I.just, upright, righteous.
I. Lit.: “justus et bonus vir,” Cic. Off. 2, 12, 42: “digna esse justo homine, eoque quem virum bonum dicimus,” id. ib. 1, 10, 31: “in amicitia parum justus,” id. Lael. 20, 75: “vir,” Vulg. Gen. 6, 9: “Dominus,” id. Exod. 9, 27: “in socios,” Cic. Planc. 26, 63: “qui omnium justissimus fuisse traditur,” id. Sest. 67, 141.—Of things, in accordance with law or right, equitable, just: “bella,” Cic. Deiot. 5, 13: “causa,” id. Phil. 2, 22, 53: “supplicia,” id. Cat. 1, 8, 20: “querela,” Ov. P. 4, 3, 22: “bella,” id. M. 8, 58: “triumphus,” Hor. C. 1, 12, 54; Suet. Calig. 48; Liv. 33, 22: “justissimos triumphos videre,” Cic. Pis. 19, 44.—
II. Transf.
A. Lawful, rightful, true: “uxor,” Cic. Tusc. 1, 35, 85: “hymenaei,” Verg. G. 3, 60: “matrimonium,” Gai. Inst. 4, 16: “nuptiae,” id. ib. 1, 90 sq.: “liberi,” legitimate, id. ib. 3, 72: “filius,” id. ib. 1, 77: “justā matrefamilias ortus, opp. pellice,” Liv. 39, 53: “justissima causa faciendi aliquid,” Caes. B. G. 4, 16: “imperium,” id. ib. 1, 45.—
2. Esp.: “dies justi,” a delay of thirty days allowed by law in paying debts, Gell. 20, 1, 43.—
B. Due; esp. in the plur. neutr. subst.: ju-sta , rights, privileges: “servis justa praebere,” Cic. Off. 1, 13, 41; Col. 4, 3, 5: “justa reddere,” Col. 1, 8, 11; 11, 1, 26.—
2. In partic.: justa , ōrum, n., due ceremonies or formalities: “omnia justa perficere,” Liv. 9, 8; so, “justis omnibus hospitalibus fungi,” id. 9, 6.—Esp. of funeral rites, obsequies (cf. exsequiae): “justa facere uxori,” Plaut. Cist. 1, 3, 28: “more regio justa magnifice facere,” Sall. J. 11, 2: “justis funebribus confectis,” Caes. B. G. 6, 18: “paterno funeri justa solvere,” Cic. Rosc. Am. 8: “peragere,” Plin. 2, 109, 112, § 248: “praestare,” Curt. 10, 8: “persolvere,” id. 6, 6: “ferre avis positis,” Ov. F. 5, 480: “dare manibus alicujus,” Flor. 4, 2.—
C. Proper, perfect, complete, reasonable, suitable, sufficient, right: “vidulus,” i. e. full, with all its contents, Plaut. Rud. 5, 3, 23: “timor,” Hirt. B. G. 8, 48: “proelium,” Liv. 39, 2: “victoria,” Cic. Fam. 2, 10, 3: “iter conficere,” a regular day's march, Caes. B. C. 1, 23: “exercitus,” complete, in full number, Liv. 9, 43: “muri altitudo,” Caes. B. G. 7, 23: “volumina,” Vell. 2, 119: “aetas,” Dig. 12, 4, 8: “eloquentia,” Cic. Brut. 90: loca, i. q. aequa, even, level (opp. iniquus, uneven), Tac. A. 2, 5.—
D. Moderate, mild, gentle, easy: “ut justioribus utamur iis, qui, etc.,” Cic. Fin. 1, 1, 2: “justa et clemens servitus,” Ter. And. 1, 1, 9.—Hence,
1. Subst.: justum , i, n., that which is right or just, justice: “justum ac jus colere,” Cic. Leg. 2, 5: “plus justo,” more than is right, too much, Hor. C. 3, 7, 24; so, “ulterius justo,” Ov. M. 6, 470: “gravius justo dolere,” id. ib. 3, 333: “justo longius,” too long, Quint. 9, 4, 125: “praeter justum,” Lucr. 4, 1241.— Plur.: “ergo est lex justorum injustorumque distinctio,” Cic. Leg. 2, 5, 13.—
2. Adv.: justē , rightly, justly, equitably, duly: “juste et legitime imperare,” Cic. Off. 1, 4: “aestimare aliquid,” Curt. 10, 5: “timere,” Ov. H. 17, 168.—Comp.: “justius,” Phaedr. 4, 25, 8: “reprehendi,” Hor. S. 2, 4, 86.—Sup.: “justissime,” Quint. 10, 1, 82.