1. ad Stephanum Saulium
Pone metum, SAULI, longas iam pone querelas;Flaminius valet, ac laetus tibi carmina dictat.
Scilicet ut Romae corruptas fugimus auras,
Et riguos patriae montes, saltusque salubres
5Venimus, effoetos venit quoque robur in artus,
Diffugit macies, diffugit corpore pallor,
Et somnus vigiles irrepsit blandus ocellos;
Quem neque desiliens crepitanti rivulus unda,
Nec Lethaea mihi duxere papavera quondam.
10Iam valeat Romana meo cum Principe tellus;
Certum est, in patriis aevum consumere silvis.
Si laetus pomis, et vili pascor oliva,
Et iuvat angusto vitam traducere tecto
Ignotum, duplici pellentem frigora panno,
15Quid Regum turres, ac limina magna potentum
Persequor, et dulcem dimitto stultus agellum?
At tu, quem virtus, generis quem antiqua superbi
Ad summos iam nobilitas tollebat honores,
Vitasti sapiens urbana negotia: nunc te
20Lauricomas inter silvas, citriosque nitentes
Musarum placidae traducunt otia vitae.
Tu gelidam stratus formosi fontis ad undam,
Qua leviter cultis immurmurat aura viretis,
Occultas rerum caussas, caelique meatus,
25Quid deceat, quae sint fugienda, sequendave, tractas.
Tu magni eloquium Tulli, numerosque secutus,
Condis perpetuis mansura volumina chartis.
Nec tamen irriguos hortos ornare colendo,
Nec citrium serere, aut buxum tondere comantem
30Negligis, aut sedes apibus optare quietas,
Dulcia divini decerpens gaudia ruris.
Te, iuvenis venerande, sequar; quantumque benigni
Di dederint vitae, contentus paupere tecto
Iam vivam mihi secretis inglorius arvis.
2. Ianthis
Venisti tandem, tandem, mea sola voluptas,Venisti, et lucem miserae vitamque tulisti.
Quantum vere novo gaudet lasciva capella,
Aestivis quantum sitientes imbribus horti,
5Tantum, Mopse, tuo reditu laetatur Ianthis.
Te sine, care puer, leto mihi tristior ipso
Vita fuit, tardoque dies mihi tardior anno.
Seu tenebras Vesper, seu lucem ferret Eous,
Me flentem Vesper, flentem cernebat Eous.
10Lugebant silvae, lugebant mollia prata,
Formosusque suos amiserat hortus honores;
Et desiderio domini pecus omne peribat.
Dulcia nunc tecum redierunt gaudia cunctis.
Aspice, te laeta pinus complectitur umbra;
15Arguto properans te murmure lympha salutat,
Albaque purpureum tibi ducunt poma colorem;
Ipsa ego nunc dulci saturabo lumina vultu.
Discedet macies, discedet corpore pallor,
Et tecum longos peragam feliciter annos.
20Seu teneras solito pasces in monte capellas,
Seu patrios fines linques, et pabula nota,
Quidquid ages, formose puer, tua cara puella
Tecum semper erit, terras comes ibit in omnes.
Iam didici, quid sit iuvenem exspectare morantem;
25Exspectans una vel nocte puella senescit.
3. ad nymphas de fonte Philalethis
Naiades pulchrae, pulchris e fontibus ortae,Hanc lympham vobis Philalethes dedicat. Illa
Nec fons frigidior quisquam, nec purior. At vos
Arenti vestram lympham defendite ab aestu,
5Neu sitiant myrti, neu desit floribus humor;
Et domino ruris viridem servate senectam.
4. ad Alexandrum Farnesium cardinalem
FARNESl, vatum decus, et spes unica, nostriSolus principium, et finis tu carminis esto:
Utque optata mihi dexter facis otia, sic te
Mansuro liceat cantu celebrare, meisque
5Floreat aeternum tua virtus inclyta chartis:
Quod spondent Musae, et cultus mihi semper Apollo.
Nam qui nec vates, nec dulcia carmina curat,
Ille licet gazas Arabum, Croesique talenta
Congerat, et prisco sit regam a sanguine cretus,
10Attigit infelix ubi metam ignobilis aevi,
Despectum iacet in tenebris sine nomine corpus,
Villicus occulto moriens ut pauper agello.
Quaeque pio vati prudens si dona dedisset,
Viveret exsequiis invita morte superstes,
15Illa meretrici dabit haeres. O male sani,
Discite divitiis uti sapienter. Avaris
Obruit hic aurum terris, caecoque furore
In mediis opibus vivit rerum omnium egenus:
Alter avaritiam saeva plus morte perosus,
20Rem patriam stulte vetitos effundit in usus,
Ingentemque auri scurrae populantur acervum.
