XIV
[14arg] De tribus dicendi generibus; ac de tribus philosophis qui ab Atheniensibus ad senatum Romam legati missi sunt. 1ET in carmine et in soluta oratione genera dicendi probabilia sunt tria, quae Graeci χαρακτῆρας vocant nominaque eis fecerunt ἁδρόν, ἰσχνόν, μέσον. [2] Nos quoque (quem primum posuimus “uberem” vocamus, secundum “gracilem,” tertium “mediocrem.” [3] Uberi dignitas atque amplitudo est, gracili venustas et subtilitas, medius in confinio est utriusque modi particeps. [4] His singulis orationis virtutibus vitia agnata sunt pari numero, quae earum modum et habitum simulacris falsis ementiuntur. [5] Sic plerumque sufflati atque tumidi fallunt pro uberibus, squalentes et ieiunidici 2 pro gracilibus, incerti et ambigui pro mediocribus. [6] Vera autem et propria huiuscemodi formarum exempla in Latina lingua M. Varro esse dicit ubertatis Pacuvium, gracilitatis Lucilium, mediocritatis Terentium. [7] Sed ea ipsa genera dicendi iam antiquitus tradita ab Homero sunt tria in tribus: magnificum [p. 62] in Ulixe et ubertum, subtile in Menelao et cohibitum, mixtum moderatumque in Nestore. [8] Animadversa eadem tripertita varietas est in tribus philosophis quos Athenienses Romam ad senatum 3 legaverant, inpetratum uti multam remitteret, quam fecerat is propter Oropi vastationem. Ea multa fuerat talentum fere quingentum. [9] Erant isti philosophi Carneades ex Academia, Diogenes Stoicus. Critolaus Peripateticus. Et in senatum quidem introducti interprete usi sunt C. Acilio senatore; sed ante ipsi seorsum quisque ostentandi gratia magno conventu hominum dissertaverunt. [10] Tum admirationi fuisse aiunt Rutilius et Polybius philosophorum trium sui cuiusque generis facundiam. “Violenta,” inquiunt, “et rapida Carneades dicebat, scita et teretia Critolaus, modesta Diogenes et sobria.” [11] Unumquodque autem genus, ut diximus, cum caste pudiceque ornatur, fit illustrius, cum fucatur atque praelinitur, fit praestigiosum.
