XIV
[14arg] Quod idem Quadrigarius “huius facies” patrio casu probe et Latine dixit; et quaedam alia adposita de similium vocabulorum declinationibus.quod autem supra scriptum est in Q. Claudi verbis: “Propter magnitudinem atque inmanitatem facies,” id nos aliquot veteribus libris inspectis exploravimus atque ita esse, ut scriptum est, comperimus. [2] Sic enim pleraque aetas veterum declinavit: “haec facies, huius facies,” quod nunc propter rationem grammaticam “faciei” dicitur. Corruptos autem quosdam libros repperi, in quibus “faciei” scriptum est, illo quod ante scriptum erat oblitterato. [3] Meminimus etiam in Tiburti bibliotheca invenire nos in eodem Claudii libro scriptum utrumque “facies” et “facii.” Sed “facies” in ordinem scriptum fuit et contra per i geminum “facii,” [4] neque id abesse a quadam consuetudine prisca existimavimus; nam et ab eo quod est “hic dies,” tam “huius dies,” quam “huius dii,” et ab eo quod est “haec fames,” tam “huius famis,” quam “huius fami” dixerunt. [p. 200] [5] Q. Ennius in XVI. Annali “dies” scripsit pro “diei” in hoc versu:
Postremae longinqua dies quod fecerit aetas.[6] Ciceronem quoque adfirmat Caesellius in oratione, quam Pro P. Sestio fecit, “dies” scripsisse pro “diei,” quod ego inpensa opera conquisitis veteribus libris plusculis ita, ut Caesellius ait, scriptum inveni. [7] Verba sunt haec M. Tullii: “Equites vero daturos illius dies poenas”; quocirca factum hercle est, ut facile his credam, qui scripserunt, idiographum librum Vergilii se inspexisse, in quo ita scriptum est:
Libra dies somnique pares ubi fecerit horas,id est “Libra diei somnique.” [8] Sed sicut hoc in loco “dies” a Vergilio scriptum videtur, ita in illo versu non dubium est, quin “dii” scripserit pro “diei”:
Munera laetitiamque dii,quod inperitiores “dei” legunt, ab insolentia scilicet vocis istius abhorrentes. [9] Sic autem “dies, dii” a veteribus declinatum est, ut “fames fami,” “pernicies pernicii,” “progenies progenii,” “luxuries luxurii,” “acies acii.” [10] M. enim Cato in oratione, quam De Bello Carthaginiensi composuit, ita scripsit: “Pueri atque mulieres extrudebantur fami causa.” [11] Lucilius in XII.:
Rugosum atque fami plenum.[p. 202] Sisenna in Historiarum libro VI.: [12] Romanos inferendae pernicii causa venisse. [13] Pacuvius in Paulo:
Patér supreme nóstrae progenií patris.[14] Cn. Matius in Iliadis XXI.:
Altera pars acii vitassent fluminis undas.[15] Idem Matius in XXIII.:
An maneat specii simulacrum in morte silentum.[16] C. Gracchus De Legibus Promulgatis: “Ea luxurii causa aiunt institui”; [17] et ibidem infra ita scriptum est: “Non est ea luxuries, quae necessario parentur vitae causa,” [18] per quod apparet eum ab eo quod est “luxuries” “luxurii” patrio casu dixisse. [19] M. quoque Tullius, in oratione qua Sextum Roscium defendit, “pernicii” scriptum reliquit. Verba haec sunt: “Quorum nihil pernicii causa divino consilio, sed vi ipsa et magnitudine rerum factum putamus.” [20] Aut “facies” ergo in casu patrio aut “facii” Quadrigarium scripsisse existimandum est; “facie” autem in nullo veteri libro scriptum repperi. [21] In casu autem dandi qui purissime locuti sunt non “faciei,” uti nunc dicitur, sed “facie” dixerunt. Lucilius in Saturis: [22]
primum (inquit) facie quod honestae etAetati 1 accedit. [p. 204] Lucilius in libro septimo: [23]
Qui te diligat, aetati facieque tuae se[24] sunt tamen non pauci qui utrobique “facii” legant. [25] Sed C. Caesar in libro De Analogia secundo “huius die” et “huius specie” dicendum putat. [26] Ego quoque in Iugurtha Sallustii summae fidei et reverendae vetustatis libro “die” casu patrio scriptum inveni. Verba haec ita erant: “Vix decima parte die reliqua.” Non enim puto argutiolam istam recipiendam, ut die dictum quasi “ex die” existimemus.
Fautorem ostendat, fore amicum polliceatur;