At sapiens recte dispensat dona deorum;
Dat panem patriae; reficit labentia templa;
Et Musas fovet, et sacros ante omnia vates.
25Ergo illum dulci tollunt super aethera cantu,
Mortalemque vetant invisae occumbere morti.
Sic Maecenatis, quo Tuscia gaudet alumno,
Usque feret nomen diversas fama per oras,
Dum rapidus circum terras volvetur Olympus.
30Ille quidem magnos reges aequaverat auro,
Cumque ipso curas partiri et gaudia fuerat
Augustus Caesar, rerum cui prima potestas:
Sed nihil Augustus, nil pondera divitis auri
Profuerunt, vitae legeret cum fila suprema
35Parcarum manus. Obscura caligine leti
Consitus inferna semper latuisset in umbra,
Ni miserata virum divini Musa Maronis,
Ipsius ad clarum famam evexisset Olympum.
Scilicet ingeniis varia est vis insita. Rerum
40Invigilant alii caussas aperire latentes;
Et convexa poli penetrant, manesque sub imos:
Hic iura imperiis describit: at ille rotundo
Attentum ore tenet populum magnumque senatum.
At si quem placidis nascentem vidit ocellis
45Castalii regina chori, et formosus Apollo,
Ille urbis strepitum fugit, viridantia silvis
Rura colens, gaudet longos extendere in annos
Magnanimum heroum divino carmine laudes.
Ergo age virtutem, iuvenum flos candide, solam
50Mirare, et doctos tua semper cura poetas
Ornet alatque; tuum ut vivat per saecula nomen.
5. de se aegrotante
Ergo adeo coeptum peraget Mors impia cursum,Ut post eversae tristia fata domus,
Me quoque surripiat primo vix flore iuventae?
Et nostra exiguus iam tegat ossa lapis?
5Di, quorum auspicio communes hausimus auras,
Parcite nunc vitae rumpere fila meae:
Parcite, si vestros suspexi semper honores,
Si nullo infecta est candida mens scelere.
Non prius ac caeli cursum confecit, Ibero
10Tingit anhelantes gurgite Phoebus equos:
At nunc perpetuam nobis Mors pallida noctem
Portat, et infernos cogit adire lacus.
Et nondum est rugis facies mihi languida, nec dum
Infecit nigras alba senecta comas.
15Sic rosa vix laetum calathi pandebat honorem,
Cum cadit, et rutilo murice pingit humum.
Iane pater, nostrae quondam spes una iuventae,
Iam condes manibus lumina nostra tuis:
Iam me postremo tumuli donabis honore;
20Et cupies tantis non superesse malis.
Ast ego secura nequidquam mente parabam
Grandia mox Umbri dicere facta Ducis.
Ut validas olim bello devicerit urbes;
Quem tremuit victis pulcher Isaurus aquis:
25Ut nunc indomitos certet contundere Iberos,
Italiaeque gravi solvere colla iugo.
Haec heu Persephone, supremi nuntia luctus,
Vota dedit levibus diripienda Notis.
Saepe salutifero morbum depellere succo
30Tentavi: at nulla cesserat arte dolor.
Saepe deum supplex clamavi numina: sed non
Audierunt nostras numina surda preces.
Quod si tanta sitis, nostrae si tanta cupido est
Mortis, et effugii spes mihi nulla manet;
35Ah liceat saltem Elysios invisere campos,
Et fortunatae regna beata plagae;
Hic ubi cum molli Nemesis formosa Tibullo
Ludit; et est vati Lesbia iuncta suo.
Et mihi, qualis erit teneris comitata puellis,
40Occurret celeri candida Lygda pede:
Et dulces dabit amplexus, et basia iunget,
Iunget et optati gaudia coniugii.
6. de Hercule et Hyla
Quid mirare, tuo si regnat corde Lycinna,Nec cessat tantis te cruciare malis?
Crede mihi, non solus amas; Veneris puer omnium
Est divum, atque hominum maxima pernicies.
5Audisti ne, humeris caelum qui sustulit altis,
Ausus et inferni regna subire dei?
Ille idem tanto puerum dilexit amore,
Ut, seu nox alto surgeret Oceano,
Seu roseo terras vestiret lumine Titan,
10HERCULE cum magno candidus esset HYLAS.
Nulla dies miserum puero sine vidit amantem,
Nec cum tergemini corpora Geryonis
Sterneret, atque alios invictus mille labores
Imperio duri susciperet domini.
15Quin etiam Colchos peteret cum pulcher Iason,
Amphytrioniadae tunc comes ibat HYLAS.
Ibat HYLAS, clavamque gerens, Libycamque pharetram.
