1. elegia prima
Alphonse, Aonidum et Siculi spes maxima regni,Accipe cum nostris pectora nostra modis.
Non ego bella cano Latias excita per oras
Aeraque dant raucos hic mihi nulla sonos,
5Ast elegia suas effundit scripta querelas:
Solvitur in lachrymas saepius illa meas.
Tempus erit, quo Musa tibi canet aemula laudes,
Protinus et fatis eripiere tuis.
Tu modo si longi tangit te gloria saecli
10Insidet et cupido pectore laudis amor,
Dilige Cirrhaei vates, dux inclyte, Phoebi
Hosque fove officiis, officiose, piis.
Hi tibi perpetuum victuro in carmine nomen
Alphonsique canent bellica gesta ducis.
15Concinit Atridas Smyrnaei Musa poetae
Pellidemque simul sidera ad usque tulit;
Orpheus auricomae raptorem carmine pellis
Extulit et reducis nomina clara viri;
Ille pium Veneris natum canit, ille perenni
20Scipiadas vates ornat honore suos:
Sic tua Pegaseo tolletur gloria cantu
Aeternumque novo carmine nomen erit.
Hoc pater Augustus tituli commotus amore
Vatibus officium praestitit usque suum.
25Dicitur Aeacidae Macedum invidisse tyrannus:
Scilicet in causa divus Homerus erat.
Convenit, ut magni claro sibi nomine reges
Extinguant vitae fata severa suae;
Convenit, ut studio Phoebus non dispare sumat
30Munera, quo numeros personat ille graves.
Ingenui cupiunt semper sua dona labores
Illaque sunt solis regibus apta dari:
Sit nisi principibus Musarum in tempore cura,
Incipiant raucos edere plectra sonos.
35Excitat ingenium siquis sua praemia vidit,
Irritus aut propria non fuit arte labos.
Pieridas laeto, decet ut, dux, excipe vultu,
Moxque eat ad superos nominis aura deos.
Sic praestabis avo claroque, Alphonse, parenti
40Et fies patrii gloria prima soli.
2. in improbantem amores suorum carminum
Quod mea sollicitent dulces modo pectora flammae,Improbat et teneros carpit ubique modos:
Quisquis is est, taceo, nec nostro carmine notus
Vivat, at obscuro nomine tristis eat.
5Ille graves iussit referant ut carmina sensus,
N eu liceat molli concinuisse pede,
Et neque lascivos vatem describere amores
Nec probat ad numeros plectra movenda leves.
Desinat ergo tuis miserans elegia libellis,
10Nec referat questus, docte Tibulle, tuos;
Mollia conticeant Peligni scripta poetae,
Nec moveat vatem pulchra Corinna suum;
Te quoque, clare, tuos ignes cecinisse, Properti,
Dedecet atque elegos Cinthia cara modos;
15Lesbia, carminibus vatis cantata Catulli,
Debuit haud lachrymis immaduisse suis.
Quem deus igne premit, certo qui indulget amori,
Caverit affectus exprimat hic miseros.
Aurea Virgilium sensisse Cupidinis arma,
20Coniugis Aeneae vix docet unus amor;
Maeonium pueri latuerunt spicula vatem,
Unaque Briseis hoc facit esse ratum;
Orpheus Aesoniden meritis dum laudibus ornat,
Medeae immites conticuit furias.
25At tibi, si fulvo pectus penetraverit auro
Et doceat telo quam valet ille suo,
Poeniteat dicti calidosque expertus amores
Officio incipias deditus esse novo.
Nec mihi turpe puto puero succumbere divo,
30Figerit indomitos qui puer ipse viros.
Amphitryoniades monstra insuperata subegit,
A tenero victus creditur ille deo;
Vicerat Aegides Cretensia fata superbus,
Aegiden solita cuspide vicit Amor;
35Scilicet Hectoreum robur superavit Achilles,
Hectoris Aeaciden protinus ipsa soror.
Saepius hunc superi puerum metuere verendi,
Saepius a summo qui Iove victor abit.
Qui fera terribili permiscet proelia dextra,
40Ingenium cuius durius esse solet,
Vincitur a Veneris, nec prosunt arma, puello:
Conscius et matris filius ipse suae est.
Carminis inventor primi Cirrhaeus Apollo
Colla dedit pueri sub iuga certa dei,
45Colla dedit Phoebus, Phoebi dare colla poetas
Convenit atque patris reddere facta sui.
Leucia dum misero miserum me cepit amore,
Sola potest miseros elicuisse modos.
Scribimus: ipsa iubes; haec de te scripta loquantur:
50Non ausim iussis opposuisse tuis.
3. Colae Bononiensi
Ergo potest sacro discedere vertice Musa,Quique modo citharam Delius arma capit:
Liquisti assiduo resonum modulamine rivum,
Disiecit cinctum laurea serta caput.
5Bella placent durumque cies in proelia Martem
Et sertum capitis ferrea cassis erit.
Miles in arma novus volucris mirabere turmas
Accendetque animos buccina pulsa feros.
Gaudebis saepe in medium descendere campum
10Infigesque oculos hostis in hoste tuos.
