Áns saga bogsveigis
Guðni Jónsson and Bjarni Vilhjálmsson, Ed.

Einn dag var þat, at þeir bræðr váru tveir úti hjá höllinni. Þá kómu hirðmenn út ok mæltu: "Þú munt sterkr maðr vera, Án." Hann svarar: "Vera má, at svá sé, en ekki hefi ek reynt þat." Þeir mæltu: "Viltu glíma við Björn?" Hann svarar: "Þar skal yðr kost á gera. Þér skuluð þjóna mér ok gera eld stóran fyrir mér." Þeir gera svá ok buðu honum til at bakast. Hann kvað sér meiri þörf mundu, þá er hann kemr frá fanginu, at mýkja sik. Síðan bjuggust þeir til glímu í höllinni. Án var þá kominn í loðkápu, er móðir hans hafði gefit honum. Ekki hafði hann belti um sik, en hún var svá síð, at hann dró hana eptir sér meir en alnarlangt; tóku ermar fram af höndum honum. Björn hljóp þá at Án, en hann stóð kyrr fyrir. Björn var allra manna sterkastr. Hann greip Án upp ok kastar honum utar á bálit, svá at hann kom at herðunum í eldinn niðr, en fætrnir skullu utar á bálkinn. Þá varð hlátr mikill. Án stóð seint upp. Ekki sakar hann eldrinn sakir loðkápunnar. Konungr mælti þá: "Eigi þykkir mér þú, Án, jafnsterkr sem þú lézt." Án mælti: "Sá þykki mér, konungr, sterkari, er fyrri fellr." Konungr hló þá. Án lét at sér belti ok stytti sik upp ok braut upp ermarnar. Þeir hlaupast þá at í annat sinn. Án dró þá Björn at sér ok veifir honum sem barni ok slöngvar honum síðan utar á eldinn ok lét hann svá lausan. Hirðmenn hlupu til ok kipptu honum af eldinum, ok var Björn brunninn mjök. Þeir kváðu mann þenna ærit sterkan. Þat fell Án vel í skap sínum, at hann var sterkr kallaðr, ok kvað nú mega sjá, at hann vildi, at Björn bakaðist við eldinn, ok kvað honum meiri þörf en sér. Án kvað þá vísu: "Skelldi mér, sem skyldit,
skelkinn maðr við belki;
við máttak þá vættki
vinna; svei þeim manni;
varð í fang at fallast,
felldum eldsmat nokkut;
honum synjaðak heiðri
heldr; svei þeim æ manni."

Nú leið á vetrinn, ok einn dag váru þeir bræðr enn úti staddir tveir saman. Þá mælti Þórir: "Unir þú eigi illa við hingatferð þína, þar sem þú hefir sótt hingat háð ok spott?" Án kveðst eigi illa við una, -- "hefi ek hér þegit gull ok vetrvist góða, en ek hirði eigi um spott þeira." Þórir sagði: "Ek mun raun til gera, hversu mér þykkir. Ek mun gefa þér sverðit Þegn, at þú drepir einhverja tvá konungsmenn, ok setjast sjálfr fyrir sökina." Án mælti: "Ek vil sjá sverðit, ok mun ek þat þiggja, en ekki mun ek heita þeim launum." Ok annan dag um drykkjumál reis Án upp ok snýst at þeim, sem honum sat næst, ok horfir á hann, ok svá gerði hann við alla í höllinni; fyrir konungi stóð hann lengst. Síðan gekk hann fyrir Þóri ok leggr sverðit á borð fyrir hann ok kveðst ekki hafa vilja. Þar varð at hlátr mikill, en Þóri þótti stórilla. Einn tíma fundust þeir bræðr tveir saman, ok spyrr Þórir: "Hví fórtu svá óskapfelliliga, bróðir, ok allt öðruvís en ek hugða?" Án sagði: "Ek hugða at, hver hefnd mér þótti í konungs mönnum, ok þótti mér engi. En því horfða ek lengst á konung, at þar var helzt reik á ráðinu, hvárt ek munda af ráða." Þórir mælti: "Of heimskr ertu, því at konungr er þér velviljaðr." Án sagði: "Ekki þurfu vit um hann at ræða, því at ek hygg, at engi mun verri maðr upp vaxa í Noregi en konungr sjá." Skildu þeir þá tal sitt, ok leið at vári. Þá lætr Ingjaldr konungr þings kveðja. Hann stóð upp á þinginu ok mælti: "Þat er mönnum kunnigt, at faðir minn er dauðr ok ek á ríkit þetta, ok vil ek því lýsa, at ek vil þeim öllum yfirbætr veita, er ek hefi af gert við, ok gefa þeim ok öllum yðr góð lög. En til ferðar skylda ek yðr, mína þegna, ok sækja á fund bræðra minna, ok vér mættum semja friðsamliga vár ríki, ok mun ek fá mínum mönnum vistir ok mungát." Hér verðr at góðr rómr. Þá mælti Án: "Vel mun þér þykkja konungr mæla, bróðir." Þórir kvað þat upp á finnast. Án sagði: "Ek kann þér þat at segja, at nú er hann þeim verst viljaðr ok þykkist þann veginn mestu illu mega á leið koma við þá." Þórir kvað hann ekki afhugaðan við konung. Eptir þat búast þeir. Án spyrr Þóri, hvárt hann vill, at hann fari með hirðinni, -- "ok yðr ok konungi. Er ok lítit erendit, ef ek ferr svá búinn í burt, ok allósýnt, hversu mér tekst hér vistin meðan. Em ek fúsari at fara með yðr, þat mun lengst uppi ok gegna verst." Þórir kveðst vilja, at hann færi, ok halda þeir norðr með konungi ok liggja undir eyjum nokkurum. Þá mælti konungr, at skyldi reisa hafnarmerki. Þá kvað Án vísu: "Vel þér, selja,
stendr þú sævi nær
laufguð harðla vel;
maðr skekr af þér
morgindöggvar,
en ek at Þegni
þrey nátt sem dag."