Qualis cum molli parthenice pluvia
Stat gravis, ac Phoebi radiis aspersa nitentem
20Dat lucem, Paphiae rarus honos Veneris.
Et iam Pleiades caelo caput attollentes
Linquebant sacras Nereidum choreas,
Cum Pagasae curvis e litoribus digressi
Currebant celeri per vada salsa rate;
25Quos comitabantur cinctae fulgentibus armis
Pallas, et ipsa potens caelicolum domina.
Iamque volans undis Nerei mirantibus, Argo
Mysorum claris urbibus appulerat.
Hic iuvenes pictis e puppibus egredientes,
30Deponunt altis membra sub arboribus,
Et molles sibi quisque toros bene olentibus herbis
Exstruit: intonso creverat herba solo.
At formosus HYLAS taciti per devia montis
Ibat luciduli sumere fontis aquam.
35Fons erat in silva puris argenteus undis,
Quem bicolore tegit populus alta coma.
Ac circum Paphiae densant umbracula myrtus,
Et parit assiduas aura benigna rosas,
Narcissumque, crocumque, immortalemque amaranthum,
40Et te flebilibus scriptum, hyacinthe, notis.
In medio faciles nodato corpore Nymphae
Ludebant sparsis per rosea ora comis;
Quae puerum cupido miratae lumine, cum vix
Illius molles tingeret unda pedes,
45Arreptum subito vitreum traxere sub amnem;
Ut quondam veris tempore purpurei
Stella volans, caelo noctis delapsa per umbram
Emicat, inque alto conditur Oceano;
Tunc laetus clamat summa de puppe magister,
50Candida felici pandite vela Noto,
Pandite; nam caelo superi bona signa dedere.
Sic ait, et placidis per mare fertur aquis.
At miser Alcides casu perculsus acerbo
Amissum toto litore clamat HYLAM:
55Litore HYLAM, furibundus HYLAM per devia quaerit;
Qualis turicremas parva iuvenca deum
Concidit ante aras: sed fati nescia mater
Non iam frondifero pascitur in nemore,
Nec dulcem puri libavit fluminis undam;
60Sed fertur celeri per nemora alta pede,
Omnia mugitu complens, si forte veniret
Bucula maternis obvia luminibus.
Sic heros, HYLA ingeminans, HYLA omnia replens
Errabat dubio per loca sola pede.
65Quantas ille fero profudit corde querelas!
Pallenti quantas ore dedit lacrimas!
Cum saepe optaret scopulo se mittere ab alto,
Aut vitam rapidis ponere fluminibus.
Interea curvo solvens de litore funem,
70Colchorum fines iverat Aesonides;
Quem desiderio pueri confectus inani
Mox sequitur lacrimans Amphytrioniades.
Hos tu sollicitos heroum doctus amores,
Disce libens durae ferre iugum dominae;
75Nec te iam pigeat quemvis perferre laborem.
Omnis amor longo vincitur obsequio.
7. de se proficiscente Neapolim
Pausilypi colles, et candida Mergillina,Et myrteta sacris consita litoribus,
Si mihi post tantos terraeque marisque labores
Contigerit vestrae limina adire Deae;
5Limina, quae vates specula fundavit in alta
Actius, Eois clarus et Hesperiis;
His ego pileolum figam, et calcaria, et ensem,
Et quaecumque vagus arma viator habet.
Nec mihi iam quisquam vel prudentissimus ullas
10Aut pelagi, aut terrae suaserit ire vias;
Non mihi Persarum si detur regia gaza;
Non mihi si rubri serviat unda maris.
Quis furor est, nullis umquam requiescere terris,
Atque alia ex aliis semper adire loca?
15Nec vitare graves aestus, nec frigora saeva,
Nec timuisse vagae mille pericla viae?
Felix, qui parvo contentus vivit agello,
Nec linquit patriae dulcia tecta domus.
Quem versare iuvat foecunda ligonibus arva,
20Et nitidam vitis fingere falce comam.
Aut gelidam summo lympham deducere clivo,
Aestibus ut mediis arida prata bibant.
Aut tondere gregem lucenti vellere amictum,
Et tonsum liquidis mergere fluminibus.
25Hic laribus certis, certisque sodalibus utens
Magnorum vita caelicolum potitur.
Nec violentus eum crudeli vulnere latro,
Nec fera caeruleo perdidit unda mari.
Ille suis moriens suprema dat oscula natis
30Deficiens casto coniugis in gremio.
Illa viri fugientem animam dulci excipit ore,
Et claudit tenera lumina cara manu:
Dehinc tumulum viridi componit margine fontis,
Qua vetus arboreis decidit umbra comis.
