Lepidina cuius pompae septem. | collocutores Macron et Lepidina
1 Et gravida es, Lepidina, et honus grave languida defers,
Obbam lactis et haec fumanti farta canistro;
Hac, agedum, viridi paulum requiesce sub umbra,
Declinat sol dum rapidus, desaevit et aestus.
2 5En lactis tibi sinum atque haec simul oscula trado;
Umbra mihi haec veteres (memor es) iam suscitat ignes;
O coniux mihi care Macron, redde altera, Macron.
3 Hic mihi tu teneras nudasti prima papillas,
Hic, Lepidina, mihi suspiria prima dedisti,
10Tunc Macron, Lepidina, tibi, Lepidina Macroni.
4 Has inter frondes virgultaque nota latebas,
Cum tibi prima rosam, primus mihi fraga tulisti.
5 Hic Macron, Lepidina, meus, me prima vocasti,
Et primus mea, te alternans, Lepidina, vocavi.
6 15Viximus ex illo gemini sine lite columbi,
Nox socios vidit, socios lux; oscula iunge
Mutua, sic gemini servant in amore columbi.
7 Illa, uxor, memini nunc, oscula prima fuere;
Nostra tuis, tua labra meis haesere, diuque
20Spiritus alterno huc illuc se miscuit ore.
Tunc Orcus si nos una rapuisset, amantum
Una futura anima, una etiam simul umbra futura.
8 Quod felix faustumque omen sit; reiice, coniux,
Hirsutum hunc thalamis, thalami sint omnia fausta,
25Parthenope thalamo nanque est dignissima fausto.
9 Hirsuti, horripilique absint. Age, candida an ipso
Visa viro virgo est, heroe et coniuge digna?
10 O Macron, mea cura Macron, illi alba ligustra
Concedant, collata illi sint nigra colostra:
30Delioli ad fontem sola ac sine teste lavabat;
(Vidi ego, vidit Anas) viso candore puellae,
Qui niger ante fuit, nunc est nitidissimus ales,
Et mihi tum subitus crevit per pectora candor:
Ipse vides, niveas cerne has sine labe papillas.
11 35Quin haec candentes, lux o mea, pascua tauros,
Quod nec sueta ferunt, nostrae sunt munera nymphae.
Ipse tuas, mea lux, teneo foveoque papillas,
Nec liquido cedunt argento aut pondere plumbo.
Fige oculos in me, coniux mea, qui mihi lucent,
40Et lychnum et quod nec nigricante cicendula nocte;
Parthenope anne aliis, anne his dea fulget ocellis?
12 Magnetem gerit illa oculis stellamque supremam:
Venerit ad litus, trahit ad sua lumina pisces;
Iverit in silvas, trahit ad spectacula cervos,
45Illicet indomiti surgunt ad praelia tauri;
Verterit illa oculos in quem iuvenemve senemve,
Ille perit: miseris haec crescit amantibus error.
13 Me miserum, ne oculos in me quoque vertat et ipse
Avellar procul his, procul ah, Lepidina, lacertis.
14 50Ne, coniux, ne, care, time; nam sedula mater
Hoc docuit, ter te ut levi pro limine postis
Amplectar, ter rapta tibi simul oscula iungam,
Et dicam: "Meus es;" tenerum quoque eringion ore
Ferre dedit, dedit atque hederae cum fronde racemum
55Ferre sinu, et geminis te noctu honerare lacertis;
Neu limis, mea lux, dominam spectaris ocellis,
Praesertim si blanda pedem nudarit; ibi illa
Retia tendit et insidias parat et fovet ignem:
Quae mihi frater Acon, soror et soror altera dixit.
15 60Haec eadem mihi Naretas et amicus Omason,
Quin maiora ferunt: siccat dum nympha capillum
Ad speculam et niveae ludunt sine veste papillae,
Vidit et: "O, dixit, Saliceni filius, alis
Utar et ad celsam pennis ferar ipse fenestram."
65Annuit et placidis risit dea dulcis ocellis:
Ille volat, celsam pennis petit inde fenestram.
Dic, mea, dic, formosa canit dum nympha per aestum,
Audierisne deam?
16 Ad saepem tum forte latebam,
Cum canere inciperet, atrox hic dente pilaster
70Latrat; ibi ipsa fuga saepem insidiasque reliqui.
Invidia (sic Nicla refert) Philomela recessit;
At circum attonita stupuere ad carmina nymphae.
Ipsa quidem canit, at venti posuere silentes
Strataque pacati requierunt murmura ponti:
75"Exoptat messemque sator frugemque colonus,
Ver ales, carum virgo desponsa maritum;
Vitis in arboribus, hederae pro rupibus altis,
Coniugis in cupidis gaudet nova nupta lacertis;
Irriguum sitiunt fontem sata, pabula rorem,
80Nupta sitit socii lusus et gaudia lecti."
Haec dea: surgamus, meus hoc, age, personat Hymen.
Pompa venit celebresque vocant Hymenaeon ad aedes.
1. pompa prima. | Mares ac Foeminae e rure proficiscentes alternis concinunt
17 Sperne tuas salices et myrto tempora cinge,
Desere saepta, puer, nanque urbs tua gaudia servat.
18 Pone tuos fastus, faciles atque indue mores,
Parthenope, et quid amor, quid sint connubia cura.
19 5Disce puer, thalamo lusus et coniuge dignos;
Lusus amat thalamos et amant sua ludicra lectum.
20 Parce puella, viro nimium pugnare volenti;
Lis thalamis aliena et habent sua foedera lecti.
21 Est nigris nova nupta oculis, est nigra capillis,
10Spirat acidalios et toto corpore flores.
22 Et roseo iuvenis ore est roseisque labellis,
Stillat acidalium roseo et de pectore rorem.
23 Intactum florem maturaque poma legenti
Servat in occultis virgo iam nubilis hortis.
24 15Poma manu matura leget floremque recentem
Rore novo iuvenis, tenera mulcebit et aura.
