Titi Vespasiani Strozae | poetae illustris in Eroticon | ad Divum Herculem Estensem praefatio. | Adloquitur librum
Vade liber securus ad Herculis aedeisNam facileis aditus regia mitis habet;
Nec vereare, licet magnis ego vatibus impar
Sandalias biberim non Heliconis aquas;
5Scis tamen ut nostras viridis Venus aurea myrti
Non dedignetur cingere fronda comas.
Vade igitur, nec te properantem proxima tardent
Atria, magnanimi nobile regis opus;
Parve liber, quamvis doctis ego vatibus impar
Sandalias biberim, non Heliconis aquas,
Vade tamen divi securus ad Herculis aedes
Nam faciles aditus Regia mitis habet.
Sed neque dum properas mirantem Iulia tardent
Atria, magnanimi nobile Regis opus
Nec tot clara tuos teneant palatia cursus,
Singula dum cupidum cernere pulchra iuvat.
Iuncta foro delubra petes, superosque rogabis
10Ut ceptae praestent omina fausta viae.
Protinus ingenti transgressus limine templi
Magnorum statuas tres venerare Ducum.
Alberti ad laevam tibi erit senioris imago
Qui gerit augusta sceptrum paterna manu.
15Ille suas urbisque simul firmavit et auxit
Pontificis claro munere dignus opes;
Caelatusque patris magni venerabile nomen
Civibus ostendit, partaque iura lapis.
Pars adversa fori, quae proxima cernitur aulae,
20Non minus ornatu conspicienda suo est.
Nicoleos ibi marmoreo sublimis in arcu
Insidet aurato pacis amator equo.
Grandibus hic meritis hominum sibi pectora vinxit,
Certus amor populi deliciaeque sui.
25Filius hunc iuxta solio spectatur in aureo,
Borsius illustres maximus inter avos.
Ille novum primus nostrae decus addidit urbi,
Altaque iam fama contigit astra sua.
Hos pietate pari colimus, semperque colemus,
30Hos omnes patriae sensimus esse patres.
Quos ubi transieris, postesque intraveris altos,
Incipe marmoreos dexter adire gradus.
Occurrent spatiosa tibi coenacula per quae
Ad magni thalamos Herculis ire datur.
35Sed cave ne pictis radians laquearibus aurum
Spectanti longae sit tibi causa morae.
Ad dominum propera quem postquam videris, illi
Coetera postpones quae pretiosa putas.
Fac valeas animo, divini luminis ardor
40Ne visus hebetet corde stupente tuos.
Ille quidem facilis, nec te, nisi fallor, euntem
Despiciet, placida suscipietque manu.
Sed licet auratos tibi purpura vestiat artus,
Sit bene compositis littera picta notis,
45Et quamvis cultu possis non vilis haberi,
Haud tamen id satis est, res nisi certa probet.
Non ebore et gemmis, non auro vera paratur.
Nobilitas, aliquid maius habere decet.
Nam virtutis opes tantum ornamenta putantur
50Quos fortuna sua datque rapitque manu.
Haec igitur nequeunt generosum reddere quemquam;
Causam in se virtus nobilitatis habet.
Qua re, ne similem Princeps te iudicet umbrae
Quae norit nullos edere verba sonos.
55Oscula cum dederis felici debita dextrae,
Sis memor haec regi dicere verba meo:
Summe ducum quo non alius vel nomine maior,
Nec bello melior, vel pietate prior,
Stroccius haec iussit me limina Titus adire,
60Qui tua sincera numina mente colit.
Cuius certa fides, variis tibi cognita princeps
Casibus, extremum stabit adusque diem.
Ille sub auspicio, primis quae luserat annis
Haec prodire cupit qualiacunque tuo,
65Maior ut accedat scriptis ex nomine tanto
Gloria qua tecum vivat et ipse diu.
Nec velut egregiam me rem tibi dedicat auctor
Quaeve sit Herculeo digna supercilio;
Sed potius, ne quot meritis et qualibus illum
70Prosequeris memorem se minus esse putes.
Sume libens animus quicquid tibi deditus offert,
Non data, mens dantis respicienda tibi.
Non aspernantur puro nos corde ferentes
Supplicibus votis munera parva Dei.
75En quoque terrarum atque hominum cui summa potestas
Peneque coelitibus par, imitare deos.
Et licet imperii te moles occupet ingens
Assiduis curis detineatque sibi
Fronte tamen placida, si quid praestabitur oti,
80Respice ad haec praesens quae tibi dona fero.
Invenies aliquid teneros hic praeter amores,
Iudicio damnes quod minus ipse tuo.
Teque, tuaeque leges clarissima nomina gentis
Ac celebres fama quos canit ille viros.
85Addita sunt etiam pedibus nonnulla solutis,
Texta sit ut varia nostra corona rosa.
Utque reor proprium, quod postera forsitan aetas
Sit lectura, tibi nunc meditatur opus
Talia magnanimi per te referantur ad aures
90Herculis o Domino care libelle tuo.
Sedulus haec postquam mandata peregeris, ut nos.
Diligat, hoc nimium ni putat esse, roga.
2. quod die solemni divi Georgii amare Anthiam coeperit
Candida lux aderat maiis vicina Calendis,Quam festam veteres instituistis avi;
Quam pio solemni celebrat Ferraria cultu
Aurea cum admissis praemia ponit equis;
5Cumque frequens tardos populus spectatur asellos
Increpat et plausum turba iocosa ciet;
Cum rapido certat invenum manus aemula cursu,
Vitta retroflexam cui premit alba comam;
Tempore quo Zephirus viridanteis evocat herbas
10Et vario pictam flore colorat humum;
Purpureo cum vere novus redit annus et ales
Plurima frondosis garrit in arboribus.
Hic dum sollicito spectarem lumine cursus,
Ante mea arcitenens constitit ora puer.