35Huc madefacta piis lacrimis fert liba quotannis
Cum pueris veniens maesta puella suis:
Et magna manes compellat voce mariti,
Spargens fictilibus lac niveum calathis:
Nec potis est dulci tumulo se avellere, donec
40Hesperus invitam cogit abire domum.
O fortunati cineres, umbraeque beatae,
Morte obita si quem talia fata manent!
At me, dum terras, et vasta per aequora curro,
Si vocet in Stygiam pallidus Orcus aquam,
45Quis tumulum faciet? tumulo quis tristia libans
Dona, peregrinas flebit ad inferias?
Iam valeant Alpes, et nimbifer Apenninus,
Tuane maris nostri litus utrumque vale.
Me iuvat umbrosis vitam nunc degere in hortis,
50Et Phoebo, et Musis otia digna sequi.
Tum rerum caussas, eventaque dicere: qua sint
Lege colenda homini numina sancta deum:
Qui deceant mores, faciat quae vita beatum:
Quid verum falsis distet imaginibus.
55In primis celebrare Patrem fidibus iuvat, a quo
Ex nihilo Vates omnia facta canunt;
Caelicolae quem Tergeminum venerantur et Unum;
Qui mare, qui terras, qui supera alta regit.
O utinam ille suo me sistat numine sancto
60Ad fortunati litora Pausilypi!
Litora divino quondam celebrata Maroni,
Et patrio Minci flumine cara magis.
Litora, quae toties viderunt Calliopeam
Dictantem vati carmina docta suo.
65Sirenes illis stupuerunt versibus: illis
Carminibus omnis Nereis obstupuit.
Ipse pater Tegeaeus amoena vireta Lycaei
Linquens insolitis cantibus intererat:
Quem comitabantur silvarum numina Fauni,
70Et Nonacrinae maxima turba deae.
Ille coronatus viridanti tempora myrto
Dicebat laudes, candide Daphni, tuas;
Et quae Maenalius dulci cantarat avena,
Dum pascit niveas Alphesiboeus oves.
75Tum miseros Galli consolabatur amores,
Duritiam incusans, pulchra Lycori, tuam.
Hinc laetas segetes, et Bacchi dona canebat,
Et pecus, et liquidis dulcia mella favis.
Mox sese attollens, numero graviore sonabat,
80Troiani referens horrida bella ducis;
Erroresque vagos, et diruta Pergama flammis,
Visaque Tartarei pallida regna dei;
Tum patri celebrata prius certamina, paene
Femina cum Phrygias perdidit una rates.
85In primis fatum miserae deflebat Elisae,
Quam tulit heu diro vulnere saevus amor.
Siste ratem, Aenea, properas quid funus amanti?
Per Veneris quaeso numina siste ratem.
Quod si forte tuae mors est tibi cara puellae,
90Ah saltem in gremio concidat illa tuo.
Vos, o caeruleae formosa Doride natae,
Vos dominum ad litus, quaeso, referte meum.
Sic vestro nulli veniant in amore dolores:
Sic vobis semper mutuus adsit amor.
95Ille canit: celso properant de vertice lauri,
Et prata omnigeno flore colorat hamus.
Tune sacrum felix aluisti terra Maronem?
Tune pio celas ossa beata sinu?
Anne etiam, ut fama est, Vatis placidissima saepe
100Inter odoratum cernitur umbra nemus?
Felices oculi, fortunatissima silva,
Et quidquid sancto nascitur in nemore!
Cui non sit dulci patria tua dulcior ora?
Quis non te lucis praeferat Elysiis?
105Iam mihi Benaci laetissima litora sordent,
Iam formosus aquis Mesulus irriguis.
Me tibi, terra beata, dico; tu meta laborum,
Iamque senescentis grata quies animi.
Tu, dum fata sinunt, lucemque, auramque ministras:
110Tu, precor, exstincti corporis ossa tege.
8. de Alexandro Farnesio cardinali
Dum puer aerias superat FARNESIUS Alpes,Et permutato currit anhelus equo,
Illius crines flavos, corpusque decorum
Ambrosiae liquido sparsit odore Venus;
5Ne teneros pueri Sol igneus ureret artus,
Frangeret aut nimius mollia membra labor.
Tum mirans ait: "O divum pulcherrima cura,
Progenies claris edita semideis,
Tune per alpinas cautes, et inhospita saxa
10Tam tener admisso currere pergis equo?
Et rapido cursu noctemque diemque fatigas?
Ut natus Maia pulcher Atlantiades,
Cum celeres patris defert mandata per auras,
Et pennis terras transvolat, et maria.
15Macte puer virtute, puer dignissime caelo,
Caesaris ad magni colloquium propera;
Ut tua miretur iam dicta, animumque virilem
Romani custos maximus imperii.