Saepius insueto librabis pondere clavam,
Ensis pro calamo fulminis instar erit;
Saepius hostili circumlita sanguine dextra
Ibit in obiectum laudis amore ducem.
15An fortassis eques rectam sublimis in hastam,
Iam nunc alipedis fortia terga premis?
An iam bella vocans fulgentia cingeris arma,
Insuetum ne caput cassidis aera tegunt?
Scilicet arma sequi et Mavortia tangere castra
20Certus es et notas deseruisse deas;
Deseruisse deas certum est dulcisque susurros:
Amissum vatem Musa relicta dolet;
Praepositum Phoebo Martem doluisse necesse est:
Ars erat officio dignior illa tuo.
25Arma gerant alii et consueta pericula temnant -
Exigui non est iste laboris honos -:
Miles enim es teneris Phoebi non Martis ab annis,
Perpetuus Phoebo miles habendus eras.
Pulchrius ingenio paritur quam corpore nomen,
30Ingenium multo est corpore nobilius.
Illud enim assiduo vivax augescit in usu
Et crescit longi temporis usque mora;
Ast hoc longa dies premit et diuturnior usus:
Comminuet nervos curva senecta tuos.
35Forsitan est animus, simul et dum castra sequaris,
Fortia maiorum facta referre ducum.
Mox tua divisum temptabit pectora munus:
Hinc tuba bella movens, hinc lyra dulce canens.
Sic Lacedaemonium Lysandrum in castra secutus,
40Additus est lateri Choerilus ille ducis;
Scipiaden solitus Musas comitatus in arma est,
Tolleret ut laudes Ennius Ausonias.
Quae mage conveniunt bello da tempora Marti,
Quae numeris Phoebo protinus illa suo.
45Buccina non semper rauco sonat aenea cantu
Et quandoque movent dulcia plectra chelyn.
Temporibus tractat Caesar fera bella diurnis
Gestaque nocturnis proelia dat calamis.
Accipies gemino geminam sub munere laudem:
50Corporis una quidem, caetera mentis erit.
4. Marco Calabro
Oscula purpureis libet tibi, Marce, labellisInque eat amplexus dulcis amica tuos,
At mea me - neque enim bene possit amica vocari -
Pendentem incerto detinet illa loco:
5Sic trahit assiduo consueta silentia luctu,
Irrequieta movens durius ossa calor.
Qualis in admoto subitus micat ignis olivo,
Qualis in Aetnaeis dicitur esse locis,
Qualis inest, cingit medios ubi circulus axes,
10In vacuo talem pectore fecit Amor:
Usque magis teneras consumit flamma medullas,
Usque magis dempto fornite flamma furit.
Nec morior, sed nec vivo: si fata labores
Extinguunt, cur non ocius illa ruunt?
15Et libet ergo mori: libitum fortuna secundet.
Quid nece in adversis dulcius esse potest?
Saepius ambiguae stat desperatio menti,
Saepius ambiguae spes revocata placet.
Tanta ne te, o Veneris, decuit violentia, nate,
20Vulnere ne in nostro laus tibi pulchra fuit?
Fixisti, sed nec mortale resistere divo est:
Gloria maius habet figere posse deum.
Qui prius Aonidum et Phoebi vexilla sequebar,
Nunc sequor aligeri fervida castra dei.
25Felix, cui potuit cessisse Cupidinis ira
Aut cui nota minus fulva sagitta fuit;
Dicitur hic felix: multo felicior ille est,
Vulneris in cursu cui bene favit Amor.
Solus es, o rerurn socio carissime, felix,
30Felix et siquid nomine maius eo est.
Candida tranquilli complent tibi carbasa flatus,
Caerula cum tumidis fluctibus unda iacet.
Favit in abscessu, reditu favet aura secundo,
Nec procul est oculis terra petita tuis.
35Felicem - nec enim invideo - te Iulia fecit,
Felix es Marco Iulia facta meo;
Facta meo es Marco felix, quo gratius uno
Nec magis aspectat Phoebus uterque pium:
Scilicet eloquium atque aptae tua munera linguae
40Exuperant auro ditia dona gravi.
Lingua feras flexisse potest et saxa deumque,
Hac iuncta est lateri dia puella tuo.
5. de tabella picta
Delectent alios operosa cacumina, turresAut qui Phidiaca vivit in arte lapis;
Me mea delectet lucentis cura tabellae:
Illa oculos, animum protinus illa iuvat.
5In te dia nitet divinae forma puellae,
In te membra micant, picta tabella, deae.
Picta tabella, graves confuso a pectore curas
Excipis, o lachrymis insidiosa meis.
Scilicet ut decuit fulvo circumdaris auro,
10Fulvus cum niveo convenit ore color.
In medio pictae candescit imago tabellae:
Vera micat facies, vera puella micat.
Astra ferunt oculi, frontis lux aemula Phoebum,
Ora subit murex, Punica mala genas.
15Divide te ex auro - da posse hoc, Iupiter, illi! -
Inque meos propera, ficta puella, sinus.
Dulcius arrides, dulcis petit oscula risus,
Sed modo vera volens, oscula falsa dedi.
