Plutarch, Lycurgus
Bernadotte Perrin, Ed.

τῆς δὲ πρὸς τὰ μήκη τῶν λόγων διαβολῆς δείγματα τοιαῦτα τῶν ἀποφθεγμάτων ἐστί. Λεωνίδας ὁ βασιλεὺς ἀκαίρως τινὸς περὶ πραγμάτων οὐκ ἀχρήστων διαλεχθέντος, ‘ὦ ξένε,’ εἶπεν, ‘οὐκ ἐν δέοντι χρέῃ τῷ δέοντι.’ Χαρίλαος δὲ ὁ ἀδελφιδοῦς τοῦ Λυκούργου περὶ τῆς ὀλιγότητος αὑτοῦ τῶν νόμων ἐρωτηθείς, εἶπεν ὡς οἱ λόγοις μὴ χρώμενοι πολλοῖς οὐδὲ νόμων δέονται πολλῶν. [2] Ἀρχιδαμίδας δὲ μεμφομένων τινῶν Ἑκαταῖον τὸν σοφιστὴν ὅτι παραληφθεὶς εἰς τὸ συσσίτιον οὐδὲν ἔλεγεν, ‘ὁ εἰδώς,’ ἔφη, ‘λόγον καὶ καιρὸν οἶδεν.’ ἃ δὲ τῶν πικρῶν ἔφην ἀπομνημονευμάτων οὐκ [p. 268] ἀμοιρεῖν χάριτος, τοιαῦτ᾽ ἐστί. Δημάρατος ἀνθρώπου πονηροῦ κόπτοντος αὐτὸν ἀκαίροις ἐρωτήμασι καὶ δὴ τοῦτο πολλάκις ἐρωτῶντος, ‘τίς ἄριστος Σπαρτιατῶν;’ ἔφη: ‘ὁ τὶν ἀνομοιότατος’ [3] Ἆγις δέ, ἐπαινούντων τινῶν τοὺς Ἠλείους ὡς καλῶς τὰ Ὀλύμπια καὶ δικαίως ἄγοντας, ‘καὶ τί μέγα,’ ἔφη, ‘Ἠλεῖοι ποιοῦντι δι᾽ ἐτῶν πέντε ἁμέρᾳ μιᾷ χρώμενοι τᾷ δικαιοσύνᾳ;’ Θεόπομπος δὲ ξένου τινὸς εὔνοιαν ἐνδεικνυμένου, καὶ φάσκοντος ὡς παρὰ τοῖς αὑτοῦ πολίταις φιλολάκων καλεῖται, ‘κάλλιον ἦν τοι ’, εἶπεν, ‘ὦ ξένε, φιλοπολίταν καλεῖσθαι.’ [4] Πλειστῶναξ δὲ ὁ Παυσανίου, ῥήτορος Ἀθηναίου τοὺς Λακεδαιμονίους ἀμαθεῖς ἀποκαλοῦντος, ‘ὀρθῶς,’ ἔφη, ‘λέγεις: μόνοι γάρ Ἑλλάνων ἄμμες οὐδὲν κακὸν μεμαθήκαμεν παρ᾽ ὑμῶν’ Ἀρχιδαμίδας δὲ πρὸς τὸν πυθόμενον πόσοι εἰσὶ Σπαρτιᾶται, ‘ἱκανοί,’ εἶπεν, ‘ὦ ξένε, τοὺς κακοὺς ἀπερύκειν.’

[5] ἔστι δὲ καὶ τοῖς μετὰ παιδιᾶς εἰρημένοις ὑπ᾽ αὐτῶν τεκμήρασθαι τὸν ἐθισμόν, εἰθίζοντο γάρ μηδέποτε χρῆσθαι τῷ λόγῳ παρέργως, μηδὲ ἀφιέναι φωνὴν ἥτις οὐκ ἁμῶς γέ πως εἶχέ τινος θεωρίας ἀξίαν διάνοιαν. ὁ μὲν γάρ ἀκοῦσαι τοῦ μιμουμένου τὴν ἀηδόνα παρακαλούμενος, ‘αὐτᾶς,’ ἔφη, ‘ἄκουκα τήνας.’ ὁ δὲ ἀναγνοὺς τὸ ἐπίγραμμα τοῦτο:

σβεννύντας ποτὲ τούσδε τυραννίδα χάλκεος Ἄρης
εἷλε: Σελινοῦντος δ̓ ἀμφὶ πύλας ἔθανον,

[p. 270] ‘δικαίως,’ εἶπε, ‘τεθνάκαντι τοὶ ἄνδρες: ἔδει γὰρ ἀφέμεν ὅλαν αὐτὰν κατακαᾶμεν.’ [6] νεανίσκος δὲ πρὸς τὸν ἐπαγγελλόμενον αὐτῷ δώσειν ἀλεκτρυόνας ἀποθνήσκοντας ἐν τῷ μάχεσθαι, ‘μὴ σὺ γε,’ εἶπεν, ‘ἀλλὰ δός μοι τῶν ἀποκτεινόντων ἐν τῷ μάχεσθαι.’ ἕτερος δέ τις ἰδὼν ἐν ἀποχωρήσει θακεύοντας ἐπὶ δίφρων ἀνθρώπους, ‘μὴ γένοιτο,’ εἶπεν, ‘ἐνταῦθα καθίσαι ὅθεν οὐκ ἔστιν ὑπεξαναστῆναι πρεσβυτέρῳ.’ τὸ μὲν οὖν τῶν ἀποφθεγμάτων εἶδος ἦν τοιοῦτον ὥστε καὶ λέγειν τινὰς οὐκ ἀτόπως ὅτι μᾶλλόν ἐστι τὸ φιλοσοφεῖν ἢ τὸ φιλογυμναστεῖν λακωνίζειν.