Et te iam primis venerari discat in annis
20Paullatim, donec fulserit illa dies,
Cum genibus minor ipse tuis, spectante senatu,
Procumbet sanctis oscula dans pedibus.
Nam simul aucta suum ver dulce peregerit aetas,
Et te maturum fecerit illa virum,
25Auspicio divum regno praefectus avito
Aurea Romanis tempora restitues.
Fortunate puer! per te felicia deget
Otia pacatis hostibus Italia.
Illa tibi centum ponet de marmore templa,
30Illa tibi supplex annua sacra feret".
Haec Venus; et puerum divinum amplexa recessit:
Ille deae laetus munere currit iter.
9. ad Antonium Gibertum
Docte puer, magni pulcherrima cura GIBERTI,Progenies silvis edita Pieriis,
Te dulces oras in luminis egredientem
Excepit tenero Calliopea sinu:
5Et capiti imposita lauri de fronde corona,
Formosa Aoniis ora rigavit aquis.
Cui puero favet illa, is firma aetate poetas
Antiquos doctis versibus aequiparat:
Ipsum admirantur populi; iuvenesque, senesque
10Attoniti pendent vatis ab ore sacro.
Seu vexat miseras discordia flebilis urbes,
Ille suis mulcet pectora carminibus.
Seu gravis ira deum morbos exasperat, iras
Condonant vati numina magna pio.
15Sic divos cithara placabat Thracius Orpheus,
Sic hominum cultus molliit ille feros.
Fortunate puer! tanto dignatus honore
Despicito quidquid mobile vulgus amat.
Est patruus tibi praestanti virtute GlBERTUS,
20Quem tellus magnae suspicit Hesperiae.
Hoc duce relligio multos neglecta per annos
Iam rediit: pulsa est vana superstitio.
Ipsius pare sanctis hortatibus: ipsum,
Care puer, magni numinis instar habe.
25Hoc duce Sirenum cantus, et pocula Circes,
Et Veneris saevas effuge blanditias.
Qui sequitur Venerem, fugit illum candida Musa.
Ah miser ille puer quem dea docta fugit!
Blanda Venus pueros nigrum deducit ad Orcum
30Insidians; caelo candida Musa beat.
Incautas iuvenum mentes in monstra ferarum
Vertebat Solis filia blanditiis.
Blanditiis captus, qui dextra vicerat Hydram,
Hac eadem nevit Lydia pensa manu.
35Alcide infelix, ubi sunt Erymanthia monstra,
Victaque tergemini corpora Geryonis?
Et tremefacta tua pallentia Tartara clava,
Fultaque cum magnis sidera numinibus?
Alcide infelix, tantis de laudibus istis,
40O pudor! exuvias una puella capit.
Nos vero capiant Musarum gaudia sancta,
Gaudia dis etiam cognita caelitibus:
Quos tenerae mulcent iocunda voce sorores,
Et citharae cantus suavis Apollineae,
45Cum pater auratis celebrat convivia tectis,
Et dapibus mensas pulchra Iuventa onerat.
At puer Idaeus niveo succinctus amictu
Miscet supremo dulcia vina Iovi.
Hunc puerum virtus tanto praefecit honori:
50Huic puero pietas munera tanta dedit.
Ille colens centum salientem fontibus Idam,
Sive vagas arcu sollicitaret aves,
Sive sub umbrosa captaret frigora quercu,
Qua fugiens liquido murmurat unda pede;
55Pieridas, Phoebumque patrem, divosque canebat,
Qui virides silvas, qui supera alta tenent.
Dum canit, inclusum fulvis Iovis armiger alis
In sedes illum transtulit aetherias,
Felices superum sedes, quas candida vestit
60Purpureo semper lumine Laetitia.
Tu quoque Musarum veneratus numina, dignum
Caelesti puero te, bone, finge, puer.
10. de dono Benedicti Accolti cardinalis
Hanc pateram Chio spumantem, auroque nitentemACCOLTUS vati donat habere suo.
Ipse meri partem libo tibi, candide Liber:
Et partem libo, pulcher Apollo, tibi.
5Vos pateram contra Musarum nectare dulci
Implete, et large proluite ora mihi,
ACCOLTO dignas ut solvam carmine grates,
Carmine, quod possit nulla abolere dies.
11. de fama Idmonis periclitante
Intemerata Fides, sancti germana Pudoris,Tuque Honor, et nudae simplicitatis Amor,
Si teneris IDMON coluit vos semper ab annis,
Et mens a turpi crimine pura nitet;
5Vos iuvenis famam praesenti arcete periclo,
Et facite illa magis splendeat atque magis.
