1. ad Leonardum Arretinum in Angelinetum praefatio
Hunc, Leonarde, tuo volui obsignare libellumNomine, quo titulus luceat ipse magis.
Si quoi dandus honos Grai pariterque Latini
Eloquii et quicquid laudis in orbe fuit,
5Si quoi debetur fama immortalis avorum,
Arretine, tibi gloria prima manet.
Effingis priscos nimia gravitate parentes
Et superas veteres tu probitate viros.
Non solum dicant tibi se debere Latini,
10Verum etiam Argolici teque tuosque colant.
Non minus in Graium conversus sermo Latinus
Quam Graium per te lingua Latina tenet.
Eloquitur lepida ac ornata voce Latinus
Factus Aristoteles: barbarus ante fuit.
15Punica bella diu tot in annis mortua vivunt,
Rex Cicero vivit non moriturque Plato.
Quid recitem libros te traduxisse Pelasgos
Innumeros, totidem et composuisse novos?
Italiae lumen, per te venere Camenae
20Ad Latium, per te dicta vetusta placent.
Indulgere velis nostro, Arretine, furori,
Sive sit ille furor, sive sit ille dolor.
Iudicium facias nostro de carmine, sive
Thura tegat, vel sint verbula digna legi.
25Quae si iudicio fuerint laudata benigno,
Mordeat o quantum quisque poeta velit.
Nec pigeat nostris te respondere tabellis,
Sive velis prosa, carmine sive velis.
Si mihi rescribes, Musas venisse putabo
30Aonio ex fonte et numina sacra novem.
Indulgere velis nostro, Arretine, furori,
Sive sit ille furor, sive sit ille dolor.
Quando novi vates ausi sunt tempore prisco
Carmina, Phoebeos consuluere focos;
35Nunc quaerenda meis non sunt oracla Sibyllae
Versibus et Phoebus despiciendus erit:
Tu Cumaea mihi, tu Phoebeaeque sorores,
Phoebus eris calamis Calliopeque meis.
2. Angelinetum ad divam Angelinam
Angelina, meo si respondebis amori,Quanta fuit scribam Piccolomina domus.
Cantabo innumeros quos detulit illa triumphos,
Quidve tuos primos nobilitavit avos.
5Obducis frontem? rugabunt carmina nervi?
Nec meus has segetes dente secabit equus?
Saepe boves validi diris lassantur aratris,
Vexat et ingratus fortia corda labos?
Cunctos excruciat labor ingratissimus, acris
10Et non grata necat solicitudo viros.
Forsitan et titulos describi et gesta tuorum
Contraxere aciem? Te prius ipse canam!
Et formam egregiam in primis flavosque capillos
Et frontem atque manus a capite usque pedes,
15Sideribus similes oculos, cristallina membra,
Quae variat roseus dulcis odore rubor.
Mille tuas scribam praeclaro carmine laudes,
Signa mihi primo si manifesta dabis.
3. ad Angelinam de laudibus suis
Illaqueat risus dulcissimus AngelinaiMarrasium; eius enim stillat ab ore favus
Qui si Sardonias favus esset fusus in herbas
Sardonii Siculis dulcia mella darent.
5Me rapiunt oculi, qui sunt mihi sidera: apertis
Lucent et tenebrae et Tartara opaca vident;
Per salebras ego tutus eo de nocte timendas,
Clarus eo in latebras aspera perque iuga;
Non timor est mundo, Phoebo si lumina desunt
10Aut si nocturna Cinthia luce caret.
Quando die nitidis mihi rides, Angela, ocellis,
Non est splendidior sol neque luna prior.
Sideribus certant oculi, tua labra rubentes
Corallos superant, alba ligustra genae.
15Est gula lucenti tanto suffusa nitore,
Ut timeam quando nigra Falerna bibis;
Sanguineos iugulos primo meditatus ad arma
Issem, ni me tunc admonuisset amor.
Me macerat frons clara, velut quam numen adoro:
20Purior est speculo candidiorque nive.
Quom loqueris, rutilas fundunt tua labra favillas,
Cinnama praeterea purpureasque rosas.
Pectora cristallus circumdat, longa hiacintus
Lactea colla tenet, corpora tota nitor.
25Haec mihi desiccant nimio fervore medullas
Et mea dilaniat pectora longa sitis.
Arripiunt animam medio de corpore nostram
Ista: voluptatis tu mihi prima quies.