25 Rivulus e tenui manat tofo, exit in amnem
Paulatim et ripis crescens decurrit apertis.
26 Ex oculi leviore ictu fons stillat amoris,
20Paulatim amnes lacrimarum et flumina volvit.
27 Fomite de parvo tenuis primum exsilit ignis,
Mox auctus versat latis incendia silvis.
28 Ignescit tenui afflatu fax lenis amorum,
Hinc incensa furit venis et pectora torret.
2. pompa secunda Nereidum. | collocutores Macron et Lepidina
29 Eia agedum, coniux, quaenam procul aequore pompa?
Haud capiunt virides sinuantia litora nymphas;
Nereidum chorus omnis adest. En coerula prima est
Pausilipe implexis hedera frondente capillis,
5Pausilipe mihi nota, vides, procul innuit; haec me
Saepe manu sua ad antra, suos deduxit in hortos,
Donavitque apio et odorifero serpillo,
Et dixit: "Tibi mite pirum, tibi praecoqua servo,"
Pausilipe nigro sub candida guttura naevo.
30 10Quam molli incedit passu et sese exerit ore
Quae sequitur, praecincta sinum et pede candida nudo;
An fortasse tibi, coniux nitidissima, nota est?
31 Ut sese ad choreas, Macron mihi care, resolvit,
Ut lepida est, veneres ut toto spirat ab ore,
15(An peto est oculo?) memini, narrare solebat
Crambane mater (ea ne est?) ea Mergilline.
Invideant tibi vel digitos Prochyte Capriteque,
Nerine o formosa, o Nereis heroine;
O si sim iuvenis, tecum ut coniungere dextram,
20Ut tecum hanc libeat choreas flexisse per actam,
O nymphe formosa, o candida Neptunnine;
Dum siccas simul ad solem pectisque capillum,
Tunc ego, tunc niveae pennas imitata columbae
Sim volucris, tibi quae cerasi cum tempore primo
25Maturos foetus et fraga rubentia rostro
Proiiciam in gremium, primos et ruris honores
Per me prima legas, nostro et sis munere prima.
32 Illa illa; haud aliam vidi gestare puellam
Aptius aut pharetram, aut intendere fortius arcum.
30Atque alio hos arcus, alio tua spicula tende;
Me meus ignis habet, et habent mea pectora vulnus.
33 Me miseram, meus est, alios pete, nympha, iuvencos;
Mi Macron, tege me, collo et tua brachia necte;
Ne saevi, Sarniti dea, et tua tela retracta.
34 35Te teneo, avertit telum dea, fixit et Aulum.
Ah miser, ut madidis vultum demisit ocellis.
35 O Macron, memini, mater me docta monebat:
"Sarnitim fuge, nata, trucem Sarnitida vita;
Fert intinctum oculis, arcu fert saeva venenum,
40Non parcit pueris saevitque inimica puellis."
Hinc videas Satyros passim, hinc languere Napaeas,
Deperit hanc Alcon, octogenarius Alcon,
Insanit Morphe, nonagenaria Morphe,
Deseruit silvas, qui nunc colit aequora, Faunus.
45Ecce venit Resina aviae iunctissima nostrae,
Tristior illa quidem patris de clade Vesevi.
Nam teneo (sic lenis anus referebat) amasse
Hanc nunquam, sprevisse procos, at litore solo
Moerentem casus exustaque regna parentis,
50Tritonis cupidam vix effugisse rapinam.
Ter sese dea surripuit, tria fervidus heros
Oscula compressis liquit signata labellis.
Nunc quoque livor adest; at sunt sine labe papillae,
Quis superat nymphas; videas si forte lavantem,
55Non tibi candidiora poli sint lactea texta,
Non tibi sit planta crystallus purior alba.
Ex illo infidum litus fontemque relinquens
Rura colit, dumisque suas studiosa capellas
Pascit, et errantes servat cum matribus hedos
60Quadruplici insignes hirsuta ad tempora cornu.
O Macron, Macron, mihi me, tibi te nova nymphe,
Quae venit, eripiat, cingit quae ad tempora myrtos.
Ipse vides: illi ridet mare, ridet et aer,
Cingit quae ad collum caltae florentis honorem,
65Illi concedant Dryades, Nereides illi.
O longis praelata comis et lumine peto
Hercli, superciliis nigris, candente papilla,
Es memor, et meminisse decet, mea nubilis Hercli,
Quos mihi corallos, quae mella liquata dedisti,
70Dives corallis et mellis munere dives;
Sis memor, et niveum tibi me donasse colostrum
Delitiasque rosae primae et vaccinia prima.
36 Risit et argutos in te dea flexit ocellos.
37 Fallor, an adventat caprei maris heroine,
75Praeceditque chorus Tritonum et litora clangunt,
Non capiunt undante salo cava litora puppes?
Haec ipsa est, coniux, caprei maris heroine;
Circumstant Aequana hinc, illinc innuba Amalphis,
Et fidae comites et litoris altera cura.
80Illam ego, dum Capreas peterem cum matre, sedentem
Ad scopulum vidi. Famulae properare legentes
Ostrea et evulsas lapidoso e margine conchas;
Accepit dea me gremio et donavit echinis.
Obstupui ingentemque humero ingentemque lacertis,
85Atque utero et toto retinentem corpore formam,
Horrebant sed crura nigris et pectora setis;
Purior Aequana cum sit nihil, aut sit Amalphi,
Utraque odoriferum spirent et pectore anethum.
Litora sed crepuere canitque silentia Triton.
3. pompa tertia. | Triton canit dona offerens; Macron et Lepidina colloquuntur
38 O decus Italidum, longe pulcherrima virgo,
Sirenum genus egregium et diis aequa propago,
En tua coeruleae centum ad connubia nymphae
Dona ferunt auro gravida et gangetide bacca,
5En tibi odoratos pancheae mercis honores
Oceanoque advecta ferunt electra britanno.