12. de Leucippe
Candida LEUCIPPE, gratissimus ardor amantum,Mille sibi matres quam cupiere nurum,
Se, dea CLARA, tuis secretis sedibus abdit,
Seque tibi famulam tempus in omne dicat;
5Pro crinali auro, tenui circumdata velo,
Flaventesque sacra forcipe tonsa comas;
Ut quae non casto mortales ussit amore,
Nunc casto sanctos urat amore deos.
13. de fonte Rodulphi Pii cardinalis
Deliciae ruris fons formosissime, tuqueSpelunca irriguis frigida pumicibus,
Qui vos egregia magnus PlUS arte creavit,
Hanc vobis eadem condidit arte domum.
5Vos lenite aestum curarum, fessus ab urbe
In vestrum quoties fugerit ille sinum.
14. de Hieronymo Savonarola
Dum fera flamma tuos, HIERONYME, pascitur artus,Relligio sanctas dilaniata comas
Flevit, et: O, dixit, crudeles parcite flammae,
Parcite; sunt isto viscera nostra rogo.
15. ad Stephanum Saulium
Ne tibi sim carus, SAULI carissime, ni tePlus amo, quam natum mater amare solet.
Et merito; quis enim te dignior alter amari?
Aut quid amore tuo dulcius esse potest?
5Quaerat opes alius, magnos sibi quaerat honores:
Tecum dulce mihi vivere, dulce mori.
16. via Viterbiensis
Quae fueram pediti via vix superabilis ante,Per me securum iam rota currit iter.
Scilicet hoc tibi praecipuum nunc, maxime PAULLE,
Debetur munus pro pietate tua;
5Qui cupidus regum magnos componere motus,
Hanc senior toties isque, redisque viam.
17. de imagine Reginaldi Poli
Si velut egregia pictura, maxime POLE,Est expressa tui corporis effigies,
Sic divina tuae potuisset mentis imago
Pingi, nil oculi pulchrius aspicerent.
18. fons Nicolai Rodulphi cardinalis
Quod solitus silvis liquido pede currere in altisNunc celebro augustae regia tecta domus,
Gratia magna tibi, RODULPHI magne; meam tu
Per duri montis viscera ducis aquam:
5Ut qui vix fueram pecori bene cognitus ante,
Nunc regum lymphis ora manusque lavem.
19. de Francisco Molsa
Postera dum numeros dulces mirabitur aetasSive, Tibulle, tuos, sive, Petrarcha, tuos;
Tu quoque, MOLSA, pari semper celebrabere fama,
Vel potius titulo duplice maior eris:
5Quidquid enim laudis dedit inclyta Musa duobus
Vatibus, hoc uni donat habere tibi.
20. de Actio Syncero
Quantum Virgilio debebit silva Maroni,Et pastor, donec Musa Maronis erit;
Tantum paene tibi debent piscator, et acta,
ACTI, divino proxime Virgilio.
21. de Augustino Nipho
Qui docuit rerum NIPHUS cognoscere caussas,Non rerum oblitus hoc iacet in tumulo;
Sed caelo meliore sui cum parte receptus,
Nunc gaudet melius discere quam docuit.
22. de Urania Ioviani Pontani
Quae cecinit claro fulgentia lumina caeloPONTANI doctis versibus URANIA,
Phoebe, tuis magnam lucem addidit ignibus; utque
Nunc melius niteant sidera cuncta, facit.
23. de Benedicto Lampridio
Perdideras Varium; nostro sed tempore laudesLAMPRIDIUS renovat, docta Cremona, tuas.
Ille Sophocleo cantabat digna cothurno:
Iste canit lyricos Pindarico ore modos.
24. de Gaspare Contareno
CONTARENE, tuo docuisti, magne, libelloExstinctis animas vivere corporibus:
Ergo iure tui vivunt monimenta libelli,
Et vivent saeclis innumerabilibus.
25. de Andrea Naugerio
NAUGERI, ne quis tibi certet, neve laboretIncassum laudes aequiparare tuas;
Sive epigramma facis iuncto pede, sive soluto
Defles magnanimum funera acerba virum.
26. de Balthassare Castiliono
Si truculenta ferox irrumpis in agmina, MarteDiceris invicto, CASTALIONE, satus:
At molli cithara si condis amabile carmen,
CASTALIA natus diceris esse dea.
27. de eodem
Horrida terribilis cum tractas arma, Maronis,CASTALIONE, tui carmine digna facis.
Idem cum molli vacuus requiescis in umbra
CASTALIAE, aeterno digna Marone canis.
28. de Ioanne Cotta
Si fas cuique sui sensus expromere cordis,Hoc equidem dicam pace, Catulle, tua:
Est tua Musa quidem dulcissima, Musa videtur
Ipsa tamen COTTAE dulcior esse mihi.
