T. Maccius Plautus, Rudens
F. Leo, Ed.

Daemones

Serio edepol, quamquam vobis volo quae voltis, mulieres,

metuo, propter vos ne uxor mea med extrudat aedibus,

quae me paelices adduxe dicet ante oculos suos.

vos confugite in aram potius quám ego.

Pvellae
Miserae periimus.

Daem.

5Ego vos salvas sistam, ne timete. sed quid vos foras

prosequimini? quoniam ego adsum, faciet nemo iniuriam;

ite, inquam, domum ambo nunciam ex praesidio praesides.

Grip.

O ere, salve.

Daem.
Salve, Gripe. quid fit?

Trach.
Túosne hic servos est?

Grip.

Haud pudet.

Trach.
Níl ago tecum.

Grip.
Ergo ábi hinc sis.

Trach.
Quaeso responde, senex:

10tuos hic servost?

Da.
Meus est.

Tr.
Em istuc optime, quando tuost.

iterum te saluto.

Daem.
Et ego te. tune es qui haud multo prius

abiisti hinc erum accersitum?

Tr.
Ego is sum.

Da.
Quid nunc vis tibi?

Tr.

Nempe hic tuos est?

Da.
Meus est.

Tr.
Istuc optime, quando tuost.

Da.

Quid negotist?

Tr.
Vir scelestus íllic est.

Da.
Quíd fecit tibi

15vir scelestus?

Trach.
Homini ego isti talos subfringi volo.

Daem.

Quid est? qua de re litigatis nunc inter vos?

Trach.
Eloquar.

Gr.

Immo ego eloquar.

Tr.
Ego, opinor, rem facesso.

Gr.
Si quidem

sis pudicus, hinc facessas.

Daem.
Gripe, animum advorte ac tace.

Gr.

Vtin istic prius dicat?

Da.
Audi. loquere tu.

Gr.
Alienon prius

20quam tuo dábis orationem?

Trach.
Vt nequitur comprimi.

ita ut occepi dicere, illum quem dudum e fano foras

lenonem extrusisti, hic eius vidulum eccillum tenet.

Gr.

Non habeo.

Tr.
Negas quod oculis video?

Gr.
At ne videas velim.

habeo, non habeo: quid tu me curas quid rerum geram?

Trach.

25Quo modó habeas, id refert, iurene anne iniuria.

Grip.

Ni istum cepi, nulla causa est quin me condones cruci;

si in mari reti prehendi, qui tuom pótiust quam meum?

Tr.

Verba dat. hoc modo res gesta est ut ego dico.

Gr.
Quid tu ais?

Trach.

Quod primarius vir dicat: comprime hunc sis, si tuost.

Grip.

30Quid? tu idem mihi vis fieri quod erus consuevit tibi?

si ille te comprimere solitust, hic noster nos non solet.

Daem.

Verbo illo modo ille vicit. quid nunc tu vis? dic mihi.

Trach.

Equidem ego neque partem posco mi istinc de istoc vidulo

neque meum esse hodie umquam dixi; séd isti inest cistellula

35huius mulieris, quam dudum dixi fuisse liberam.

Daem.

Nempe tu hanc dícis quam esse aiebas dudum popularem meam?

Trach.

Admodum; et ea quae olim parva gestavit crepundia

istic ín ista cistula insunt, quae isti inest in vidulo.

hoc neque isti usust, et illi miserae suppetias feret,

40si id dederit, qui suos parentis quaerat.

Daem.
Faciam ut det. tace.

Grip.

Nil hercle ego sum isti daturus.

Trach.
Nil peto nisi cistulam

et crepundia.

Grip.
Quid si ea sunt aurea?

Trach.
Quid istuc tua?

aurum auro expendetur, argentum argento exaequabitur.

Grip.

Fac sis aurum ut videam, post ego faciam ut videas cistulam.

Daem.

45Cave malo ac tace tú. tu perge ut occepisti dicere.

Trach.