Ferte, agite, et plenis haec dona reponite mensis.
En tibi mille ferunt niveae sua serta puellae,
Serta auro intertexta et ramiferis corallis,
10En totidem heois baccata monilia gemmis.
Vos agedum, cultae, capitae haec nova dona, ministrae.
En famuli tibi Tritones simul aere canoro
Servitium et volucres proptcr cava litora currus
Promittunt, iter et placido per coerula cursu
15Tercentum iuvenes, tercentum numina ponti,
Et tercentenis dant haec tibi pocula gemmis
Fulva auro, variata smaragdo et iaspide tecta.
Vos haec, o niveae, thalamis servate, puellae.
En caprei regina maris, cui mille ministrae,
20Telebois dea dat fulvis radiantia bullis
Cingula cynipheo ex auro et garamantide ab ora,
Priscum opus artificisque manus diis nota Faburni.
Haec olim Aenarie Nereus pater, illa sorori
Donat habere sui monumentum et pignus amoris,
25Dum migrat sociae confinia ad antra Minervae;
Est illis adamante novo et variata pyropo
Fibula, concordis thalami felicia vincla;
Hac coniux ubi nuda suo cum coniuge vincta est;
Accubuitque toro, celeri discordia passu
30Diffugit et thalamos subit hinc concordia notos.
Hac age, nimpha, tuum simul et te cinge maritum.
Nunc o nunc, socii, celebres agitate choreas,
Coerulei Tritones, et omnia fausta vocate:
Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee.
39 35Dicimus o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee,
Felix o Hymen, Hymen felix Hymenaee.
40 Desiit ille quidem iuvenis malus; o mihi, Macron,
O Macron, mihi quem incussit malus ille timorem.
Herculis ad fontem mater secura lavabat
40Gausapium, ipsa hudos siccabam sola capillos;
Surripuit mihi supparium, mox innuit et se
Ostentat formosus; ibi per litora praeceps
Eripio meme; sequitur malus; hic mihi dexter
Calceus in summa miserae defluxit arena.
45Quid non pollicitus ferus hic? Ne nunc quoque tecum
Iam videor secura mihi; ne respice, coniux;
Quam vereor summa ne nos despectet ab alga.
Litore cedamus; manet illinc altera pompa:
Ipse vides, sociae properant e rure Napaeae.
4. pompa quarta. | Macron et Lepidina colloquuntur de nymphis urbanis et suburbanis
41 Ecce suburbanis longe praelata puellis,
Ecce venit pingui multum saturata sagina
Butine sociis mecum consueta choreis,
Butine dives hedis, sed ditior agnis,
5Et cui sunt primae farcimina pinguia curae.
Ut rubicunda nitet plenisque intenta canistris
Nobilis et libis et cognita buccellatis
Ulmia, et intortis tantum laudata torallis;
Quae mihi culta placet minus, at de polline vultum
10Non nihil alba placet, tamen est ferus ardor amantum.
Theodocie soror hanc festis nam saepe diebus
Ad choreas vocat, hic dulcem meditatur avenam;
Tum canit, ut taciti stupeant ad pascua tauri:
"Ad fontem duc, Nisa, boves, dum retia tendo."
15Quid cum sola canit frondosae ad culmina villae:
"Huc ades, o Amarylli, vocant Amaryllida silvae?"
Hanc, Macron mihi care, (tulit sors) aspice nymphen:
Ad clivum Pistasis adest, en intuba purgat,
Rasilibusque honerat calathis et stringit anethum.
20Non clivus, non fons, non longi haec litoris acta
Vidit ea pictos melius contexere qualos;
Nunc quoque (fama refert) liquidum quod in aere rorem
Cogere apes et mella cavis infundere cellis
Pingit, et e vario reddit sua munera iunco.
25Forma illi damno est; nulli connubia amantes,
Nulli etiam thalamos nymphae petiere iugales,
Quod timeant cupidae simul aspirare rapinae
Hinc Faunos, illinc Laestrygonas et Cyclopas
Correptos facie et candentis honore papillae
30Et naevo nigrante nigroque ad tempora cirro,
Coniurasse tori iura et violare mariti.
42 Heu squalet formosa domi, metus urget amantes.
Capparion ubi nunc, ubi Sedigitus Manubrion,
Ausi etiam mediis uxorem avellere claustris
35Neptunni? Centum his Tritones, at ille superbum
Excutit aurigam curru et lacerum abiicit undis,
Capparion Petroonte, Aeronte satus Manubrion.
Illi, illi heroes et digni ruris alunni,
Et quercu nutriti et castaneis hirsutis,
40Arbuta quis miliumque liquens abdomen et unctum
Miscebant festis convivia lauta diebus.
43 Pistasis siqua est, digna est heroe marito,
Cultorem tamen et vitis suspirat et horti
Et cui sit cucumis sit et unca cucurbita curae;
45Est quoque spes agiles sciat, ut tornare catinos.
At non Hermitis, nec Olympias, aut Conicle
Haec sibi coniugia aut hos exoptant hymenaeos.
Conicle consueta plagas et retia ferre
Venatorem amat et venantis amore tenetur;
50Aucupiis capta est, hinc aucupis uritur igni
Hermitis, nec amica colo, sed et apta choreis:
Hae casus mihi saepe suos et vulnera nudant,
Quod felix hymenaeo et quod te coniuge felix.
Notus Olympiadis non est amor, et timet, et vult,
55Ast prohibet pudor et durae reverentia matris;
Ipsa tamen concurrere equum et resonare sub armis
Gaudet, et e celsa immoritur spectare fenestra;
Pingit acu tamen, ut credas mugire iuvencum,
In coeno grunnire suem, crepitare cicadas,
60Ut, modo cum geminos filo discrevit amores,
Hunc certare avibus risu mitem et tamen alis
Saevire et tacitum stillare in corda venenum,
Illicet insolitum volucres sentire calorem,
Illum arcu facibusque trucem mansuescere in haerba,
65Sed furtim celeres oculis iactare favillas,
Illicet incensos errare per avia tauros.
