M. Annaeus Lucanus, Pharsalia
Carolus Hermannus Weise, Ed.

215Vocibus his maior, quam si Romana sonarent
Rostra ducis laudes, generosam venit ad umbram
Mortis honos. Fremit interea discordia vulgi
Castrorum, bellique piget post funera Magni,
Cum Tarchondimotus linquendi signa Catonis
220Sustulit. Hunc rapta fugientem classe secutus
Litus in extremum, tali Cato voce notavit:
O numquam pacate Ciliae, iterumne rapinas
Vadis in aequoreas? Magnum Fortuna removit:
Iam pelago pirata redis. Tunc respicit omnes
225In coetu motuque viros: quorum unus, aperta
Mente fugae, tali compellat voce regentem:
Nos, Cato, da veniam, Pompeii duxit in arma
Non belli civilis amor, partesque favore
Fecimus. Ille iacet, quem paci praetulit orbis,
230Caussaque nostra perit: patrios permitte penates,
Desertamque domum, dulcesque revisere natos.
Nam quis erit finis, si nec Pharsalia, pugnas,
Nec Pompeius erit? Perierunt tempora vitae,
Mars eat in tutum: iustas sibi nostra senectus
235Prospiciat flammas. Bellum civile sepulchra
Vix ducibus praestare potest. Non barbara victos
Regna manent: non Armenium mihi saeva minatur,
Aut Scythicum Fortuna iugum: sub iura togati
Civis eo. Quisquis Magno vivente secundus,
240Hic mihi primus erit: sacris praestabitur umbris
Summus honor; dominum, quem clades cogit, habebo;
Nullum, Magne, ducem. Te solum in bella secutus,
Post te fata sequar: neque enim sperare secunda
Fas mihi, nec liceat. Fortuna cuncta tenentur
245Caesaris: Emathium sparsit victoria ferrum.
Clausa fides miseris, et toto solus in orbe est,
Qui velit ac possit victis praestare salutem.
Pompeio scelus est bellum civile peremto,
Quo fuerat vivente fides. Si publica iura,
250Si semper patriam sequeris, Cato, signa petamus,
Romanus quae consul habet. Sic ille profatus
Insiluit puppi, iuvenum comitante tumultu.
Actum Romanis fuerat de rebus, et omnis
Indiga servitii fervebat litore plebes.
255Erupere ducis sacro de pectore voces:
Ergo pari voto gessisti bella, iuventus,
Tu quoque pro dominis, et Pompeiana fuisti,
Non Romana manus? Quod non in regna laboras,
Quod tibi, non ducibus, vivis morerisque, quod orbem
260Adquiris nulli, quod iam tibi vincere tutum est,
Bella fugis, quaerisque iugum cervice vacante,
Et nescis sine rege pati? Nunc caussa pericli
Digna viris. Vestro potuit Pompeius abuti
Sanguine: nunc patriae iugulos ensesque negatis,
265Cum prope libertas? Unum Fortuna reliquit
Iam tribus e dominis. Pudeat: plus regia Nili
Contulit in leges, et Parthi militis arcus.
Ite, o degeneres, Ptolemaei munus et arma
Spernite. Quis vestras ulla putet esse nocentes
270Caede manus? Credet faciles sibi terga dedisse,
Credet ab Emathiis primos fugisse Philippis.
Vadite securi: meruistis indice vitam
Caesare, non armis, non obsidione subacti.
O famuli turpes, domini post fata prioris
275Itis ad heredem. Cur non maiora mereri,
Quam vitam veniamque, libet? Rapiatur in undas
Infelix Magni coniux, prolesque Metelli:
Ducite Pompeios: Ptolemaei vincite munus.
Nostra quoque inviso quisquis feret ora tyranno,
280Non parva mercede dabit. Sciet ista iuventus
Cervicis pretio bene se mea signa secutam.
Quin agite, et magna meritum cum caede parate:
Ignavum scelus est tantum fuga. Dixit: et omnes
Haud aliter medio revocavit ab aequore puppes,
285Quam, simul effetas linquunt examina ceras,
Atque oblita favi non miscent nexibus alas,
Sed sibi quaeque volat, nec iam degustat amarum
Desidiosa thymum: Phrygii sonus increpat aeris,
Adtonitae posuere fugam, studiumque laboris
290Floriferi repetunt, et sparsi mellis amorem:
Gaudet in Hyblaeo securus gramine pastor
Divitias servasse casae: sic voce Catonis
Inculcata viris iusti patientia Martis.
Iamque acta belli non doctas ferre quietem
295Constituit mentes serieque agitare laborum.
Primum litoreis miles lassatur arenis:
Proximus in muros et moenia Cyrenarum
Est labor: exclusus nulla se vindicat ira:
Poenaque de victis sola est, vicisse, Catoni.
300Inde peti placuit Libyci contermina Maris
Regna Iubae; sed iter mediis natura vetabat
Syrtibus: has audax sperat sibi cedere virtus.
Syrtes vel, primam mundo natura figuram
Cum daret, in dubio pelagi terraeque reliquit;
305(Nam neque subsedit penitus, quo stagna profundi
Acciperet, nec se defendit ab aequore tellus;
Ambigua sed lege loci iacet invia sedes:
Aequora fracta vadis, abruptaque terra profundo,
Et post multa sonant proiecti litora fluctus.
310Sic male deseruit, nullosque exegit in usus
Hanc partem natura sui.) vel plenior alto
Olim Syrtis erat pelago, penitusque natabat:
Sed rapidus Titan, ponto sua lumina pascens,
Aequora subduxit zonae vicina perustae:
315Et nunc pontus adhuc Phoebo siccante repugnat.
Mox ubi damnosum radios admoverit aevum,
Tellus Syrtis erit: nam iam brevis unda superne
Innatat, et late periturum deficit aequor.