Falsa dedisse iuvat, specie nam fallor amantis,
20Osculaque haec, memini, vera fuere prius.
Te mihi cum vario florum Narcisus honore
Ambiat, o tanti causa tabella boni,
Te cingant hederae, cingat Peneia laurus,
Te cum purpureis lilia cana rosis.
25Ad dominae nitidosque pedes atque ima tabellae
Auratum carmen littera fulva notet:
Leucia sum, nulli cedit mea forma puellae.
Leucia sum vatis spes ego sola mei.
6. Nicolao Cressio
Lentus abes, Picena satis te viderit Ancon,Absenti visa est luna secunda tibi:
Solve ratem, iam tutus erit per caerula cursus,
Prospera securus tempora Tiphys habet:
5Clauditur Aeoliis dudum Notus imbrifer antris,
Turbine cum rauco rauca procella iacet.
Solve ratem, excipiant plenos tua lintea flatus:
Debet tam longae finis inesse morae.
Quis mihi se comitem - nec enim comes esse recusas -
10Fortunaeque simul consiliique dabit?
Ille Menoeciadae tribuit quam fortis Achilles,
Quantum Perithoo credidit ille suo,
Quantum etiam Pyladi quondam malesanus Orestes,
Nicoleo tantum protinus ipse meo.
15Si tibi cura laris patrii, si cura puellae est,
Sat sibi lar, sibi sat cara puella tulit.
Desine solliciti multo iam tempore amici
Longius assertam destituisse fidem.
Nemo meos ultro dudum solatur amores,
20Deque cadunt manibus dulcia plectra meis.
Grata mihi fuerat studiorum cura meorum,
Dum prius haec per te cura levata mea est;
Grata via est, quae saepe tulit coniuncta duorum
Corpora, sed tecum gratior illa mihi est:
25Littora nam postquam patriae visurus abisti,
Omnia sunt socio facta molesta tuo.
Solve precor, quis ferre diu te possit abesse?
Impediet cursus serior hora tuos:
Ecce in bella vides dirum consurgere Martem,
30Tota ciet vires Ausonis ora suas,
Nec tibi mox, si lentus eris, per bella licebit
Te duce felicem praeteriisse viam.
7. de flore quo donatus est
Floscule, purpureum referens, dilecte, colorem,Extremum vitae vive sub usque meae.
Nulla tuas prorsus demittant tempora frondes,
Perpetuus tibi sit qui tuus exit odor.
5Ipse suos cedit pulcher Narcisus honores
Pestanasque potes exuperare rosas.
Laudibus o nunquam felix moriere supremis:
Illa manent vatis munera certa tui.
Et prius accipiet tenebras pro lumine Apollo,
10Quam tenebras nomen, Leucia diva, tuum.
Munere pro tanto, tanto pro munere felix,
Debeat assiduos nostra Thalia sonos.
Ipsa meum aspexit cecini quod Leucia carmen,
Venit et ad nostros gratia multa modos.
15Addidit: "Ergo tuos longum servabis amores,
Et renovet Cypridos vulnera prisca puer".
Maior ab hoc miseras intravit flamma medullas,
Et qui multus erat plurimus ardet amor.
Floscule, tu manibus dominae gestatus eburnis,
20Ad celeres curas mite levamen eris.
Copia grata tui miseros lenire dolores
Incipit atque manus iam comes esse meae.
Saepius ad dominae veluti male conquerar aurem.
Excipies questus, floscule care, meos;
25Saepe meis fingam te respondere querelis,
Saepius et mecum te quoque posse queri:
Eliceas nostro liquidas de lumine guttas,
Dum scribat lachrymas Calliopea meas.
8. in rivalem
Nescio quis nostros temptas rivalis amoresEt mihi parta prius iam nimis usque cupis.
Saepe viam observas obliquo lumine nostram,
Observas nutus invidus arte meos.
5Di tibi dent quaecunque tibi magis omnibus opto,
Praemia pro meritis dii <tibi> digna ferant.
Te petat iratum triplici cum cuspide fulmen,
In tua non segnis saeviat ora Tonans;
Quis petiit Phoebus magnum Phitona sagittis,
10His tua densato vulnere terga petat;
Nec tibi non hastae parcat Bellona superbae,
Obruat et clipeo te dea casta suo.
Quale Troezenia pedibus patiuntur in ora,
In pedibus nunquam desinat esse tuis,
15Nullaque tam saevos vincat medicina dolores,
Quaeratur placidis vel tibi Cydnus aquis.
Immotus vivusque loco tenearis in uno
Moxque tui nullum ius queat esse tibi,
Imbre sagittarum vitrea cum grandine misso,
20Appetat invisum numinis ira caput.
Assiduo semper dignus cruciere dolore:
Nulla quies animo, corpore nulla quies.
Eripiat diram mulier tibi Thessala mentem
Effodiat ve oculos vipera saeva tuos;
25Esca datus rabido, rabido datus esca draconi,
Inconsumpta tuis corda querare malis;
Impius Aetnaeos vel proiciaris in ignes,
Nec tuus e misero spiritus ore volet.
Audiat haec divum rector: mea protinus aurae
30Ad superos pergant vota referre deos!