Est inter natas foecundae prima Labullae
Nomine Formellis: non hac felicius hortos
Ulla colit, nulli concedit munere fusi,
70Seu ducat linum, seu mollis vellera lanae,
Serica seu digitis promittat fila magistris,
Aurea seu nivea texatur bractea dextra:
Felix sorte sua, nymphaque beatior omni.
Illi secretis fons est nitidissimus hortis
75Pomonis donum, matris tutela Labullae,
Matris Hamadryadis; et amavit hanc quoque Pomon,
Pomon avus Fragolae, atavus cerealis Acerrae,
Vitiferaeque abavus non certa prole Casullae.
Centum habet hic neptes centumque e stirpe nepotes,
80Formellis sed cara illi; non advena fontem,
Navita non sitiit, avido quin captus amore
Deserat et patriam et fessos aetate parentes.
Virginis haec nunc fida comes thalamoque ministrat
Et forma intoleranda et pictis alta cothurnis,
85Quos illi suit ex auro miniosus Aluntas,
Blanda tamen facilisque et amata ad munera comis.
Mille adsunt huic deliciae et bona commoda ruris;
Una mihi invidiae est cornix, cui noctua Bauli
Cesserit atque oculis Sabuloni gracculus albis.
90Haec et: "Have formosa et hera o mihi cara" salutat,
Observansque fores: "Quis, ait, nunc hostia pulsat?"
44 Cedam ego turturibus nigris nostraeque columbae,
Sitque semel vidisse deam.
45 Vel cesseris alno,
Ad quam defossi centum illi ex aere trientes
95Servantur. Nunc illa domi parat anxia lactis
Candentem florem misto et cum melle farinam,
Mox subigit succincta sinum, nudata lacertos
Praestringit violas albas et lilia cana.
Parthenope tum culta manus miratur: ibi illa
100Lacteolas et thyrsiculos et oluscula signat,
Inde latet forma nimiumque et dote superba.
Verum age et hoc, coniux, (fas est) requiesce sub arcu;
Nam defessa traho vix genua, et inepta canistri
Sarcina me gravat, et clivo sudavimus ambo,
105Nuper et hic cecinisse ferunt Meliseon et aegras
Solantem curas nec mitia fata gementem
Phosphoridos natae: en hic e turribus altis
Fistula dependet, saevi monumenta doloris,
Signaque certa manent, numerique per ora feruntur:
110"Phosphori nata, quis heu, quis te mihi, Phosphori, ademit?
O mecum, o salices, mecum o lugete, myricae."
46 Quin, age, pone et honus, et membra labore relaxa,
Iam gravida es, Lepidina, et honus grave languida defers.
Hac quoque pompa venit, via nec capit ipsa Napaeas;
115Hic licet et spectare una et requiesse sub umbra.
5. pompa quinta. | Colloquuntur Macron et Lepidina; Planuris supervenit, | quae pompam heroum ad nuptias convenientium describit
47 Huvidula est, quae prima venit, sed et una rosetum
Fert Pesti, fert et violas haec una Vesevi,
Fuscaque roscidaque et venosis lactea mammis.
48 O coniux, prima haec, prima haec ne despice quantum
5Et calamis valet et cantu, verum una videri
Non formosa cupit, luxum aspernata procosque,
Asparago gaudet fungisque operosa legendis,
Quos et herae, quos et matri dimittat in urbem.
O mihi cara soror (potes et soror ipsa vocari),
10Dic, age, qui comites, quos et ducunt hymenaeos,
Planuri o generosa soror Leucogidis albae.
49 Descendunt, soror, et nemora, et cava flumina currunt
Ad thalamos, mille antra deos vomuere, et ab altis
Montibus indigenae Fauni proteruntque ruuntque
15Ad portas; iter ingentes non explicat Orcos,
Quos acherusiacae fauces, nova numina, mittunt,
Stagnaque Baulorum, quos hostia pinguis Averni
Emisere adytis lacus et fluitantis Araxi.
Mira illis sunt ora, soror, radiantia fronti
20Lumina, sulfureis fumus de naribus efflat,
Tempora per serpunt rami mentoque rigescunt
Hircosae setae; tum guttura collaque circum
Squalent sulfureae totoque in pectore crustae,
Caetera membra nigror merus occupat et situs et nox.
50 25Me miseram, hi ne etiam? Procul, ah procul.
51 O mea, siste
Ad cryptam; ferratus adest Aeronius, adsunt
Tercentum rapidi umbrones totidemque molossi.
Ipsi abigent tecti colla et longa ilia ferro,
Ore latrant, saevum valeant qui inhibere Typhoea;
30Moverat Aenaria ferus hic, et monte revulso
Raptabatque iter et litus pede celsus obibat,
Intrabatque antrum: ecce Acron, ecce aspera proles
Lancusi Pelicon et marsicus Armillatus
Deturbant antro et foemori cava vulnera figunt;
35Ille per extremas praeceps vix effugit undas.
52 Et fessa es, mea Planuri, et liquidissimus amnis
It subter, sitienti et aquas et pocula promam;
Proximaque Uranie scorteum et sua poma paravit,
Quae mihi cara soror forma prior et prior annis,
40Quodque vides, summa procul innuit alta fenestra.
53 Assideo, Lepidina, et poma et pocula sumam:
Mox tibi et heroas referam summosque Oriarchas,
Quos mirere, soror, simul et vereare superbos.
Primus agit pompam Gaurus cum coniuge Campe,
45Ingentemque manu pinum fert; pendet ab alta
Hinc leporum grex, inde anatum, post ordine longo
Et damae capreaeque et aper leboride silva,
Et perdix nemore e Clanii et vulturnius anser,
Ardeaque fuliceque et grus lucrinide ab alga.
50Ipse ebulo pinxitque genas et pectora gypso.