15Aurea cui laeva pendebat parte pharetra,
Nudus, et aspectu blandus et acer erat.
Isque, ubi collegit celeres, quibus utitur alas,
Deprompsit nivea splendida tela manu.
Atque ait, o Iuvenis volucrum mirator equorum,
20Quod mirere magis, nunc mea dextra dabit.
Dixerat, et pariter sonuit cum voce sagitta,
Inque meo subitum pectore vulnus erat.
Tum calor insuetus venas penetravit ad imas
Et magni patuit vis manifesta Dei.
25Dum stupeo, conorque novas extinguere flammas,
Subridens pennis evolat ille suis.
Acer ut insolitae calabri domitoris habenae
Pugnat equus campis qui modo liber erat,
Post tamen audacem discit tolerare magistrum,
30Et fractus docta concidit arte furor;
Haud aliter mentis constantia victa severae
Et mea corripuit plurimus ossa Deus.
Collaque submisit domito luctantia fastu,
Et dominam victor, servitiumque dedit.
35Tum monuit tenerae valeat quid gloria formae
Quid faciles oculi, virgineusque pudor.
Nec mihi consilio, nec prodest viribus uti,
Et bene libertas ante retenta perit.
Felix, qui sacros tutus contempsit amores,
40Nec dominae insanum pertulit imperium;
Sed felix nimium rursus, nimiumque beatus
Si cui se facilem praebuit ipsa Venus.
At mihi si legem Parcae imposuistis amandi,
Si nostris haec est meta petenda rotis,
45Laetor siderei vultus quod imagine carpar,
Qualem non aetas viderit ulla prius.
Hoc vireis natura suas effudit in uno
Et mirata, suum vix opus esse putat.
Si Paris hanc faciem phrygia vidisset in Ida,
50Illo non isset iudice prima Venus.
Huic merito potuit Iuno invidisse figurae,
Sub Iove si primis nata fuisset avis.
Hanc tu, si sapias, potius pro Gnoside velles
In coelum curru Bacche tulisse tuo.
55Coetera cum dederint superi, tibi deerat amator,
Qui caneret dotes cara puella tuas.
Ipse ego tale aliquid modo si promittere possum,
Castalioque bibit si mea fonte sitis,
Ingenium, mentemque tibi formosa dicabo,
60Et nostris fies nobilis ipsa sonis.
Vos, quibus aspirat flatu fortuna secundo
Nec resides virtus alma iacere sinit,
Vos decet aeternae praeconia quaerere laudis
Sublimi eloquio, belligerave manu.
65At mihi, formosam satis est cecinisse puellam,
Haec studia, has arteis, haec ego bella sequar.
Coerula rostratae proscindunt aequora classes,
Proxima sed radit littora parva ratis.
Sic ego, cui tenue ingenium, nimis ardua linquam,
70Et satis est, si mea culta puella probet.
Tu modo Nympha velis paribus contendere flammis;
Quae facie praestat, convenit esse piam.
Odimus Iasidem quoniam crudelis amanti,
Asperiorque suis rupibus illa fuit.
75Tyndaris Iliaco si dura fuisset amanti,
Non ita e moeonio carmine nota foret.
Cyntia clara minus, Nemesisque obscurior esset,
Sed facilis Nemesis, Cyntia mitis erat.
Tu quoque, dulcis Anus, tali dignissima prole,
80Incipe nos inter connumerare tuos;
Me tibi vel generum, vel natae suscipe fratrem;
Quicquid in hac fiam, iuverit esse domo.
Non vigil aerato dubitem me affigere posti,
Et fessa in gelido ponere membra solo.
85Nec minor est rerum mihi quam tibi cura tuarum,
Haud natae custos aptior ullus erit.
Este procul iuvenes, non hic corrumpitur auro
Ianitor, officio fungitur ipse suo.
Vos quoque nocturni procul hinc discedite fures:
90Insomnis custos excubat in foribus.
A quoties, cum me patientem cuncta videbis
Ipsa etiam dices, non amat iste, perit;
Nec poteris nostro non ingemuisse labori,
Dignaque pro meritis praemia ferre meis.
95Non ego sidonias vestes, non aurea tecta
Fertilis aut agri iugera mille petam.
Una satis fuerit regno mihi carior omni
Anthia, qua felix coniuge semper ero.
3. qualis visa Anthia sedens sub umbra | in Coppari agris
Qualis erat roseis in odorae vallibus Aetnae,Virgineo lusu languida Persephone;
Qualis apud Xantum, nemorosa sedit in Ida
Oenone socias inter Hamadriadas;
5Qualis pinifero confecta caede ferarum
Procubuit Cynthi fessa Diana iugo;
Talis Coppari peragratis Anthia campis
Lassa sub umbrosis concidit arboribus.
Tum mihi visa decens tam se formosior ipsa
10Ignea quam cedunt sidera Poebe tibi.
Vidi ego flaventes auro certare capillos
Oraque purpureas exuperare rosas;
Vidi ego sideribus nitidos contendere ocellos,
Candida Sithonias vincere colla nives.
15Ipsa suo vario disponens ordine flores,
Texebat facili mollia serta manu.
Quam circumfusae dictabant carmina Nymphae,
Et quaerulae foliis obstrepuistis aves.
At vos felices, fortunataeque puellae
20Virginei comites consiliumque chori,
Dicite siqua dedit mutato signa colore,
Dicite qui vultus me veniente fuit.
Num discedentem argutis spectarit ocellis,
Illius an fuerit nomen in ore meum?
25A quam ne fieret Zephiri nova praeda verebar
Flamine cum molli blandior ille foret.
Quid sit amor, venti Borea didicere magistro,
Quamque petunt omnes, non bene tuta manet
A quam purpureis invidi floribus amens,
30Sedula quos nivea legerat ipsa manu,
Pertimuique Iovem ne se mutasset in illos,
Fallere qui variis novit imaginibus.