9. Leuciae
Quid modo, quid lachrymis complebas pectora fusis?Vulneribus debes mitior esse meis.
At mea perpetuo miserum fortuna iuvabit:
Muneris esse loco maxima damna solent.
5Limen ut intrabam, votis malefida duorum
Educto crepitum cardine valva facit.
Grata tuis, ingrata mihi latrat inde catella:
Invida custodes excitat una duos.
Saepe referre pedem potui atque illaesus abire:
10Accepti solus sum modo causa mali.
Tristius assurgunt furemque inhibere volentes,
Qualis in adversos saepius ursa, ruunt.
Urget nocturna geminatis ictibus umbra,
Et tamen ense ferox alter et alter erat;
15Aera dum ferro liquidum secat ille rotato,
Librat in oppositum vulnera forte caput.
Accipit heu miserum tellus concisaque cervix
Cessit ab officio languida facta suo.
Reddidimus voces: "Ah nostrae parcito vitae,
20Iudicium de me tu tibi certus habe!"
Plura daturus erat celeri dum vulnera telo,
Extinguunt animos supplicis ora feros.
Rebar in extremo lucis me degere cursu;
Casus erat subito non minor ipse metu:
25Vulnere de summo miseros cruor inficit artus,
Rursus et effuso sanguine terra madet.
Restitit exiguus debilique in pectore mansit,
In summo nullus spiritus ore fuit.
Saepe videre tuos voluissem, Leucia, vultus
30Luminaque obiectis reddere luminibus.
Esset humi licet immotum miserabile corpus,
Versa favente tamen te mihi poena foret;
Continuo amissum cepissent membra vigorem
Inque tuos issem, Leucia cara, sinus;
35Ad mea non oculo spectasses vulnera sicco,
Vulnere ut in nostro gutta cruorque foret;
Venissent miseri misero de pectore questus,
Leucia, foedasses unguibus ora piis,
Tinxisses faciem et tristi perfusa colore
40Visa fores nostri causa dolorque mali.
Et tamen, ut multum iacui, redit inde iacenti
Spiritus, et dubio redditus ille mihi est.
Talibus ergo movet custodum vocibus alter:
"Ad nostros, dic, te quae tulit aura lares?"
45"Bellua nocturna, dixi, mihi visa sub umbra est:
Fugerat e vinclis, sic puto, dira suis.
At mihi securam propero quaesisse latebram,
Bellua ne nostri plena cruoris eat.
Rumpere fata putas? Nocuit vicina Charybdis,
50In Siculo parcit dum mihi Scylla freto".
Credidit ac placido miserum solatus ab ore est
Inque meum vulnus mollia verba dedit.
Obstitit inde nihil, quin me comitatus euntem
Limen ad usque mei duceret ille laris.
55Ille meis precibus, precibus tu flectere nostris:
Tolle oculos, oculis stet decor ille tuis.
Talia saepe feram, cupio sic nomen amantis,
Et qui saepe tulit nomen amantis habet.
Rara maris non sunt, sunt crebra pericula fluctus,
60Ac tam crebra natans lata Leander adit.
Mille mihi nunquam diversa pericula desint,
Ipsa oculo sis dum tu mihi cara magis.
Sed mea iam satis est, satis est quod vulnera flesti:
Sub lachrymis non est ut moriare tuis.
65At mihi non vulnus, mihi non dolor ipse dolori est:
Te doleo solam, Leucia, te doleo.
Vive tamen laetumque fove diuturna decorem:
Officio functa es iam satis ipsa tuo.
10. Antonio Campano
Accipe, laurigeri simplex non gloria Phoebi,Quae tibi dent propriam scripta legenda fidem;
His tibi cum numeris vates me iungat Apollo
Et tua sit Musis gratia iuncta meis.
5Saepius Elphithei carmen Campanus habebit,
Campanique graves saepius ipse modos.
Qui ducis unius pariter vexilla sequatur,
Hunc sociis notum dedecet esse minus;
Et vexilla sequor quae tu, praeeuntia Cirrhae,
10Nostraque sunt studiis protinus aequa tuis.
At tibi praeclaros virtus cumulavit honores,
Cuius habet gemino vertice mitra caput.
Scilicet ipsa tuae probitas bene conscia mentis
Evehet ad summos te super astra polos,
15Virtutemque simul propius fortuna sequetur
Moxque favens lusus comprimet illa suos;
Te facit haec celebrem Latias, Campane, per oras:
Longius it nomen, clare poeta, tuum.
Aemula mellifluae fervet tibi gratia linguae
20Et sapiunt priscos ora diserta sonos:
Sive legam numeros numeris vel scripta solutis,
Demulces auris protinus ipse meas.
Tu modo siqua tui tangit te nominis aura,
Crebra dabis doctae plectra movenda lyrae;
25Semper in assiduo scribens versabere cantu,
Haec erit ingenii debita cura tui.
Sic tibi perpetuos tutabere prorsus honores:
Campani laudes postera saecla canent.
Nestoris interea et Priami tibi tempora sunto
30Accedantque annis vota secunda tuis.