At Campe asparago crines redimita virago
Frondentem a radice alnum fert strenua, ubi omnis
Pendet et autunnus matura et fructibus aestas,
Pomaque praecoquaque et auro certantia mala,
55Et viridi cum fronde pira, atque cydonia cana:
Per medios volitant ramos merulaeque hululaeque,
Pippilat et passer, et dulce canit Philomele.
Ursulon insequitur frontem insignitus echino,
Ipse humeris pedibusque ingens et cornibus ingens;
60Cornibus ingentes nutanti pondere cistas
Castanea e molli sorbisque virentibus, idem
Fert humero crumeram nucis et mulctralia lactis,
Fert lateri geminas immani ventre lagenas
Sorbino e bimo atque ex anniculo viridisco,
65Et dextra hinnuleos querula cum matre gemellos.
A leva coniux felici prole Marana
Laeta canit; sociae plaudunt ad carmina nymphae.
Ipsa favos ac mella simul macerumque lupinum
Plurimaque in nitidis fert ova recentia qualis,
70Haec illa est felix et coniuge digna Marana,
Docta et acu, docta et lino, doctissima lana:
Dos illi ingentes tercentum ad sidera quercus,
Tercentumque nuces, quarum tria iugera campi
Brachia protendunt, mille et cum vitibus alni,
75Tercentumque suum armentum, et nemus undique cinctum
Arbuteisque comis et nucliferis pinetis,
Et quae se multa circumtegit esculus umbra.
Hunc post incedit lentis Misenius heros
Passibus, ipse senex, iuvenum sed viribus usus.
80Vectibus hi sullatum alte per brachia cetum
Attollunt, caudaque iter et vestigia verrit
Immanis fera et informi riget horrida dorso,
Tum quassat caput et minitanti tergore nutat;
Faucibus ac tenebras simul et vomere, et simul ipsa
85Visa lues pelagusque haurire atque hiscere coelum:
Occurrunt, trepidoque sinu sua pignora celant
Attonitae matres: pavor hinc, hinc plausus euntum.
Ipsa viam sibi, qua gressum fert, bellua pandit,
At tubicen vocat urgentem ad spectacula turbam,
90Cantantis longe ingeminant nemora ardua murmur:
"Pastores tellure sati gensque eruta sulcis,
Monstra cavete maris scopuloso et tergore cetum;
Vulnerat et cauda insidians et devorat ore.
Vos, iuvenes, celerate iter et vim afferte lacertis."
95Haec tubicen, turba ingenti clamore salutat
Sebethon: "Nove nupte, nuces para et indue vestem,
Quam tibi acerranae musco flavente Napaeae
Neverunt, quam pinxit acu Pomelia, ut imo
Fronderet limbo patulis satureia ramis,
100Sibilet ut tenui de fronde locusta susurro,
Indue et intextum buxo frondente galerum."
In medio telas operosa observat Aragne
Disponitque manu, volitantem et captat asilum;
Ille fugam parat, ast tenui interceptus amictu
105Implicitatque pedes et passis instrepit alis,
Lydaque de tacito prodit tum turgida nido.
Hunc iusta coniux Prochyteia incedit et ore
Et gestu spectanda et pictae tegmine pallae;
Nexilibus cochleis limbus sonat, horrida echinis
110Zona riget, viridique sinus frondescit in alga.
In manicis querulae ludunt per flumina ranae,
Cum subito extremas interstrepit anser ad ulvas,
Tum linquunt mediis convicia rauca sub undis
Attonitae, inde cavos referunt ad carmina rictus,
115Raucaque limosae meditantur murmura ripae.
Auribus hinc oriens radiat sol, splendet at illinc
Luna pruinosis incedens candida bigis.
Ipsa manu speculum dextra fert, cuius in orbe,
Cum sese gemino inclusit Latonia cornu,
120Nocte quidem insidias Satyrorum artesque procaces
Detegit et cautis aperit nova furta Napaeis:
Illae iter occulto rapiunt per devia passu.
Luce autem, cum sol speculo diffulxit, ibi omnis
Cernere erit curas et facta infida virorum,
125Quique paret thalamo fraudem litemque maritus.
Hoc fertur dominae rarum ac memorabile donum,
Quo secura sui tueatur foedera lecti.
Claudicat hinc heros Capimontius, et de summo
Colle ruunt misti iuvenes mistaeque puellae.
130Omnis amat chorus et iuncti glomerantur amantes;
Is lento incedit passu baculoque tuetur
Infirmum foemur et choreis dat signa movendis,
Assuetus choreae ludisque assuetus amantum.
Has inter mihi nota Marillia cantat: "Ad alnum
135Cogite oves, amat alnus, amant dominique gregesque."
Responsant: "Amat alnus, amant dominique gregesque."
Sparguntur passim e calathis violaeque rosaeque,
Et cava maenalios suspirat tybia versus.
Praecedit gravidis bis septem honerata canistris
140Pompa puellarum, pendent mantilia circum
Alba quidem, croceis sed flavescentia villis;
Cuique suus comes haeret amans, cui corniger agnus
Ex humeris grave pendet honus, sua fistula cuique,
Plaudit et arguta de valle canentibus echo:
145"Sparge tuas, Sebethe, nuces, en colligit uxor;
Parthenope, tua poma sinu (vir seliget) effer."
At iuvenum manus usa humeris et pectore anhelans
Ingentes taurorum armos, ingentia aprorum
Corpora subvectat duplici pendentia conto,
150Bis septem capita hirta albis nutantia sannis.
Ingeminant plausus, et vox sonat: "Exue, nupta,
Exue gausapinas et nudo corpore ramum
Excipe, puniceo praefert quem cortice coniux.
Exue gausapinas, coniux, ramoque valenti
155Sterne aciem, clausis uxorisque ingrue portis
Comminus arma ciens, telumque in sanguine tinge."
Fescennina crepant latis convicia campis.