4. ad divam ut eum cunctis amatoribus anteponat
Si quis amandus erit vultu facieque serenus,Te Ganimedeus debet habere thorus;
Si placet armatus clipeo et fulgentibus armis,
Belligerum Martem splendida forma petat;
5Imperio aeternam si vis producere vitam,
Iuppiter ardenti ferveat igne tuo;
Si moveat mentem tibi copia divitiarum,
Mida petendus erit, ditior ante alios;
Si quis amore suo videatur dignus amari,
10Marrasio nullus saucior esse potest.
Non quaerenda tibi est tantorum gloria regum:
Hi periere duces hique obiere Ioves.
Restat ames qui primus amat, quem multa fatigant
Tela, truci ex arcu missa sagitta tuo.
15Et si forte ducum quos dixi pompa maneret,
Ostendam ut cunctis antelocandus ero.
Vincit Amor faciem, prosternit tela Cupido,
Vertit et imperium divitiasque premit.
Victus et Endimion fuit et subiectus Amori
20Mars ferus et vidi cornua ferre Iovem.
Omnia quom superant et fortia et infima amores,
Et meus est aliis fortior unus amor,
Et Venus et mores et te natura coercet,
Inter amatores primus amator eam.
25Sis veluti Italicis formosior una puellis,
Angela, sic felix sisque benigna mihi.
Alternum quem iure peto mihi solvere amorem,
Non mihi contracta tradere fronte velis.
5. ad Iohannem Pratensem iurisconsultum responsio
Prate, meum numen, mea lux, mea gaudia, legi,Prate, tuos versus et placuere nimis.
Et te divinum possum appellare poetam:
Namque elegos redoles Virgiliosque sapis.
5Est gravior mihi poena, tuis quod privor ocellis
Et quod te careo, quam tibi cura mei.
Si cupis alternis studiis nos iungere amores,
Ast ego vivamus tempora cuncta simul.
Nec fidei templum nec te, mea vita, fefelli:
10Marrasius pereat si caret ipse fide.
Est mea salva fides: "Veniam" dixisse fatebor;
Quom dixi "Veniam", non sine lege fuit.
Pollicitus colere et villas et florea rura
Fluminaque et rivos sole calente fui.
15Praeteriere dies, iam iam cecinere cicadae
Et folia arboribus iam cecidere suis.
Nunc deformis hiems me territat, angit et ipsum
Me prope venturi principium studii.
Ergo nec advorsum me fundas, Prate, querelas;
20Iratus quom sis, concutit ossa tremor.
Si veniam, non tecta tui, non alta subibo
Atria, ut haec videam: te magis ipse petam.
Nec sine te villae, sine te nec rura placerent,
Nec sine te fontes, nec mihi silva placet.
25Quod Petis a superis, ut me Angelina Sicanum
Horreat, ut vultus horreat usque meos,
Istud idem faciam divis et thure Sabaeo,
Ut fugiat vultus Francia bella tuos.
Sive velis nolisque etiam, deus annuat, ut, si
30Illa meos, oculos horreat, illa tuos.
6. ad divam Angelinam
Quid furis, audaci nimium confisa iuventa?Praecipiti penna curva senecta venit.
Aspice: non semper vestita est terra virenti
Gramine, nec semper solibus usta riget,
5Nec semper rutilos producit terra colores
Et niveos pariter purpureasque rosas,
Lilia saepe nitent placido redolentia odore,
Saepe gravant ramos dulcia poma suos,
Dulces saepe cibos dat nobis pampinus uvas;
10Non semper fructus quaelibet arbor habet.
Sic te decipiet formosa et blanda iuventus
Quae nunc est votis obsequiosa tuis.
7. ad divam Angelinam eulogium
Angelina, meos numquam miserata dolores,Respice me: morior; respice me: morior.
Quid iuvat ut validis plangam mea pectora pugnis
Deque oculis lacrimae fluminis instar eant?
5Me fugis, ut rapidos fugiunt armenta leones,
Ut timet horrendos parvula cerva lupos.
Non me lactavit Gaetula in valle leaena,
Non ursae aut tigres barbariaeque pecus.
Quem fugis? Obscuro non sum de sanguine natus:
10Clara habuit genetrix nomina, clara pater.
Gloria magna tibi est perituro parcere amanti;
Cantabunt laudes carmina nostra tuas.
Si mihi nec lacrimae prosunt, nec carmina mille,
Nec centum laudes, nec rogitasse deos,
15Praestat ut emoriar gladio traiectus acuto,
Finiat ut lacrimas mors furibunda meas.
Si dii iustitiae memores sunt atque nocentum,
Nec meus effusus sanguis inultus erit.