11. Leuciae
Leucia, nulla tuum nomen tibi finiet aetas,Ingenio vives non moritura meo:
Et prius extinguet radios super aethera Titan
Nec peraget solitum luminis orbus iter,
5Subsidentque prius colles solidataque prorsus
Aemula telluris efficietur aqua,
Aethiopes nigrum mutabunt ante colorem
Frigidus aut semper qui calet ignis erit,
Leucia, quam lateas nostros obscura nepotes
10Excedas ve meis protinus ipsa modis.
O felix, dum tale tui est tibi munus amantis,
Qui tibi dat nomen, Leucia, perpetuum!
Sic Nemesis docto vivit cantata Tibullo,
Delia sic vatis carmine nota sui est,
15Cinthia sic Musis non est obscura Properti,
Lesbia sic numeris, clare Catulle, tuis;
Nasonis celebrem Musae fecere Corinnam,
Carminibus Galli nota Lycoris erat.
Has inter, dum nostra modo quid carmina possint,
20Accipies meritum, Leucia cara, locum.
12. Paulo
Miles in armisonis Gradivi exercite castris,Te vocat ad citharam Phoebus Apollo suam.
Bella silent posuitque graves Mars ferreus iras,
Comprimit excitos buccina pulsa sonos.
5Venit hiems imbresque cadunt de nubibus acti
Et iuga candenti cernis operta nive.
Exuta est viridi viridis modo terra colore
Et nullus laeti graminis extat honos,
Et quae sanguineas viderunt prata phalangas
10Excipient gelido vellera cana sinu.
Ergo redi: incipies docto fera proelia versu
Et simul adversos concinuisse duces.
Hic tibi si non est animus, nec facta referre
Nec iuvat egregios inseruisse viros,
15Ad Cypridos poteris lusus natumque redire,
Dum non insueti muneris auctor eris:
Oblitus belli fueris Martisque corusci,
Ascendat thalamos siqua puella tuos,
Et qui forte alios ictus meditaris in hostem,
20Diversum vario vulnus ab ense dabis.
Nec pudeat qui castra ducum Martemque sequaris
Saepius Idaliae munus adire deae:
Cum premeret longo Troianos Graecia bello,
Cura fuit Graii non ea sola ducis,
25Et quandoque ferus positis Agamemnon ab armis
Ad natam, Chryse, dicitur isse tuam,
Saepius Aeacides fusos post impiger hostes
Venit in amplexus, rapta puella, tuos,
Utque viri Danaum dux eripuisset amores,
30Non poterat pugnae deditus esse truci.
Saepe ferox etiam postquam Mars arma relinquit,
Excipis ipsa tuo, Cypris amica, thoro.
Sic te si patriae reducem concesseris urbi,
Alludet reditu blandior illa tuo.
35Mox quoque cum varios tellus dabit acta colores
Laetaque belligeris pabula reddet equis,
Ibis et immenso victurae laudis amore
Sollicitus bello victor in arma rues,
Nec de te quicquam Venus aut Mars ipse queretur
40Atque aderit coeptis semper uterque tuis.
13. Leuciae
Quos pro te possim quaesisti ferre labores,Heu ignara animi, Leucia cara, mei.
Quaecunque est caelo gravior terraeque marique,
Gratior haec per te poena futura mihi est,
5Et velut Alcides non monstra horrenda timebo:
Impedient iussus nulla pericla tuos.
Iusseris, apposita sublatus in aethera penna
Herculeum Gades visere nitar opus,
Expositi septem quaerentur in ordine montes
10Ducet et ad Numidas me via longa feros.
Nec me poeniteat Cirtam petiisse vetustam,
Quae domus antiqui clara Syphacis erat,
Numinibusque sacrum divae Tritona Minervae
Rursus et Hammonis templa superba dei.
15Et qui nocte solet fontem fervere videbo
Quique solet medio frigidus esse die;
Et Garamanteas lustrabimus undique terras
Et Meroe nostros sentiet ipsa pedes,
Memphiticaeque simul tellus sese offeret orae
20Atque oculos capiet pyramis alta meos.
Sidon et inde Tyrus, clari domus illa Sichaei,
Excipiet longas commiserata vias
Coriciique nemus gratum mirabor amoeni,
Quae supero fertur terra dicata Iovi,
25Pulchraque Mausolei cernam monumenta sepulchri
Claraque Milesii protinus arva soli.
Mox Ephesum et Triviae templum spectabo Dianae,
Insuper et Clario condita templa deo.
Ad loca Sigei veniam celebrata vetusti
30Et Priami quondam regna subacta senis.
Idaeos colles et qua Simoentis adibo
Et qua Scamandri fluminis unda fluit;
Inde, ubi bella movens fortis pugnabat Amazon,
Thermodontei fortia castra soli.
35Et procul ad Scythicas mittes me, Leucia, terras
Atque Borystheniae nobile flumen aquae,
Impiger ad Colchos decurram et Phasidos oras,
Huc ubi Phrixeae vellera pellis erant.
Gens quoque Sauromatae Tanais vicina fluento
40Accipient oris nomina nostra suis.
Tendere Ripheos nil me prohibebit ad axes,
Ut timeant gryphes Itala bella feri.