Þórir mælti: "Eigi skaltu þess þurfa, því at ek mun gefa þér sverðit Þegn." Án segir: "Ekki þrey ek at þeim þegni." Ketill sagði þá: "Ek ætla, at þú þreyir at karlmanni nokkurum, ok viltu serða hann," ok gerðu þeir at þessu gys mikit ok dáraskap. "Eigi er svá," sagði Án, "ekki þrey ek at þeim þegni, ek þrey at Þóri þegn, bróður mínum, því at hann er svá grunnhygginn, at hann trúir konungi þessum, en ek veit, at hann mun honum at bana verða." Síðan koma þeir við Firðafylki. Þá sagði Ingjaldr konungr: "Ek hygg, at vér séum nú komnir í ríki bræðra minna, ok hefi ek þat spurt, at þeir vilja eigi við oss sættast, ok þykki mér vænst, at vér munum berjast ok frelsa oss svá af mótgangi þeira." Margir vildu þá heldr hafa heima setit en þar komit. En er þeir bræðr spyrja þat, safna þeir liði í mót Ingjaldi konungi. En Ingjaldr konungr bað gefa mönnum at drekka, svá at þeir sé framgjarnir. Þá kom at Án mikit uxahorn. Hann kvað vísu: "Því betra mér þykkir,
ef þó skal valr falla,
at fráligar færum
fót at geira móti;
drekkum allt af uxa
enni geira hlenni,
vera mun snarpra sverða
svipun, ef ek skal ráða."