Europen tauro Danaen deceperat auro
Atque deum nivea dissimularat ave.
35His mea vita dolis ne tu caperere timebam,
Sollicitumque tuus me facit esse decor.
Nam tibi vix similem veteres cecinere poetae,
Nec videt immenso Phoebus in orbe parem.
Qui vult humano coelestem in corpore formam
40Cernere, de facie cogitet ille tua.
Nec minus ingenio et morum candore probaris,
Atque sibi talem quisque venire cupit.
Ergo prius tellus alimenta negaverit orbi,
Et novus hesperio surget ab axe dies;
45Ante Pado Tagus, atque Athesi miscebitur Hister
Pectore quam vultus defluat iste meo.
Felices quibus et caram retinere puellam
Semper et in tuto vivere amore licet;
Quos neque turbarit vigilans in limine custos,
50Dulcia nec tristis gaudia norit anus;
Nec quibus insidias obscura nocte pararit,
Exiliens tacitis aspera turba locis:
Haec mihi saepe nocent, haec sunt mihi saepe timenda
Me tamen in primis callida torquet anus.
55Illa meos aditus servat, timidamque puellam
Territat horrendis imperiosa minis.
Hanc, tibi cum dabitur ludendi copia, falle,
Anthia nec placidum tempus obire sine;
Nam non semper eris, qua nunc formosa iuventa
60Iam veniet celeri curva senecta gradu.
Ut violas roseumque vides cessare decorem,
Squalet ut amissis horrida silva comis,
Candida sic etiam facies abeuntibus annis
Deficit et nil tum poenituisse iuvat.
Candida sic paucis facies venientibus annis
Deficit heu non tum poenituisse iuvat.
Ante igitur quam sponte cadat, decerpere florem
Expedit et genii consuluisse bonis.
4. laudat Anthiam a forma et moribus
O bene conveniens capiti velamen honestoSidereos oculos, aurea fila comas,
O teneram, levemque manum, cui Iuno Venusque
Invidisse queant et tua Phoebe soror;
5O niveos artus, pulla sub veste latenteis
Et non humanis edita verba sonis;
O dulceis risus, habitum, moresque venustos;
O nulla laesam labe pudicitiam:
Vos in me insolitum vos in me accenditis ignem,
10Imaque furtivus corripit ossa vapor.
Vos mihi sollicito rapitis de pectore sensus,
Et votis alitur spes animosa suis.
Aspicite, ut vero pro corpore restet imago,
Et nisi fertis opem, mox ego nullus ero.
15At tu naturae Decus, exemplumque potentis
Qua non est Latio pulchrior ulla solo,
Tu nitidos in me converte parumper ocellos
Queis potes obscura reddere nocte diem.
Tu precibus non dura meis praesensque faveto.
20Et mihi, si fas est, dicito noster eris.
Mortaleis aequat superis clementia divis
Et miseris rebus consuluisse pium est
Si dedit egregiam faciem natura puellis,
Non adamanteum pectus habere iubet.
25Nec iubet exitio tristi laetentur amantum,
Fallitur, id suadet si qua puella sibi;
Sed placidi mores, et rusticitate carentes
Cum tibi sint, nimium mens mihi casta nocet.
Mens mihi casta nocet, qua tu formosa triumphas
30Et qua summa tuum sidera nomen adit.
Non tamen invenies in nostro crimen amore,
Non animum turpis, sed pia cura movet.
Nosque precor societ placidos Hymeneus in annos,
Atque maritaleis praeferat ipse faces.
35Hoc si contigerit nec dedignata recuses,
Despiciam magni ditia regna Midae,
Nec magis assyrii quaecumque est gaza sepulchri
Aut opus optarim nobile Piramidum,
Nudus Amor non curat opes; discedat ab illo,
40Sollicitae quisquis servit avaritiae.
Quem potius pretium quam culta puella movebit,
Dignus cum censu est ille perire suo.
Non animum nobis adeo tribuere tenacem
Fata, nec ingenium sordida cura premit.
45Cui tantum superest ut vivere possit honeste,
Gaudeat hoc fineis praeteriisse nefas.
5. de discessu Anthiae ex urbe Ferraria
Postquam Ferrariae discedens moenia liquitAnthia, Ferrariam liquit et ipsa Venus.
Mollis Amor simul Hetruscas migravit ad urbes,
Secum blandicias, delitiasque tulit.
5Sed licet ad Tanaim, rapidumque feratur Hydaspem
Herculeas quamvis transeat illa vias,
Quaque rotant fluctus alterno vortice Syrtes,
Per mare, per terras, subsequar ipse tamen.
Nunc utinam sumptis imitarer Persea pennis,
10Nunc vellem ingenium Daedale docte tuum.
Nunc ego Medeae, quo fugit Iasona currum
Optarim, volucres Triptolemique rotas,
Scilicet ut dominae subito improvisus adessem,
Duceret ingratas neu via longa moras.
15Quo propero infelix? Pergam ne per aspera saxa?
Per gelidas alpeis, perpetuasque niveis?
Quid si latronum occurrat manus impia, raptis
Vestibus, immitique petat ense caput?
Aut nemorum latebris, aut alto monte ruentes
20Dilacerent rabidae membra cruenta ferae?
Novimus infaustos casus, discrimina amantum:
Fata obstant laetis invida principiis.
Pyramus exemplum probet, miserandaque Thysbe,
Quos rapuit simili mors violenta modo.
25Testis adest, animos cui conscia virgo natanti
Saepe in arenoso littore visa dedit.
Ille per insanas mediis aquilonibus undas
Ibat, ut optata posset amante frui.
Nec revocare minis genitor, nec flectere mater
30Blanda potest, ultro sed periturus abit.
Iamque procelloso positurus in aequore vitam,
Hei mihi congeminat, Sesta puella, vale.