Vnum te obsecro, ut ted huius commiserescat mulieris,

si quidem hic lenonis eiust vidulus, quem suspicor;

hic, nisi de opinione, certum nil dico tibi.

Grip.

Viden? scelestus aucupatur.

Trach.
Sine me ut occepi loqui.

50si scelesti illius est hic, cuius dico, vidulus,

haec poterunt novisse: ostendere his iube.

Grip.
Ain? ostendere?

Daem.

Haud iniquom dicit, Gripe, ut ostendatur vidulus.

G.

Immo hercle insignite inique.

D.
Quidum?

G.
Quia, si ostendero,

continuo hunc novisse dicent scilicet.

Trach.
Scelerum caput,

55ut tute es, item omnis censes esse, periuri caput?

Grip.

Omnia istaéc ego facile patior, dúm hic hinc a me sentiat.

Trach.

At qui nunc abs te stat, verum hinc ... ibi testimonium.

Daem.

Gripe, advorte animum. tu paucis expedi, quid postulas.

Trach.

Dixi equidem, sed si parum intellexti, dicam denuo.

60hasce ambas, ut dudum dixi, ita esse oportet liberas:

haec Athenis parva fúit virgo surpta.

Grip.
Dic mihi,

quid id ad vidulum pertinet, servae sint istae an fuerint liberae?

Trach.

Omnia iterum vis memorari, scelus, ut defiat dies.

Daem.

Apstine maledictis et mihi quod rogavi dilue.

Trach.

65Cistellam isti inesse oportet caudeam ín isto vidulo,

ubi sunt signa qui parentes noscere haec possit suos,

quibuscum periit parva Athenis, sicuti dixi prius.

Grip.

Iuppiter te dique perdant. quid ais, vir venefice?

quid, istae mutae sunt, quae pro se fabulari non queant?

Trach.

70Eo tacent, quia tacitast melior mulier semper quam loquens.

Grip.

Tum pol tu pro portione nec vir nec mulier mihi es.

T.

Quidum?

G.
Quia enim neque loquens es neque tacens umquam bonus.

quaeso, enumquam hodie licebit mihi loqui?

Daem.
Si praeterhac

unum verbum faxis hodie, ego tibi comminuam caput.

Trach.

75Vt id occepi diceré, senex, eam te quaeso cistulam

ut iubeas hunc reddere illis; ob eam si quid postulat

sibi mercedis, dabitur: aliud quidquid ibi est habeat sibi.

Grip.

Nunc demum istuc dicis, quoniam ius meum esse intellegis:

dudum dimidiam petebas partem.

Trach.
Immo etiam nunc peto.

Grip.

80Vidi petere miluom, etiam cum nihil auferret tamen.

Daem.

Non ego te comprimere possum sine malo?

Grip.
Si istic tacet,

ego tacebo; si iste loquitur, sine me pro parte loqui.

Daem.

Cedo modó mihi vidulum istum, Gripe.

Grip.
Concedam tibi,

ac, si istorum nil sit, ut mihi reddas.

Daem.
Reddetur.

Grip.
Tene.

Daem.

85Audi nunciam, Palaestra atque Ampelisca, hoc quod loquor.

estne hic vidulus úbi cistellam tuam inesse aiebas?

Pal.
Is est.

Grip.

Perii hercle ego miser, uti, prius quam plane aspexit, ilico

eum esse dixit.

Pal.
Faciam ego hanc rem ex procliva planam tibi.

cistellam isti inesse oportet caudeam ín isto vidulo.

90ibi ego dicam quidquid inerit nominatim: tu mihi

nullum ostenderis; si falsa dicam, frustra dixero,

vos tamen istaec, quidquid istic inerit, vobis habebitis;

sed si erunt véra, tum opsecro te, ut mea mi reddantur.

Daem.
Placet.

ius merum oras meo quidem animo.

Grip.
Át meo hercle iniuriam.