29. ad Achillem Philerotem Bocchium
ACHILLE, pater elegantiarum,Si Marcum tibi vis suos ocellos,
Seu quid carius est suis ocellis,
Debere, ut decet optimum sodalem,
5Noli subripere, obsecro, quod illi
Multo carius est suis ocellis.
Sed quid carius est suis ocellis?
30. de Othryade ex graeco
Ecquem OTHRYADE umquam, maximePraestantiorem, Iuppiter,
Vidisti? iniquo ex Thyreae agro
Solus reverti noluit
5In patriam, sed fortiter
Adegit intra pectora
Ferrum, tropheo ex proprio
Tibi dicato sanguine.
31. epitaphium Marulli poetae
Non occidi, viator, ut multi putant:Nam mortem obisse, fuit MARULLO vivere.
32. de Medea partum detestante
Operta mavult clypeo Amazonum moreTer proelium committere
MEDEA, quam pariens semel suam castae
Zonam Dianae solvere.
5Mirum cupit si esse absque liberis, mater
Quos deinde facta sustulit.
33. ad Guidum Posthumum
Iam ver floricomum, POSTHUME, verticemProfert puniceo Chloridis ex sinu,
Iam pellunt Zephyri frigus, et horrida
Tellus exuitur nives.
Cantantes Hadriae marmora navitae,
5Audent velivolis currere puppibus:
Nec tendens avidis retia piscibus
Hibernas metuit minas
Sardus: iam virides gramina vestiunt
Campos, et tumidis palmes agit graves
Gemmas corticibus: iam volucres suis
Mulcent aera cantibus.
10At nos dum gravibus finis eat malis,
Noctes, atque dies flemus, et intimis
Urgemus (dominae sic Veneri placet)
Divum numina questibus.
Nil dives posito mensa iuvat mero,
Nil defessa quies lumina, nil lyrae
15Cantus, nil vario tibia carmine
Moerorem eluere efficax.
Sed curae, heu! miseri sunt animi dapes,
Sed cordis lacrimae pocula, sed quies
Confectum rigidae corpus humi iacens,
Sed carmen mihi flebiles
Questus, et dominae nomina: sic mihi
20Numquam veris eunt tempora: sic mihi
Soles non aliquo tempore candidi:
Sic mi perpetua est hiems.
34. ecloga Thyrsis
Forte super tenero proiectus gramine ThyrsisPascentes vario mulcebat carmine tauros,
Et virides pulchram resonabant Phyllida silvae;
Cum tenues prima indutus lanugine malas
5Affuit, et tristi sic coepit voce Menalcas.
1 Ipse quidem molli dum captas frigus in umbra,
Et tenerum fragili deducis arundine carmen,
Nos heu perpetuis obiecti fluctibus olim
Iactamur, vacuasque errando ducimus horas;
10Ex quo praeruptis veniens ex alpibus imber
Assidua laetas foedavit grandine terras,
Quas inter placido percurrit Mesulus amne
Caeruleos densa praetextus arundine crines.
2 Nos quoque diluvio ex illo rerum omnium egeni
15Fugimus: at dives parvo post tempore Moeris
Hospitio excepit grato, armentique magistrum
Esse dedit, pastasque etiam numerare capellas.
Et nos Phyllis amat misere formosa puella,
Quae Satyros calamis, Phoebumque lacessere voce
20Audeat. Hanc multos nequicquam arsisse per annos
Alconem fama est, cui quina armenta per herbas,
Et bis quinque greges altis in montibus errant.
3 Desine plura, puer. Fuit et sua cura Menalcae:
Nunc Veneris flammas, teneros nunc odit amores.
4 25Nos equidem terras alio sub sole iacentes
Ibimus, et Libyae steriles mutabimus agros:
Ipsa tamen dominae profugum sectetur imago,
Formosamque omnes resonabunt Phyllida silvae.
5 At memini cum forte gravis contagia morbi
30Invasere tuas bruma veniente capellas,
Formosam nullae resonabant Phyllida silvae.
Te felix pleno circumstat Copia cornu:
Ah dolor! ipse famem dura vix glande repello.
6 Ergo ubi funereum in cinerem pallentia membra
35Solverit atra dies, Stygiamque innabimus undam,
Si quis amicitiae sensus tellure sub ima est,
Ergo ubi funereum in cinerem pallentia membra
Inter felices animas, et ditia regna
Tunc etiam nostrum cantabit fistula Moerim.
40Ille sui pecoris curam mihi credidit, illi
(Quod mirere) etiam multum mea carmina curae.