Audiet et pictus nostros Agathyrsus amores,
Audiet androphagae terra petita plagae,
45Audiet et Rhodope sacris celeberrima Bacchi,
Audiet et iussus Thracia tota tuos.
Et Geticos per te possum tetigisse recessus
Et quaerent nomen Pontica regna meum,
Bosphorus et Rheso quaeret regnata Propontis
50Nec fuerit nostrae causa tacenda viae.
Ad gelidos possum per te penetrare Britannos
Et procul ad tauri cornua collis ibo;
Rursus ad Indorum calidas properabimus oras
Moxque ad Gangeticae flumina lata plagae.
55Insuper ad rubri concedam littora ponti,
Sentiet et cursus ultima terra meos,
Quodque hominis non est, Solis per torrida regna
Antipodas quaeram Niliacumque caput.
Nec satis hoc: Stygias demum penetrabimus oras,
60Ut mihi sint oculis omnia visa meis.
14. de Marci Calabri morte
Marce, Cupidineas inter versate sagittas,Liquisti heu viduo corpus inane toro.
Iulia, sollicitos infelix solve capillos
Et resonent nivea pectora caesa manu.
5Desine purpureum incedens praeferre colorem,
Inde tegant artus vellera furva tuos.
Iam lachrymosa novos effundis amica dolores,
Nec lachrymae pressi pondera cordis habent.
Oscula libabat laeto tibi vivus ab ore,
10Libabit tumulo mortuus illa suo,
Nec dabit optatis gratas complexibus ulnas
Nec referet verbis dulcia verba tuis.
Pallida destituit verus color ora iacentis,
Destituit sensus lumen utrunque suos.
15Inspicis exanimum vivi modo corpus amici,
Vix retinens avidas, Iulia maesta, manus.
Quae tibi cunque tuo cesserunt dulcia Marco,
Ante oculos veniunt haec tibi flenda pios.
Oh dolor, oh miserae Lachesis non aequa puellae,
20Non erat, ah, tantis digna puella malis!
Sed lachrymis immota sedes miseranda nec audis
Verba nec optatas, invida Parca, preces:
Securum incepti rapuisti tempore cursus,
Coeperat officiis ire iuventa suis.
25Vix ad bis denos geminos superaddidit annos,
Cum legeret Zephyri nescia classis iter;
Classis iter secura legit, favet aura legenti,
Dumque opus est flatu destitit illa suo.
Mox ruit, et rauca saevit Notus ipse procella,
30Tollit et adversis flatibus Eurus aquas;
Diversis veniunt alii de partibus et qui
Efficiant lites in rate quisque suas,
Inter et arreptos celeri cum turbine fluctus
Mergitur ad primum naufraga classis iter.
35Phoebe pater, nam Cirrhaei de vertice collis
Pegaseam doctis hauserat ille labris,
Non potuisse nocet vatem servare disertum
Quique foret plectri gloria pulchra tui.
Carmine sollicitos vario cantabat amores:
40O quotiens lachrymas moverat ille meas!
Accipite Elysios iuvenem, pia turba, per agros,
Accipito comitem, docte Tibulle, tuum.
Saepius ipse suos tecum laudabit amores,
Dicetur Marco Iulia pulchra meo;
45Quaeret et inde tibi dederit quas Delia flammas,
Quas tulerit Nemesis quaeret amica faces.
Nec tamen Elphithei debes, Marce, immemor esse
Inter colloquii dulcia verba tui;
Saepius Elphitheum numeris cecinisse memento:
50Quaerenti dices: "Noster amicus erat".
15. de anulo
Anule care mihi, digiti lux aurea nostri,Anule deliciis annumerande meis,
Leucia te munus dudum sibi nostra poposcit:
Gaude oculis dominae posse placere meae!
5Purpureum gemmae tutabitur illa colorem,
Saepe oculos in te figat ut ipsa suos;
Semper in articulo fulvus gestabere eburno,
Illa tuo felix fiet honore manus.
Illa manus felix, fies felicior ipse,
10Cui dabitur niveam tangere posse cutem.
Exterior nostro nitidus sub nomine fulges,
Interior scriptum "Leucia" nomen habes.
Saepius ipsa notas tacito dum perleget ore,
Immemor Elphithei non erit usque sui.
15Tu modo, siqua sedet nostri tibi cura, redito:
Iam nimis implicitam te tua rura tenent,
Floribus et nexis gaudes ceu nympha coronis
Et caperis variis quas legis ipsa rosis.
His dea Calliope sertis Driadesque puellae,
20Hoc sese ornabat diva Diana modo;
Se talem Alcinoo praestabat nata parente
Gaudebatque hortis casta puella suis.
Sed tamen et fraudes consuerunt rura dolosque,
Consuerunt miseram tendere saepe necem.
25Presserat Eurydice, dum rura perambulat, anguem:
Sublata est Orphei protinus illa suo.
Rura solent metuisse deos regemque deorum,
Saepe ferunt silvis delituisse Iovem.
Miratur dum prata sui atque armenta parentis,
30Decipit hanc tauri candida forma dei;
Talibus ille modis lusit quam montibus ursam
Impia Iunonis reddidit ira deae;
Inachis haud secus est simplex captata puella:
O quotiens varios protulit ille dolos!
