1. de acerbitate fortunae
Nos circum Medio fretoCyrnus pulsa tenet vix Boreae truci
Ereptos ope coelitum,
Olim Cyrnus avis Romulidis potens,
5Nunc pubes Nomadum fera
Natura referens saevitiem loci;
Et iam quarta videt dies
Aut vulsis male radicibus improbam
Solantes misere famem
10Aut, quos clausa tenent aequora, piscibus.
Tu pugnas quereris tamen,
Infelix anime, et te sine proelia
Gesta tot Caroli tui,
Dum speras itiner commodius freto:
15Qui, si non mihi nuntii
Vani, iam Tyberim et moenia Romuli
Etruscis domitis tenet
Campanisque ferox imminet hostibus.
Quanquam haec haud nova, denique
20Nunc sors flenda mihi: nam paries velut
Aevo exesus et imbribus
Inclinatus abit quo semel incipit
Praeceps, sic miseri altera
In fata ex aliis mittimur (heu dolorem
25Indignum!) neque iam quies
Aut spes effugii urgentibus est deis.
Nam quae non gravior mihi
Lux effulsit et hesterna inimicior,
Ex quo primum utero editus
30Materno iubar hoc hausi oculis puer?
Mitto nunc patriae graves
Occasus miser infandaque funera,
Mitto tot solo ab ultimo
Urbes, tot populos excidio datos:
35Quae gravissima scilicet,
Haud privata queror, non equidem inscius
Quam foedi ingenii sua
Solari mala communiter asperis
(Sed quis est ita perditus,
40Unus qui patriae et civibus optimis
Dedignetur idem pati
Communemque deum non ferat aequiter?).
Nos Fortuna nocens rogo
Ereptos patriae et fletibus ultimis,
45Humanis grave vivere
Exemplum dedit, heu, rebus, ubi improba
Noctes luderet et dies,
Incertum volucri nixa pedem rotae;
Et nec flectere eam domus
50Infandus cinis et funera adhuc queunt,
Nec tot exilia aspera
Et regum atque ducum saeva odia ac minae
Servatam egregie ob fidem:
Quin ipsas quoque iam affligere contumax
55Ecce amicitias parat
Et Lauri immeritam clade nova mei
Funestavit atrox domum,
Erepto gemini pignoris altero.
Infelix Averardule,
60Non iam delitiae, sed miseri patris
Aeternae lacrimae et dolor,
Quae te, care puer, vis rapit effera
Nil miserta parentium
(Huius praecipui, tot proceres tuos
65Inter, dia Fluentia,
Illius genitae sanguine regio),
Nil domus, miseris modis
Quae tota attonita atque igne Iovis velut
Tacta moeret inutilis
70(Aeque praesidium quondam inopi aut reo,
Aeque dulce decus deum
Laetis sorte bona, seu genus hospites
Sive illi patriae domo
Partes et generis pignora civici)!
75At pater miser, ah miser,
Ponendis superum divitias suas
Tot templis pius erogat
Nequicquam et veterum certat opes patrum
Largis vincere sumptibus
80Nequicquam. Quis enim praeterea neget
Humana omnia casibus
Incertis fluere atque impete herae levis,
Quae mortalia provehi
Iam pridem invidia, saeva, vetat deum?
85Nam quot spes ea publicas
Tecum, quas rapuit magnanimae indolis
Scintillas, patruo ac patre
Dignas! Ut miserae non pueriliter
Perpessus spatium luis,
90Vix ingressus adhuc ver breve septimum!
Ut matris lacrimas piae
Solatus, tenera saepe etiam manu
Trivisti irriguas genas!
Ut solem hunc miseris gentibus et diem
95Tam carum, puer, haud semel
Sprevisti, utpote cui maior erat vigor
Iam tum, mens erat altior
Humana! Neque enim conditionibus
Nobiscum huc paribus, puer,
100Missus de patria coelite veneras
(Hac ut mole videlicet
Clausus corporea et carcere terreo,
Errorum male penderes
Poenas primigeni nil meritus patris),
105Sed terris breve inertibus
Ostensus, liquidi rursus in aetheris
Sancta templa recederes,
Consors ambrosiae et nectaris aurei.
Illinc spes hominum leves
110Et caecos animi despicis impetus
(Incertum miserans magis
Irridensne, puer, factaque dictaque
Tot nostra) et superum vides
Quam nil munere adhuc est homini datum,
115Nec longa miserum magis
Vita nec celeri morte beatius.
2. nenia
Haec certe patriae dulcia littoraContra saxa iacent, haec pelage impete
Huc propulsa gravi Bosphorici freti
Plangunt Hesperium latus.
Ipsae nonne vides mitius aurulae
5Ut spirant memores unde videlicet
Tantum innata potest rebus in omnibus
Natura et patrium solum?
Quid, tantis spatiis monstriferi aequoris,
Tanto tempore post lassulae, adhuc tamen
Halant nescio quid, quod patrium et novis
Mulcet aera odoribus?