Fata velint tales omni des tempore poenas:
20Tu vehementer ames, impia, nullus amet.
Ascendam fontem medius qui praeminet urbi,
Ut videas speculis funera nostra tuis.
Hinc me praecipitem postquam laniaverit ensis,
Fons Gaius nostro sanguine plenus erit.
25Eius marmoribus funebria carmina ponam,
Saevitia ut cunctis sit manifesta tua:
"Marrasius moriens extremo murmure dixit:
'Me genuit Nothum, me genuere Senae.
Mira quis haec credet, genitum bis tempore nostro
30Marrasium Tusca tum Siculaque domo?
Informes primo Nothum mihi contulit artus
Ossaque cum nervis, cum manibusque pedes.
Bis decies steteram corpus sine pectore: vitam,
Ingenium atque animos Angela sola dedit.
35Diruit haec eadem quae me construxerat una:
Una meae vitae causa necisque fuit'".
8. ad Thomasium Piccolominum epistola
Qua caret ex Erebo dicit, Thomasi, salutemMarrasius. Foedat quoi mea membra cruor,
Squalida caesaries ubi turpi est sanguine tincta,
Umbra mei ad Manes tabida movit iter.
5Nudus ad infernas veni quom pallidus umbras,
Nulla Charonte mihi remige cymba datur.
Illae, ubi me nudum placido caruisse sepulcro
Conspexere, ruunt dilacerantque comas.
Tunc gemitu plenus fractas emictere voces
10Incoepi et tremulo talia verba sono:
"Ex quo nec superis placuit mea vita nec atris,
Manibus umbra placet, respuat ossa lapis
Et lanient corpus rabidissima turba leonum,
Ursa, lupi et tigres oraque cruda conum.
15Crudius in terris monstrum si frendeat ullis
Sive mari, veniat dilanietque caput
Et comedat, vomitet; si iterumque iterumque peredit,
Irruat ut praeceps ad mea membra vorax.
O utinam haec videat quae nostrae mortis acerbae
20Causa fuit! Nequeat funera flere volens!"
Audi quae patior Stigiis graviora repulsis:
In caput inque pedes Corsica turba ruit.
Murmurat hic aliusque fabas cum cortice rodit,
Caepas et porros ructat inepta cohors.
25Bacchus in ore manet, nihil est nisi gloria vinum;
Ah madidos inter membra inhumata iacent!
Mallem terrificos morsus tolerare leonum,
Corsica quam nostrum frangere verba caput!
Posthac quid puerique senes iuvenesque puellae,
30Qui veniunt haustum pocula dulcis aquae,
Quom me conspiciunt tam dira tabe cruentum,
Horrent et trepidant, nec capit ullus aquas?
Angela nec poterit de nocte aperire fenestras,
Nec molles flatus ventus et aura dabit:
35Irruet umbra ferox et se noctuque dieque
Vexabit somnus, nec sibi gratus erit.
Quo circa, ut Stigiam possim transire paludem,
Quod iacet ad fontem corpus humare velis.
Nulla puella velit me me sepelire iacentem;
40Angela sola velit, si qua puella velit.
Angela si manibus claudat mea pectora busto,
Thomasi, requies, tu mihi numen eris.
Dum vivis, quaecumque voles, quaecumque rogabis,
Illa habeas laetus delitiasque Iovis.
45Et quom maturos aetas compleverit annos,
Coelicolae venient ad tua fata dei:
Marmoreum ad tumulum fundant et balsama, amomum,
Et violae atque rosae molliter ossa premant.
9. ad Leonardum Arretinum
Mos erat antiquis, sua quom trutinare volebantIngenia, ad doctos saepe coire viros.
Marcum non puduit sapientem audire Catonem
Multaque Aristotelem turba secuta fuit,
5Te sequor: es toto vates celeberrimus orbe,
Orator summus, rhetor in arte prior.
Arretine, fave, te tamquam numen adoro:
Namque tibi placidam cessit Apollo liram.
Paeniteat nec te blando legisse libellum
10Lumine, nec nugas inde dolare meas.
O utinam de te possem componere versus,
Quales Virgilius Callimachusque tulit!
Si ad Maecenatem veteres scripsere poetae
Carmina, Maecenas carmine dignus erat.
15Si sunt grata animo quae scripsi verba, perennis
Auspice te vivam tempora multa senex.
Ergo vale, et nugas, postquam limaveris, edam;
Si minus, in cista clausa papirus erit,
Quae cito si tinea non obtundetur iniqua,
20Vestiet ex chartis pharmacopola piper.