Sesta puella vale, clamabat, et ecce loquentem
Praeruptus vastae supprimit agger aquae.
35Praeterea iam forte novum suspirat amorem
Anthia, nec fidei, nec memor ipsa mei.
Rara quidem fida est, oculus nisi nutriat ignem,
Foemina, iuratos vix timet ulla deos.
Perfida securum sic te Menelae fefellit
40Externa ad Troiam vecta Lacaena rate.
Arsit in Aegisto furiosi mater Orestis,
Dum gerit Atrides vindice bella manu,
Multae etiam, quarum veteres meminere Poetae
Deseruere viros, legitimamque fidem;
45His fortasse meam poterunt numerare puellam
Atque ideo doleam cur ego, semper erit.
Me miserum, quonam Dominae fiducia cessit?
Quid queror? et vano terreor ipse metu?
Parce precor, mea lux, si quid male lingua locuta est,
50Omnia magnus Amor tuta timere iubet.
Sic Deus ille mihi stimulum sub pectore fixit,
Raraque cum casto forma pudore venit.
Sed tua Penelopen superat constantia, quamvis
Illa sit argolicae fama pudicitiae.
55Ibo, igitur nec me certum tardabit eundi
Tristis hiems, segneis impiger odit amor.
Illius aerias pennis tranabimus alpeis
Atque aderit nostrae Dux Cytherea viae.
Thuscus at incolumem postquam me acceperit Arnus,
60Et Dominam dabitur posse videre meam,
Tunc ego velatus myrto viridante capillos
Persolvam magnis debita vota Deis.
6. amica Potitus Gloriatur
Di superi, Venus alma, puer venerande CupidoNox hesterna mihi gaudia quanta dedit?
Clara sub obscuris latitabant nubibus astra,
Condiderat vultus candida luna suos.
5Ad Dominam furtim, superato culmine tecti,
Conscia me iusso tempore duxit anus.
Mollia quis variis amplexibus oscula mista
Narret? Et in teneris dulcia verba iocis?
A quoties esset cum iam lassata voluptas
10Mutua, blandiciis est revocata venus!
Quam me praeteritos casus meminisse iuvabat
Et fusum in niveo multa referre sinu!
Ite procul, segnes, atrae quos tempora noctis,
Terrent, et multa nubilus auster aqua;
15Praecipiti quibus ad dominam timor ire fenestra
Obstitit, ite procul, linquite signa ducis.
Fortibus intrepidi sunt castra cupidinis apta,
Et iuvenum audaces adiuvat ille manus.
Sive novos aliquis furtim tentavit amores,
20Seu fallet segnem cauta puella virum,
Ipsa Cytheriaco despectans vertice terras
Annuit, ac ridet dulcia furta Venus.
At mihi si tecum taleis perducere nocteis,
Teque meo liceat vita tenere sinu,
25Congerat o quantum cupiat sibi quilibet auri,
Me satis est duram pellere posse famem,
Aestivamque sitim sedare fluentibus undis,
Et satis est humileis incoluisse casas.
O quam me in viridi tecum recubare iuvaret
30Gramine fagus ubi funderet alta comam,
Mille rigans flores nitidis ubi rivulus undis
Per vicina levi serperet arva sono.
Illic et volucrum super opacis abdita ramis
Continuat querulos garrula turba modos,
35Silvarumque comas tenui movet aura susurro
Gratior et mulcet languida membra quies,
Crimen apri formosus Adonis, et ipsa Dione
Saepius in solis delituere locis.
Sic Paridi Oenone, sic caeli sede relicta
40Dignata est tenera Luna coire proco.
Montibus ante Iovem iuvenes pariterque puellae
Errabant, viguit tunc sine labe pudor.
Pace tua gens prisca loquar, sic credere oportet,
Durus in hoc ego sum subdubitoque tamen.
45Atque utinam nobis iterum mos ille rediret,
Nunc melius scirent commoditate frui.
Non ego saepe graveis perferrem mente dolores,
Humida nec lacrymis lumina nostra forent.
At tibi qui facilem custodis dure puellam,
50Ianitor, exitium numina triste ferant.
Sit domino suspecta fides tua, teque perosus,
Insidias vitae praeparet ille tuae,
Ut vigiles semper nunquam tamen omnia cernes,
Decipit astutos ingeniosa Venus.
55Io non Argus; Danaen non ferrea clausam
Hostia servarunt, Acrisiusque pater.
Tu, cui pro meritis oculum despecta iuventus
Evulsit, demens cuncta videre putas?
Si mihi credideris, aditum dabis usque petenti,
60Adventu nec erit ianua clausa meo.
Tunc ego te propter vitae discrimen adire
Non dubitem, et patriis me spoliare bonis;
Tunc ego te poeno latium qui terruit orbem
Et cuicumque voles ianitor ante feram.
Ferre nec ista tua pro libertate recusem
In me traslato vincula servitio.
65Eheu quid precibus fluctus placare tumenteis
Conor et iratis perdere verba notis?
Illum monstrifera genuit Polyphemus in Aetna
Inque truci durum pectore marmor habet.
Fraude mea capiendus erit, mihi namque futuri
70Composuit magicum praescia carmen anus.
Illa soporiferum liquido cum melle papaver
Miscuit et variis gramina secta locis.
Haec docuit Baccho diffundere, dicere verba,
Queis sopor invitis eliciendus erit;
75Multaque de coelo quibus ignea sidera ducit
Et rapidi ad fontem fluminis unda redit.
Illa annos adimit senibus, labefactaque mira
Arte cupidineas mittit in ossa faces.
Cum libet insolito iuvenes inflammat amore,
80Cum libet, extincto deficit igne calor.
Illa iubet fractis manes prodire sepulchris,
Nigraque terrifica tartara voce movet.