10Felices nimium, vespere quae domo
Egressae redeunt mane Aquilonibus
Versis, nec peregre perpetuo exigunt
Aetatem exilio gravem;
Felices sed enim multo etiam magis,
Si tantum patriae fluminibus suae
15Et primi solita littoris algula
Contentae lateant domi,
Nec longinqua velint flumina visere
Et terrae varios et pelagi sinus,
Quae multum referant deinde rogantibus
Vergentem usque sororibus
Ad noctem (quis enim suavia nesciat
20Auditu et vacuis apposita auribus,
Quae diversa locis alter et hic refert
Mille exhausta laboribus?).
Inter quae memorant mutua dum invicem
Quaeruntque, admonitae forsitan et mei,
Narrant nunc Boreae sedibus intimis
Visum, qua vagus alluit
25Rhodos Mesta suos, nunc Byce lintea
Dantem plena, modo littora Dacica
Scrutantem et veterum saepe etiam patrum
Curae impervia plurima,
Interdum Galatas sive Britannias
Seu quae lata serunt aequora Teutones,
30Interdum Buduae moenia nobilis
Et nondum domitam Bragam:
Sed nec ruricolam messe recondita
Tam laetum aut patrio denique navitam
Portu nec teneram flavi ita coniugis
Gaudentem gremio nurum,
Quantum haec terra meis grata laboribus,
35Extremos cupiam condere ubi dies,
Iam nec militiae nec satis amplius
Viae erroribus utilis;
Quamvis nescio quae coelicolum impia
Arcent fata procul: nam totiens quia
Victores cadimus rursus et invicem
Parta linquere cogimur?
40Cernis qui populos vexat agens furor,
Quae nomen rabies publica Belgicum
Contra tot superos suppliciter piis
Orantum precibus modo.
Non haec, non temere insania gentibus:
Nimirum populos magnae agitant minae
45Coelestum et Stygiam Thesiphone ferox
Saevit concutiens facem,
Ex quo terra potens ubere agri, potens
Armorum atque virum, pars merito optima
Terrarum, studio partis et improba
Inter se invidia ducum,
Imploravit opes primitus exteras,
50Nec Normanna modo nec iuga Bethica
Et fastus domini ferre Suevici
Turpe credidit Italae.
Heheu, quae video bella resurgere!
Quanto sanguine, quis funeribus lues
Infelix geminae perfidiae nefas,
Iam non Parthenope amplius,
55Olim quae totiens maluit emori
Quam servare minus fortiter ac decet
Urbem tot meritis egregiam patrum,
Inconcussam animo fidem!
Est in gente nocens culpa (quis hoc neget?),
Sunt exempla feris commoda beluis,
60Sed non propterea regi ita protinus
Succensendum erat optimo.
Verum nos soliti monstra pati diu,
Culpamus facilem principis in suos
Naturam et vitio vertimus improbe
Quae miranda opibus magis
In tantis: neque enim est sanguine cetea
65Humano et volucres pascere regium
Nec punire statim pleraque pulchrius,
Quam ferendo retundere.
3. de morte Ioannis Medicis
At nos senectae praesidium gravis(Proh sortem iniquam!) et Pieridum chori,
Condigna sperabamus in te
Praemia tot studiis reposta:
5Nam quis te adempto iam locus artibus?
Quae spes amico est? Occidis, occidis,
Hortator exemplumque laudum,
Ante diem mihi, Iane, raptus.
Quamvis ruinis obstrepo publicis
10Privata lugens, qualiter Insuber
Cultor paterni damna agelli,
Tecta Pado rapiente et urbes:
Nam nec cadentis Graecia Achillei
Sic fracta letho est nec cito tam suum
15Desideravit Iulianum
Roma, fero minitante Partho,
Qualis minaces pertulit impetus
Orbata tanto praeside Tuscia,
Confessa nunc demum quid esses,
20Invidiam superante laude.
Nam quis iuventam ploret amabilem
Condigne et ipso tempore egentibus,
In nulla non momenta opesque,
Divitias studiumque promptum?
25Nunc illa duri mens subit exili
Invicta damnis, nunc reditus pii
Iraeque condonatae amori
Et patriae meritis benignae,
Nunc cura patri provida publici
30Furorque plebis saepe domestica
Lenitus impensa famesque,
Alpe vias dare vi coacta.
Ergo senatus delitias suas,
Spem vulgus, artes praesidia uniter
35Amissa plorantes in uno,
Perpetuant sine fine questus,
Multique, laudes dum memorant tuas,
"At nos deorum scilicet" inquiunt
"Curae futuri, quisquis ista
40Imperio moderatur unus!"
Simulque obortis fletibus arduos
Tulere vultus ad fera sydera,
Coelumque Fortunamque questi
Et pretium meritis negatum.
45Nam quid relicti te sine lacrimas
Fratris, quid orbam praesidio domum
Dicam, nec aspectus heriles
Adveniens subituram in aevum?