At lino felix felixque Ansatia fuso
Ostentat rarum decus ac variabile textum,
160Costalionis opus, telaeque insigne decorum.
Hinc illinc fluit amnis opacaque ripa virescit
Margine cincta suo ruptisque immurmurat undis;
Apparet certo tenuis sed semita calle,
Qua nigrum formica agmen trahit ordine longo,
165Festinant aliae, ut plenos populentur acervos,
Illa redit rapto gravida, atque e pondere fessa
Invitat sociam in praedam, ac sese ore salutant,
Pars condit terrae atque hiemi male credit iniquae;
Emicat agmen agens segetique infertur abactae,
170Ut nunc iam videas, nunc iam vidisse putaris.
In medio positis clauduntur ovilia saeptis,
Balat ovis vacuam ad mulctram et se calce tuetur,
Upilio at geminis sudans premit hubera palmis;
Effluit hinc illinc tepidus liquor, adiuvat uxor,
175Blanditurque viro mulgetque incincta capellam,
Et cava fumanti spumant mulctralia lacte;
Filia parva focum bucca excitat, effurit intus
Lactea vis, florem inde legunt trepidantis aheni;
Post, ubi concrevit liquor ac deferbuit humor,
180Tunc parco sale contingunt honerantque canistris,
Decoctusque novo lentescit caseus orbe.
Circumstat pecus ignavum fucusque culexque,
Quos fumo puer aut ramo frondente coercet
Sedulus. Ipsa suo variatur tela colore,
185Egregium dominae quondam ac memorabile munus.
Non arbor frondosa cavis sic vallibus, hortis
Sic mediis protenta cucurbita, non adeo grex
Altilium dum scalpit humi sequiturque parentem
Oblectant oculos et corda liquentia mulcent:
190Tale decus telae, talem praescribit honorem.
Hos ego, cara soror, vidi novique Oriarchas.
Murronem fama est cum coniuge Tifatea
Adventare etiam et centum properare quadrigis,
Ilice frondentem caput et colla ilice cinctum;
195Hunc centum ciceris grummos totidemque phaseli
Convectare fabaeque ingentes volvere acervos
Horreaque annosae cereris; tum praela trecenta,
Et vini fontem atque lacus lenaeidos undae
Curribus effluere, stagnare liquoribus arva
200Baccheis, ipsum ex alta fluitare Caserta
Euchion, in laticemque lyaeum abiisse Casoram.
Uxorem vero assuetam Marcinida soli
Et lini cultricem olerumque et cannapis, illam
Et properare iter et rhedas agitare volantes.
205Ne qua sit thalamis per se mora, ne, mea, ne tu
Crede aliam, seu vere fabis, aestate phaselo
Fortius insudare atque invigilare colentem.
Ipsa et acu insutas vestes iunco atque genista
Dat dominae, ipse et crateras novum opus Faberontae
210Legit herae et triplicem palmae de fronde coronam,
Fictiliumque operum decus immortale mitellam
Intinctamque croco et frondenti bacchare cinctam.
Et mihi iuncta fide et ceparum Pulvica cura
Hoc et idem mea Panicoclis studiosa lupini
215Adventare refert socia cum gente Vesevum,
Oblitum cladisque suae veterumque malorum,
Finitimosque heroas, et alta ex arce Cicalae
Hircosum Capreonem hirco nymphaque creatum
Succinctum rapis et amictum tempora porro.
220Curribus hunc corbes atque horrea avellanarum
Devehere, ipsum huda referentem carmen avena:
"Rura meam te, Amarylli, tenent, ego vector in urbem;
Dum redeo simul et peponos cole et allia velle.
Ex urbe, o Amarylli, tibi nova munera porto,
225Fusosque flavamque colum pictosque cothurnos."
Alternant socii atque iterant nova carmina valles:
"Nos dominae siliquas et corna rubentia, felix
Oscula Sebethus feret et feret oscula virgo.
Nos ferimus dulcem peponum et melimela beatis;
230Hi peponum et melimela legent thalamoque toroque."
Ipse autem monte e summo sua dona Vesevus
Devectat trivium ad vetus Artusique macellum,
Invectusque asino spargit sua munera plebi
Delicias ruris, post et digitalia et aptos
235Verticulos fuso et tinnuleas volsellas.
Plebs plaudit, varioque asinum clamore salutant,
Brasiculisque apioque ferum nucibusque coronant.
Mox vecti gravibusque rotant vinalia contis
Plena horno, plena et bimo nitrata quadrimo;
240Illa ruunt, ipse ex asino sua munera laudat,
Laudantem plausu sequitur vesuina iuventus,
Dissultantque cavae, favet et de vallibus echo.
54 Qua facie, mea Planuri, quo est ore Vesevus?
55 Porticia hoc mihi fida comes narrare solebat,
245Carmeli simul ad fontem dum rapa lavamus:
Ventre quidem modico, at medio de pectore gibbum
Protendit, quanta est Baviae cretatilis olla,
Qua miscet suibus pultes farcitque catinum;
Quodque pudet, nullas res hic habet et caret illis,
250Pro quibus intumuit cucumis niger; inde Napaeae
Hunc rident, rident et Oreades; ille superbum
Nutat et inflexo quassat nigra tempora cornu,
Quod longe horrescit setis hinc inde reflexis.
At calvum caput, et nullo vestitur amictu;
255Stant mento sentes, horrentque ad pectora dumi.
Ah vereor, soror, et dicam tamen: huius ab ore
Curvantur geminae sannae, quarum altera pontum
Tetra petit fluctusque ferox et litora verrit,
Altera Sarastris fauces, saxa horrida Sarni,
260Ac tantum non...
56 Ah soror, ah mea, desine et istos
Enarrare Oriarchas: en venit aurea pompa,
En cultae Dryades, comptae quoque Oreades adsunt,
Et choreas agitare pares et dicere versus.