35At tu lenta nimis dum frondea rura frequentas
Delectantque oculos florea serta tuos,
Flebile nos canimus tacito cum murmure carmen
Scribitur atque animi cura reposta mei,
Solaque tam multos maerens elegia labores
40Solatur, miseris gratior illa modis.
16. Antonio Geraldino
Si tibi nec Musae, Phoebus nec dormit Apollo,Fac referant solitos plectra canora sonos.
Commoda facundae sortitus munera linguae,
Cum socio mutus num potes esse tuo?
5Laeta tibi vultu fortuna illuxit amico
Sidereaque favet magnus ab arce Tonans,
Assidueque novos praesens augebit honores
Et dabit ingenio praemia digna tuo.
Sed nec amiciciam variet fortuna duorum:
10Crescit honos dextro numine, crescat amor.
Venit ad Arnigenas dudum tibi littera Tuscos
Et repetit iustam protinus illa vicem.
Obticuisse diu nostro sub nomine perges,
Obtundent auris carmina nostra tuas;
15Saepe Geraldinum repetet mihi Musa disertum,
Quaeret ut Elphithei sit memor ille sui.
Forsitan aut vatum cineres mirare repostos
Quaeque iacent longa signa vetusta die,
Forsitan oblatae pressus modo pondere curae
20Non potes optato fungier officio:
Sed mihi sola satis surrepti temporis hora est,
Ut veniat scriptos littera clausa sonos!
Pectoris at virtus puero fortassis Amori
Cessit et aligero Delius ipse deo:
25Immemorem nostri faciunt te prorsus amores,
Ingenio maius scilicet haeret opus.
Quae petiisse meum debebat epistola nomen,
Ad dominam missa est protinus illa tuam.
Scribitur ut lachryrnas moveat modo carmen amicae
30Ac referat questus flens elegia graves.
Et me fixit Amor, spiculis penetravit acutis
Ille invicta prius pectora nostra puer;
Saepius et gratae mittuntur scripta puellae,
Saepe ferunt elegos carmina nostra modos;
35Nec minus in laevo vivit mihi pectore vulnus,
Maior ab aurata cuspide flamma mea est.
Sed nec amiciciam memori de pectore nostram
Nec potuit priscam flamma tulisse fidem,
Et memor usque sui - nam sic consuevit - amici,
40Ad te dat numeros nostra Thalia suos.
17. de modico ornatu muliebri
Sericiis aliae villis ornentur et auro,Quae paucis forma deficiente placent:
Non oculos oculis capiunt sed amictibus illae,
Aut siqua a gracili gemma pependit acu.
5Viderit has quicunque auro laetatur aperto
Et semper quisquis rura paterna colit:
Non ego purpureum soleo spectare colorem,
Sed siquis niveo fulxit in ore decor,
Siquis in ore decor fulxit, satis ille superque est,
10Signa nec ornatus exterioris amat.
Non aurum capiti posuit Peneia Daphne,
Illa tamen Pythium cepit amore deum;
Nec fuerant niveo preciosa monilia collo
Nec tua purpurei palla coloris erat,
15Oscula dum petiit iuvenis venator Orion
Amplexusque simul, casta Diana, tuos;
Nec mea gemmato sese ornat Leucia limbo
Et placet Elphitheo protinus illa suo.
Si sedet illa domi flavos neglecta capillos
20Et minuit plenas Palladis arte colos,
Exuperat varios quaecunque ornata lapillos
Gesserit aut fulvo quae tegit aere comam;
Incedat si forte aliis immixta puellis,
O quantum tenero lucet in ore iubar!
25Scilicet experta est siquid natura valebat,
Cum facit eximium nobilis artis opus.
Lucifer in summa posuit sua lumina fronte,
Inde oculi Veneris cum Iove sidus habent;
Candida purpureo modice gena tincta colore est
30Et rosa muriceis cernitur orta labris;
Respondet collum, respondet amabile corpus,
Respondent capiti caetera membra suo;
Balsama cum multo spirat redolentia nardo,
Spirat nectareos semper ab ore sonos:
35O liceat si perpetuum superesse decorem
Nec noceat formae longior hora tuae!
Sed ruit et certo veniens mors invida cursu
Praeripit auspiciis inscia vota suis:
Nos modo dum nostro viridis nitet ore iuventa,
40Non pudeat laetos asseruisse iocos.
18. de sua chely et eius inventione
Curva chelys, dudum numeris bene cognita nostris,Tu mea de misero pondera corde levas,
Saepe soles mecum noctis gestata per umbram
Ante fores dominae personuisse meae:
5O quotiens pressos fregit tibi, Leucia, somnos,
Dum solitis illa est cognita nostra sonis!
Non te Threicium plectro puduisset eburno
Tangere, Tartareas dum movet ille domos;
Te cupiat viridi cinctus sua tempora lauro,
10Virgineum Phoebus dum regit arte chorum:
Curva chelys, tecum suavis non tibia certet
Nec certent tremula cimbala pulsa manu,
Nulla afflata tuos aequavit fistula cantus,
Scilicet a vili est illa reperta deo.