Carmine longiquos messem traducit in agros,
Et cantata suum deserit herba solum.
85At vos Coelicolae nostris ignoscite coeptis,
Non mea contemnit numina vestra fides;
Nec soror hos Phoebi metuant, nec sidera cantus,
Hac domina tantum quaerimus arte frui.
7. ad annulum quo donatus fuerat ab amica
Annule dulce mihi dilectae munus amicae,Annule delicias inter habende meas;
Tu licet excellas auro pretiosus et apte
Gemma sit artifici clausa magisterio;
5Est aliquid, mihi quo meruisti gratior esse,
Scilicet in nivea te tulit illa manu.
Illa etiam dono cum te mihi tradere vellet,
In primis monuit quod sibi carus eras.
Mecum igitur semper noctesque diesque manebis,
10Mille tibi amplexus, oscula mille feram.
Inque sinu ponere manus dum nostra lavatur,
Invida ne nitidum te mihi laedat aqua.
Tu modo laeva cave commissum perdere pignus,
Si qua hoc mandantis gratia tangit heri.
8. apologia pro amore ad Ianum Pannonium. | Antiquis vatibus comparandum, qui postea | creatus est Quinquecclesiensis episcopus, | ut sinat se placito indulgere Amori
Quis novus ille sacri vates Heliconis in antroCuius Apollineum carmen ab ore sonat?
Dicite Pierides ubi primos egerit annos,
Quae tener insueto presserit arva pede.
5Quo duce lauriferae peragraverit avia silvae,
Sub quibus ille vagans luserit arboribus.
Dicite quos avido fontes depleverit haustu
Quisve rudem doctis artibus imbuerit.
His ego non numquam cum sim versatus in umbris
Nunc primum est oculis obvius ille meis.
At nisi mens fallit, videor cognoscere vatem:
Hunc Heliconiades vos aluisse ferunt.
Vos canere arcano puerum docuistis in antro,
10Pulsaque fila levi sollicitare manu.
Ipse sacris adhibere choris dignatus Apollo,
Iussit honorata cingere fronte caput;
Perque pias duxit sedeis et amoena vireta,
Plurima Pegaseos qua tegit umbra lacus.
Grataque vernantis semper viget aura favoni
Et varius pingit rura benigna color,
Semper ubi ramis frondentibus instrepit ales
Et querulis mulcet sydera carminibus,
Dulcis ubi geminae ludit coniuncta sorori
Alternoque pede gratia pulsat humum.
O nimium felix o fortunate poeta,
Ingenio priscis aequiparande viris:
Ecce tibi faciles donant sua carmina Musae,
Nec negat aoniam pulcher Apollo lyram.
Iam tibi pallenteis ederas thyrsosque merenti
20Praebuit, et currus Euchius ipse suos.
Nec tibi deficiunt ubi vis intendere vires
Ardua sive libet, seu leviora sequi.
Quid formae decus, et mores, sanctumque pudorem,
Quid referam vitae candida facta tuae?
25Omnia praesentes superi tibi Iane dedissent,
Ni vacuum dulci pectus amore foret.
Immeritas nec iam satis est odisse puellas,
Tristia sed tetrico carmine bella paras.
At mihi servitium capto, dominamque ferenti,
30Obiicis extremae crimina desidiae.
Quodque diu fuerim mordaci fabula vulgo,
Nec patriis humilis tollar imaginibus;
Nec quod amans, rectum videam, cum plurima cernas
Subiectus nullis ipse cupidinibus,
35Incautumque vocas et sane mentis egentem,
Cuius sit dubio credita cymba mari.
Munera quin etiam carae pretiosa puellae
Ut suspecta mihi despicienda putas.
Saepe refers dulci sub melle venena latere,
40Et placitis hamum saepe subesse cibis.
Quanta puellari levitas in pectore regnet,
Quam cito consuerint credere falsa mones;
Quid valeant herbae, quid noxia crimina narras,
Et quodcumque Venus monstret iniqua nefas.
45Multaque foeminei memoras exempla furoris,
Transversas olim quas malus egit amor.
Acrior his ut me redimam rationibus urges,
Utque velim ex humili tollere valle caput.
Tum positis levibus curis, et amore relicto
50Regia sublimi condere bella pede.
Non equidem adversor tibi me nunc Iane monenti
Atque meae fateor crimina nequitiae.
Nec te Thersiten potius vel Nestora dicam,
Tam bene qui noris, tam graviterque loqui.
55Sed tamen aut fatis aut longo impellor ab usu;
Optima cum videam, deteriora sequar.
Non secus assiduis confectus febribus aeger,
Invisam medicae despicit artis opem.
Tum succos omneis, medicamina cuncta perosus,
60Negligit infirmi corporis auxilia.
Forsitan huic poteras olim succurrere morbo,
Cum primo illatum nec grave vulnus erat;
Nunc sero medicina datur, nec inania posthac,
Proderit amisso claudere septa bove.
65Non ita praecipites agitantur in aequore cymbae,
Cum notus Ioniis fluctibus insonuit,
Ut me versat Amor pectus populatus et omne
Ius animi atque suo me regit arbitrio.
Talis permultos tulit exitus, me quoque Titum
70Auferat, hoc noster limite currat equus.
Mortaleis omneis neque enim trahit una voluptas
Ingenio sequitur proxima quisque suo.
Hunc rapit armorum sublimem gloria coelo
Proferat ut domitis gentibus imperium.
75Lucra petens mercem fuscis vehit alter ab Indis,
Alter ab Oceano flave Britanne tuo.
Ille sacris coelebs superum se dedicat aris,
Hic notat astriferi lucida signa poli.
Saturnique gravi quaerit quid stella minetur,
Aptaque sulcandis tempora novit aquis;
Quid Phoebo properent aestivae occurrere noctes
Exigat et varias candida luna vices,
Hunc iuvat occultas naturae discere vireis,
80Et procul vulgo condita mente sequi.