95quid si ista aut superstitiosa aut hariolast atque omnia,

quidquid insit, vera dicet? anne habebit hariola?

Daem.

Non feret, nisi vera dicet: nequiquam hariolabitur.

solve vidulum ergo, ut quid sit verum quam primum sciam.

Grip.

Hoc habet, solutust.

Daem.
Aperi. video cistellam. haecinest?

Pal.

100Istaec est. o mei parentes, hic vos conclusos gero,

huc opesque spesque vestrum cognoscendum condidi.

Grip.

Tum tibi hercle deos iratos esse oportet, quisquis es,

quae parentis tám in angustum tuos locum compegeris.

Daem.

Gripe, accede huc; tua res agitur. tu, puella, istinc procul

105dicito quid insit et qua facie, memorato omnia.

si hercle tantillum peccassis, quod posterius postules

te ad verum convorti, nugas, mulier, magnas egeris.

Grip.

Ius bonum oras.

Trach.
Edepol haud te órat, nam tu iniuriu's.

Daem.

Loquere nunciam, puella. Gripe, animum advorte ac tace.

Pal.

110Sunt crepundia.

Daem.
Ecca video.

Grip.
Perii in primo proelio.

mane, ne ostenderis.

Daem.
Qua facie sunt? responde ex ordine.

Pal.

Ensiculust aureolus primum litteratus.

Daem.
Dice dum,

in eo ensiculo litterarum quid est?

Pal.
Mei nomen patris.

post altrinsecust securicula ancipes, itidem aurea

115litterata: ibi matris nomen in securiculast.

Daem.
Mane.

dic, in ensiculo quid nomen est paternum?

Pal.
Daemones.

Daem.

Di immortales, ubi loci sunt spes meae?

Grip.
Immo edepol meae?

Trach.

Pergite, opsecro, continuo.

Grip.
Placide, aut i in malam crucem.

Daem.

Loquere matris nomen hic quid in securicula siet.

Pal.

120Daedalis.

Daem.
Di me servatum cupiunt.

Grip.
At me perditum.

Daem.

Filiam meam esse hánc oportet, Gripe.

Grip.
Sit per me quidem.

qui te di omnes perdant, qui me hodie oculis vidisti tuis,

meque adeo scelestum, qui non circumspexi centiens,

prius me ne quis inspectaret quam rete extraxi ex aqua.

Pal.

125Post sicilicula argenteola et duae conexae maniculae et

sucula.

Grip.
Quin tu i díerecta, cum sucula et cum porculis.

Pal.

Et bulla aurea est, pater quam dedit mi natali die.

Daem.

Ea est profecto. contineri quin complectar non queo.

filia mea, salve. ego is sum qui te produxi pater,

130ego sum Daemones, et mater tua eccam hic intus Daedalis.

Pal.

Salve, mi pater insperate.

Daem.
Salve. ut te amplector libens.

Trach.

Volup est cum istuc ex pietate vestra vobis contigit.

Daem.

Cape dum, hunc si potes fer intro vidulum, age, Trachalio.

Trach.

Ecce Gripi scelera. cum istaec res male evenit tibi,

135Gripe, gratulor.

Daem.
Age eamus, mea gnata, ad matrem tuam,

quae ex te poterit argumentis hanc rem magis exquirere,

quae te magis tractavit magisque signa pernovit tua.—

Trach.

Eamus intro ómnes, quando óperam promiscam damus.—

P.

Sequere me, Ampelisca.—

A.
Cum te di amant, voluptati est mihi.—

Grip.

140Sumne ego sceléstus, qui illunc hodie excepi vidulum?

aut cum excepi, qui non alicubi in solo abstrusi loco?

credebam edepol turbulentam praedam eventuram mihi,

quia illa mihi tam turbulenta tempestate evenerat.

credo edepol ego illic inesse argenti et auri largiter.

145quid meliust, quam ut hinc intro abeam et me suspendam clanculum,

saltem tantisper dum abscedat haec a me aegrimonia?—