Felix, decennis Petre, puertiae,
50Tot damna non dum qui tua concipis,
Nec quid sit amissum per annos
Scire potes patruo cadente,
Implumis olim qualis acredula
Ignara matris, quam calamo ferox
55Auceps prehensam febrienti
Forte dapem dedit esse nato.
Nos terque et ultra, nos miseri ingeni
Sensusque, quis (heu!) vivere nec licet,
Amice, iam tecum nec ultra
60Esse libet sine te relictis,
Sed, longa vitae tempora inutilis
Querendo, noctes carpimur et dies,
Post ista securi deorum
Invidiae Nemesisque acerbae.
4. ad Carolum regem Francorum
Dum tu fugaces, rex, catulis ferasSectaris altum per nemus et diem ex
Die trahendo cara perdis
Tempora non redeuntis anni,
5Heheu, rebelles quam vereor minas
Ne fractus hostis cornuaque interim
Resumat in foedam ruentis
Imperii populique cladem.
Nam nec tuorum iniuriae et improba
10Vis cessat in quoscunque sine hostium
Delectu amicorumve, ut ipsi
Iam noceant magis hoste amici,
Et ille sollers temporis occupat
Recte gerendi singula momina,
15Nec praeterire occasionem
Praecipitis sinit acer horae.
Hinc illi amici, praesidia hinc nova
Crescunt, nec aut iam Sfortia spiritus
In te rebelles Pontifexque
20Dissimulant odiumve celant
Aut ipse Hiberus: nam Venetos tibi
Iam pridem acerbos tutemet efficis,
Persuasus infidis tuorum
Consiliis male venditisque.
25Ergo modo excors et pariter deis
Mortalibusque infensus et omnibus
Exutus armis, regno, amicis,
In solium rediit paternum,
Ipsoque iam nunc plura fere tenet
30Victore victus, quae tamen (heu pudor!)
Tenere non confisus olim
Integer imperiique opumque.
Quod siqua regni, tot tibi principum
Ducumque siqua est, siqua tot urbium
35Vestrarum, honesti splendidique
Siqua animo tibi cura demum,
Iam te precamur, sume, age, spiritus
Dignos et istam, invicte, moram exue:
Quid fraudolentam crastinando
40Das cinerem Boreae movere?
Nil de repente est cernere maximum:
Curandus aeger, dum medicabilis
Est plaga, nec totos per artus
Mortiferum subiit venenum.
45At ipse demens, heu, patriam quoque
Fingebam et alti moenia Bosphori
Quandoque visurum, fugata
Auspice te Scythia superba;
Nunc parta nostro sanguine linquimus
50Hosti tenenda et, quod pudeat magis,
Lucro imputamus, siquis aegre
Consuluit fugiendo vitae.
I nunc, tuorum, Carle, potentiam
Regnorum et armis Belgica robora
55Mirare, dum Campana caede
Luxurient sata Gallicana!
Ut nempe vincas, denique quae tibi
Vicisse, amicis, gloria, perditis?
Feris ne tradendae tot urbes,
60Exitio populis tributis,
Qui te suorum sanguine, qui suo
Fecere, si non ipse vetas, herum
Non Rhosiarum Caucasique,
Italiae sed enim beatae?
65Hos destinatus, nunc vacuam sinis
Si praedam et armis obiicis hostium,
Servando cum sis debeasque,
Non homines tibi defuisse
Deosve, sed (quod dicere abominer!)
70Scies amicos, iura, fidem, deos,
Fas, famam, honestatem, decorum,
Denique te tibi destitutum.
5. ad Antonium Baldracanum
Baldracane, AganippidumCustos sancte, quid est tam meritum optime
De teque et patria senem
Et, quas saecula amant, perdere turpiter
5Artes ingenii impigri?
Cur non flere die, non venientibus
Astris desinis aureis,
Et Manes lacrimis sollicitas patris?
Non est, crede mihi, ut putas,
10Baldracane, pium de superum queri
Decreto neque debitam
Naturae atque deo sortem animantibus
Cunctis ferre modestius:
An tu, tantus homo, vel sapientiae
15Doctrinaeque putas tuae
Nulla quaerere ope rem reparabilem,
Vel non foeminei ingeni
Absumi misere fletibus improbis?
Vixit pene dies Pyli
20Felix, sive genus nobile respicis,
Seu casti sociam tori,
Seu, quos rara solet sors dare fortibus,
Dignos se patre liberos.
Nam quid tot memorem principibus fidem
25Laudatam atque animi integri
Dotes saecla super degenerantia
Aetatis male masculae?
Nunc, conviva velut, quod fuerat super
Mortali genio satur
30Vitae, si revolat patrium ad aethera,
Nil hic, non modo quod fleas,
Sed cur non potius iudice gaudeas
Aequo, qualis Olympiae
Olim victor, ubi, pulvere strenuo
35Decurso spatii sacri,
Laetus fronde comam pressit amabili.