Cur puteis tepeat glaciali tempore lympha,
Curve sub ardenti frigeat illa cane;
Cur stridente hieme tonitrus cum grandine cessent,
Cur nullis crescant aequora fluminibus,
Ille Machaonias animum convertit ad arteis,
Versat hic antiquum sedulus Hippocratem.
Hunc iuris lassant numerosa volumina; at illum
Nobilibus studiis docta Minerva tenet.
85Me mea sors tenero voluit succumbere amori,
Et mihi pars huius credita militiae est.
Non ut rere tamen (liceat mihi vera tueri),
Desidiam castris dux habet ille suis.
An tibi cum vigilet totas ad limina noctes
90Anxius in dominam segnis amator erit?
Quem labor haud ullus, quem non via longa fatiget
Ignavi turpem sustinet ille notam?
Strenuus oppositos audet trascendere monteis,
Horrida nec boreae frigora curat amans;
95Nec trepidi tardant undis spumantibus amnes,
Cum fluit ex altis nix resoluta iugis.
Lentas erat iuvenis, cum saeva per aequora nabat,
Quem tepido fovit Sesta puella sinu?
An Turni solitas vireis, animosque Cupido
100Fregit? an ignavum reddidit Aeaciden?
Ferre famem, tolerare sitim, contemnere somnos,
An piger Aeacides, quamvis Briseida amaret
Num minus in Turno robur amante fuit?
Dura pati didicit plurima, quisquis amat.
Sed non quae deceant positi sub nubibus atris
Cernimus, et vobis purius ista patent.
105Semivirum didicit monstrante Cupidine Theseus,
Qua voti compos perderet arte bovem.
Quid non Aegides mostrante cupidine vidit
Vincendi ratio quae sibi prima foret.
Incolumis nunquam patriae tetigisset Iason
Littora, phryxeae vellere clarus ovis,
Ni bene suadus Amor vitare pericula tanta,
110Poscere virgineam ni monuisset opem.
Rusticus ante Cimon sapiens evasit amando
Et feritas miti victa magisterio est
Ille dat ingeniis vireis, animique vigorem
Excitat, ille rudeis praeficit arte viros.
Ast incerta sequor te iudice, nec mihi fas est
Noscere quem mea sint vota habitura modum.
115Haec quodcunque hominum fruitur vitalibus auris
Sors habet, et fati nescia iura latent.
Tu ne putas nostris exceptum legibus esse?
An tua sors melior sorte putanda mea est?
Ac tua fors melior conditione mea est?
Si mihi difficileis casus memorabis amantum,
120Sunt quibus indulsit non inimica Venus.
Haud semper vultu spectat fortuna minaci
Non omnis rabido est agna dicata lupo.
Caede Neoptolemus patria si territus esset,
Liquisset turpi Dorica castra fuga.
125Cum toties fuerint infidae puppibus undae,
Creber in aequoreas navita fertur aquas.
An quia Cadmeum iuvenem laceraverat olim
Montibus Aoniis effera turba canum,
Segnior Hippolytus silvis, canibusque vacavit?
130Venandi Cephalo cura minorve fuit?
Nec tu Palladias ideo nunc despicis arteis,
Hae licet intulerint plurima saepe mala;
Docta licet quondam magni Demosthenis ora
In dominum fuerint perniciosa suum,
135Exitium ingenio quamvis sibi triste pararit,
Gloria Romani Tullius eloquii,
Causaque Nasonem similis procul urbe fugatum
Impulerit getici littus adire maris;
Munera cur spernam gratae mihi pignora mentis
140Quae summo quaeri digna labore forent?
Gemma erit in pretio, quam se mercator avarus
Finxerit a rubri littore ferre maris;
Annulus artis opus mirae mihi vilis habendus?
Quem tulit in digito dia puella suo
145Cui neque nostra parem, neque prisci temporis aetas
Vidit, nec similem secla futura ferent.
Quam suavis placido comitatur gratia vultu,
Tristis ubi nullum vendicat ira locum;
Quae me non dubitat nitidis praeponere ocellis,
150Quae mihi vel proprio corpore cara magis.
Haec in nos igitur magicas meditabitur arteis?
Miscebit timida toxica dira manu?
Thessalicos esto ritus, herbasque nocenteis
Noverit, atque ausit quaeque nefanda sequi,
155Quo reus admisso merui sperare venenum,
Immerito miseram cur paret illa necem?
Quid metuam invitus ne carmine cogar amare
Cum nostrae cedant carmina cuncta Deae?
Cum formae cedant carmina cuncta suae.
Hac Laertiaden facie Phoebeia Circe,
Phasias hac potuit detinuisse virum.
160Hac mea difficili vinxit praecordia nodo
Illius ut nulla solvar amore die.
Ulla suo ne me solvat amore dies.
Quod si credentem nimium mutare puellam
Criminibus fictis improba lingua valet;
Imminet hoc aliis etiam commune periclum
In fera quos eadem proelia lingua ciet.
165Illa propinquorum communia iura resolvit,
Foederaque antiquae rumpit amicitiae.
Conditio haec multos non solos tangit amanteis,
Haec te sollicitum reddere cura potest.
Non saevi (ut scribis) Catilinae foemina mentem
170Compulit: in facinus dux fuit ipse sibi.
Nam furor immitis, quo perdere cuncta parabat
Egit, ut in prolem verteret arma suam.
Tarquinum rapuit dominandi caeca libido,
Materiam sceleri quae dare saepe solet.
175Si Danai proles cognato sanguine ferrum
Tinxit securis insidiata viris,
Causa fuit genitor iustis metuendus acerbis
Ut formidatas tolleret ipse manus.
Lemniadum menteis agitavit numinis ira,
180Nec sontes reliquas impia Scylla facit.