Konungr mælti: "Þetta er vel ort, ok er sá eigi berskjaldaðr, er þú gengr á aðra hönd." Án mælti: "Ekki vænti ek, at þat verði því nýt í dag, þó at ek kunna fylgd at veita." Konungr kvaðst ekki vita, hvat þegna hann væri. Án lét hvárutveggja þeira sýnast mundu. Hann lagðist niðr á skipi, þá aðrir gengu upp at berjast. Þórir mælti: "Allillr er þinn hlutr, hafa fyrst farit hingat ok liggja nú á skipi, er liðs er þörf; ek ætlaða, at hugr mundi þik fríða." Án kvað eigi hirða um orð hans. Konungr gekk upp, ok kom landherrinn á móti þeim. Hittust þeir við skóg nokkurn ok börðust. Án stóð upp ok gekk til skógar ok á einn stofn. Hann sá þaðan yfir liðit hvárttveggja ok tvau merki fram borin fyrir bræðrum Ingjalds konungs. Án mæltist við einn saman: "Hví mun eigi þat ráð at veita lið Ingjaldi konungi ok þat þó, at honum er mest óþörf at ok hann girnist sjálfr? Ek mun skjóta, ok er meiri ván, at ek hæfa, því at þat sagði sá, er mér gaf bogann ok örvar þessar, at ek munda beinskeytr verða, en þat var dvergrinn, sá er ek hitta fyrr í skóginum í Hrafnistu, en menn ætluðu mik horfinn, at vit dvergrinn skiptumst þessu við, ok skal nú reyna smíðina, er hann leysti sik ok sitt höfuð, en áðr vígða ek hann utan steins. Lét hann mik skjóta mundu þrjú frægðarskot ok eitt sinn með hverju skeyti." Hann skaut ok stefndi á annan þeira Úlfanna, ok fló örin í gegnum hann ok í kjörr at baki honum. Fell þá þegar merkit. Án náði örinni ok strauk til skipanna. Ok er menn sáu þat, þá sögðu þeir konungi, at hann mundi snærisspjóti lagðr eða skotinn. Um kveldit kómu menn til skipa. Var þá alltíðrætt um skotit. Án heyrði þat ok kvað þá mega sækjast, -- "ef nú er hálfunnit". Um morguninn eggjaði konungr menn til uppgöngu ok kveðst vænta sigrs. Án var eptir, ok kvaddi hann engi til uppgöngu. Honum kom í hug, at Ingjaldr konungr mundi þurfa liðs. Hann skaut ör annarri. Kom sú fyrir brjóst Úlfi, ok var hann því óharðskeytari en fyrr, at örin stóð þar föst. Kenndu menn skeytit ok ætluðu þat, sem var, at einn maðr mundi eiga bæði skeytin, þótt þat sæist eigi. Konungr mælti: "Fyrir löngu vissa ek, at Án mundi atgervismaðr vera." Konungr sendi eptir honum ok segir, at hann ætti ágæt laun fyrir at hafa. Sendimenn sáu, at Án var þá kominn á bát ok eigi allnæri þeim. Þeir sögðu honum konungs orð ok kveðju, at hann mundi virðingu mæta fyrir framgöngu sína. Án mælti: "Ek mun eigi fara á konungs fund, því at hann mun mér unna gálgans fyrir mitt starf." Menn kómu aptr ok sögðu konungi. Hann segir: "Eigi var hann fjargætr, ok vilda ek, at eigi gerði hann fleiri launvígin við göfga menn, ok ætlaða ek bræðrum mínum líf ok eiga ríki undir þeim." Þórir mælti: "Illa ferr þér; vildir þú heldr sjálfr gert hafa. Ekki var þat um hríð, at eigi vildir þú þá feiga." Konungr svarar: "Hefði hann upp gengit með oss, væri hann verðr sæmdar, en fyrir launvíg væri hann verðr bana." Þórir kveðst ætla, at jöfn laun mundi hann honum fyrir hyggja. Ingjaldr tók eignir bræðra sinna ok setti menn yfir fylkit. Síðan var orpinn haugr eptir þá, er heitir Úlfahaugr. Konungr var á skipum ok búinn til burtfarar. Ketill kveðst vilja hitta vin sinn, er skammt bjó þaðan í burt. Konungr svarar: "Lát eigi sein at þér, því at vér siglum snart." Ketill hafði skeyti Áns í hendi sér. Hann kom at bæ bónda eins skammt frá skipunum. Ekki var honum sá kunnr. Bóndi heilsaði honum ok spurði at nafni. Hann svarar: "Ek heiti Án bogsveigir, er þú munt nú heyrt hafa getit af skotum mínum." Bóndi svarar: "Án mættum vér hafa verit þinna skota hér, því at höfðingjar várir váru vinhollir. En ver með oss í nótt." Hann kvað þat mundu þekkjast. Ekki var þar fleira manna en kona hans ok dóttir. Hún hét Drífa. Nú er at segja frá Án, at hann rær á einn leynivág ok kom at þeim sama bæ ok nam nú staðar ok hlýðir til tals manna. Gestrinn tók til orða: "Er sjá dóttir þín, bóndi?" "Svá er satt," sagði hann. "Ek ætla mér at byggja rekkju með henni í nótt, ok mun yðr eigi betr boðit." Karli kveðst ekki mikit um þat. Ketill kveðst gert hafa meiri stórvirki en ná rekkju hennar. Ok er Án heyrir þetta, drap hann högg á dyrr ok gekk at dyrunum. Þræll gekk til hurðar ok allt út mjök, áðr hann sá manninn. Hann spyrr hinn at nafni. Sá kveðst Án heita. Þrællinn sagði: "Hér er mikit um ánagang, svá hét ok sá, er kominn er inni." Án sagði svá vera mega ok gekk inn ok settist gegnt Katli. Bóndi spyrr hann at nafni. Þessi nefndist Án. Bóndi sagði: "Hér er ánótt mjök, eða viltu með oss vera?" Hann kveðst þat þiggja mundu, "en hafa verð ek dvöl nokkura, áðr en ek mötumst, eða hefir hann Án nefnzt Ketill?" Hann sagði: "Ek brá því í gaman." Án mælti: "Þetta hefir vel at móti borit um fundi okkra. Várum vit í einni vist báðir, ok leitaðir þú eptir nokkurum hlutum um atgervi mína, ok þóttist þú ekki af því sjá, heldr hitt, at ek væra skiptingr, en ek em þó atgervismaðr, ok kann ek lækning at gera vel at kvensemi. Ek heyrða áðan, at þú leitaðir eptir við dóttur bónda um hjáhvílur." Hann tók nú í lyrg honum ok lét hann skurka út ok kvað vísu: "Þat munt finna,
er þú flór mokar,
at þú eigi ert
Án bogsveigir;
þú ert brauðsveigir
heldr en bogsveigir,
ostasveigir
en álmsveigir."

Hann batt hann ok rak af honum hárit ok bar í tjöru ok mælti, at svá skyldi hverr fljúga sem fjaðraðr væri. Hann stakk ór honum annat augat, síðan geldi hann hann. Eptir þat leysti hann hann ok fekk honum tvá stafi, -- "en ek mun taka við skeyti mínu." Án mælti: "Þat kalla menn konungs gersimi, ef nokkut er annars afbragð. En þér er nú brugðit nokkut, ok því sendi ek þik nú svá búinn Ingjaldi konungi, ok geld ek honum þik fyrir annan bróður sinn, hvé nær sem fyrir annan er goldit." Ketill leitar til skipanna ok sagði konungi, ok báru honum vitni stafir hans, at hann var stirðr orðinn, en sjón var sögu ríkari um augu hans ok eistu, at á burt var hvárttveggja. "Afhendr ertu mér," sagði konungr ok rak hann á burt frá sér.