Nam cum Cassategi pratis Corydonis ad ulmum
Lyctius alternis mecum certavit Amyntas,
Iudicio illius victus mihi cessit Amyntas,
45Depositumque etiam mea fistula rettulit agnum.
7 Fortunate puer nimium, tua si bona noris!
Hic inter gelidos fontes, et pascua laeta,
Et densas corylos, sacraeque examina quercus
Felicem vacuo traduces pectore vitam:
50At nos per varios casus miseranda sequemur
Exsilia, et toto fessi iactabimur orbe?
Nec dabitis finem, crudelia fata, laborum?
8 Non semper gelidis effundit nubibus imbres
Iuppiter, aut vasti feriunt cava littora fluctus
55Semper, et iratis strident Aquilonibus aurae.
Tu quoque vesano finem sperare dolori
Aude, hospes. Forsan miserum meliora sequentur.
9 Alta prius certos requiescent flumina cursus,
Grataque pascentes fugient virgulta capellae,
60Quam fortuna modum nostris imponere damnis
Annuat, incoeptumque velit mutare tenorem.
Hoc nobis quondam memini praedicere Mopsum,
Cum mea bis septem nondum aetas viderat annos.
O pecus, o dulces quondam mea cura capellae,
65Et semper teneris vernantia floribus arva,
Vos ego non aliquo infelix post tempore visam?
Inque peregrina moriens tellure recondar?
O potius subito pigrae telluris hiatu
Devorer; aut magno pro munere solus in altis
70Exponar silvis Numidarum praeda leonum.
10 Huc ades, o miserande puer; iam vesper Olympo
Surgit, et alma dies primae decedere nocti
Incipit, errantes herbosa ad flumina tauros
Ducam ego, mox saturos cogemus ovilibus agnos.
75Hic poteris nostrum post coenam visere Moerim,
Illius et verbis aliquam sperare salutem.
35. de discordia ordinis parente ac mundi procreatrice
Nonne vides hanc molem, atque haec variantia membra?Nunc illa inter sese arcto coeuntia nexu
Exercent placidam felici foedere pacem;
Sensiferi unde vigent mortali in corpore motus:
5Irarum ingenti nunc tempestate coorta
Incipiunt rimis agitata fatiscere, donec
Dissiliant duro vitai in litore fata.
Talibus inter se vicibus volvuntur in orbem
Et pecudes, et montivagum genus omne ferarum,
10Et volucres pictis tranantes aera pennis,
Quaeque latent liquido Nerei sub gurgite monstra,
Velivolaeque rates et amantes aspera dumi.
36. de Virgilio
Dicite, qui ripas Minci coluistis olores,Vobiscum exorta est gloria VIRGILII?
Dic mihi, Parthenope, sic sis pulcherrima semper,
VIRGILIUSne tuo decidit in gremio?
5Et meruit, cui contigerat nasci inter olores,
Inter Sirenum decubuisse choros.
37. de fonte quodam optimo
Si te per aestum fervida premit sitis,Hoc fonte dulci nil salubrius bibes:
At si lavare frigida corpus iuvat,
Hoc fonte puro nulla lympha gratior.
38. de via ad Viterbium instaurata
Viator, hanc equis viam paene inviam,Iubente PAULLO TERTIO, Respublica
Viterbiensis reddidit facillimam.
39. de eadem
Quod pacis ergo magna itinera suscipisTerra marique, PAULLE maxime, hanc viam
Viterbiensis civitas, factam suo
Sumtu, merenti grata dedicat tibi.
40. de Molsa, quem mortuum putabat
Quod te defunctum flerim, falsoque sepultumCrediderim, haec nostri signa doloris erant.
Ast modo, quod vivas, mihi gaudeo, gratulor orbi:
Sic Pylios vivas Euboicosque dies.
5Tu, puer, i, et templo pictam suspende tabellam:
Pensa hanc pro MOLSA sospite et incolumi.
41. de eodem
Rumor erat periisse frequens te, quisque et ademtumCredidit: hinc questus, hinc lacrimae, hinc gemitus.
Et quis non fleret MOLSAM, quo sospite tantum
Etrusca, et Graia, et lingua Latina valet?
5Gratia magna Iovi, quod vivas; maxima Phoebo,
Quem timui, ah, vatem deseruisse suum.
Perlege, nec pudeat de te quodcumque notabam
Credulus: hoc nostri pignus amoris habe.
42.
Non vivam sine te, mi Brute, exterrita dixitPorcia; et ardentes sorbuit ore faces.
Davale, te exstincto, dixit Victoria, vivam,
Perpetuo maestos sic dolitura dies.
5Utraque Romana est, sed in hoc Victoria maior;
Nulla dolere potest mortua, viva dolet.