Thesiden contempta Venus non Cressa peremit;
Ulcisci offensas sic solet ipsa suas.
Has poenas quotiens spernitur illa petit.
Amphitryoniades non crimine Deianirae,
Fraude sed occubuit perfide Nesse tua.
Molle dedit teneris pectus natura puellis,
Quas tamen impellit iustus in arma dolor.
Audierat partim, partim delicta mariti
190Viderat Aegisthi, Graia secuta fidem;
Laesaque natorum maculata est sanguine Colchis
Et Progne infidi coniugis ulta nefas.
Cur omneis igitur sceleris tua carmina damnant?
De tot paucarum crimina si qua vides?
195Extulit hunc etiam celeberrima gloria sexum,
Et monimenta suae plurima laudis habet.
Virginitas ultro servata et bellica virtus
Magnum Orithyae contribuere decus:
Lampedon, Hippolyten, Menalippen, Iane, videmus
200Illustreis inter nomen habere viros.
His quoque se comitem merito Marthesia iungit,
Nec caret Anthiope laude, nec Harpalice;
Magnanimam Tomyrin, fortem propone Camillam
Et subeat menti Penthesilea tuae.
205Adde et Amazonia reliquas de stirpe sorores;
Respice Carmentam, respice Penelopen.
Ulta nefas animo, propriaque Lucretia dextra
Invicto occurret clara pudore tibi.
At rapidum nando transmittere Clelia Tibrim
210Ausa suis animis praemia digna tulit.
Respice Amazoniae gentis decus Orithiam
Et subeat menti Penthesilea tuae.
Magnanimam Tomyrim, fortem propone Camillam
Carmentae ingenium Penelopesque fidem;
Coclitis hinc praestans furor, hinc Lucretia se
Offerat invicto clara pudore tibi.
Non Coriolani matrem, non ulla tacebunt
Flacci progeniem saecula Sulpitiam.
Quid te commemorem vestalis Claudia virgo,
Qua stetit attoniti vindice fratris honos?
Quisve tuuM dignis nomen Cornelia tollat
Laudibus? Aut animum Porcia casta tuum?
215Quis te praetereat generosi pectoris Hester,
Non bene damnatos protinus ulta Syros?
Quisve Palaestina genitam te stirpe virago
Spem taceat patriae, subsidiumque tuae?
Subticeat patriae spemque decusque tuae?
Te duce servitium fugit Iudea tuisque
Victus Olophernes concidit auspiciis;
Te duce libertas Moseae reddita genti,
220Assyriusque tua concidit arte furor.
Si fortasse petes exempla recentia, nonne
Cognita perpetua laude Mathildis erit?
Sponte opibus spretis regnum Violanta reliquit,
Seque sacri sociam maluit esse chori.
225Nec tamen hanc illi vel inanis gloria mentem
Vel praeceps studium simplicitasve dedit,
Sed ratio constans haud turpi obnoxia voto,
Ac vitae tendens ad melioris iter.
Harum ingens numerus terras florere per omneis
230Cernitur, hac coelo queis datur ire via.
Legibus his etiam multas numerare solutas
Possumus, insigneis moribus, atque fide.
Sed procul a coepto videar discedere, si tot
Insistam exemplis quae bene nota tibi.
235Denique seu belli, seu pacis munera quaeris,
Seu nova seu prisci tempora acta leges,
Plurima quae laudes muliebria facta videbis,
Multa tibi occurrent virtutum exempla suarum
Vix plureis titulos fama virilis habet.
Turpiter his hostem cum te fatearis, amice,
Ac fugias vitae quae tibi nata comes,
Ede quid esse velis, quem te mihi dicere fas sit.
Apta ne quaerendis laudibus ista via est?
Obscoenum laeso vitae candore relinquis
235Iudicium, verbis proditus ipse tuis.
Atque aliquid licuit mihi credere, ni bene nossem
Ingenuos mores, socraticamque domum.
Ipse ego, naturae ducentis iura sequutus,
Pergam, quo coepi tramite, ferre pedem.
240Nec tamen immerito, quid enim praestantius unquam
Pacifico genius mitis amore tulit?
Ille decus coeli et superum iucunda voluptas;
Hoc absente, Iovis regia tristis erit.
Illius adventu gaudent volucresque feraeque,
245Quicquid alit tellus, aequora quicquid alunt.
Hic pacis deus est, et amabilis optat amare;
Spernit opes, odit turpia, pulchra cupit.
At quae bellipotens exercet Vitricus arma,
Non probat, et nulla est caede cruenta manus.
250Si quis amans aliquid sine lege, immane, nefandum
Molitur, nullum hic crimen Amoris erit.
Nam male compositae praeceps insania vitae
Mortaleis animos in scelus omne trahit.
Implacidas hominum docuit mansuescere menteis,
255Dulciaque obiecit pabula mollis amor;
Ille truces fastus, violentaque pectora lenit
Ille ducum fortes animos et pectora vincit
Nec regum claris cedit imaginibus;
Aeneamque suum ne non foret omnibus idem
Accendit vultu candida Elisa tuo.
Nil sua facundum solertia iuvit Ulyssem,
Non Laerthiadem eripuit facundia solers.
Nec magno virtus profuit Aeacidae.
Pauper adhuc luxu penitus dum Roma carebat,
Sceptrifer Aegeriam fertur amasse Numa.
Aegeriam perhibent tunc placuisse Numae.
Aurea progenitum divino sanguine Caesar
Spicula cognati te petiere dei;
275Ille ferum Annibalem domuit, regemque superbum
Area cui totus parvula mundus erat.
Sensit et Atrides vim numinis huius et arma,
Concidit argolica quo duce Troia manu.
Subdidit et poenum romani nominis hostem
Qui latios victos fuderat ante duces
Nec non Tantalidem cui Graecia paruit ingens
Et te, quem Darius, quem tremuere Scytae.
