,
10Si quando olfacimus tui leporis
Optamusque ibi mille habere nasos,
En, hui, quam cito nostra nescio quo
Ventris profluvio cadit voluptas,
Atque intercipiunt rosas oleta
15Optamusque ibi nullum habere nasum.
Si nescis, tua bella, mi Petrille,
Vernum Cynthia concacat rosetum.
19. in Briossum
Quisquis Olympiacas poterit numerare fasellas,Vel maris in fundo sabbia quanta latet,
Aut quisquis foias quantas fert sylva Bacani,
Aut quantas muscas Puia boienta parit,
5Nempe tuas poterit numerare, Briosse, bosias:
Mentiris subito, cum tua labra moves.
Miraclum reputo quando parlare quiescis,
Qui neque de tacita nocte tacere potes.
Tyrhenum potius biberet formica profundum
10Et ferret Zenovae piccola musca ratem,
Quam tua veridicam ferat umquam lingua parolam:
Nil nisi, cum parlas, bocca bosia tua est.
Dens tibi si caderet quoties mendacia profers,
Iam tua non posset pane ganassa frui.
15In solo flatu dicis sex mille bosias,
Post quas sex alias mille spudare paras.
20. ad Falchettum
Legiadram mea stalla tenet, Falchette, cavallam,Quam quicumque videt percupit esse suam.
Stare parangono Gonellae nempe cavalli
Posset, qui tantum pellis et ossa fuit.
5Longior ipsius sex est magra schena cavezzis,
Crustas de marzo sanguine semper habet,
Quas polmoncellos vocat ars merscaltica crustas,
Quas de pellibovo sella vodata facit.
An sit mula quidem dubitas, an sitve cavalla:
10Orecchias longas tres habet illa pedes.
Zardarum dicunt duplex genus esse, quod omne
Possidet: in pedibus prima venire solet,
Altera, quando cavat sibi frenum, meque pedestrum
Linquens calcagnis pagat eundo viam;
15Cursito post illam, clamo "Sta, bestia! Pru, sta!",
Fert mea bastonem dextra, sinistra briam,
Sed potius muro tunc possem dicere "Sta! Sta!":
Non audit, quamvis grandis orecchia patet;
Dum curro, per mille cavas, per mille zapellos
20Casco, nam laqueat spronus uterque pedes.
Quando cavalco illam, mihi paret habere morenas
Et bogas pedibus rozza ribalda gerit;
Cum me scavalcat, morsu fugit inde cavato,
Turchescos etenim vincere posset equos.
25Et quamvis oculo nihil uno cernat, et altro
Pochinum, numquam decidit illa tamen;
Decidit illa nihil quando sine pondere scappat,
Sed portans aliquem tota stravaccat humi.
Incastellata est, non mancant rogna, spinellae,
30Denique quicquid habet digna cavalla boni,
Digna cavalla boni quod habet pro pascere, dico,
Ergo comprandi si cui foret ullula voia,
Hanc emat et faciat, sicut usanza, provam.
Est unum, quod sit poledrina, signale galantum:
35Vermibus haec alios semper amorbat equos;
Non patitur vermes senior, sed parvulus infans,
Quapropter venas ungueo saepe suas.
Utilitas erit haec compranti: sola valebit
Ledammo campos imboazare suos.
21. in felem omnium pessimum
Resultent "io io" coci, resultentIamdudum queruli simul lebetes
(Nuper nescio quid mali gemebant);
Quin ipsae insiliant nigrae nigellis
5Ollae cum patinis, et huc et illuc
Permixti urceolis catini et urnae
Et quantum est olidissimae popinae,
"Io" ter geminent chorosque ducant:
Curis namque animi levantur aegris,
10Hostem namque alacres suum triumphant.
Hostis insidiator ille felis,
Versipellis, atrox, trifurcifer fur,
Et cuivis cacodaemoni parandus,
Tam cautissimus omnium latronum,
15Quam notissimus omnium malorum,
Lurco, carnivora et lucernilingus
Praedatorque inhians iugi rapinae,
Ictu nunc valido atque ponderoso
Ligonis periit, deditque poenas
20Tot commissa luens, quot ille sparsim
Per corpus rubeos pilos habebat.
Ah, pili scelerum indices suorum!
I nunc, Palladios bibas liquores
Nulla relligione, qui nec ipsi
25Parcis stuppae olidas vorans lucernas.