6. pompa sexta. | Driades atque Oreades alternis concinunt; | Macron et Lepidina colloquuntur
57 Turturibus si certa fides certusque columbis
Est amor, at variat non mutuus ardor amantum.
58 Turturibus si certa fides certusque columbis
Est amor, et thalami sunt vincula certa mariti.
59 5Fert filicem desertus ager, male cultus et hortus;
Non filicem bene aratus ager, non cultior hortus.
60 Non rixam cultus thalamus, non culcitra litem;
Fert pacem thalamus cultus, fert culcitra somnum.
61 Somne io, pax dulcis io, cantate, puellae.
62 10Oscula io, amplexus et io celebrate, sorores.
63 Has, coniux, mea Planuris sat novit; at illam
Nosse nequit mea fida comes, mihi cara Patulcis
Culta comam, succincta sinus et candida pectus,
Quaeque etiam roseo ver ipsum spirat ab ore.
64 15Talis eras, cum te primum, Lepidina, sub ulmo
Cantantem vidi, croceis sic ipsa cothurnis
Saltabas, sic ora rosas, sic colla ligustrum
Florebant; memini numeros et verba canentis:
"Urit me Macronis amor Neside creati."
65 20Ipse refers, patula cantat meus ignis ab ulmo,
Ulmus amor Macronis, amor Macronis ab ulmo.
Alter erat croceus, alter tibi calceus albus,
Cingebat crines frondoso e subere ramus,
Et primo tonsore tibi nova barba nitebat.
66 25Ipsa canis, querulae rumpunt tua verba cicadae,
Et dixti: "Nec amant et sunt sine amore cicadae."
67 Ipse arcu querulas stringis de fronde cicadas,
Et dixti: "Querulae rumpant nunc verba cicadae,"
Ut sese ad choreas, Macron, movet apta Patulcis,
30Et niveis suris nigrisque Patulcis ocellis.
68 Sic memini, niveas nudasti tum mihi plantas,
Ad fontem cum fessa lavas; ego condor in ulva.
69 Ipsa canit formosa Patulcis, amatque Patulcis;
Me miseram, ut tristes surgunt ad tempora rugae.
70 35Parthenope Sebethon amat, Platamonis Halantum,
Utraque nympha suum tenet et fovet utraque amantem;
Sola Patulcis amans, sola est sine amante Patulcis.
Illum Nisa tenet deserti ad litoris algam
Nigra genu croceisque genis et lumine glauco:
40Alba genu roseisque genis et lumine nigro
Oreque puniceo moeret deserta Patulcis,
Expectatque deae non seram vindicis iram,
Et venit ad choreas, nec iam desperat amantem.
Nisa, meum tandem reddes mihi, Nisa, Nivanum.
71 45Ut languet formosa et amari digna puella.
Et sua furta mihi narravit saepe Nivanus;
Nisa illum studiis avium ad sua litora traxit.
Tu modo fac viridem Ligurim de coniuge Pansae,
(Deperit hanc iuvenis) nunc hoc age perfice, coniux,
50Coniuge de Pansae dono ferat ipsa Patulcis.
Non mora, quin retrahat celerem in sua vota Nivanum,
Ipsa Patulcin adi, cura est mihi adire Nivanum.
72 O coniux, o Macron, ego hoc pro munere iam scis,
Scis tibi quid referam; referet sua dona Patulcis.
73 55Ecce venit formosa, venit decus heroinon,
Et myrto dives serpillisque inclyta virgo,
Clara thymo longeque etiam clarissima melle
Antiniana. Ruunt huius fama undique amantes,
Et bona pars sine dote petunt connubia nymphae.
60Ipsa seni blandita, senem cupit, huius ab ore
Et choreas agit, et carmen meditata per hortos
Laeta canit; stupet ad saepem mirata iuventus.
Hinc sola incedit passuque elata superbo,
Invitatque senem et suspiria ridet amantum.
65Nec nosti, Lepidina, deam?
74 Quin, o mea cura,
(Nondum notus eras) sensi sub rupe canentem.
Prima illi vox: "Eurydice, meaque optima coniux,
Eurydice, mihi solus amor." Tum verba notavi,
Nunc numeros memini, quid amor iam denique sensi;
70Quid sit amor, quid hymen, quid sint connubia nosco.
75 Est illi sepostum opus artificis Melidoxi
Fistula, sunt numeri intacti cantoris Hymellae:
Despicit hinc et oloris avenam et carmina cygni.
Tum septem nitidae sunt praesto ad munera nymphae,
75Sedulaque Uranie scenam atque umbracula tendit.
Illam non alias hederae cinxere virentes
Aptius, aut roseis insedit fistula labris;
Quin numeros meditata canit nova carmina virgo.
7. pompa septima. | Antiniana, hymenaeum celebrans, feliciter ominatur; | iuvenum ac puellarum chorus recinit; | Macron ac Lepidina colloquuntur
76 Dicite io, iuvenes, et io geminate, puellae.
Hesperus adveniet fausto cum sidere, nimphae
Qui referet thalamos, qui vincula nectat amantum.
Dicite io, iuvenes, et io geminate, puellae.
77 5Dicimus: o Hymenaee, io Hymen, Hymenaee.
78 Hesperus adveniet, socii qui foedera lecti,
Qui statuat leges, qui deducat Hymenaeum.
Dicite io, iuvenes, et io geminate, puellae.
79 Dicimus: o Hymenaee, io Hymen, Hymenaee.
80 10Hesperus adveniet cari desponsor amoris,
Qui teneros lusus et muta gaudia monstret.
Dicite io iuvenes, et io geminate, puellae.
81 Dicimus: o Hymenaee, io Hymen, Hymenaee.
82 Interea, adveniet dum Vesperus aureus, et dum
15Flameolum et roseos Hymen parat ipse cothurnos,
Omina dicamus thalamo Geniumque citemus.
Gausapinas virides, nova nupta novusque maritus,
Induite et viridem capiti geminate coronam;
Sint vobis anni virides viridisque iuventus,
20Et virides horti sint et viridantia rura.