15Inventum est hoc dive tuum facundior Hermes,
Protinus et linguae convenit illa tuae.
Rura per et calidos etenim septemfluus agros
Sparserat effuso flumine Nilus aquas;
Ut rediit cepitque suas prior alveus undas,
20Diversa est gravidis forma relicta locis.
Forte deus varias lustrabat in arva figuras
Et testudinei corporis ossa videt,
Illa fuit solis testudo obiecta calori,
Interiore loco nil nisi nervus erat.
25Percutit hanc Hermes, sonuit percussa, deusque
Laetatus sonitu dicitur esse novo.
Illius et similem forma componit eburnam,
Deerat in hoc solus corpore vocis honos;
Sed videt in curva rectos testudine nervos:
30In cithara rectas addidit ille fides.
Audiit hanc sonituque novo iam captus Apollo est,
Inde repertoris nobile laudat opus,
Atque ait: "Ista meis, Maia sate, versibus apta est,
Isto si dignus munere factus ero."
35"Hoc eris, ille quidem respondit, munere dignus,
Et cape laudatam, vates, ab arte chelyn."
Hanc capit, ast alio fratrem dignatur honore
Deque sinu virgam protulit ipse suo.
"Hac poteris, dixit, pacem stabilire peremnem,
40Haec pariter multi causa soporis erit.
Ergo iuvet mutasse suum gestamen utrunque,
Altera dum tibi sit, altera cura mihi."
Inde movet plectro citharam crinitus eburno
Phoebus et hac numeros concinit arte suos;
45Inde suum sequitur vates quicunque parentem,
Cum cithara dulces reddit ab ore sonos:
Cum cithara nos et nostros ploramus amores,
Scilicet est animi conscia facta mei.
19. Leuciae de suo ab urbe discessu
Leucia cara vale, nota discedimus urbe,Heu dixisse opus est: "Leucia cara, vale!"
In patriam propero, sic littera missa coegit,
Elicuit lachrymas saepius illa meas;
5Elicuit, nam sollicitus te, Leucia, linquo,
Difficile est oculos destituisse tuos.
Ibis, et ut maesto desertis omine terris
Luctificum misero carmen ab ore canes.
Flebile dum luco residens Philomela queretur
10Deque sua tristis matre volante puer,
Ipse tuas contra lachrymabilis ede querelas
Et male sollicitum quod tibi pectus habet.
"Quando erit ut praesens, dices, tibi, Leucia, reddar
Occurrantque oculis lumina nostra tuis?
15Oscula quando mihi referens optata vicissim,
Ibis in amplexu saepe fovenda meo?"
Hic tibi confusum reddet suspiria pectus
Et fluet ex oculis plurima gutta tuis.
At tua dum flendo spargentur pectora, dices:
20"O si nunc lachrymas cerneret illa meas!
Illa mei demum memorem me sciret amoris
Et nostro quantum pectore pondus inest."
Ah, pereat qui desertae malefidus amanti,
Illius abscedens immemor esse potest!
25Ante precor celeri tangat me Iupiter igne
Et iaceam nulli victima grata deo,
Quam mea de reditu lachrymas det Leucia tardo,
Dicar et infidus temporis huius amans.
Tertia vix rediens curvabit cornua Phoebe
30Necdum lucenti tertius orbis erit,
Cum mihi grata diu sed eo non tempore visa
Excipiet cursus Insubris ora meos:
Excipiet cursum regio, sed Leucia rursus
Excipiet teneris oscula iuncta labris.
20. illustri Alphonso duci
Principium nostro fecisti, Alphonse, libello,Idem etiam extremo carmine finis eris.
Nescio quid nostris elegis iuvenile notasti,
Nam nec amant elegi seria multa modi.
5Quod iuvenile fuit iuveni placuisse necesse est
Aptaque sunt annis carmina nostra tuis.
Lusit in hoc nostros modo carmine Phoebus amores,
Hoc tibi sed quisnam displicuisse putet?
Siquis habet fulva transfixum cuspide pectus,
10Audiat alterius vulnera saeva libens;
Siquis adhuc non est pharetratum expertus amorem,
Exemplis ipsum noverit ille novis.
Pulcher es ac viridis facieque, Alphonse, decora:
Hinc puero debes praeda fuisse deo.
15Laeta colit laetus, non tristia corda Cupido,
Nec quae praecipua nobilitate carent:
At laetos natura tibi bene finxit honores
Atque animo ante alios nobilis ipse tuo es.
Quod si caeca tibi vixdum sat cognita harundo
20Nec pateris calidam dura per ossa facem,
Expectare licet, dum te violentius urat
Et pueri teneras experiare manus.
Nec quia fulmineum sequeris, dux inclyte, Martem,
A Cypridos nato tutior esse potes:
25Ridet enim siquis stulto sibi restitit ausu,
Tumque magis vires exprimit ille suas;
Exuperat reges et de diis ille triumphat
Armaque nequicquam saeva Gradivus habet.
Sed tibi, quod certum est, praesens deus ille favebit
30Atque aderunt votis prospera cuncta tuis.