At vobis, lemures tenebricosi
Et nigri genii, iubetur, Orci:
"Raptate hanc olei bibacitatem,
Torquete hanc adipis gulositatem,
30Torrete ad patinas Stygis flagranti
Bullantes oleo et putri sagina.
Has poenas merito luat gulonis
Felis ingluvies voracitasque".
22. ad Baldum
Cornacchias partimque speto partimque guazettoSuscepi coctas, Balde facete, tuas,
Quas bene copertas satis ampla scudella tenebat,
Cum tua portavit vecchia beghina mihi.
5Sed postquam totas netto remanente cadino
Edimus, heu, qualis tanta per ossa stupor!
Rursus in exhaustum tornavimus illa piattum,
Verum tantorum non fuit ille capax.
Quarum gustigolum cogor narrare saporem:
10Est caro calcagnis plus tenerina meis;
Tolle viam gambas, testas alasque striatas,
In vaso brognis conca piena manet.
Turo tibi, videor tantum rosegasse corammum,
Post illas mansit stracca ganassa dapes.
15Dens habuit partem maiorem, panza minorem,
Gratia quapropter nulla redenda tibi est.
23. in obitu episcopi Cipadae
Chiesa Petri, falso quae sub pastore cridabat:"Oy mihi, quam longo tempore panza dolet!",
Iam guarita canit dicens: "Procul ite, cirotti,
Implastri, pilolae, crysteriique simul!"
5En tandem moruit poverorum boia pretorum
Agnaque mazzato saltat alegra lupo;
Ille lupus, dico, pegorae qui veste copertus
Non ultra falso proferet ore "be be".
24. ad Baldum de ira
Nocte si quando media repente,Dum tibi obrepens sopor ambit artus,
Balde, consurgitque Aquilo trucemque
Fertur in Eurum,
5En vago excussus tonitru fenestras
Luce rimosas rutilare cernis,
Quam ciet creber Iovis huc et illuc
Ventus et ignis.
Interim praeceps nebulas Orion
10Torquet abruptas, ut ab axe credas
Mole subductum bibula per auras
Nerea duci.
At simul fessi posuere venti
Solque disiecit tenebras sub ortum,
15Surgis explorans quid atrox ruinae
Gesserit imber:
Cernis, heu, maerens ut agros olyvis,
Ut nemus passim trabibus revulsis
Straverit littusque putri gravarit
20Africus alga;
Flent lacessito tibi cuncta vultu;
Hic Ceres Floraeque nitor paterque
Vitium sensere Iovem ruentem
Grandinis iras;
25Quae semel vento ruit acta pinus,
Haud reviviscit, nec acer, nec ilex:
Nescit, heu, certa, semel hinc quod exit,
Lege reverti.
Non minus si quando furor virum, quem
30Ius potens irae decet, incitarit,
Ah, quibus sese veneranda larvis
Turpat imago!
Frons trahit vultus oculosque torvis
Asperat flammis, tremebunda livent
35Labra, dens frendit, micat impedito
Lingua palato.
Iurgii tandem via vi patescit,
Fulgur et linguae crepitat solutae,
Mens cadit vesana caduntque lapso
40Pectore sensus.
Victa quin morum gravitas fugatur
Virque, qui consors modo erat deorum,
Mugit ut bos, ut leo rugit utque
Sibilat anguis.
45Mox ubi lapsae Eumenides quierunt
Mensque redduxit sibi se, procellam
Cernit ingentem miser et peremptos
Fulmine mores;
Verba succurrunt, reditura demum
50Si redit noster repetitque fontem
Mintius, vel signa queunt Olympi
Vertere cursum;
Ingemit secum, nec humi iacentes
Sublevat demens oculos, nec inde
55- tam pudet fusae gravitatis - uti
Audet amico.
Ira si obluctans animum triumphat,
Tu tibi servis; at inermis abs te
Tunc fugit, cum te premis, estque summa haec
60Palma laborum.
25. ad Baldraccum
Te nascente dei nasum, Baldracche, tufarunt,Iuppiter in colera sic ait: "Oybo, quid est?
Quae latrina sapit? Quae fex ammorbat Olympum?
Qua penetrat nostros parte carogna polos?"
5Respondere dei: "Ventrem Natura soravit
Et qua forbiret pezza niuna fuit;
Pezza niuna fuit qua nasum retro netaret:
Quam bellus nostro tempore stronzus olet!"