Pectora quin etiam magni incaluisse Platonis
Cuius tam celebri carmine notus amor.
Clarum stella suo carmine nomen habet
His comes accedit Calvus, mollisque Catullus
Atque Anser flammas qui cecinere suas.
Abstulit ardentem Gallum formosa Lycoris;
Carmine amatoris Cynthia clara sui est.
285Vivit ab insigni Nemesis celebrata Tibullo;
Vivit Pelignis nota Corinna sonis.
Ille sacri vates operis Iesseia proles
Praefecit populo quem Deus ipse suo;
Bersabeae captus forma tibi magne Cupido
290Cessit nec Salamon tutior ipse fuit.
Quique philistaeos subita oppressisse ruina
Dicitur et certam non timuisse necem,
Succubuit victus, teneroque vacavit amori
Nec puduit domina multa iubente pati.
295Nil magis horrendum Polyphemo senserat Aetna;
Saevior indomitis fratribus ille fuit.
Dum tamen aequorea siccas in rupe capillos,
Exarsit visa te Galatea Cyclops.
Admovitque preces blandus, studioque placendi
300Insolita rigidam pescuit arte comam.
Iani tibi poma legit, tibi pastoralia cantat
Carmina; lanigeras iam tibi servat oveis.
Iam feritas abiit; quassatam sistat ab undis
Securus tuto littore nauta ratem.
Hospes adest non immiti Poliphemus in antro
Nec tibi Sisyphides ille timendus erit,
Quem neque proposito pietas humana nefando,
Arcebat magni cura nec ulla Iovis,
305Leniit hunc blandae Veneris placidissima proles,
Quae valet aeternos sollicitare deos.
Suspice quam nitido mutata effulgeat astro
Suspice sidereae fulgentem in vertice sedis.
Frigida veliferas quae regit ursa rateis;
Suspice sidonii radiantia cornua tauri,
310Florida cui simplex serta puella dabat;
Suspice Atlanteam Maiam geminasque sorores
Ab Iove quae coelum pignus amoris habent.
Quis vero innumeros Alcidae nesciat igneis,
Et quot saeva manu monstra subegit amans?
315Tu quoque amator eras cum Thessala rura tenenti
Praestabat citharae fistula Phoebe vicem.
Quid Steropen, Veneremque sequar? quid Pallada quidve
Ilian hic referam Mars placuisse tibi?
Persea quid memorem, dubiae qui premia pugnae
320Andromeden subito saucius igne tulit?
Tu quoque amator eras, citharae cum praebuit usum,
Thessala mutato fistula Phoebe tibi.
Nec minus Alciden Achelous sensit amantem
Fractaque sanguinea cornua legit humo
Quid referam steropem, quid Pallada, quid tibi dicam
Ilan et Venerem Mars placuisse pater.
Quidve triumpbato dum victor ab orbe redires
Lyncibus avectam Gnosida Bacche tuis?
Arsit in Halcione gelidarum rector aquarum;
Cepit Aminone Laodiceque deum:
325Illi cura fuit Tiro et formosa Celaeno,
Anguibus et nondum cincta Medusa caput.
Sit licet Oceanus spatiosis obsitus annis,
Flagrat inextincto Tethyos igne suae.
Hunc dea purpureae praevia lucis amat.
Tithonusque pater cano venerabilis aevo
330Te Dea venturae praescia lucis amat.
Hippotadem rapido ventorum turbine lassum,
Pulchra fovet niveo Deiopea sinu.
At Zephyrum Chloris quae floribus arva coronans
Efflat odoratis lilia mista rosis.
335Quo me saeve feres aquilo? num te quoque victum
Credibile est ullas sustinuisse faces?
Horridus ille licet superis, terrisque minetur
Aequora terribili concitet alta sono,
Littore ab actaeo placitam rapuisse puellam
340Dicitur et votis consuluisse suis.
Nec tamen a Latio, gelidae sed rupibus arcti
Et patriae rigido venit ab axe tuae.
Arsit et implacidus Stygi dominator Averni,
Duraque permulsit pectora blanda Venus,
345Virgineamque ferens sub regna latentia praedam
Noctifero pavidam terruit axe diem.
Denique cuncta videt subiecta cupidinis armis
Aethere prospiciens Phoebus utrumque polum.
Nec mare, nec terras, nec sidera summa moveret,
350Ni quiddam egregium, ni deus esset amor.
Omnia cum nullo superet discrimine, quidnam
Mirum est, in tanto si grege Titus amat?
Nam mea Nestoreos aetas nondum attigit annos,
Nec me Tithoni longa senecta premit.
355Nunc Venerem tractare decet, nunc dicere cantus,
Nunc dare flaventi mollia serta comae.
Tu quoque quid faceres taleis sortitus ocellos,
Qualeis non Io non tulit Anthiope?
Nempe tibi caderent tam fortia verba, nec ullam
360Scaevola vel Cicero tradere posset opem;
Ille licet iuris fuerit, legumque peritus,
Alter Palladio noverit ore loqui.
Desine velle meos abrumpere durus amores,
Et sine me placido vivere servitio.
365Quisquis ab hoc vitae poterit me avertere cursu,
Ille avidam Titii pectore pellet avem;
Tantaleamque sitim fugitivis leniet undis,
Atque tuum infelix Sisyphe sistet onus.
Clarus erat bello, bello quoque concidit Hector
370Et periit notis Tiphis in aequoribus.
Ast ego quem certo iampridem perculit arcu,
Aligeri semper miles Amoris ero;
Et tibi quem curis vacuum respexit Apollo,
Grandisona linquam bella canenda tuba.
explicit
Despice parve liber morsus livoris edaces,Iam tibi Caesareo contigit ore legi.
Maximae perpetuae referes praeconia laudis,
Carmina iudicio si probat ille suo.