Dicite: "Io, sic fila neunt, sic stamina volvunt."
83 Euge io, sic fila neunt, sic stamina volvunt.
84 Nascetur proles heroo sanguine digna,
Altera, quae tauros domet et sciat ordine plantas
25Disserere et lentam in quincuncem ponere vitem,
Felix et pratis et felix hubere terrae.
Dicite: "Io, sic fila neunt, sic stamina volvunt."
85 Euge io, sic fila neunt, sic stamina volvunt.
86 Altera, quae telas cum pectine ducat eburno,
30Discernatque et acu silvas et flumina ducat,
Et fuso docilique manu ingeniosa propago.
Dicite: "Io, sic fila neunt, sic stamina volvunt."
87 Euge io, sic fila neunt, sic stamina volvunt.
88 Nascentur heroes et heroum inclyta pubes,
35Ac litibusque sparoque verutisque apta iuventus,
Qui monstra oceani, qui saxicolas Tritones
Avertant terrae Sirenum et litora servent.
Dicite: "Io, sic fila neunt, sic stamina volvunt."
89 Euge io, sic fila neunt, sic stamina volvunt.
90 40Nascetur qui Mopso et faunigenis Meliboeis
Dent iura, et gregibus saltus et pascua monstrent,
Ipsi pastorum reges pecorumque magistri.
Dicite: "Io, sic fila neunt, sic stamina volvunt."
91 Euge io, sic fila neunt, sic stamina volvunt.
92 45Nascetur qui longinquis procul advena terris
Haec adeat pastor pauper loca, cuius ab ore
Arida vicini resonent et saxa Vesevi,
Ipsae quem pinus, ipsa haec arbusta vocabunt.
Ille alta sub rupe canet frondator ad auras
50Pastoris musam Damonis et Alphesiboei:
Illi concedant hinc Tityrus, inde Menalcas,
Alter oves, alter distentas lacte capellas,
Et mirata suos requiescent flumina cursus,
Damonis musam dum cantat et Alphesiboei.
55Dicite: "Io, sic fila neunt, sic stamina volvunt."
93 Euge io, sic fila neunt, sic stamina volvunt.
94 Nasceturque alius longo post tempore pastor
Advena et ipse quidem, proprii sed consitor horti;
Ausit et hic tenerum calamo trivisse labellum.
60Hunc et Damoetas et amabit lyctius Aegon,
Alter oves niveas dono dabit, alter et hedos.
Hic pascet niveos haerbosa ad flumina cygnos,
Misceat ipsa suos pascenti Amaryllis olores;
Hic et populea vacuus cantabit in umbra,
65Uranie intactam cantanti iunget avenam,
Et cantum argutae referent ad sidera valles.
Dicite: "Io, sic fila neunt, sic stamina volvunt."
95 Euge io, sic fila neunt, sic stamina volvunt.
96 Succedentque alii Damones et Alphesiboei,
70Quique etiam tenui musam meditentur avena
Pastores hedera insignes et arundine clari.
O mihi tum, ut choreas agitare et dicere versus,
Compositique senis mutae applausisse favillae,
Ut iuvet et notam tumulo instaurare querelam:
75Ipse senex tacita positus laetabitur urna.
Dicite: "Io, sic fila neunt, sic stamina volvunt."
97 Euge io, sic fila neunt, sic stamina volvunt.
98 Dicite: "Io Hymenaee, io Hymen, Hymenaee."
99 Dicimus: o Hymenaee, io Hymen, Hymenaee,
80Io Hymen, Hymenaee Hymen, Hymen Hymenaee,
Felix o Hymenaee, Hymen felix Hymenaee.
100 O Macron, nympha haec lepido ut sermone locuta est;
Illi mel labris, favus illi stillat ab ore.
101 O coniux, nympha haec longe est ditissima melle,
85Centum habet haec apium tabulata, examina centum.
102 Nunc agedum, ad thalamos properat nanque undique pompa,
Quae Macron domino, dominae Lepidina loquamur
Conveniat, nanque illa et forma et dote superbit.
Dos illi centumque boves totidemque iuvenci,
90Tercentum simae cyrnea matre capellae,
Cornigerique hedi totidem, quis fronte sub hirta
Albescunt maculae, sunt caetera corpora fulvi,
Custodes gemini arctoa de gente lacones,
Mille theatinis errant quae montibus agnae;
95Praeterea decus illud inenarrabile textum
Frondentis zonae cerasi de cortice nexae
Aurato et iunco et purpureis viburnis,
E cuius medio pandens avis altilis alas
Et scalpit terras et pullos evocat ore:
100Illi triticea tingunt sua rostra farina,
Mox fovet abductis saturos sua mater in alis,
Ergo quid domino, dominae quid uterque loquamur,
Dic, Macron, sua verba suo sint munere digna.
103 Qui tuus est et ubique comes, lepor adsit et ipse
105Cum primis, Lepidina, tibi et venus illa loquenti.
104 Rura lepos meus is, coniux, colit, effugit urbem,
Forsitan et dominae risum movisse iuvabit.
105 Suavia sint quaecunque feres, Lepidina, memento.
106 Quin etiam geminata illi simul oscula tradam.
107 110Sic dices: "Cape, nympha, bonum, qui me urit, amorem,
Obbam lactis et haec fumanti farta canistro;
Tercentumque illae cyrnea matre capellae,
Mille theatinis errant quae montibus agnae,
Bis gravidae fiant anno bis et hubera tendant."
115Sic dicam: "Sume hos culto de margine fructus,
Qui tibi notus amor nostri matrisque patrisque,
Cornigerique illi geminos de coniuge foetus
Suscipiant fronte albentes et tergore fulvos;
Ipse mares videas uno de ventre gemellos,
120Sis Macron illi, illa suo Lepidina Macroni."
Haec nos, et properemus, et hostia celsa petamus.