26. ad Boccalum
Vidimus et, pravae si fas est credere, provo:Nulla procul dubio pestis amazzat ocam.
Nascere vin quare? Non Phoebus apena cavallos
Spronat orizzonto, protinus illa bibit.
5Non igitur mirum tibi si palearia pendent,
Cui numquam panzam trovat Apollo vodam.
27. ad Baldum
Mittimus in gabia pulchram tibi, Balde, gazolam,Quam, ceu cornacchias das mihi, dono tibi.
Dono tibi gazzam de tali sorte, quod ipsam
Paentibis cameris intro tulisse tuis.
5Istam non umquam speres audire canentem,
Ni fuerit suppis imbriagata bonis:
Crede mihi, numquam cantat sine robore suppae
Et, quando cantat, nil nisi "che che" facit;
Interdum tamen illa, licet pochissime, secum
10Gorghezzat dicens: "Vaccato, pola, puta".
Tu tamen irrides poveri munuscula vatis:
Irrides? Dat quod pauper amicus habet.
Non tamen est hominis, mi Balde, trepanda povertas,
Namque povertatem phillosophia sequit:
15Non vult scarlattum, granam finumque velutum,
Sed sua strazzolas undique vesta cagat;
Pauper et ignuda est, sicut Plato firmiter inquit,
Subque repezzatis praticat illa togis.
Ergo quod poverus sic sim, ne, Balde, caleffa,
20Paupertas savium nam facit, atque ladrum.
28. de Cingar ante nauphrage
Squassabat quondam pelagi fortuna schirazzum,Qui de salata carne pienus erat:
Frangitur arbor, aquas sorbet sfondata carina
Et plorans caeli quisque domandat opem.
5Cingar se misit tantum rosegare mezenos,
Ac si non esset tunc prigolandus aquis;
Scridatur quare mangiat nec donat aiuttum,
Respondet: "Quia sum sat bibiturus, edo".
29. in obitu Caroli Agnelli
Carole, quis vatum praestans et idoneus adsit,Qui satis ad tumuli defleat ossa tui?
Sunt, fateor, nostro tenues in carmine vires,
Non tamen, ah, tenues liquimur in lachrymas.
5Carmina debentur lachrymis lachrymaeque sepulchris,
Debentur functis luce sepulchra viris.
Huc, huc et Charites properent Phoebique sorores,
Qua eque colunt fontem numina, qua eque nemus:
Huc, inquam, properent eligisque furentibus ornent
10Busta sepulchrali semper alenda face.
30. ad Seraphum
O qui nobile nunc peritiorumEffulges specimen quot extiterunt,
Quotve sunt modo, quotve erunt deinceps,
Mallem aut Chrysogono aut mihi dedisses,
5Quam isti, delicias poeticorum,
Flacci scilicet aureum libellum.
An sat commodus ille idoneusque
Hortifossor habetur, ut libellum
Tam bellum aureolumque melleumque
10O docti susciperet manu Seraphi?
An, Seraphe, habilem esse censuisti
Durum faenisecam explicare Flaccum?
Is quanto magis utilis ligoni,
Is tanto minus utilis libello est,
15Cui nec littera quamlibet minuta
Nec tantillus apex patet figurae.
"Verum - inquis - bonus est vir". Ah, cachinnor
Ut huius bonitas homuntionis,
Qui bubulci ad aratrum ineptit, aptet
20Sese Flacci ad epistolas profundi.
31. agricola ad suum ligonem
Amo te merito, ligo, ligonumAntistes, nitidi minister horti,
Nam quantum est, vel erit, vel ante constat
Tot iam saecla fuisse sarculorum,
5Nemo te melius repurgat herbas,
Unde tot sata multiplexque vernat
Pubertas holerum decusque florum;
Tua namque opera nemus virentum
Betarum superat suosque late
10Dat lactuca dapum quies lacertos;
Non est dicere quanta brassycarum
Sit vis: dispeream nisi praealtis
Se herbae subiciant pares cupressis.
32. conclusio
Quae prius ingenio docili mihi floruit aetas,Magnificae poterat laudis adire iubar;
Decipitur iuvenum sed mens improvida, quae qua
Saepe decus poscit, dedecus inde refert.
5Curo macaronaeae subeunt ludibria vanae,
Tam pudet, ut pudeat non puduisse satis.
